1. Amunu edoba na Jizɔs bee sere kɛ̄ nɛ pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ a, e e na ba bee doo a? (Ɛp foto a le nyɔɔ eko.)

JIZƆS bee kiisī lo e’ɛmadɛɛ̄ kɔ pya nɛɛ egbaɛ̄tɔ̄loo ye yereue sɔ̄ aa bee si tam zue ue a kɛnɛkɛ̄, e a gbī kɔ pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ a doonage wo. (Jɔn 4:35, 36) Sɔ̄ Jizɔs bee le loo pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ ba bee su mɛm zuema ue. (Luk 10:1, 5-11, 17) Kerewo, sɔ̄ ba bee aa Jizɔs sa ye fɛ, pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ bee ɔbɛ zue ue bu pio sɔ̄. (Jɔn 16:32) Sɔ̄ Jizɔs e’aara kɛ̄ bu luh, a bee wa yere mɛm loo kɔ ba a kiisī lo ezue ue. E sɔ̄ ekira bunyɔɔ, ba bee su mɛm zuema ue ina kɛ̄ pya wa baa bee kɔ: “Ɛp, bui esua bui tɔgɛnu mmɛ bu Jerusalɛm.”—Doonu 5:28.

2. Mɛ sīdee na Jɛhova enɛa leelee tam zue ue a?

² Jizɔs bee baɛbee tam pya Nɛɛ Kraist bee si bu tua sɔ̄ o’oo tup zua a, e Jɛhova bee wa nɛ leelee tɛ̄maloo edoo kɔ ba a yiiloo. Bu edoba, bie Pɛntikɔst bu zua 33 C.E., nu a dap lu 3,000 pya nɛɛ bee liamaā. (Doonu 2:41) E buā pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ bee kiisī lo eyiiloo kaāna. (Doonu 6:7) Kerewo, Jizɔs bee kɔ sere kɛ̄ kɔ bu kpɛdumɛ dee gbɛnɛ-edo nɛɛ egbaɛ̄tɔ̄loo le yereue.—Jɔn 14:12; Doonu 1:⁠8.

3-4. E na anua tam zue ue dap agabah pio nɛɛ a, e e na i kɛɛrɛbu bu ekobee ue ama a?

³ Dɛ̄dɛɛ̄ ii piiga lo e’ɛmadɛɛ̄ kɔ lenu esira aabu i tam zue ue. A waɛ edoo wo bie pio edo. E na anua a? Nyɔnɛbee  gbɛnɛ-edo nɛɛ ɛrɛ taɛ lo enɔ Baibol ina lo dɔ ziī ziī aba eyira mmɛ sɔ̄ lo Nɛɛ zue ue elu. Mɛ bie dɔɔ̄na barasī nyɔuwe, tam zue ue agabah pya zue ue kaāna nyɔnɛbee pya nɛɛ naa wee aadee le tɔ, sa pio pya ba muɛ naa aadee ɛrɛ nia bu Baibol.

⁴ Lo o tɔɔ̄ barasī si tam zue ue aga, pya nu alu ekɔ bu ekobee ue ama dap a yerebah nɛ. I kɛɛrɛbu nu pio nɛɛ edora lokwa ba dap zue ue nɛ pya nɛɛ. Sa i nɔnage nu anua i dap kiisī lo e’ɛmadɛɛ̄ kɔ lenu esira aabu i tam kere pya nɛɛ gbaɛ̄ i tɔ̄ ale ba naa gbaɛ̄.

5. Amunu nu finiabah na gbɛnɛ-edo Pya Ekeebee kpesī a?

⁵ A agaloo gbɛnɛ-edo Pya Ekeebee emuɛ pya nɛɛ bie wa be. Siga pya zue ue tɔɔ̄ kɛ̄ ba naa dap yii be pya nɛɛ nyɔɔbee pya baɛloo a le lo kɛ̄, ale nyɔɔbee ba be gɔh tɛ̄ma ɛŋɛnɛ lo kɛ̄. Nɛɛ baɛloo a naale elɛɛ a baloo kɔ o yii etaage bee ziī nɛɛ a le bu lo be bee a kue kɔ o lu. Pya dɔɔ̄na nɛɛ zue ue dap kiā aā ziī tɔ yii ziī e lɔgɔ nɛɛ naa ɔbɛ wa, mɛ kunɛ nwī epoo loo nɛɛ na ba muɛ tɔ a. Kerewo, pya dɔɔ̄na aa zue ue bie kɛ̄ a binia kɛ̄ kunɛ nwī epoo loo nɛɛ wee tɔɔ̄. Pya zue ue ama dap kiā nyɔɔnyɔɔ dɛɛ̄ kiā lokwa ba dap inaloo ziī nɛɛ, lo pio sɔ̄ a naale tɔ. Lo i kpesī dua nu finiabah ama, loo i aa ɔ. E na edap i yerebah nɛ kɔ i be eebah dua nu gbanasī ama sa kiisī lo esitam zue ue leere a?

6. Bu mɛ sīdee na pya zue ue bee pya fɛ bari a?

⁶ Jizɔs bee su tam zue ue dooreloo tam fɛ bari. (Maak 1:17) Pio pya fɛ bari wee boo boo gbɛnɛkpo dee sa ba naa aa lɔgɔ bari. Mɛ loo wa naa wee ɔ, ba wee nyaana baloo sīdee ba boā boo. Ba nyaana baloo sɔ̄, kɛ̄ ba si, ale sīdee ba sere baloo aa bari. I dapnage kwabaloo i tam zue ue bu aba lo sīdee. Naa kɛɛrɛbu pio nu o dap doo ama.

7. E na edap sira lo i zue ue keekee sɔ̄ a?

⁷ Piiga lo e’inaloo pya nɛɛ keekee sɔ̄. Lo i zue ue sɔ̄ ba wee le tɔ i dap muɛ gbɛnɛ-edo nɛɛ. Kerewo, a ɛrɛ sɔ̄ pya nɛɛ wee aa ziī ziī kɛ̄ ba bee si ina tɔ. Gbɛnɛkpo pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa wee zue ue taɛ sɔɔ̄pie ale loo uunɛ nyɔɔbee ba wee muɛ gbɛnɛ-edo nɛɛ tɔ lo sɔ̄. Gbaāloo wo, pya a le tɔ wee le aa seea lo sɔ̄ sa kpɛ̄naloo enyɔɔnɛ i kɔnia ue. Ale o dap doo nu ziī nɛɛ kanɛɛ a kura David bee doo. A bee kɔ sɔ̄ ezuera ue bu kere sɔ̄ bie wa kɛ̄ zue ue sah, alɛ le nɛɛ a ye le loo wee obia si pya tɔ lo ba naa bee muɛ nɛɛ tua sɔ̄ a. A bee kɔ: “A wee mɛ ɔbɛ sɔ̄ m muɛ gbɛnɛ-edo pya tɛ ɛrɛ tɔ sɔ̄ i sikɛ̄ obia si lo eree baɛ sɔ̄.” *

8. Mɛ sīdee na i dap su nu a le bu kpa Eklisiastis 11:6 daānu bu i tam zue ue ani?

⁸ Ii ɛrɛ e’ɔɛloo i. Dɔ kpa kaɛ ekobee ue ama dɛɛa nyɔɔ doo kɔ i suā elap dogo alu ebɛɛ̄ kɔ i ɛrɛ. (Buū Eklisiastis 11:6.) David a bee lu ekue bee tua sɔ̄ a naa bee ɛrɛ e’ɔaloo. A bee zɔ̄ŋia tɛ ɛrɛ tɔ bie ziī tɔ sɔ̄ esigara lo tɔ gbɛnɛ-edo sɔ̄ sa a naa wee muɛ̄ lɔgɔ nɛɛ. Lo nɛɛ bee ɛrɛ taɛ lo enɔ Baibol sa kɔ: “M etɔ̄na akɛāma bu nu a waɛloo ɛrɛtaa zua, e m sii muɛ Pya Ekeebee Jɛhova bie na tɔ  lɔgɔ dee.” David bee kɔ: “M emɔna kɔ sɔ̄ o zɔ̄ŋia pya nɛɛ bie wa tɔ, gbɛnɛkpo sɔ̄ ba wee gbaɛ̄tɔ̄loo yereue i gaa zue kaāna.”

9. Mɛ sīdee na pio Pya Ekeebee esua zuema ue nɛ pya nɛɛ a?

⁹ Piiga lo esi dɔɔ̄na kɛ̄. Pio pya zue ue enyaana kɛ̄ ba wee zue ue lokwa ba dap inaloo pya nɛɛ a naa wee waɛ emuɛ bie wa tɔ. Bu edoba, zue ue nyɔɔ ebadee le su kpe yere kpa bu zuema ue lu kaāna sīdee edap inaloo pya nɛɛ ba tɔɔ̄ bu gbɛnɛ gbɛnɛ tɔ a naa waɛ eyii sɔ̄ aa lu ezue ue aā ziī tɔ yii ziī. Lo ama doo kɔ Pya Ekeebee a dap kɔ ue nɛ pya nɛɛ a naale ebee waɛ e’inaloo sa wa nyɔɔnɛ kɔnia ue sī le sī. Gbaāloo wo, gbɛnɛkpo pya zue ue emɔna kɔ a nia pya nɛɛ ekɔnia ue ale su kpa bie kɛ̄ yii fah, kɛ̄du, le kɛ̄ pya nɛɛ aa doo gbora. Floiran, ziī nɛɛ kuūdɛɛ̄loo sɛkiut li Bolivia kɔ: “I wee kii kɛ̄du le kɛ̄ ba aa doo gbora aā ziī eleke sɔɔ̄pie mmɛ taa eleke sɔɔ̄pie sɔ̄ pya a gaa oo nu wee ɛrɛ kina sɔ̄. I wee wa nyɔɔnɛ kɔnia ue sa bɔānage tɛ̄ enɔānu Baibol.”

10. Dɔɔ̄na e na o dap doo lokwa o zue ue nɛ pya nɛɛ a?

¹⁰ Su dɔɔ̄na sīdee daā. Naa su kɔ o epiiga lo ekɔ ue nɛ ziī nɛɛ sī le sī. O esia ye tɔ keekee sɔ̄ mɛ oo ye dap muɛ. A ɛrɛge pya dɔɔ̄na sīdee o dap inaloo lo nɛɛ ni? Katarína bee kɔ: “M wee ɛm kpa ma pya nɛɛ m sii muɛ tɔ lɔgɔ sɔ̄, sa kɔ nu m bee wa kɔ nɛ lo m bee wa muɛ sī le sī.” E na i dap nɔ aāloo a? Piiga lo e’inaloo dɛ̄dɛɛ̄  nɛɛ a le o kɛ̄ zue ue bu ziī sīdee ale lo dɔɔ̄na, kuma sɔ̄ o gaa si o tam kumasī a. 

11. E na anua pio nɛɛ naa ɛrɛ taɛ bu i ue a?

¹¹ Pio nɛɛ naa ɛrɛ taɛ bu ue i gaa zue. Ba naa muɛ lɔgɔ nu anua alu ebɛɛ̄ lo esuā loo Bari ale Baibol. Ba naa ɛrɛ yira bu Bari nyɔɔbee ba muɛ kɛ̄ tɔga mma bu nyɔuwe doo. Ba kiī Baibol nyɔnɛbee ba muɛ kɛ̄ pya zaāsī yigabari lo ba kɔ ba gaa gbaɛ̄etɔ̄loo nu a le bu lo kpa tɔɔ̄ baɛsī dum doo. Pya dɔɔ̄na naa ɛrɛ sɔ̄ nyɔɔbee wa tam, pya wa butɔ, ale taāŋa a wa le loo sa ba naa kɛɛrɛ kɔ Baibol dap wa yerebah nɛ. Bu mɛ sīdee na i dap kiisī lo e’ɛrɛ ɛɛbu sɔ̄ pya nɛɛ i zue ue nɛ naa buū ue i zue yeredɛɛ̄ nu a?

12. Su nu a le bu Pya Filipai 2:4 yere bu dogo eyerebah i nɛ sɔ̄ i gaa zue ue doodoo wa?

¹² Tɔgɛ kɔ o ɛrɛ wa nia bu. Gbɛnɛ-edo pya a naa bee ɛrɛ taɛ tua sɔ̄ wee sikɛ̄ gbaɛ̄tɔ̄ le yereue sɔ̄ ba muɛ kɔ ziī nɛɛ zue ue ɛrɛ wa kaāna nia bu. (Buū Pya Filipai 2:4.) Bu edoba, David i bee kɔ nu akiiloo tua sɔ̄ a kɔ: “Lo ziī nɛɛ kɔ a naa ɛrɛe taɛ, m wee sere Baibol ale kpa kɛ̄ sa m kɔ: ‘E nia mɛ esuā nu anua nu tɔɔ̄ a loo doo wo.’” Pya nɛɛ wee suā sɔ̄ nɛɛ wa kɛɛrɛbu loo. Ba dap ibere nu i bee kɔ, mɛ ba naale edap ibere kɛ̄ i bee wa aara doo. Kereadoo tɛ ɛrɛ tɔ naa yiga kɔ i kɔ ue, i dap tɔgɛ tɛ̄maloo i elap dogo le kɛ̄ i sere sī doo kɔ i ɛrɛe wa nia bu.

13. Mɛ sīdee na i dap nyaana baloo i yereue sueloo nu alu ebɛɛ̄ tɛ ɛrɛ tɔ ani?

¹³ I tɔgɛ kɔ i ɛrɛe wa nia bu sɔ̄ i nyaana baloo i yereue kɔ a suloo nu alu ebɛɛ̄ le taɛ tɛ ɛrɛ tɔ. Bu edoba, ekɔ i muɛ nu a tɔgɛ kɔ pya miɔŋɔ le lo tɔ ni? Pya lo tɛ le ka dap ɛrɛ taɛ bu zuurabahtɔ̄ a aabu Baibol a kɔ nu akiiloo kpɔā pya miɔŋɔ ale kɛ̄ e’ɛrɛ ɛɛbu butɔ doo. Ekɔ keekee egodop leloo wa bū ni? I dap biaɛfii lo ekɔ nu akiiloo gbee lok le kɛ̄ bɔɔ le bu nyɔuwe doo, sa enia tɛ ɛrɛ tɔ a lo esuā kɔ kuma e’inaloo gbee lok. Ɛrɛgeba kɛ̄ a le doo, piiga lo eyerebah nɛ pya a a gbaɛ̄tɔ̄ kɔ ba a suā kɛ̄ zuurabahtɔ̄ a le bu Baibol wa dap yerebah nɛ doo. Katarína a bee lu ekɔ ue kumaloo tua sɔ̄ a kɔ: “M wee kɛɛrɛbu loo kɛ̄ Baibol eyerebah kɔ na dum a lee doo.” A sira kɔ Katarína bee yiga nu aa bee kɔ, sa pya a gaa bee kɔ ue nɛ bee muɛ̄nage doo wo.

14. Dɛɛa nyɔɔ nu a le bu kpa Kam 27:17, mɛ sīdee na baɛ nɛɛ a gaa zue ue dap yerebah nɛ ziī a?

 ¹⁴ Ɛrɛ biī aāloo yerebah a aabah pya dɔɔ̄na. Bu tua sɔ̄ o’oo tup zua, Pɔɔl bee tɔgɛ Timoti kɛ̄ ezue ue sa tɔgɛnu doo, sa a bee ye yere mɛm loo kɔ a su lo sīdee ama yeābah nɛ pya dɔɔ̄na. (1 Kɔr 4:17) Doodoo Timoti, i dap nɔ nu aāloo pya dɔɔ̄na a le bu i bɔŋanaloo. (Buū Kam 27:17.) Naa kɛɛrɛ edoba ziī wuga nɛɛdam a kura Shawn. Bu pio sɔ̄, a bee si tam sɛmdee bie kɛ̄ alu barabe kɛ̄ gbɛnɛ-edo nɛɛ naa ɛrɛ taɛ bu dɔɔ̄na sīdee yigabari. Bu mɛ sīdee na a bee kiisī lo e’ɛrɛ ɛɛbu ani? A bee kɔ: “Lo a waɛ m wee nyɔɔnɛ dɔɔ̄na nɛɛ si tam. I wee su pya sɔ̄ i gaa kiā aa ziī tɔ yii ziī yeābah nɛ ziī lo enyimɛ i kari. Bu edoba, i wee obia tɛɛ̄ nyɔɔ pya sīdee i esua kɔāue nɛ pya nɛɛ. Lɛɛ i kɔnia kɛ̄ i dap aabaloo lo kɛ̄tɔɔ̄ doo lo a sikɛ̄ sira.”

15. E na anua kara lu ebɛɛ̄ bu i tam zue ue a?

¹⁵ Yere kara bara yerebah Jɛhova. Gbī yerebah aābah Jɛhova ɛrɛgeba sɔ̄ o si uwe zue ue. Lo a naale yerebah a aaloo ye kaɛ edɔɔ̄ ekpo leloo, lɔgɔ ii ii le ebee dap doo lɔgɔ nu. (Le-yɔɔ 127:1; Luk 11:13) Sɔ̄ o bara kɔ Jɛhova a yerebah a nɛ bu kara, kɔ taɛ nu o gbī kɔ a doo a nɛ. Bu edoba, bara ye kɔ a doo kɔ o muɛ pya a gbī enɔnu a ye kiiloo sa kpɛ̄naloo egbaɛ̄tɔ̄. Lɛɛ o si tam kiiloo nu o bee bara tɛ̄maloo ezue ue nɛ dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ o zɔ̄ŋia.

16. E na anua nɔnu nyɔɔ i loo lu ebɛɛ̄ bu i esiatam ani?

¹⁶ Nɔɔ sɔ̄ lo enɔnu nyɔɔ oloo. Muɛ̄ Ue Bari kɔ: “Gbītɛ̄ sa suā nu Bari gbī lo a le nu a lee, nu a ye nia, le nu a era.” (Rom 12:2) Kɛ̄ i yiga kɔ i suāe kaka akiiloo Bari doo, kɛ̄ pya nɛɛ emuɛnage kɔ i yiga nu i gaa kɔ sɔ̄ i wa kɔ ue nɛ doolo. Katarina a bee lu ekue bee tua sɔ̄ a kɔ: “Nwīgbagbara sɔ̄ akii adumɛ, m bee muɛ kɔ alu ebɛɛ̄ kɔ m yere mɛm loo na yira kiiloo pio tuatua tɔgɛnu Baibol. Nyɔɔwo, m bee sueloo kɛ̄ nɔ pya nu a tɔgɛ kɔ Nɛɛ Dɛmnu le, Baibol lu ue Bari, sa Bari ɛrɛ bɔŋanaloo a ye tɔɔ̄dɔ anii’ee.” Katarina kɔ nɔnu nyɔɔ ye loo agɛrɛtɛ̄ ye yira sa doo kɔ a ɛrɛ ɛɛbu bu ye esiatam.

17. E na anua Jizɔs bee kiisī lo e’ɛmadɛɛ̄ lenu bu ye tam zue ue a?

¹⁷ Jizɔs bee kiisī lo e’ɛmadɛɛ̄ kɔ lenu esira aabu ye tam zue ue, kere pya nɛɛ naa bee gbī egbaɛ̄tɔ̄. E na anua a? A bee suā kɛ̄ alu ebɛɛ̄ kɔ pya nɛɛ a suā kaka ue doo, e a bee gbī eyerebah nɛ gbɛnɛ-edo pya nɛɛ kɔ ba a su yereue Buɛ̄-mɛnɛ. A bee suānage kɔ pio nɛɛ a naa gbaɛ̄tɔ̄ tua sɔ̄ egbaɛ̄tɔ̄ sɔ̄ esaa. Naa kɛɛrɛ nu a bee sira bie ye butɔ. Sɔ̄ Jizɔs gaa bee si tam zue ue bu taa zua le siga a nyɔɔ kɛnɛkɛ̄, lɔgɔ pya ye wuga naa bee ye nyɔɔnɛ dumɛ. (Jɔn 7:5) Kerewo, ba bee lu pya a ye nyɔɔnɛ dumɛ sɔ̄ e’aara kɛ̄ bu luh.—Doonu 1:14.

18. E na anua i kiisī lo ezue ue a?

¹⁸ Ii suā loo pya nɛɛ ba esu kaka ue Baibol i tɔgɛ. Pio nɛɛ naa nwaabah su kaka ue dookɛ̄ pio nɛɛ doo. Kere pya nɛɛ a naa gbī egbaɛ̄ i tɔ̄loo emuɛ i le elap dogo sa ba dap bɔātɛ̄ “nɛ ka Bari.”—1 Pit 2:12.

19. Dookɛ̄ 1 Pya Kɔrint 3:6, 7 kɔ doo, e na a bɔloo kɔ i suā a?

¹⁹ Kuma sɔ̄ i foh sa tɔ̄ maā tɛ̄ a, lee kɔ i  suā kɔ Bari na a doo kɔ a nyim a. (Buū 1 Pya Kɔrint 3:6, 7.) Ziī wuga nɛɛdam a kura Getahun a wee si tam zue ue bie Ethiopia kɔ: “A bee le aba mm na m bee lu nɛɛ Ekeebee bie kɛ̄ m wee tɔɔ̄ bu nu a eeloo 20 zua a. Mɛ i ɛrɛ 14 nɛɛ zue ue anyaawo. Lop le taa aba eliamaā, gbaāloo na wa le taa pya na miɔŋɔ. I ɛrɛ yira 32 pya a wee si enɔānu.” Bu Getahun bee ɛɛ kaāna kɔ a bee kiiesī lo ezue ue kuma sɔ̄ aa bee tɔɔ̄baɛ bu egerebu kɔ Jɛhova a zuura pya nɛɛ a ɛrɛ le beenyiɛ nua bu ye bɔŋanaloo a!—Jɔn 6:44.

20. Bu mɛ sīdee na i le doodoo pya agara nɛɛ a?

²⁰ Dum dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ kuī loo Jɛhova. A nɛ i dee kɔ i nyɔɔnɛ ye Nwiīnɛɛdam siniatam lo ebɔŋɛnɛloo pya nɛɛ aābu dɛ̄dɛɛ̄ edonyɔɔ lɛɛ kuma gae lu. (Hag 2:7) I tam zue ue dap lu esu dooreloo tam agara pya nɛɛ. E i le doodoo pya nɛɛ alu eyere kɔ ba a agara pya nɛɛ maā aa su. Kereadoo kunɛ nwī epoo loo nɛɛ na a gbī pya a le dum muɛ a, tam dɛ̄dɛɛ̄ pya a si tam agara nɛɛ ama dɔbiī. Kɛ̄ i tam zue ue lenage doolo. I sii suā kuma pya nɛɛ elu e’agara lɛɛ bu nyɔuwe Setan ama. Mɛ Jɛhova dap su ɛrɛgeba ii wa yeābah nɛ. Andreas a tɔɔ̄ Bolivia kɔ: “M muɛ kɔ sɔ̄ ziī nɛɛ nɔ kaka ue Baibol sa liamaā lu nu a sira aaloo epiaga eku nɛɛ doo.” Doraa i kiisī lo e’ɛmadɛɛ̄ kɔ lenu esira aabu i tam zue ue. Lo i doo wo, Jɛhova enɛ i leelee sa i ɛrɛ kaāna ɛɛbu bu i tam zue ue.