1. De igiemwi ne Jesu rhie ye otọ ne erhuanegbe ẹre? De emwi ne iran ghi ru? (Ghee efoto nọ rre odaro ebe na.)

TE JESU wa rhie egbe ye iwinna ikporhu vbe ọ rre agbọn na, ọ na gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ẹi mwẹ irẹn ma miẹn emwa ni gha danmwehọ irẹn, ekhọe vberriọ ẹre irẹn vbe hoo ne erhuanegbe ẹre vbe gha mwẹ. (Jọn 4:35, 36) Te erhuanegbe Jesu wa gha zọghae vbe iwinna ikporhu vbe ẹghẹ ne Jesu na gha gu iran rrọọ. (Luk 10:1, 5-11, 17) Sokpan vbe eghian ghi mu e Jesu, iran ghi vbe gbe ẹre rua nẹ, orhiọn keghi gbe ye iran iwu, iran ma ghi gha zọghae. (Jọn 16:32) Jesu ghi rhiọ kpaegbe nẹ, ọ na rhie igiọdu ne iran, ne iran rhie aro tua iwinna ikporhu. Iyeke Jesu ghi kpa gha rrie ẹrinmwi, erhuanegbe ẹre na dọlegbe suẹn gha ya izọghae kporhu sẹrriọ wẹẹ, avbe eghian na suẹn gha gui wẹẹ: “Wa ya iruẹmwi uwa gba e Jerusalẹm hia.”—Iwinna 5:28.

2. De vbene Jehova he ya fiangbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan hẹ?

² E Jesu ẹre ọ ghaa dia iwinna ikporhu ne etẹn ni ghaa rrọọ vbe orre nokaro ghaa ru; e Jehova na wa vbe fiangbe iwinna iran. Vbe igiemwi, ẹdẹ na do ugie Pẹntikọst vbe ukpo 33 C.E., odẹ orhunmwu 3,000 ẹre ọ dinmwiamẹ. (Iwinna 2:41) Erhuanegbe Jesu na ghi suẹn gha muan yọ. (Iwinna 6:7) Ọrheyerriọ, Jesu tae yotọ wẹẹ, ẹghẹ okiekie ẹdẹ ẹre iwinna ikporhu khian ya biẹ ọmọ esi sẹ, vbene ọ ghaa ye vbe orre nokaro.—Jọn 14:12; Iwinna 1:8.

3-4. Vbọsiẹ ne ikporhu na lọghọ vbe ihe eso? De emwi ne ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

³ Ọ khẹke ne ima hia gi iwinna ikporhu gha sẹ ima ọyẹnmwẹ. Otọ ẹvbo eso rrọọ ne ọna na khuẹrhẹ na ru rhunmwuda, emwa nibun ni rre evba, hoo ne iran ruẹ e Baibol. Iran bun sẹrriọ wẹẹ, etẹn ghi ka gbẹn eni iran ye otọ, nene etẹn gha ghi miẹn  obọ, iran ghi suẹn gha gu iran ruẹ e Baibol! Sokpan vbe ihe eso vbe agbọn na, iwinna ikporhu i mobọ khuẹrhẹ ne etẹn ima rhunmwuda, iran i kẹ miẹn emwa vbe owa, iran gha dobọ miẹn emwa vbe owa, eso i rhie ehọ ne iran ta yi.

⁴ Adeghẹ u na gha rre ẹdogbo ne iwinna ikporhu na kakabọ lọghọ, emwi na khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na gha wa ru iyobọ nuẹn. Ma gha guan kaẹn emwi ne etẹn eso he ru, ne iran mieke na sẹtin miẹn emwa nibun gu guan vbe ikporhu. Ma gha vbe guan kaẹn emwi ne ima gha ru, ne ima mieke na gha sọyẹnmwẹ iwinna ikporhu ọghe ima, ọre te emwa danmwehọ ra iran ma danmwehọ.

5. De isievẹn eso ne etẹn nibun werriẹ aro daa?

⁵ Ọ wa lọghọ etẹn nibun, iran ke miẹn emwa vbe owa vbe ẹdogbo ne iran na kporhu. Owa eso ni rre ẹdogbo ne etẹn ima eso na kporhu keghi re owa na gbogba ga, nai sẹtin rherhe la rọ, eso vbe rre estate. A sẹtin vbe miẹn wẹẹ, egbe owa vbenian mwẹ e gateman nọ gbogba ga re, nẹi kue ne ọmwa rhọkpa la owa, vbe ẹi re te ọmwa vbe owa nii gie na tie ẹre. Etẹn ima eso keghi kporhu ke owa ya sẹ owa, sokpan iran i mobọ miẹn emwa vbe owa. Eso kporhu vbe igue ne ibozẹghẹ emwa ye. Etẹn ni rre igue vbenian sẹtin wa mu okhian gha rrie ehe nọ rree, ne iran ya gualọ orhunmwu ọkpa; ugbẹnso iran gha vbe sẹ evba, iran i miẹn ọnrẹn vbe owa, ọ ghi yevbe na miẹn wẹẹ te iran wa zozo kua kẹkan! Ma ghaa werriẹ aro daa egbe emwi vbenian, ọ ma khẹke ne ima gi egbe wọọ ima. De emwi nọ khian ghi ru iyobọ ne ima, ne ikporhu ọghe ima mieke na gha biẹ ọmọ esi?

6. De vbene emwa ni kporhu ya khọ ọgbehẹn hẹ?

⁶ E Jesu keghi ya iwinna ikporhu gie iwinna ọgbehẹn. (Mak 1:17) Ọgbehẹn eso sẹtin ya ikpẹdẹ eso gha gualọ ehẹn, vbene iran i na miẹn ọkpa gbe. Sokpan iran i rhunmwuda ọni dobọ yi. Nọghayayerriọ, iran ghi fi obẹlẹ ne iran loo werriẹ, iran ghi vbe fi ẹghẹ ne iran ya gbe ehẹn kevbe eke ne iran na gbe ehẹn werriẹ. Ma sẹtin vbe ru egbe afiwerriẹ vbenian vbe iwinna ikporhu ọghe ima. Nia gia ziro yan emwi eso nọ gha ru iyobọ ne ima.

7. De ere na khian lae miẹn deghẹ ima na gha fi ẹghẹ ne ima ya kporhu werriẹ?

⁷ Gha fi ẹghẹ ne u ya kporhu werriẹ. Ma gha wa miẹn emwa nibun gu guan vbe ikporhu, deghẹ ima na ya gualọ iran vbe ẹghẹ ne ima rẹnrẹn wẹẹ, iran ya rre owa. Ai miẹn ọmwa nọ gha kpa hin owa rre, nẹi werriegbe rrie owa, rhunmwuda ai ku mianmian owa! Ẹghẹ avan ra akota ẹre etẹn nibun ya kporhu, rhunmwuda, ẹghẹ nii ẹre iran ya miẹn emwa vbe owa. Deba ọni, ẹghẹ vbenian ẹre avbe ọ yan owa nibun ya miẹn obọ. U sẹtin vbe loo obẹlẹ ne ọdiọn ọkpa na tie ẹre David loo ro. Ọ wẹẹ irẹn gha ghi kporhu la ughaẹdẹ ọkpa ra eva nẹ, irẹn ghi werriegbe gha rrie owa ne irẹn ma na ka miẹn emwa. Ọ khare wẹẹ, “Ọ keghi wa kpa mwẹ odin vbe I gha miẹn ọ yan owa nibun, ne ima te ka miẹn vbe ẹghẹ okaro.” *

8. De vbene adia nọ rre ebe Asan-Ibo 11:6 khian ya ru iyobọ ne ima hẹ vbe ikporhu?

⁸ Evbagbẹn Nọhuanrẹn ne ako iruẹmwi na hẹnhẹn egbe yan ya ima rẹn wẹẹ, ọ ma khẹke ne egbe wọọ ima. (Tie Asan-Ibo 11:6.) E David na ka guan kaẹn ban ma gi egbe wọọ ẹre. Ọ mwẹ owa ọkpa vberriọ ne ọ mobọ wa kporhu sẹ, sokpan ẹi miẹn ọmwa rhọkpa; sokpan ọ ghi rre ẹdẹ ọkpa, ọ na do miẹn ọ yan owa nii vbe owa. Okpia na wa gha hoo ne ọ rẹn sayọ vbekpa emwi ne Baibol khare. Nene okpia na  kha wẹẹ, “Ke ukpo erẹnrẹn gha dee ne I ke rre mwa, I ma he ya aro kaẹn Avbe Osẹe Jehova vbe ẹdẹ ọkpa.” E David na ghi kha wẹẹ, “I do bẹghe ẹre wẹẹ, emwa nai kẹ miẹn vbe owa vbe a ghaa kporhu khian, ẹre ọ danmwehọ sẹ vbe a gha miẹn iran.”

9. De vbene etẹn eso he ya sẹtin kporhu ma emwa nai kẹ miẹn vbe owa?

⁹ Fi eke ne u na kporhu werriẹ. Etẹn eso keghi fi eke ne iran na kporhu werriẹ, ne iran mieke na kporhu ma emwa nai kẹ miẹn vbe owa. Vbe igiemwi, owa nikhua eso rrọọ nai sẹtin la rọ, vbe a ghaa kporhu khian ke owa ya sẹ owa, rhunmwuda ọni, ikporhu na kpe vbe idunmwu kevbe uhanhan na waa ebe yi keghi kie ẹkpotọ ne etẹn ya kporhu ma emwa ni rre egbe owa vbenian. Deba ọni, etẹn nibun do bẹghe ẹre wẹẹ, emwa ne iran mobọ dekun vbe eke ne a na rọkhọ egbe kevbe eke ne a na do ẹki, mobọ wa rhie ehọ ne iran ta yi, erriọ iran vbe ya miẹn iran ebe. Ọgbaroghe ọghe otako ọkpa na tie ẹre Floiran vbe Bolivia, khare wẹẹ: “Odẹ ẹgogo ọkpa ya sẹ ẹgogo eha vbe avan, ẹre ima mobọ ya yo ẹki ya kporhu, rhunmwuda ekhẹn i mobọ bun vbe eki vbe ẹghẹ vbenian. Iran ghi wa vbe danmwehọ, ma ghi vbe kue suẹn gha gu iran ruẹ Baibol.”

10. De obẹlẹ eso ne u gha sẹtin loo ya kporhu ma emwa?

¹⁰ Fi obẹlẹ ne u loo werriẹ. Gia kha wẹẹ, ẹghẹ ke ẹghẹ ne u ya kporhu sẹ owa ọmwa, u i miẹn ọnrẹn. De obẹlẹ eso ne u gha sẹtin loo ya kporhu ma rẹn? Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Katarína khare wẹẹ, “I keghi gbẹn elẹta gie emwa ni ma miẹn vbe owa, I ghi wa gi iran rẹn, emwi ne I te hoo ne I tama iran vbe nene elẹta.” De emwi ne ọna maa ima re? Gualọ odẹ ke odẹ ya  kporhu ma emwa hia ni rre ẹdogbo ne uwa na kporhu.

11. Vbọsiẹ ne emwa eso i na hoo ne iran danmwehọ ima?

¹¹ Emwa eso i hoo ne iran danmwehọ ima. Iran ghee ẹre wẹẹ, esa i rrọọ na ya tie Baibol ra na do rẹn Osanobua. Iran ma yayi wẹẹ Osanobua rrọọ, rhunmwuda, usẹ bun gbe vbe agbọn na. Iran i hoo ne iran tie Baibol, rhunmwuda uyinmwẹ dan ọghe avbe ọkaolotu ugamwẹ ni mu e Baibol gue aro. Vbene eso na mu ẹmwẹ iwinna, ẹgbẹe kevbe ọlọghọmwa ne iran la gberra yan uhunmwu, ọ ma gi iran na rẹn wẹẹ, e Baibol ẹre ọ khian sẹtin ru iyobọ ne iran. Vbọ khian ghi ru iyobọ ne ima ya gha sọyẹnmwẹ deghẹ emwa i hoo ne iran danmwehọ ima?

12. De vbene adia nọ rre ebe Filipai 2:4 khian ya ru iyobọ ne ima hẹ, vbe ikporhu?

¹² Gha mwẹ amuroro. Emwa nibun rrọọ nẹi ka danmwehọ, sokpan iran keghi fi ekhọe werriẹ vbe iran bẹghe ẹre wẹẹ, etẹn mwẹ ẹmwẹ iran vbe orhiọn. (Tie Filipai 2:4.) Vbe igiemwi, e David na ka guan kaẹn sin, khare wẹẹ, “Deghẹ ọmwa na kha wẹẹ, irẹn i danmwehọ, ma ghi mu e Baibol ra ebe ọghe ima ye ẹkpo, ma ghi nọ rẹn wẹẹ: ‘Lahọ, ọtẹn mwẹ vbua gu kha vberriọ?’” Emwa sẹtin mianmian ẹmwẹ ne ima tama iran, sokpan iran i khian sẹtin mianmian obọ esi ne ima ya mu iran. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ ọ yan owa ma kue ne ima guan, ma ghi rhie ẹre ma vbe uyinmwẹ ima kevbe ugbaro ọghe ima wẹẹ ima hoẹmwẹ ọnrẹn.

13. De vbene ima khian ya sẹtin ta emwi nọ gha mu ọ yan owa ekhọe hẹ?

¹³ Ma gha vbe sẹtin rhie ẹre ma wẹẹ, ma mwẹ amuroro daa ọ yan owa, deghẹ ima na ta ẹmwẹ ne ima rẹnrẹn wẹẹ, ọ gha ru iyobọ nẹẹn kevbe nọ gha mu ẹre ekhọe. Vbe igiemwi, emwi rhọkpa rrọọ nọ rhie ẹre ma wẹẹ, ọ yan owa nii mwẹ emọ ra? Deghẹ erriọ nọ, ẹi mwẹ ọ ma gha mwẹ ẹkorhiẹnrhiẹnmwẹ ye emwi ne Baibol tae vbekpa vbene a ya koko emọ hẹ kevbe emwi nọ gha ya ẹgbẹe gha mwẹ oghọghọ. Adeghẹ ima na sẹ owa ọ yan owa nọ gbe isanhẹn nibun ye ẹkhu, ma sẹtin ya ẹmwẹ ikpata vbe izigan kevbe ẹmwẹ ohanmumwẹ mu ẹmwẹ so, vbe iyeke ọni, a ghi gi ẹre rẹn wẹẹ, Osanobua gha rherhe sọfurre ye avbe ọlọghọmwa na. Vbene ọ rhirhi gha ye hẹ, hia ne u ru iyobọ ne emwa ni danmwehọ ruẹ ya rẹn wẹẹ, e Baibol gha sẹtin ru iyobọ ne iran. E Katarína, na ka guan kaẹn sin khare wẹẹ, “I keghi hia ne I gha muẹn roro, vbene ẹmwata ni rre Baibol he ya ru iyobọ mẹ.” Rhunmwuda ọni, Katarína ghaa gu emwa guan, ọ ghi wa vẹ ne iran rẹn wẹẹ emwi ne ọ ta mu ẹre ekhọe.

14. Zẹvbe nọ rre ebe Itan 27:17 de vbene etẹn ni koko winna vbe ikporhu khian ya ru iyobọ ne egbe hẹ?

 ¹⁴ Gualọ iyobọ vbe obọ etẹn ọvbehe. Vbe orre nokaro, e Pọl keghi gi e Timoti rẹn obẹlẹ ne irẹn loo ya kporhu kevbe odẹ ne irẹn ya maa emwa emwi; ọ na vbe rhie igiọdu ne Timoti ne ọ gi obẹlẹ na ma etẹn ọvbehe. (1 Kọr 4:17) Vbe na ghee Timoti, ma gha wa miẹn emwi nibun ruẹ vbe obọ etẹn ni fuẹro vbe iko ọghe ima. (Tie Itan 27:17.) Gia ziro yan igiemwi ọghe ọtẹn nokpia na tie ẹre Shawn. Ọ mwẹ ẹghẹ ne ọtẹn na, ya ru iwinna arọndẹ vbe igue ọkpa, ne emwa nibun i na hoo ne iran ya ehọ họn ẹmwẹ ugamwẹ ọvbehe, vbọ gberra ọghe iran. Vbọ ru iyobọ nẹẹn ya sẹtin gha sọyẹnmwẹ? Ọ khare wẹẹ, “I keghi hia ne imẹ ọkpa ghẹ ladian vbe ikporhu.” Ọ na vbe kha wẹẹ, “Ma ghaa ke owa ọkpa rrie ọvbehe, mẹ vbe ọtẹn ne ima gba winna ghi gha loo ẹkpotọ nii ya ru iyobọ ne egbe, ne ima mieke na guẹ sayọ vbe odẹ ne ima ya maa emwa emwi.” Vbe igiemwi, ma ghi guan kaẹn emwi ne ọ yan owa tae kevbe odẹ ne ima ya zẹ ẹmwẹ wanniẹn ọnrẹn. Iyeke ọni, ma ghi ziro yan odẹ ọvbehe ne ima gha ya zẹ ẹmwẹ wanniẹn ọmwa ọvbehe, ai rẹn deghẹ emwi vberriọ na werriegbe sunu.”

15. Vbọzẹe ne erhunmwu na ru ekpataki?

¹⁵ Rinmwian e Jehova ne ọ ru iyobọ nuẹn. U ke kpa gha rrie ikporhu, rinmwian e Jehova ne ọ ru iyobọ nuẹn. Ma i mwẹ ẹtin ne egbe ima, orhiọn nọhuanrẹn ọghe Jehova ẹre ọ yi ima obọ. (Psm 127:1; Luk 11:13) Tama e Jehova emwi ne u wa gualọ. Vbe igiemwi, rinmwiaẹn ne ọ dia ruẹ bu ọmwa nọ hoo ne ọ rẹn vbekpa ẹre. Iyeke ọni, u ghi zẹ owẹ lele erhunmwu ne u naẹn, odẹ ne u khian ya ru ọna, ọre ne u hia ne u gha kporhu ma emwa hia ne u miẹn.

16. Vbọzẹe ne Baibol na tie na ru ekpataki?

¹⁶ Gha zẹ ẹghẹ kọ ya tie Baibol. Ebe Nọhuanrẹn khare wẹẹ, ọ khẹke ne ima “rẹn emwi ne Osanobua hoo, emwi ne ọ maan, ne ọ yẹẹ ọre kevbe ne ọ gbae.” (Rom 12:2) Zẹvbe ne ima ya tie Baibol, erriọ ima ya rẹn Osanobua sayọ; ẹghẹ nii, ma ghaa tama emwa vbekpa ẹre, iran ghi bẹghe ẹre wẹẹ, ma gele ya emwi ne ima ta yi. E Katarína na ka guan kaẹn sin khare wẹẹ: “Vbe ẹghẹ eso nọ gberra, I na do bẹghe ẹre wẹẹ, te ọ khẹke ne I rẹn otọ avbe imamwaemwi eso ni rre Baibol sayọ, nọ mieke na gele mu mwẹ ekhọe. Ẹre I na ghi suẹn gha gbarokotọ tie vbekpa osẹ ni rhie ẹre ma wẹẹ, Ayi rrọọ nọ yi emwi hia, Ẹmwẹ Osanobua ẹre Baibol gele khin kevbe wẹẹ, Osanobua mwẹ otu ne ọ ya zihe egbe.” E Katarína khare wẹẹ, e Baibol ne irẹn ghaa tie, ẹre ọ ya amuẹtinyan ọghe irẹn wegbe sayọ, kevbe wẹẹ, ọni ẹre ọ ghi zẹ ighẹ irẹn sọyẹnmwẹ iwinna ikporhu.

17. Vbọzẹe ne Jesu ma na gi egbe ikporhu wọọ ẹre?

¹⁷ Te Jesu ye gha kporhu, agharhemiẹn wẹẹ emwa eso ma gha rhie ehọ nẹẹn ta yi. Vbọzẹe? E Jesu rẹnrẹn wẹẹ, ọ wa khẹke ne emwa rẹn ẹmwata nọ dekaẹn Arriọba Osanobua, ẹre ọ si ẹre ne ọ na rhiegba ye iwinna ikporhi iyẹn nọ maan, ne ọ mieke na ru iyobọ ne iran. Ọ vbe rẹn wẹẹ, emwa eso nẹi ka danmwehọ irẹn, gha suẹn gha danmwehọ irẹn vbe ẹdẹ ọkpa. Gia ya ẹgbẹe ọghẹe ru igiemwi. Vbe uwẹ ukpo eha vbe ukhiọnmwẹ ne Jesu ya kporhu, etiọnrẹn rhọkpa ma khian erhuanegbe ẹre. (Jọn 7:5) Sokpan vbe ọ ghi rhiọ kpaegbe nẹ, iran na do khian Ivbiotu e Kristi.—Iwinna 1:14.

18. Vbọzẹe ne egbe ikporhu i na wọọ ima?

¹⁸ Ma ma wa rẹn ọmwa nọ gha do khian ọguọmwadia e Jehova vbe akhuẹ. Ọ rhie ẹghẹ emwa eso ke do miẹn odẹ ẹmwata yi, vbene eso na wa miẹn ọnrẹn yi vbobọvbobọ. Uhiẹn emwa eso nẹi danmwehọ ima, gha bẹghe  uyinmwẹ esi ọghe ima, kevbe vbene ọyẹnmwẹ ya sẹ ima hẹ vbe ima ghaa kporhu, ọ sẹtin ya iran do ga Osanobua.—1 Pit 2:12.

19. Zẹvbe nọ rre ebe 1 Kọrinti 3:6, 7, de emwi nọ khẹke ne ima gha mwẹ vbe ekhọe?

¹⁹ Zẹvbe ne ima ya kporhu ma emwa, ọ khẹke ne ima gha mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, Osanobua ẹre ọ khian ya ẹmwata nii gbọzinia ye ekhoẹ iran. (Tie 1 Kọrinti 3:6, 7.) Ọtẹn Nokpia ọkpa na tie ẹre Getahun, nọ rre Ethiopia, khare wẹẹ: “Vbe ọwara ukpo 20 ẹre imẹ ọkpa ya gha re Osẹe Jehova vbe eke ne etẹn i na mobọ kporhu. Sokpan vbene a guan na, orhunmwu 14 ẹre ọ ghi ya iyẹn wewe vbe evba. Iweha dinmwiamẹ nẹ vbọ; ọvbokhan mwẹ kevbe ivbi mwẹ eha rre usun iran ni dinmwiamẹ. Emwa ni mobọ rrie iko ima, rrie odẹ 32.” Ọyẹnmwẹ nọ sẹ Getahun i re nekherhe, rhunmwuda, ọ ma gi egbe wọọ ẹre, ọ na vbe mu ẹtin yan e Jehova wẹẹ, ọ gha si emwa ni mwẹ ekhọe esi gha die otu ọghẹe!—Jọn 6:44.

20. De vbene ima ya yevbe emwa na gie, nọ ya miẹn emwa fan?

²⁰ Aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee emwa hia. Ukpamuyọmọ nọkhua nọ, ne ima na deba Ovbi ẹre si emwa ni rre agbẹnvbo ughughan koko, a te miẹn wẹẹ agbọn Esu na sẹ ufomwẹ. (Hag 2:7) A gha sẹtin ya emwa ni kporhu gie emwa na wẹẹ nọ ya miẹn emwa ne okọ ọghe iran ni fan. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ibozẹghẹ emwa ẹre iran sẹtin miẹn fan, iwinna ne iran hia ru wa ru ekpataki. Erriọ iwinna ikporhu ọghe ima vbe ye. Ima ma wa rẹn inu emwa ni khian ye ladian vbe agbọn Esu na do ga e Jehova. Sokpan e Jehova gha sẹtin loo ọmwa ke ọmwa vbe uwu ima ya ru iyobọ ne iran. Andreas nọ rre Bolivia, khare wẹẹ, “I gha bẹghe ọmwa nọ la odẹ ọghe ẹmwata na, I ghi gha ghee ẹre wẹẹ, ẹi re orhunmwu ọkpa ẹre ọ ru iyobọ nẹẹn, iyobọ etẹn hia nọ.” Wa gi ima ye rhie egbe ye iwinna ikporhu vbene egbe i na wọọ ima. Ma ghaa ru vberriọ, e Jehova gha fiangbe ima, iwinna ikporhu ghi vbe gha sẹ ima ọyẹnmwẹ.