Skip to content

Skip to table of contents

KUPU AKO 20

Tauhi Ma‘u ha Fakakaukau Pau ki Ho‘o Ngāue Fakafaifekaú

Tauhi Ma‘u ha Fakakaukau Pau ki Ho‘o Ngāue Fakafaifekaú

“Tūtuu‘i ho‘o tengá . . . pea ‘oua na‘a tuku ke mālōlō ho nimá.”​—TML. 11:6.

HIVA 44 Kau Fiefia he Utu-Ta‘ú

‘I HE KUPÚ NI *

Hili ‘a e ‘alu hake ‘a Sīsū ki hēvaní, ‘oku malanga faivelenga ‘ene kau ākongá ‘o ‘ikai ngata pē ‘i Selusalema (Sio ki he palakalafi 1)

1. Ko e hā ‘a e fa‘ifa‘itaki‘anga na‘e fokotu‘u ‘e Sīsū ki hono kau muimuí, pea na‘e anga-fēfē ‘enau talí? (Sio ki he tā ‘i he takafí.)

NA‘E tauhi ma‘u ‘e Sīsū ha fakakaukau pau ki he‘ene ngāue fakafaifekau ‘i he māmaní, pea ‘okú ne loto foki ke tauhi ma‘u ‘e hono kau muimuí ‘a e fakakaukau pau ki he ngāue fakafaifekaú. (Sione 4:35, 36) Lolotonga ‘a e ngāue ‘a Sīsū mo ‘ene kau ākongá, na‘a nau vēkeveke fekau‘aki mo e ngāue fakamalangá. (Luke 10:1, 5-11, 17) Kae kehe, ‘i hono puke pea a‘u ‘o pekia ‘a Sīsuú, na‘e mole fakataimi ‘a e holi ‘a e kau ākongá ke malangá. (Sione 16:32) Hili ‘a e toetu‘u ‘a Sīsuú, na‘á ne ekinaki kiate kinautolu ke tokangataha ki he malangá. Pea hili ‘ene ‘alu hake ki hēvaní, na‘a nau malanga mo e faivelenga lahi ‘o lāunga ai honau ngaahi filí: “Vakai, kuo mou fakafonu ‘a Selusalema ‘aki ho‘omou akonakí.”​—Ngā. 5:28.

2. Kuo anga-fēfē hono tāpuaki‘i ‘e Sihova ‘a e ngāue fakamalangá?

2 Na‘e tataki ‘e Sīsū ‘a e ngāue na‘e fakahoko ‘e he kau Kalisitiane ‘i he ‘uluaki senitulí, pea na‘e tāpuaki‘i kinautolu ‘e Sihova ‘aki ‘a e tupulaki. Ko e fakatātaá, ‘i he Penitekosi 33 T.S., na‘e papitaiso ‘a e toko 3,000 nai. (Ngā. 2:41) Pea na‘e mātu‘aki tupulekina ai pē ‘a e tokolahi ‘o e kau ākongá. (Ngā. 6:7) Neongo ia, na‘e tomu‘a tala ‘e Sīsū ko e ngāue fakamalangá ‘e toe ola lelei ange ‘i he ngaahi ‘aho faka‘osí.​—Sione 14:12; Ngā. 1:8.

3-4. Ko e hā nai ‘oku hoko ai ‘a e ngāue fakamalangá ko ha pole ki he ni‘ihi, pea ko e hā te tau lāulea ki ai ‘i he kupu ko ení?

3 Ko kitautolu kotoa ‘oku tau feinga ke tauhi ha vakai pau ki he ngāue fakafaifekaú. ‘I he ngaahi fonua ‘e ni‘ihi, ‘oku faingofua ke fai pehē. Ko e hā hono ‘uhingá? Koe‘uhi ko e fu‘u tokolahi ‘a e fa‘ahinga ‘oku nau fie ako Tohi Tapú ‘oku ‘i ai ‘a e ni‘ihi kuo pau ke hiki ‘i ha lisi ‘o fakatatali ke faingamālie ha Fakamo‘oni! Ka ‘i he ngaahi feitu‘u ‘e ni‘ihi ‘i he māmaní, ‘oku hoko ‘a e ngāue fakamalangá ko ha pole lahi ki he kau malangá; ‘oku tātātaha ke ‘i ‘api ‘a e kakaí, pea ko e fa‘ahinga ‘oku ‘i ‘apí ‘oku ‘ikai nai ke nau fakahāhā ha mahu‘inga‘ia ‘i he Tohi Tapú.

4 Kapau ‘okú ke nofo ‘i ha feitu‘u ‘oku hoko ai ‘a e ngāue fakamalangá ko ha pole, ko e ngaahi fokotu‘u ‘i he kupu ko ení ‘oku ngalingali ‘e tokoni kiate koe. Te tau lāulea ki he me‘a kuo fai ‘e he ni‘ihi ke fetu‘utaki ai mo e kakai tokolahi ange ‘i he‘enau ngāue fakafaifekaú. Pea te tau sivisivi‘i ‘a e ‘uhinga ‘oku lava ke tau tauhi ma‘u ai ha fakakaukau pau neongo pe ‘oku tali ‘e he kakaí ‘etau pōpoakí pe ‘ikai.

TAUHI MA‘U HA FAKAKAUKAU PAU KAPAU ‘OKU FAINGATA‘A KE MA‘U ‘A E KAKAÍ

5. Ko e hā ‘a e ngaahi pole ‘oku fetaulaki mo e Kau Fakamo‘oni tokolahi?

5 Ko e tokolahi ‘o e Kau Fakamo‘oní ‘oku nau ‘ilo ‘oku fakautuutu ange ‘a e faingata‘a ke a‘u ki he kakaí ‘i honau ‘apí. ‘Oku nofo ‘a e kau malanga ‘e ni‘ihi ‘i he ngaahi feitu‘u ‘oku lahi ai ‘a e ngaahi ‘apaatimeni le‘ohi malu pe feitu‘u ‘ā malu. ‘E ‘i ai nai ha le‘o pe ko ha sikiulitī ‘okú ne ta‘ofi ‘a e hū ‘a ha taha na‘e ‘ikai fakaafe‘i ‘e ha tokotaha-‘api pau. Ko e kau malanga ‘e ni‘ihi ‘oku lava ke nau ‘alu mei he fale ki he fale ‘o ‘ikai ha fakafe‘ātungia, ka ‘oku tokosi‘i pē ‘a e kakai ‘oku ‘i ‘apí. Ka ko e kau malanga ‘e ni‘ihi ‘oku nau malanga ‘i he feitu‘u ‘uta pe tu‘u mavahe ‘a ia ‘oku tokosi‘i ‘a e kakai ‘oku nofo aí. ‘Oku fononga lōloa nai ‘a e kau malangá ‘i he feinga pē ke a‘u ki ha tokotaha-‘api ‘e taha​—‘a ia ‘oku ‘ikai nai ke ‘i ‘api! Kapau ‘oku tau fetaulaki mo e ngaahi pole ko ení, kuo pau ke ‘oua te tau fo‘i. Ko e hā ‘e lava ke tau fai ke iku‘i ‘a e ngaahi fakafaingata‘a‘ia‘anga peheé pea hoko ‘o ola lelei ai ‘etau ngāue fakafaifekaú?

6. ‘Oku anga-fēfē ‘a e tatau ‘a e kau malangá mo e kau tangata toutaí?

6 Na‘e fakahoa ‘e Sīsū ‘a e ngāue fakamalangá ki he ngāue ‘a ha tangata toutai. (Mk. 1:17) Ko e kau tangata toutai ‘e ni‘ihi ‘oku nau ‘alu nai ‘i ha ngaahi ‘aho ‘o ‘ikai ma‘u ha ika. Ka ‘oku ‘ikai te nau fo‘i; ‘oku nau fe‘unu‘aki. ‘Oku nau liliu ‘a e taimi, feitu‘u pe founga toutaí. ‘E lava ke tau fai ‘a e ngaahi fe‘unu‘aki meimei tatau ‘i he‘etau ngāue fakafaifekaú. Fakakaukau ki he ngaahi fokotu‘u ko ení.

‘I he malanga he feitu‘u ‘oku tātātaha ke ‘i ‘api ‘a e kakaí, feinga ke a‘u kiate kinautolu ‘i he taimi, feitu‘u mo e founga kehekehe (Sio ki he palakalafi 7-10) *

7. Ko e hā nai ‘a e ola kapau te tau malanga ‘i ha taimi kehekehe?

7 Feinga ke a‘u ki he kakaí ‘i ha taimi kehekehe. Te tau ma‘u ‘a e kakai tokolahi ange kapau te tau malanga ‘i he taimi ‘oku ngalingali te nau ‘i ‘api aí. He ko ē, ko e tokotaha kotoa kuo pau ke nau foki ki ‘api! Ko e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine tokolahi ‘oku nau ‘ilo‘i ‘oku lelei ke malanga ‘i he ho‘ataá pe efiafí koe‘uhi ‘oku ma‘u ai ‘a e kakai tokolahi ange. ‘Ikai ko ia pē, ko e fa‘ahinga ‘i he ngaahi ‘apí ‘oku nau ongo‘i fiemālie ange pea mateuteu ke talanoa lolotonga ‘a e taimi ko iá. Pe mahalo te ke ‘ilo‘i ‘oku ‘aonga ke ngāue‘aki ‘a e fokotu‘u mei ha tokotaha mātu‘a ko David. ‘Okú ne pehē ‘i he hili ha malanga ‘i ha vaha‘a taimi ‘i ha feitu‘u ngāue, ko ia mo hono hoa ngāué na‘á na toe foki ki he ngaahi ‘api na‘e ‘ikai ke ‘i ai ha taha ‘i he‘ena ‘uluaki ‘a‘ahi ki aí. ‘Okú ne pehē, “Na‘á ku ‘ohovale ‘i he tokolahi ‘a e fa‘ahinga na‘e ‘i he ngaahi ‘apí ‘i he‘ema toe ‘a‘ahi ki aí.” *

‘I he malanga he feitu‘u ‘oku tātātaha ke ‘i ‘api ‘a e kakaí, feinga ke a‘u kiate kinautolu ‘i he taimi kehekehe (Sio ki he palakalafi 7-8)

8. ‘E lava fēfē ke tau ngāue‘aki ‘a e Tangata Malanga 11:6 ‘i he‘etau ngāue fakafaifekaú?

8 ‘Oku totonu ke ‘oua te tau fo‘i. ‘Oku fakamanatu mai ‘e he‘etau konga tohi ‘o e kaveingá ‘a e fakakaukau ‘oku fiema‘u ke tau ma‘ú. (Lau ‘a e Tangata Malanga 11:6.) Ko David, na‘e lave ki ai ki mu‘á, na‘e ‘ikai te ne fo‘i. ‘I ha ‘api ‘e taha, na‘e faifai pē ‘o ne ma‘u ‘a e tokotaha-‘apí hili ha‘ane toutou foki ki ai. Na‘e mahu‘inga‘ia ‘a e tangatá ‘i he talanoa ki he Tohi Tapú peá ne pehē, “Kuó u nofo heni ‘i he ta‘u nai ‘e valu, pea kuo te‘eki ai ke u fetaulaki mo ha taha ‘o e Kau Fakamo‘oni ‘a Sihová ‘i hoku matapaá.” ‘Oku pehē ‘e David, “Kuó u ‘ilo‘i ‘i he taimi ‘okú ke a‘u ai ki he kakaí ‘i honau ‘apí, ‘oku nau fa‘a tali ‘a e pōpoaki ‘oku tau malanga‘í.”

‘I he malanga he feitu‘u ‘oku tātātaha ke ‘i ‘api ‘a e kakaí, feinga ke a‘u kiate kinautolu ‘i he feitu‘u kehekehe (Sio ki he palakalafi 9)

9. Kuo anga-fēfē ‘a e a‘u ‘a e Kau Fakamo‘oni ‘e ni‘ihi ki he kakai ‘oku faingata‘a ke ma‘u ki ‘apí?

9 ‘Ahi‘ahi‘i ha feitu‘u kehe. Koe‘uhi ke a‘u ki he kakai ‘oku faingata‘a ke ma‘u ki ‘apí, ko e kau malanga ‘e ni‘ihi kuo nau liliu ‘a e feitu‘u ‘oku nau malanga aí. Ko e fakatātaá, ko e ngāue ‘i he halá mo e ngāue‘aki ‘a e ngaahi papa tu‘uaki tohí kuo fakamo‘oni‘i ko ha founga ola lelei ia ke fetaulaki ai mo e kakai ‘oku nau nofo ‘i he ngaahi ‘apaatimeni lalahi ‘a ia ‘oku ‘ikai ke ngofua ai ‘a e faifakamo‘oni fale ki he falé. ‘Oku lava heni ke fetalanoa‘aki mata ki he mata ‘a e Kau Fakamo‘oní mo e kakai ‘oku ‘ikai lava ke fai ha a‘u ki aí. Pehē foki, kuo ‘ilo‘i ‘e he kau malanga tokolahi ko e kakaí ‘oku nau sai‘ia ange ke talanoa pe tali ‘a e ‘ū tohí ‘i he ngaahi pa‘ake, māketi mo e ngaahi feitu‘u pisinisí. Ko Floiran, ko ha ‘ovasia sēketi ‘i Polivia, ‘okú ne pehē: “‘Oku mau ‘alu ki he ngaahi māketí mo e feitu‘u pisinisí ‘i he 1:00 ho‘atā ki he 3:00 efiafi ‘i he taimi ‘oku ‘ikai ke fu‘u femo‘uekina ai ‘a e kau faifakataú. ‘Oku mau fa‘a fetalanoa‘aki lelei pea a‘u ‘o kamata ha ngaahi ako Tohi Tapu.”

‘I he malanga he feitu‘u ‘oku tātātaha ke ‘i ‘api ‘a e kakaí, feinga ke a‘u kiate kinautolu ‘i he founga kehekehe (Sio ki he palakalafi 10)

10. Ko e hā ‘a e ngaahi founga ‘e lava ke ke ngāue‘aki ke a‘u ai ki he kakaí?

10 ‘Ahi‘ahi‘i ha founga kehe. Tau pehē pē kuó ke toutou feinga ke a‘u tonu ki ha tokotaha. Kuó ke toutou ‘a‘ahi ki ai ‘i he taimi kehekehe ka ‘oku ‘ikai ke ne ‘i ‘api. ‘Oku toe ‘i ai ha founga kehe ke a‘u ai ki he tokotaha ko iá? ‘Oku pehē ‘e Katarína, “‘Oku ou fai ha tohi ki he fa‘ahinga ‘oku ‘ikai ke u ma‘u ki honau ‘apí, ‘o fakahaa‘i ai ‘a e me‘a na‘á ku mei tala ange hangatonu kiate kinautolú.” Ko e hā ‘a e poiní? Feinga ke a‘u ki he tokotaha kotoa ‘i ho feitu‘u ngāué ‘i ha fa‘ahinga founga pē ‘i ho‘o fakahoko ho‘o ngāue fakafaifekaú.

TAUHI MA‘U ‘A E FAKAKAUKAU PAÚ ‘I HE ‘IKAI MAHU‘INGA‘IA ‘A E KAKAÍ

11. Ko e hā ‘oku ‘ikai mahu‘inga‘ia ai ‘a e kakai ‘e ni‘ihi ‘i he‘etau pōpoakí?

11 Ko e kakai ‘e ni‘ihi ‘oku ‘ikai ke nau mahu‘inga‘ia ‘i he‘etau pōpoakí. ‘Oku ‘ikai ke nau vakai ki he fiema‘u ke nau ‘ilo ki he ‘Otuá pe ko e Tohi Tapú. ‘Oku ‘ikai ke nau tui ki he ‘Otuá koe‘uhí ko ‘enau sio ki he lahi fau ‘a e faingata‘á ‘i he māmaní. ‘Oku nau taliteke‘i ‘a e Tohi Tapú koe‘uhí ko ‘enau sio ki he mālualoi ‘a e kau taki lotu ‘a ia ‘oku nau taukave‘i ‘oku nau mo‘ui ‘o fakatatau ki he tohi ko iá. Ko e ni‘ihi ‘oku nau femo‘uekina ‘i he‘enau ngāué, fāmilí pe ngaahi palopalema fakafo‘ituituí, pea ‘ikai ke nau sio ki he founga ‘e lava ke tokoni‘i ai kinautolu ‘e he Tohi Tapú. ‘E lava fēfē ke tau tauhi ma‘u ‘etau fiefiá ‘i he taimi ‘oku fakasi‘ia ai ‘e he fa‘ahinga ‘oku tau malanga ki aí ‘a e mahu‘inga ‘etau pōpoakí?

12. ‘E lava fēfē ke tau ngāue‘aki ‘a e lea ‘i he Filipai 2:4 ke tokoni‘i kitautolu ‘i he ngāue fakafaifekaú?

12 Fakahāhā ‘a e mahu‘inga‘ia fakafo‘ituitui. Ko e tokolahi na‘e ‘ikai ke nau mahu‘inga‘ia ki mu‘a ka na‘a nau tali ‘a e ongoongo leleí ‘i he taimi na‘a nau ongo‘i ai na‘e mahu‘inga‘ia mo‘oni ha tokotaha malanga ‘iate kinautolu. (Lau ‘a e Filipai 2:4.) Ko e fakatātaá, ko David, na‘e lave ki ai ki mu‘á, ‘okú ne pehē, “Kapau ‘oku pehē ‘e ha taha ‘oku ‘ikai ke ne mahu‘inga‘ia, ‘okú ma tuku ki tafa‘aki ‘ema Tohi Tapú pe ko e ‘ū tohí pea pehē: ‘‘Oku ou mahu‘inga‘ia ke ‘ilo‘i ‘a e ‘uhinga ‘okú ke ongo‘i pehē aí.’” ‘Oku lava ke ongo‘i ‘e he kakaí ‘a e tokanga ange ha taha fekau‘aki mo kinautolu. ‘E lava ke ngalo ‘iate kinautolu ‘a e me‘a na‘a tau lea‘akí, ka ‘oku ngalingali te nau manatu‘i ‘a e anga ‘etau fakafeangai kiate kinautolú. Neongo kapau ‘oku ‘ikai faka‘atā ‘e he fa‘ahinga ‘i he ngaahi ‘apí ke tau lea, ‘e lava ke tau fakahāhā ‘i he‘etau tō‘ongá mo ‘etau fakafōtungá ‘oku tau tokanga fekau‘aki mo kinautolu.

13. ‘E lava fēfē ke tau fe‘unu‘aki ‘etau pōpoakí ‘o fakatatau ki he fiema‘u ‘a e tokotaha-‘api taki taha?

13 ‘Oku tau fakahāhā ‘a e mahu‘inga‘ia fakafo‘ituituí ‘i hono fe‘unu‘aki ‘etau pōpoakí ‘o fakatatau ki he fiema‘u mo e me‘a ‘oku mahu‘inga‘ia ai ‘a e tokotaha-‘apí. Ko e fakatātaá, ‘oku tau sio ki ha faka‘ilonga ‘oku nofo ha fānau ‘i he ‘apí? ‘E mahu‘inga‘ia nai ‘a e ongo mātu‘á ‘i he fale‘i ‘a e Tohi Tapú ki hono ‘ohake ‘a e fānaú pe ko e ngaahi fokotu‘u ‘aonga mei ai ki he founga hono ma‘u ha mo‘ui fakafāmili fiefia ange. ‘Oku tau sio ki ha ngaahi loka ‘i he matapaá? Te tau fili nai ke talanoa fekau‘aki mo e faihiá mo e ilifia ‘oku hokolahia ‘i he māmaní, ‘a ia ‘e hounga‘ia nai ‘a e tokotaha-‘apí ‘i hono ‘ilo‘i ‘a e fakalelei‘anga tu‘uloa ki he faihiá. Pe ko e hā pē ‘a e tu‘ungá, feinga ke tokoni‘i ‘a e fa‘ahinga ‘oku fiefanongó ke nau ‘ilo‘i ‘a e founga ‘e lava ke tokoni‘i ai kinautolu ‘e he fale‘i ‘a e Tohi Tapú. Ko Katarína, na‘e lave ki ai ki mu‘á, ‘okú ne pehē, “‘Oku ou fakakaukau ki he anga hono ‘ai ‘e he mo‘oní ‘eku mo‘uí ke toe lelei angé.” Ko hono olá, ‘oku lea ‘a Katarína fakataha mo e tuipau, pea ko e kakai ‘okú ne talanoa ki aí ‘oku ‘ikai ha veiveiua ‘oku nau ongo‘i ia.

14. Makatu‘unga ‘i he Palōveepi 27:17, ‘e lava fēfē ke fetokoni‘aki ‘a e ongo me‘a malangá?

14 Ma‘u ‘aonga mei he tokoni ‘a e ni‘ihi kehé. ‘I he ‘uluaki senitulí, na‘e vahevahe ‘e Paula ‘ene ngaahi founga malangá mo e founga faiakó kia Tīmote, pea na‘á ne fakalototo‘a‘i ‘a Tīmote ke ngāue‘aki ‘a e ngaahi founga ko iá ke tokoni‘i ‘a e ni‘ihi kehé. (1 Kol. 4:17) Hangē ko Tīmoté, ‘oku lava ke tau ma‘u ‘aonga mei he fa‘ahinga taukei ‘i he‘etau fakataha‘angá. (Lau ‘a e Palōveepi 27:17.) Fakakaukau ki he fa‘ifa‘itaki‘anga ‘a ha tokoua ko Shawn. Na‘á ne tāimu‘a ‘i ha vaha‘a taimi ‘i ha feitu‘u ‘uta ko e tokolahi taha ‘o e kakaí na‘a nau fiemālie pē ‘i he‘enau lotú. Na‘e anga-fēfē ‘ene tauhi ma‘u ‘ene fiefiá? ‘Okú ne pehē, “Na‘á ku ngāue mo ha tokotaha, ‘i he taimi ‘oku ala ma‘u aí.” Na‘á ma ngāue‘aki ‘a e taimi ‘i he fononga mei he vaha‘a ‘o e ngaahi falé ke ma fetokoni‘aki ai ke fakalelei‘i ‘ema pōto‘i fakafaiakó. Ko e fakatātaá, te ma vakai‘i ‘a e founga na‘á ma fakahoko ai ha ‘a‘ahi. Pea na‘á ma lāulea ki he founga te ma fakafeangai lelei ange ai kapau te ma toe fehangahangai mo ha tu‘unga tatau.”

15. Ko e hā ‘oku mātu‘aki mahu‘inga ai ‘a e lotú ki he‘etau ngāue fakafaifekaú?

15 Lotu kia Sihova ki ha tokoni. Hanga kia Sihova ki ha tataki ‘i he taimi kotoa ‘okú ke kau ai ‘i he ngāue fakafaifekaú. Ka ne ‘ikai ‘a e tokoni ‘a hono laumālie mā‘oni‘oni mālohí, he‘ikai malava ha taha ‘o kitautolu ‘o fakahoko ha me‘a. (Saame 127:1; Luke 11:13) ‘I ho‘o kole kia Sihova ha tokoni ‘i he lotú, lave ki he ngaahi me‘a pau. Ko e fakatātaá, kole kiate ia ke tataki koe ki ha taha ‘oku hehema totonu nai pea mateuteu ke fanongo. Ngāue leva ‘o fehoanaki mo ho‘o lotú ‘aki ‘a e malanga ki he tokotaha kotoa ‘okú ke fetaulaki mo iá.

16. Ko e hā ‘oku mātu‘aki mahu‘inga ai ‘a e ako fakafo‘ituituí ki he‘etau ngāue fakafaifekaú?

16 Vahe‘i ha taimi ki he ako fakafo‘ituituí. ‘Oku pehē ‘e he Folofola ‘a e ‘Otuá: “Fakamo‘oni‘i kiate kimoutolu ‘a e finangalo lelei mo fakahōifua mo haohaoa ‘o e ‘Otuá.” (Loma 12:2) Ko e lahi ange ‘etau tuipau ‘oku tau ‘ilo‘i ‘a e mo‘oni fekau‘aki mo e ‘Otuá, ko e lahi ange ia ‘etau talanoa fakataha mo e tuipau ki he ni‘ihi kehé ‘i he ngāue fakafaifekaú. Ko Katarína, na‘e lave ki ai ki mu‘á, ‘okú ne pehē: “‘I ha taimi si‘i ki mu‘a ange, na‘á ku ‘ilo‘i na‘e fiema‘u ke u fakaivimālohi‘i ‘eku tui fekau‘aki mo e ngaahi akonaki Fakatohitapu tefito ‘e ni‘ihi. Ko ia na‘á ku ako ‘a e fakaikiiki ‘o e fakamo‘oni fekau‘aki mo e ‘i ai ha Tokotaha-Fakatupú, ko e Tohi Tapú ko e Folofola mo‘oni ‘a e ‘Otuá, pea ko e ‘Otuá ‘oku ‘i ai ‘ene kautaha ‘okú ne fakafofonga‘i ia he ‘ahó ni.” ‘Oku pehē ‘e Katarína ko ‘ene ako fakafo‘ituituí na‘á ne fakaivimālohi‘i ‘ene tuí pea fakalahi ‘ene fiefia ‘i he ngāue fakafaifekaú.

‘UHINGA ‘OKU TAU TAUHI MA‘U AI HA FAKAKAUKAU PAU ‘I HE NGĀUE FAKAFAIFEKAÚ

17. Ko e hā na‘e tauhi ma‘u ai ‘e Sīsū ha fakakaukau pau ‘i he‘ene ngāue fakafaifekaú?

17 Na‘e tauhi ma‘u ‘e Sīsū ‘a e fakakaukau pau pea hanganaki malanga neongo na‘e ‘ikai mahu‘inga‘ia ‘a e ni‘ihi ‘i he‘ene pōpoakí. Ko e hā hono ‘uhingá? Na‘á ne ‘ilo‘i na‘e fiema‘u lahi ke ‘ilo‘i ‘e he kakaí ‘a e mo‘oní, pea na‘á ne loto ke ma‘u ‘e he tokolahi taha ‘e ala lavá ha faingamālie ke tali ‘a e pōpoaki ‘o e Pule‘angá. Na‘á ne ‘ilo‘i foki ko e ni‘ihi na‘e ‘ikai ke nau mahu‘inga‘ia ‘i he kamatá ‘e faai atu pē ‘o nau tali ia. Fakakaukau ki he me‘a na‘e hoko tonu ‘i hono fāmilí. Lolotonga ‘a e ngāue fakafaifekau ‘a Sīsū ‘i he ta‘u ‘e tolu mo e kongá, na‘e ‘ikai ha taha ‘i hono fanga tokouá na‘e hoko ko ‘ene ākonga. (Sione 7:5) Neongo ia, hili ‘ene toetu‘ú, na‘a nau hoko ko e kau Kalisitiane.​—Ngā. 1:14.

18. Ko e hā ‘oku tau hokohoko atu ai ke malangá?

18 ‘Oku ‘ikai ke tau ‘ilo‘i pe ko hai ‘e faai atu ‘o ne tali ‘a e ngaahi mo‘oni Fakatohitapu ‘oku tau ako‘í. Ko e kakai ‘e ni‘ihi ‘oku fuoloa ange ke nau tali ‘etau pōpoakí. Na‘a mo e fa‘ahinga ‘oku ‘ikai ke nau fiefanongó ‘oku nau sio ki he‘etau tō‘onga leleí mo e fakakaukau paú, pea ‘e faai atu pē nai ‘o nau kamata ke “fakalāngilangi‘i ai ‘a e ‘Otuá.”​—1 Pita 2:12.

19. Fakatatau ki he 1 Kolinitō 3:6, 7, ko e hā kuo pau ke tau ‘ilo‘í?

19 ‘I he‘etau tō mo fu‘ifu‘í, kuo pau ke tau ‘ilo‘i ‘a e ngafa ‘oku fakahoko ‘e he ‘Otuá. (Lau ‘a e 1 Kolinitō 3:6, 7.) Ko Getahun, ko ha tokoua ‘oku ngāue ‘i ‘Itiopea, ‘okú ne pehē: “Laka hake ‘i he ta‘u ‘e 20, ko au toko taha pē ‘a e Fakamo‘oni ‘i ha feitu‘u na‘e tātātaha hono ngāue‘í. Ka ‘i he taimí ni ‘oku ‘i ai ‘a e kau malanga ‘e toko 14. Ko e toko 13 ‘o kinautolu na‘a nau papitaiso, kau ai ‘a hoku uaifí mo ‘ema fānau ‘e toko tolu. ‘Oku faka‘avalisi ki he toko 32 ‘oku nau ma‘u ‘a e ngaahi fakatahá.” ‘Oku fiefia ‘a Getahun ‘i he‘ene hokohoko atu ke malanga lolotonga ‘ene tatali anga-kātaki kia Sihova ke tohoaki mai ‘a e kakai hehema totonú ki He‘ene kautahá!​—Sione 6:44.

20. ‘I he founga fē ‘oku tau hangē ai ko ha kau fakahaofi mo‘ui?

20 ‘Oku vakai ‘a Sihova ki he mo‘ui ‘a e tangata kotoa ‘oku mahu‘inga. ‘Okú ne ‘omai ‘a e monū ke tau ngāue fakataha mo hono ‘Aló ‘i hono fakatahataha‘i mai ‘a e kakai mei he kotoa ‘o e ngaahi pule‘angá ki mu‘a ke ngata ‘a e fokotu‘utu‘u ko ení. (Hāk. 2:7) Ko ‘etau ngāue fakamalangá ‘e lava ke fakatatau ia ki ha ngāue fakahaofi mo‘ui. Pea ‘oku tau hangē ai ko ha timi fakahaofi mo‘ui ‘oku fekau‘i atu ke fakahaofi ha kakai ‘oku fihia ‘i ha keli‘anga malala. Neongo ko e tokosi‘i pē ‘o e kau keli malala ‘e ma‘u ‘oku nau kei mo‘uí, ko e ngāue na‘e fai ‘e he kotoa ‘o e kau fakahaofi mo‘uí ‘oku mahu‘inga. ‘Oku tatau pē ia mo ‘etau ngāue fakafaifekaú. ‘Oku ‘ikai ke tau ‘ilo‘i pe ko e toko fiha ‘oku toe ke fakahaofi mei he fokotu‘utu‘u ‘a Sētané. Ka ‘oku lava ke ngāue‘aki ‘e Sihova ha taha ‘o kitautolu ke tokoni‘i kinautolu. Ko Andreas, ‘oku nofo ‘i Polivia, ‘okú ne pehē: “‘Oku ou vakai ki he tokotaha taki taha ‘okú ne ako ‘a e mo‘oni Fakatohitapú pea papitaiso ko e ola ia ‘o e ngāue ‘a ha kulupu.” ‘Ofa ke tau tauhi ma‘u ha fakakaukau pau meimei tatau fekau‘aki mo ‘etau ngāue fakafaifekaú. Kapau te tau fai ia, ‘e tāpuaki‘i kitautolu ‘e Sihova, pea ‘e hoko ‘etau ngāue fakafaifekaú ko ha matavai mo‘oni ‘o e fiefia.

HIVA 47 Tala ‘a e Ongoongo Leleí

^ pal. 5 ‘E lava fēfē ke tau tauhi ma‘u ‘a e fakakaukau pau ‘i he ngāue fakafaifekaú neongo ‘a e ‘ikai ke ‘i ‘api ‘a e tokolahi pe ‘ikai ke nau mahu‘inga‘ia ‘i he‘etau pōpoakí? ‘E ‘omai ‘i he kupu ko ení ‘a e ngaahi fokotu‘u ‘e lava ke ne tokoni‘i kitautolu ke tauhi ma‘u ha vakai pau.

^ pal. 7 Ko e kau malangá ‘oku totonu ke nau fakahoko ‘a e ngaahi founga kehekehe ‘enau ngāue fakafaifekaú hangē ko ia ‘oku fakamatala‘i ‘i he kupu ko ení ‘i ha founga ‘oku fehoanaki mo e ngaahi lao ki hono tokanga‘i ‘a e fakamatala fakafo‘ituituí.

^ pal. 60 FAKAMATALA ‘O E FAKATĀTĀ: (mei ‘olunga ki lalo): Ko ha husepāniti mo ha uaifi ‘okú na malanga ‘i ha feitu‘u ‘oku faingata‘a ke ma‘u ‘a e kakaí ‘i ‘api. Ko e ‘uluaki tokotaha-‘apí ‘okú ne ngāue, ko e tokotaha hono uá ‘oku ‘i ha kilīniki, pea ko e tokotaha hono tolú ‘oku ‘alu ‘o fai ‘ene fakatau. ‘Okú na a‘u ki he ‘uluaki tokotaha-‘apí ‘aki ‘a e ‘a‘ahi ki ai ‘i he mamalu ‘a e po‘ulí. ‘Okú na fetaulaki mo e tokotaha hono uá lolotonga ‘ena kau ‘i he faifakamo‘oni ‘i he papá ofi ki ha kilīniki. ‘Okú na a‘u ki he tokotaha hono tolú ‘aki ‘a e telefoni kiate ia.