1. Yeˬsuˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ nga? Zaˬ lahˇ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ˗euˬ nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

 Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh, aˬ yawꞈ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ haw yaꞈ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ bi haw daˆ leꞈ mawꞈ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 4:35, 36) Zaˬ lahˇ deuˬ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ jawˇ ngeh, kʼaˬ duˬ ni tsaꞈ gaˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 10:1, 5-11, 17) Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ bi nyehꞈ˗awˇ bi sehꞈ ngeh tiˬ jawˇ, aˬ yawꞈ maꞈ tsaꞈ gaˬ mawꞈ˗eu nui ma maˬ ahˇ ni tiˬ kʼehˬ pyeuꞈ˗iˇ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 16:32) Teu miˇ neh Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ gʼaˬ ngeh tiˬ jawˇ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ leh jeh lehˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ mˬ taˆ gʼoꞈ daˆ leˇ gʼaˬ ngeh tiˬ jawˇ, muiˇ˗eu deuˬ “Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ meuˬ lah˗ehˇ gaˬ byah jiˇ ni naw maꞈ mehˬ˗awˇ tsoˆ˗awˇ” lehˇ ehˇ gaˇ keuˆ ni, Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ leh jeh laˇ˗euˬ meh.—Gʼaˬkʼehˇ 5:28.

2. Yeˬhawˇbaˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga?

² Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗euˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ Yeˬsuˇ sheuˬ gʼeh nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ jiˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, A.D. 33 Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah˗ahˇ smˬ heˇ gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni, iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 2:41) Teu gaˇ neh naˇ zaˬ lahˇ deuˬ myaˬ laˇ dui dui luꞈ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 6:7) Ehˇ kʼawꞈ aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka˗ahˇ, Yeˬsuˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ mˇ byah meh lehˇ ehˇ taˬ yaꞈ˗euˬ meh.—Yoˇhaˬ 14:12; Gʼaˬkʼehˇ 1:8.

3-4. Tiˬ deuˬ na˗euˬ gʼaˇ duˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ˗eu heu aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ˗eu nga? Heu kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

³ Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ haw nya ni leh jeh˗eu ma. Miˇ kʼahˬ tiˬ kʼahˬ na˗ahˇ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu yaw awˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, miˇ kʼahˬ tiˬ kʼahˬ na˗ahˇ naˇ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ maˬ mehˬ doe jiˇ coeˇ gaˇ keuˆ ni jawˇ˗eu miˇ neh meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ kʼahˬ na˗ahˇ naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ iˇ kahˇ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jawˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, paˇ jawˇ˗euˬ kʼawꞈ Jaˇliꞈ˗ahˇ nui ma maˬ ahˇ˗eu  baˬ da neh maˬ ehˇ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu yaw shaˬ meh. Nawˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ˗eu shaˬ˗eu miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ naˇ, heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ nawˬ˗ahˇ caw ba nya˗eu meh.

⁴ Nawˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ˗eu shaˬ˗eu miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ naˇ, heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ nawˬ˗ahˇ caw ba nya˗eu meh. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ na tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗ahˇ ya mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ˗euˬ nga lehˇ haw˗awˇ, aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ nui ma ahˇ maˬ ahˇ kʼawꞈ, yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw daˆ leꞈ nya˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.

5. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ gʼawˬ mya gʼaˬ, aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ luꞈ˗eu nga?

⁵ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ gʼawˬ mya gʼaˬ tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh, iˇ kahˇ˗ahˇ tsawˇ haˬ jawˇ˗eu yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ ya mawˇ ni pyeuꞈ laˇ taˬ˗euˬ meh. Tsaꞈ gaˬ duˬ tiˬ tsahˇ na˗aˬ, iˇ kahˇ ngaˬ duˬ pyeuꞈ˗awˇ, tiˬ tsahˇ na naˇ loꞈ piˇ haw piˇ˗eu deuˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ gʼeh˗eu miˇ neh laꞈ nyiˇ paw˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ maˬ ya ahˇ leˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ tsahˇ na˗aˬ, tiˬ nymˇ maˬ doe maˬ doe˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ nya kʼawꞈ, iˇ kahˇ deuˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ kawˇ˗eu maˬ ya mawˇ˗a. Tiˬ tsahˇ na naˇ, meuˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ˗awˇ tsawˇ haˬ ui cuiˆ na tehꞈ˗ehˇ jawˇ gaˇ ya tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu meh. Mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na˗aˬ, gaˇ mahˇ kaˬ dui dui gaˇ tiˬ pehˬ tehꞈ˗ehˇ tsoˆ˗awˇ jawˇ gaˇ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ jawˇ maˬ jawˇ˗eu maˬ duˬ kʼawꞈ, ya tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu meh. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ luꞈ naˇ gʼaˬ baˬ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. Aˬ dui shaˬ zahˬ heu˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?

6. Tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ ngaˬ shaˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu nga?

⁶ Yeˬsuˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ ngaˬ shaˬ poˆ˗eu gaˇ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ yaꞈ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 1:17) Ngaˬ shaˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ na˗aˬ, tiˬ nah na˗aˬ ngaˬ shaˬ tiˬ mawˇ˗iˬ jiˇ maˬ poˆ zaˬ nya ni gʼeh nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ maˬ naˬ leˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ aˇ yamˬ, jawˇ duˬ, nga shaˬ poˆ jeˬ poˆ kawˆ beˬ paˇ˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ nya˗eu meh. Aˬ dui nui noeˬ nui duˇ tiˬ hmˬ na˗ahˇ ja sawˇ haw ma.

7. Aˬ dui aˇ yamˬ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ˗awˇ tsaꞈ gaˬ naˇ aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu nga?

⁷ Tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ya mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ nya. Aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ iˇ kahˇ˗ahˇ jawˇ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ya mawˇ dzehˬ˗eu meh. Tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˇ yamˬ tsaˬ laˇ naˇ iˇ kahˇ˗ahˇ gʼoˆ le˗eu yaw duˬ baw meh. Mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ nah gʼahˇ paw hawˇ˗eu uˬ ciꞈ paw naˇ tsawˇ haˬ jawˇ dzehˬ gaˇ ya mawˇ˗eu miˇ neh, teu ngeh yamˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu teu naˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ dzehˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Teu ngeh yamˬ˗ahˇ nymˇ sahˇ deuˬ lawˬ ka ni gʼeh˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ dawˬ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ nya˗eu meh. Aˬ dui aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Deˇbiˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw nya meh. Aˬ yawꞈ tiˬ kʼehˬ tsaꞈ gaˬ gʼaˬ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ le˗euˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ, tsawˇ haˬ maˬ ya mawˇ˗euˬ iˇ kahˇ deuˬ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ haw kʼoꞈ˗iˇ˗eu ma lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ tiˬ poˆ paˇ haw kʼoꞈ˗iˇ ngeh nymˇ sahˇ deuˬ jawˇ gaˇ ya mawˇ˗euˬ miˇ neh zahˬ leˇ˗eu lehˇ miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. b

8. Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ ngeh, Dawˬtsoˆ 11:6-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ caw nya˗eu nga?

⁸ Aˬ dui gʼaˬ byehˆ maˬ ya byehˆ˗a. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ daˬ ma hmˬ naˇ, aˬ dui laꞈ kʼoeˇ ahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nui noeˬ˗ahˇ bi mawˇ laˇ˗eu meh. (Dawˬtsoˆ 11:6-ahˇ gui.) Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Deˇbiˬ jiˇ maˬ naˬ leˇ ni tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ iˇ kahˇ tiˬ kahˇ˗ahˇ gʼawˬ mya poˆ iˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ nymˇ sahˇ gʼaˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Nymˇ sahˇ gʼaˬ Jaˇliꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ nui ma ahˇ˗awˇ “Ngaˇ heu gaˇ jawˇ laꞈ˗euˬ yehꞈ kʼoꞈ byah laˇ maˬ, ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ heu gaˇ laˇ˗eu tiˬ poˆ˗iˬ maˬ mawˇ haw˗aˬ siˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Deˇbiˬ“Ngaˇ  tsawˇ haˬ deuˬ iˇ kahˇ˗ahˇ jawˇ ngeh aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ dzehˬ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh.

9. Mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na iˇ kahˇ maˬ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ ya mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?

⁹ Tsaꞈ gaˬ duˬ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ haw. Tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ tiˬ gʼaˬ na iˇ kahˇ˗ahˇ tsawˇ haˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ paˇ ya mawˇ˗euˬ miˇ neh, tsaꞈ gaˬ duˬ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ˗euˬ meh. Aˬ dui iˇ kahˇ doe ni tsaꞈ gaˬ˗ iˇ ngeh, maˬ ya mawˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, gaˇ ma gaˇ dzeˇ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ uiˬ gaˇ tsaꞈ gaˬ˗eu heu naˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui˗eu meh. Teu naˇ, aˬ dui aˬ myah myah maˬ ya mawˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ, gʼaˬ naˬ naˬ˗eu jawˇ duˬ, lehˆ, jeˬ gaꞈ tsahˬ, heu deuˬ˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ dawˬ ngehˬ cawˬ˗eu awˬ˗awˇ, paˇ dmˬ deuˬ jiˇ ya biꞈ dui dui gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Bo liˇbiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Poˬ˗loˬlamˬ “Nga maꞈ lehˆ hawˇ˗eu jeˬ gaꞈ˗eu tsahˬ˗ahˇ gaˇ maˬ myaˬ˗eu aˇ yamˬ pyeuꞈ˗eu nahˇ gʼahˇ paw naˬ liˬ tiˬ laꞈ˗ahˇ neh smˇ laꞈ teu kaˬ˗ahˇ iˇ˗eu ma. Teu ngeh tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ dawˬ yaw muiˬ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ˗awˇ, Jaˇliꞈ jiˇ ya dzaw dahˬ beh˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh.

10. Aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nya˗eu nga?

¹⁰ Tsaꞈ gaˬ jeˬ tsaꞈ gaˬ kawˆ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ haw. Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu gʼaˇ duˬ, gʼawˬ mya poˆ leh jeh gʼaˬ˗euˬ lehˇ ehˇ˗awˬ. Nawˇ aˇ yamˬ laˇ paˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ gʼa kʼoꞈ˗iˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ iˇ kahˇ jawˇ gaˇ maˬ ya mawˇ˗a. Aˬ dui jahˇ nya˗eu aˬ jeˬ paˇ jaˆ nga siˬ. Kaˬtaˬliˇnaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ iˇ kahˇ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ya mawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ nehˬ˗eu ma. Teu laꞈ kʼoeˇ ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ mawꞈ˗eu gaˇ kawˆ boꞈ ahˇ˗eu ma.” Aˬ dui aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Tsaꞈ gaˬ duˬ˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, tsaꞈ gaˬ jeˬ tsaꞈ gaˬ kawˆ laˆ poˆ laˆ paˇ ya mˇ haw˗eu meh.

11. Tiˬ deuˬ na aˬ jeˬ miˇ neh aˬ dui neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ nui ma maˬ ahˇ˗eu nga?

¹¹ Tiˬ deuˬ na˗aˬ, aˬ dui neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ nui ma maˬ ahˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ loˬ˗a lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ pyeuꞈ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya mawˇ˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ paˇ jah˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ˗ahˇ dehꞈ caw ma lehˇ ehˇ˗eu zahˇ mehˬ˗eu saˬ laˬ deuˬ, mehˬ shi naˇ kʼah tiˬ jeˬ lehˇ dehꞈ gaˇ ya mawˇ˗eu miˇ neh, Jaˇliꞈ˗ahˇ maˬ paˇ jah˗euˬ meh. Tiˬ deuˬ na naˇ aˬ yawꞈ maꞈ, gaˇ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ uˬ taꞈ, yawˬ ha˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ kaꞈ gʼa luꞈ˗awˇ, Jaˇliꞈ˗aˬ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ maˬ caw ba nehˬ nya˗a lehˇ noeˬ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ ngeh, aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ cehˇ daˆ leꞈ nya˗eu nga?

12. Piˇliˇpiˆ 2:4 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu dawˬ aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga?

¹² Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu lehˇ mˇ mawˇ. Dahˬ beh ngeh tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ dui neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ nui ma maˬ ahˇ gaˇ duˇ kʼawꞈ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu lehˇ siˬ leˇ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ laˇ˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 2:4-ahˇ gui.) Yaw jeˬ ma jeˬ, uˬ soe ngehˬ keuˆ˗euˬ Deˇbiˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Tiˬ gʼaˬ gʼaˬ nui ma maˬ ahˇ nya lehˇ ehˇ naˇ, ngaˇ Jaˇliꞈ hawˇ˗eu aˬ dui˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ yuˇ taˬ tawˬ˗awˇ, ‘Aˬ jeˬ miˇ neh nui ma maˬ ahˇ˗eu nya lehˇ naˇ haˬ˗eu ma.’” Tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu hawˇ˗eu maˬ ahˇ˗eu aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ siˬ leˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui neh ngehˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ noeˬ taˬ nya kʼawꞈ, aˬ dui neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ noeˬ taˬ nya˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ maˬ ya ngehˬ cawˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu lehˇ myaˆ pyawˬ hawˇ˗eu luˆ jeˬ luˆ kawˆ heu neh mˇ mawˇ nya˗eu meh.

13. Nymˇ sahˇ deuˬ aˬ dui neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ nui ma ahˇ dzehˬ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ nya˗eu nga?

¹³ Aˬ dui tsaꞈ gaˬ ngeh, nymˇ sahˇ deuˬ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ nui ma ahˇ˗eu jeˬ˗ehˇ maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu heu neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, iˇ kahˇ˗ahˇ zaˬ deuˬ jawˇ ngaˇ laˬ? Zaˬ deuˬ jawˇ naˇ, aˬ ma aˬ da deuˬ zaˬ cu˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ ya leˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui iˇ kahˇ˗ahˇ sawˇ gʼawˬ mya lawˆ tawꞈ tehˬ taˬ˗euˬ gaˇ ya mawˇ naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ pyeuꞈ luꞈ˗eu maˬ muiˬ˗eu yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, ngehˬ nya˗eu meh. Nymˇ sahˇ deuˬ maˬ muiˬ˗eu yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ heu tiˬ nah ya byoˆ˗iˇ jiˇ meh lehˇ ya siˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ leˇ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ kʼawꞈ, Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ heu naˇ nymˇ sahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu lehˇ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ. Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Kaˬtaˬliˇnaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ  baˬ da neh ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ aˬ joˆ˗ehˇ muiˬ daˆ laˇ˗euˬ lehˇ aˬ myah luꞈ shaˇ noeˬ˗eu ma.” Teu naˇ, Kaˬtaˬliˇnaˬ˗ahˇ jah ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh.

14. Dawˬdaˬ 27:17-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh, mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

¹⁴ Aˬ cawˬ neh bi caw ba. Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya tsaꞈ gaˬ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ ya mehˬ˗eu lehˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ aˬ cawˬ˗ahˇ jiˇ toˆ˗ehˇ mehˬ ni gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 4:17) Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ aˬ dui˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 27:17-ahˇ gui.) Mehˇ nmˇ Shawˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ yawˬ ha˗euˬ zahˇ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ shiˇ˗ehˇ jawˇ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ laꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ laˬ kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ cehˇ daˆ leꞈ nya˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ “Ngaˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu ma. Tiˬ nymˇ˗ahˇ neh tiˬ nymˇ˗ahˇ iˇ˗eu yaw kaˬ˗ahˇ iˇ luꞈ ngeh, mehˬ jeˬ mehˬ kawˆ muiˬ daˆ laˇ ni tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ caw ba˗eu ma. Nga nyaꞈ nymˇ sahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ˗awˇ, yawˬ ha dawˬ kʼoꞈ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ja sawˇ˗eu ma. Kʼoeˇ naˇ nyaˆ taꞈ poˆ toˆ˗ehˇ paˇ ya puˬ naˇ, dawˬ kʼoꞈ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu lehˇ ja sawˇ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh.

15. Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ ngeh, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

¹⁵ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ. Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ kʼaˇ mˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ maˬ caw ba nehˬ naˇ, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ mˇ pyeuꞈ nya˗a. (Ja ceuˬ 127:1; Luˇkaꞈ 11:13) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ ngeh, gaˇ kawˆ yaw duˬ duˬ lehˇ ya shaˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh, aˬ dui neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ mawꞈ˗eu deuˬ hawˇ˗eu nui ma ahˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ mawˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui kʼaˇ ya mawˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu heu neh, aˬ dui neh guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ya mˇ caw˗eu meh.

16. Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

¹⁶ Yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ laˆ baw taˬ. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ‘Muiˬ˗eu jeˬ, Miˬyehˇ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu, byah dui dui˗eu jeˬ˗ahˇ naw maꞈ siˬ nya laˇ tehꞈ˗a’ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 12:2) Aˬ dui Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya taˬ naˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ jah ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya laˇ˗eu meh. Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Kaˬtaˬliˇnaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ maˬ myahˇ laˇ˗euˬ heu kaˬ˗ahˇ, ngaˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ na˗ahˇ jah ziꞈ laˇ ni jahˇ˗eu loˬ nya lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Teu miˇ neh ngaˇ Beh˗euˬ yaw sahˇ maˇ diˇ jawˇ ngaˇ laˬ? Jaˇliꞈ maˇ diˇ Miˬyehˇ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ ngaˇ laˬ? Nymˬ˗mˇ iˬ nah Miˬyehˇ zmˬ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ maˇ diˇ jaˆ ngaˇ laˬ? lehˇ duꞈ yawˇ ni yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ˗euˬ ma.” Kaˬtaˬliˇnaˬ yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu miˇ neh nui jah ziꞈ dah ni gʼeh dzehˬ laˇ˗awˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ laˇ nyaˬ lehˇ ehˇ˗eu meh.

17. Yeˬsuˇ aˬ jeˬ miˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ haw daˆ leꞈ˗euˬ nga?

¹⁷ Yeˬsuˇ tiˬ deuˬ na aˬ yawꞈ neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ kʼawꞈ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ haw daˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya˗eu aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ siˬ nya˗awˇ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ bi ha geuꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh meh. Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ dahˬ beh ngeh maˬ naˇ haˬ kʼawꞈ, aˇ nah naˇ ha geuꞈ laˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ yaꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬsuˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ smˇ kʼoꞈ taꞈ tiˬ kʼehˆ mˇ˗euˬ meh. Teu ngeh yamˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ nyiˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ zaˬ lahˇ maˬ pyeuꞈ laˇ˗aˬ. (Yoˇhaˬ 7:5) Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ gʼaˬ˗awˇ neh hawˇ˗eu Ka li zaˬ pyeuꞈ leˇ˗euˬ meh.—Gʼaˬkʼehˇ 1:14.

18. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ya tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ˗eu nga?

 ¹⁸ Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh aˬ suˇ gʼaˬ ha geuꞈ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗a. Tiˬ deuˬ na˗aˬ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ ha geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ nui deuˬ naˆ maˬ tseˇ aˇ yamˬ ya zmˬ dzehˬ˗eu meh. Aˬ dui neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ˗eu deuˬ kʼawꞈ ni, aˬ dui˗euˬ muiˬ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ hawˇ˗eu yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ noeˬ˗eu heu˗ahˇ mawˇ˗awˇ, “Miˬyehˇ˗ahˇ ja ceuˬ” laˇ nya˗eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 2:12.

19. 1 Gawˇliˬtu 3:6, 7-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗ahˇ ya noeˬ taˬ˗eu nga?

¹⁹ Aˬ dui˗aˬ, ka˗eu gʼaˬ hawˇ˗eu iˇ cuꞈ shehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˇ bawˬ˗ahˇ bi huiˬ bi mahˇ laˇ˗eu gʼaˬ naˇ Miˬyehˇ pyeuꞈ meh lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 3:6, 7-ahˇ gui.) Iˬdiˬyoˇbyaˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ luꞈ˗eu Gehˇtaˬhmˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ jawˇ luꞈ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ 20 kʼoꞈ dzehˬ ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ lehˇ˗aˬ, ngaˇ tiˬ gʼaˬ jawˇ˗euˬ tehꞈ ma. Ehˇ kʼawꞈ nymˬ˗mˇ naˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gʼaˬ 14 gʼaˬ jawˇ laˇ˗awˇ, ngaˬ˗euˬ miˬ zaˬ hawˇ˗eu zaˬ smˇ gʼaˬ sawˇ ahˇ˗awˇ 13 gʼaˬ iˇ cuꞈ shawˇ gʼaˬ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ naˇ mehˬ bawˬ˗ahˇ oe˗eu 32 gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni jawˇ˗eu meh.” Gehˇtaˬhmˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma dawˇ coe ni gʼeh˗eu deuˬ sheuˬ ha laꞈ gaˇ oˇ oꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ tsaꞈ gaˬ daˆ laꞈ˗euˬ miˇ neh, laˬ kʼaˬ cehˇ luꞈ˗eu meh.—Yoˇhaˬ 6:44.

20. Aˬ dui dehꞈ ziˇ˗ahˇ caw ba˗eu gaˇ mˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu nga?

²⁰ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ nehˬ˗ehˇ gaˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ miˇ tsaˬ heu aˇ saˬ maˬ saˬ mi naˆ˗ehˇ, tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ uiˬ˗eu muiˬ dui dui˗eu gaˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. (Haˬgaiˇ 2:7) Aˬ dui˗euˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ tsawˇ haˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ caw ba˗eu gaˇ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ nya meh. Aˬ dui kʼaˬ lo kʼaˬ gʼeuˬ duˬ˗eu tsahˬ˗ahˇ ga ahˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ caw ba˗iˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu meh. Kʼaˬ lo kʼaˬ gʼeuˬ duˬ˗eu tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ caw ba nya˗euˬ kʼawꞈ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ leh jeh˗awˇ mˇ˗euˬ gaˇ teu naˇ aˇ poeˬ baw dui dui˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui mˇ luꞈ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ jiˇ teu gaˇ duˇ˗eu meh. Aˬ dui Saˬdaˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ aˇ myaˆ gʼaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ laꞈ kʼoeˇ neh aˬ suˇ gʼaˬ˗ahˇ maˬ kaˬ zmˬ nya˗eu meh. Bo liˇbiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Ahˬdeˇaˬ˗suiꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ heu naˇ, aˇ muˇ muˇ lah ni caw ba nehˬ˗eu miˇ neh meh lehˇ ngaˇ siˬ nya˗eu ma.” Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ haw daˆ leꞈ nya ni leh jeh luꞈ˗uˇ. Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ neh maˇ diˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ za˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu meh.