1. ¿Jasa sjejel yaʼa ja Jesús sbʼaja snebʼumaniki, sok jasa skʼulane ja yeʼnleʼi? (Kʼela ja dibujo ja bʼa skʼeʼulabʼil bʼa spatiki).

YAJNI ja Jesús ti ajyi ja bʼa Luʼumi, tolabida sjeʼa jun smodo bʼa stojol ja bʼa yaʼtel bʼa xcholjeli sok wani skʼana ja snebʼumanik oj ajyukujtik ja junxta modoʼal jaw (Juan 4:35, 36). Yajni ja Jesús ti ajyi sok ja snebʼumanik, ja yeʼnle gustoni lek xcholowe (Luc. 10:1, 5-11, 17). Pe chʼayujile ja gustoʼil bʼa jun tyempo yajni yamji sok milji ja smaestroʼeʼi (Juan 16:32). Tsaʼan yajni sakʼwi, ja Jesús stsatsankʼujolan bʼa awaj skʼujole ja bʼa xcholjeli. Sok yajni tixa ay kʼot bʼa satkʼinal, ja yeʼnle jelni gusto xcholowe man kʼeye kʼumal ja skontraʼeʼi sok yalawe: «¡Chʼac ta puquex ecʼ ja ba spetzanil ja Jerusaleni!» (Hech. 5:28).

2. ¿Jastik slekilal yaʼunej koʼuk ja Jyoba ja bʼa xcholjeli?

² Ja Jesús stojo ja xcholjel skʼulane ja nochuman jumasaʼ bʼa Kristo ja bʼa bʼajtan siglo sok ja skoltanel ja Jyoba jitsan kristyano skʼuʼane. Jun sjejel, ja bʼa Pentecostés bʼa jabʼil 33, yiʼaje jaʼ junuk 3.000 (Hech. 2:41). Sok ja nebʼumanik kʼe jitsanbʼuk mas (Hech. 6:7). Pe chomajkil, ja Jesús yala jitsan kristyano oj skʼuʼuke ja lekil rason ja bʼa tsaʼanikxta kʼakʼu (Juan 14:12; Hech. 1:8).

3, 4. ¿Jas yuj mi pasiluk xcholjel bʼa jujuntik lugar? b) ¿Jasa oj paklaytik ja bʼa artikulo it?

³ Jpetsaniltik wa xkʼujolantik sjejel jun jmodotik bʼa stojol ja bʼa kaʼteltik bʼa xcholjeli. Ja it jel pasil bʼa jujuntik lugar, yujni ay jitsan kristyano bʼa wa skʼanawe skʼulajel estudiar ja Biblia. Bʼa jelni jitsan bʼa tʼilani oj yawe och juʼun ja hermanoʼik bʼa smajlajel. Pe pilan parte ja bʼa luʼumkʼinali, mini pasiluk  sbʼaja cholumanik, yujni jel tʼusan wa staʼawe ja kristyano ja bʼa snaje sok jaxa bʼa wa staʼaweʼi bʼobʼta mi jel skʼanawe sbʼaja Biblia.

⁴ Ta teyotik bʼa jun lugar bʼa pasil xcholjel, ja modoʼik oj kiltik ja bʼa artikulo it ojni bʼobʼ skoltayotik. Oj paklaytik jasa skʼuluneje jujuntik hermano bʼa oj bʼobʼ loʼilanuke sok mas kristyanoʼik sok jas yuj oj bʼobʼ jnochtikyi sjejel jun jmodotik bʼa stojol ja bʼa kaʼteltik bʼa xcholjel ama ja kristyanoʼik mi jel skʼanawe.

5. ¿Jastik wokolik yiʼoje jitsan Taʼumantiʼik?

⁵ Bʼa jitsan Taʼumantiʼik tikʼanxta wa xwokolaniye bʼa loʼilanel sok ja kristyanoʼik ja bʼa snaje. Jujuntik ti wa x-ajyiye bʼa jun lugar bʼa ay jitsan chaʼanik naʼits bʼa ayiʼoj kuartoʼik talnubʼal lek ma lugarik bʼa mix bʼobʼ ajyuk ochel. Bʼobʼta ay maʼ wa x-ajyi ja bʼa puerta ma jun talnanum bʼa mini june maʼ wa xya ochuk ta mikʼa lokubʼaluk yuj june ja bʼa swinkili. Bʼa tuk lugar, ja hermanoʼik wani xbʼobʼ wajuke bʼa naʼits naʼits jach mi wokoluk, pe tʼusantani wa staʼawe ja kristyano. Chomajkil ay cholumanik wa xcholowe bʼa lugarik jel pobre ma jel najat bʼa tʼusanta aye ja kristyano. Bʼobʼta tʼilani najat oj skʼuluke biajar bʼa loʼilanel sok june, pe yajni wa xkʼotye mini maʼ wa staʼawe ja bʼa naʼitsi. Ta jach wan ekʼel jbʼajtik june ja bʼa jastal it, ¿jasa oj kʼuluktik bʼa mi oj axwukotik sok lajxelkujtik bʼa loʼilanel sok mas kristyanoʼik?

6. ¿Bʼa jasa wa slaja sbʼaj sok ja xcholjel ja bʼa slukbʼajel chayi?

⁶ Ja Jesús ya slaj ja xcholjeli sok ja bʼa slukbʼajel chayi (Mar. 1:17). Jun yama chay wani xbʼobʼ ekʼ yuj jitsan kʼakʼu jach mini jun chay oj el yuj, pe mini x-axwi wani xkʼajyi. Wa stukbʼes ja oraʼik, ja lugarik ma ja modoʼik bʼa skʼulajel. Ja keʼntiki junxtani oj bʼobʼ jkʼuluktik ja bʼa xcholjeli. La kiltik bʼa jujuntik modoʼik.

7. ¿Jasa oj ekʼuk ta wa xcholotik bʼa tuktukil oraʼik?

⁷ La jtukbʼestik ja oraʼik. Ojni loʼilanukotik sok mas kristyanoʼik ta wa xcholotik bʼa oraʼik ti wa xtaxye bʼa snaje. Kʼajyelni jitsan kristyano tardexa ma sajto wa xkumxiye ja bʼa snaje. Jitsan hermano wa xcholowe bʼa tarde ma ochum akual yujni mas wa staʼawe kristyanoʼik. Cha ja bʼa jutsʼinik jaw bʼobʼta masni laman ay ja kristyanoʼik sok mas ay sgana bʼa oj loʼlanuk. Ma oj cha jkʼultik probar skʼulajel junxta jastal jun ansyano sbʼiʼil David. Yajni albʼita tʼusan wan xcholjel bʼa jun territorio, ja yeʼn sok ja smoji cha wa xkumxiye bʼa kʼumanel ja bʼa puertaʼik bʼa mi maʼ sjama ja sbʼajtanil ekʼele. Wa xyala: «Jelni cham xkabʼ ja janekʼ kristyanoʼik teye bʼa naʼits yajni wa xkʼumantikon bʼa xchabʼil ekʼele». *

8. ¿Jastal oj bʼobʼ katik makunuk ja Eclesiastés 11:6 ja bʼa kaʼteltik bʼa xcholjeli?

⁸ Ja teksto bʼa yolomajel ja bʼa artikulo it wa xya juljkʼujoltik bʼa tʼilani mi oj axwukotik (kʼuman ja Eclesiastés 11:6). Ja David, bʼa staʼa tiʼal ja bʼa parrapo ekʼta mini axwi. Tsaʼan yajni jitsanxa ekʼele skʼulanta, man lajxiyuj stajel june bʼa jun naʼits. Kʼotelni jun winik bʼa wa skʼana loʼilanel sbʼaja Biblia, sok yala: «Ayxa junuk waxake jabʼil ti wala ajyiyon sakʼan il sok jani ekʼele it wa xkila jun taʼumantiʼ bʼa Jyoba ja bʼa jpuerta». Ja David wa xcholo: «Jnebʼunej yajni man waxa taʼa ja  kristyanoʼik ja bʼa snaje, jitsan bʼa yeʼnle wa smaklaye ja lekil rasoni».

9. ¿Jasa wa skʼulane jujuntik hermanoʼik bʼa loʼilanel soka kristyanoʼik bʼa mi staʼawe ja bʼa snaje?

⁹ La jtukbʼestik ja lugariki. Jujuntik cholumanik skʼuluneje probar xcholjel bʼa tuktukil lugarik bʼa loʼilanel soka kristyanoʼik bʼa mi ti wa staʼawe bʼa snajeʼi. Jun sjejel, ja bʼa lugar bʼa ay chaʼanik naʼits bʼa mix bʼobʼ cholxuk, jelni ilubʼal slekilal xcholjel bʼa kayeʼik soka yal karritoʼik. Stsʼakatal yuja it, ja hermanoʼik ojni bʼobʼ loʼilanuke jach bʼa stiʼ sat soka kristyanoʼik bʼa wokolni kʼotel sbʼaje ja bʼajtanto. Jitsan cholumanik cha yiluneje masni puestoʼaye loʼilanel ma yijel juʼunik ja bʼa parkeʼik, merkadoʼik sok bʼa lugarik bʼa negosyoʼik. Ja Floiran, jun biajante bʼa circuito bʼa Bolivia, wa xyala: «Wala wajtikon ja bʼa merkadoʼik sok ja bʼa tiendaʼik bʼa la una sok bʼa las tres bʼa och kʼakʼu yajni ja chonbʼanumik mi jel latsan ayuke. Jelni lek wala loʼilanitikon cha wala kʼetikon yajel estudioʼik bʼa Biblia».

10. ¿Jas modoʼik oj bʼobʼ katik makunuk bʼa loʼilanel sok spetsanil ja kristyano?

¹⁰ La jtukbʼestik ja modoʼiki. La katik ekʼ bʼa jpensartik jkʼulantikta probar jujuntik ekʼele bʼa loʼilanel sok june bʼa territorio. Wajtiktani bʼa snaj bʼa tuktukil oraʼik, pe mini jtaʼunejtik. ¿Jas pilan modoʼik oj bʼobʼ katik makunuk? Jun hermana sbʼiʼil Katarína wa xcholo: «Wa stsʼijbʼan yile kartaʼik ja matik mi xtaʼa ja bʼa snaje sok wa stsʼijbʼan yile ja jas oj kal yabʼye ajyi». ¿Jasa wa sjeʼakitik ja it? Jani tʼilan oj kʼuluktik probar tuktukil modoʼik bʼa oj kʼot sbʼaje spetsanil ja kristyano ja bʼa territorio.

11. ¿Jas yuj jujuntik kristyano mi skʼanawe oj smaklaye ja rason wa xwa jcholtiki?

¹¹ Jujuntik kristyano mi skʼanawe oj smaklaye ja rason wa xwa jcholotik yabʼyeʼi. Wa spensarane mi xmakuniyujile snebʼjel sbʼaja Dyos cha mini bʼa Biblia. Bʼobʼta mini skʼuʼane bʼa Dyos yuja ja wokolik ay ja bʼa luʼumkʼinali sok wa xyawekan skisjel ja Biblia yuja wa xyilawe mi skʼulane ja jas wa xcholowe ja olomalik bʼa relijyoni. Tuk jani jel wajel skʼujole ja bʼa yaʼtele, bʼa spamilyaʼe, ma ja bʼa swokole bʼa mi xyaʼa sbʼaje kuenta bʼa ojni koltajuke yuja Biblia. ¿Jastal oj bʼobʼ katik ajyuk jun jmodotik bʼa stojol yajni jitsan kristyano mi xyaweyi stʼilanil ja rason wa xwa jcholtik yabʼyeʼi?

12. ¿Jastal oj bʼobʼ katik makunuk ja Filipenses 2:4 ja bʼa kaʼteltik bʼa xcholjeli?

¹² La jetik wa xcham jkʼujoltik ja kristyano. Jitsan kristyano bʼa mi skʼanawe smaklajel ajyi ja rason wa xwa jcholtiki, mas tsaʼan skʼanawe yujni yilawe ja maʼ choljiyabʼye yuji sjeʼani wa xcham skʼujol bʼa yeʼnle (kʼuman ja Filipenses 2:4). Jun sjejel, ja David bʼa jtaʼatikta tiʼali, wa xyala: «Yajni ay maʼ wa xyala mi skʼana, wa xnolotikon ja Biblia ma ja juʼuniki sok wa xleʼatikon modo yiljel jas yuj mi skʼana». Ja kristyanoʼik wani xyaʼa sbʼaje kuenta yajni ay maʼ wa xcham skʼujol bʼa yeʼnle. Bʼobʼta ojni chʼayskʼujole ja jas kalatiki, pe seguro ojni jul skʼujole ja jastal yabʼye. Sok cha ama ja kristyano mi skʼanawe oj kʼumanukotik, ojni bʼobʼ jetik wa xcham jkʼujoltik bʼa yeʼnle soka jmodotik cha jachuk ja bʼa jastal wa xnika jbʼajtiki.

13. ¿Jastal oj kʼuluktik soka rason wa xcholotik bʼa mas oj makunuk yuja kristyano?

¹³ Jun modo bʼa sjejel wa xcham jkʼujoltik ja kristyano jani oj kʼajyukotik soka bʼa jas wa xwa jcholtik bʼa jach mas oj makunuk sok oj paywanuk. Jun sjejel, ¿ay ma jas wa xkilatik bʼa wa sjeʼa ay yuntikil ja kristyano? Bʼobʼta ja nantataliki wa skʼanawe ja rasonik bʼa Biblia bʼa yajel kʼiʼuk ja untiki ma bʼa ajyelyuj jun spamilya mas gusto. ¿Sok ta bʼa jun puerta kilatik ayiʼoj jitsan seguroʼil? Ojni bʼobʼ kaltik yabʼ sbʼaja chaʼanik mulali sok ja jastal jel xiwela sbʼaj ay ja luʼumkʼinali sok xcholjel yabʼye ja wokolik jaw ojni chʼaysnajel bʼa tolabida. Bʼa chikan jastal, bʼa cada ekʼele ay maʼ wa smaklayotik, la jletik modo bʼa ayabʼye stojol jastal oj koltajuke yuja Biblia. Ja Katarína, bʼa staʼa tiʼal ja bʼa parrapo 10, wa xyala: «Wani xpensaran ja bʼa jastal skoltunejon ja smeranili». Jach jastal it, wa sjeʼa skʼuʼunej lek ja wa xloʼilani sok jaxa kristyano wani xyila.

14. Jastalni wa xyala ja Proverbios 27:17, ¿jastal wa xkatik el slekilal xcholjel soka ay jmojtik?

 ¹⁴ La katik el slekilal ja skoltanel ja tuki. Ja bʼa bʼajtan siglo, ja Pablo sjeʼayi ja Timoteo ja modoʼik yiʼoj ja bʼa xcholjeli sok ja bʼa sjejeli sok stsatsankʼujolan bʼa yajel makunuk ja modoʼik jaw bʼa skoltajel ja tuki (1 Cor. 4:17). Jastalni ja Timoteo, ja keʼntiki jelni jas oj bʼobʼ jnebʼtik ja bʼa yexperiensya yiʼoje ja hermanoʼik ja bʼa kongregasyon (kʼuman ja Proverbios 27:17). La kiltik ja sjejel bʼa jun hermano sbʼiʼil Shawn, bʼa precursor waj jun tyempo bʼa jun lugar gustoʼaye ja kristyanoʼik yuja srelijyone. ¿Jasa koltajiyuj bʼa mi el sgana? Wa xcholo: «Tolabida yajni wa xbʼobʼi ay maʼ wala wajyon sok xcholjel. Wa xkatikon makunuk ja tyempo wa xyiʼaj kujtikon wajel bʼa naʼits naʼits bʼa loʼilanel jastal oj bʼobʼ katikon tojbʼuk mas ja bʼa jastal wa xjeʼatikon. Jun sjejel, wa xkatikon juljkʼujoltikon ja loʼilanel ajyi kujtikon sok jun kristyano, tsaʼan wa xkalatikon ja jasa oj kaltikon bʼa pilan ekʼele yajni ay maʼ junxta wa xyala».

15. ¿Jas yuj jel tʼilan juntiro oj katikyi orasyon yajni wala wajtik xcholjeli?

¹⁵ La jkʼantikyi jkoltajeltik ja Jyoba. Kada ekʼele oj wajtik xcholjel, la katikyi jun orasyon bʼa jach oj stojotik ja Jyoba. Ta mi jaʼuk wa skoltayotik ja yipi, mini jas oj bʼobʼ jkʼuluktik (Sal. 127:1; Luc. 11:13). Yajni wa xkʼanatikyi jkoltajeltik ja Jyoba, jaʼita la kaltikyabʼ ja jasa mero wa xkʼanatiki. Jun sjejel, la jkʼantikyi a-skoltayotik stajel chikan jas tikʼe kristyano bʼa wa sbʼajin sok wa skʼanawe oj smaklaye. Tsaʼan, la jkʼuluktik sok la jcholtik yabʼ spetsanil ja kristyano ja bʼa janekʼ wa xlajxikujtiki.

16. ¿Jas yuj jel tʼilan juntiro ja skʼulajel estudiar jach jtuchʼiltik bʼa lek oj wajkujtik ja bʼa kaʼteltik bʼa xcholjeli?

¹⁶ La jpiltik tyempo ja bʼa kestudiotik jach jtuchʼiltik. Ja Yabʼal ja Dyos wa xyala: «Ba oj naatic jasuncʼa mero huas scʼana ja Dios oj cʼultiqui [...] ja ba tzamali soc ja ba toji» (Rom. 12:2). Yajni mas wa xkʼuʼantik ja smeranil sbʼaja Dyos, masni seguro ajyel oj jtatik tiʼal bʼa yeʼn ja bʼa kaʼteltik bʼa xcholjeli. Ja Katarína wa xyala: «Ayxa jun tyempo, kaʼa jbʼaj kuenta bʼa wani skʼana yajel tsatsbʼuk ja skʼuʼajel kiʼoj bʼa jujuntik sjejelik jel tʼilan bʼa Biblia. Ja yuj kʼe jkʼul estudiar ja pruebaʼik wa xtax bʼa wa sjeʼa ayni jun Kʼuluman, bʼa jani Biblia ja Yabʼal ja Dyos sok bʼa ayni yiʼoj jun xchonabʼ bʼa jani wa senyaʼan ja bʼa jtyempotiki». Ja Katarína wa xyala koltajiyuj bʼa yajel tsatsbʼuk ja skʼuʼajel yiʼoji ja skʼulan estudiar jach stuchʼili sok bʼa yabʼjel stsamalil mas ja bʼa xcholjeli.

17. ¿Jas yuj ya ajyuk jun smodo bʼa stojol ja Jesús ja bʼa yaʼtel bʼa xcholjeli?

¹⁷ Ja Jesús yani ajyuk jun smodo bʼa stojol sok snochoyi xcholjel ama jujuntik kristyano mi skʼanawe smaklajel. ¿Jas yuj skʼulani? Yujni wa snaʼa ja kristyanoʼik wani skʼanawe snajel sbʼaja smeranili sok wani skʼana skoltajel jitsan kristyano ja bʼa janekʼ oj lajxuk yuji. Cha wani snaʼa jujuntik kristyano bʼa mi skʼanawe ajyi smaklajel ja lekil rason sbʼaja sGobyerno ja Dyos, pe yajni x-ekʼ ja tyempo ojni skʼan-e. Jani jaw ja jas ekʼ sok ja spamilya. Snajtil ja oxe jabʼil sok snalan xcholo ja Jesús, mini june ja bʼa smoj-aljelik kʼotye nebʼumanik bʼa yeʼna (Juan 7:5). Pe tsaʼan ja bʼa sakʼwelali kʼot yeʼni nochumanik jumasaʼ bʼa Kristo (Hech. 1:14).

18. ¿Jas yuj wantik snochjelyi xcholjel?

¹⁸ Mini xnaʼatik matik ojto skʼuʼuke ja smeranil bʼa Biblia wa xjeʼatiki. Bʼa jujuntik  kristyano masni wa xyiʼaj yujile tyempo bʼa skʼuʼajel. Cha jachni ja matik mi skʼanawe oj smaklayotik jani wa xyilawe ja bʼa lekil jmodotiki sok ja modoʼal bʼa stojol kiʼojtiki, jachuk bʼobʼta yajni x-ekʼ ja tyempo ojni ‹yaʼe yi stoyjel ja Dyosi› (1 Ped. 2:12).

19. Jastalni wa xyala ja 1 Corintios 3:6, 7, ¿jasa tʼilan oj natiki?

¹⁹ Ama keʼntik wa stsʼunutik sok wa xkatik och yalel, tʼilani oj natik yeʼnani «ja Dios huax ya qʼuiuqui» (kʼuman ja 1 Corintios 3:6, 7). Jun hermano bʼa Etiopía sbʼiʼil Getahun wa xyala: «Mas ja 20 jabʼili, kechantani keʼn wajyon ja Taʼumantiʼ bʼa jun territorio bʼa mini jel xcholxi. Pe ja wego ayxani 14 cholumanik. 13 yiʼajeta jaʼ, ja bʼa yeʼnle tey ja jcheʼumi soka oxe yal kuntikili. Ja bʼa reunionik wa stsomo sbʼaj junuk 32 kristyanoʼik». Ja Getahun wani xgustoʼaxi yujni mi xyajtikaxi bʼa xcholjel, jani smajlay sok spasensya bʼa oj yijan ja Jyoba ja bʼa xchonabʼi ja kristyanoʼik bʼa ayiʼoje jun lekil skʼujole (Juan 6:44).

20. ¿Bʼa jas modo jachukotik jastal jun kʼole kristyano bʼa wa sleʼawe june maʼ chʼayel?

²⁰ Bʼa Jyoba, spetsanil ja sakʼanil ja kristyano jelni chaʼanyabʼalil. Wa xyakitik ja cholal bʼa aʼtel lajan soka Yunin bʼa yijeljan bʼa xchonabʼ ja kristyanoʼik bʼa spetsanil ja chonabʼi bʼajtanto oj juluk ja xchʼakelal ja luʼumkʼinal it (Ageo 2:7). Yajni wa xcholotik, jachukotik jastal jun kʼole kristyano bʼa wa sleʼawe june maʼ chʼayel. Ama kechanta jujuntik wa staʼawe ja kristyano jaw, spetsanil ja yaʼtele jelni tʼilan. Jachni junxta wa x-ekʼ ja bʼa xcholjeli: mini xnaʼatik janekʼ kristyanoʼik ojto staʼ skoltajele ja bʼa sluʼumkʼinal ja Satanás, pe ja Jyoba ojni ya makunuk chikan machʼa bʼa keʼntik bʼa skoltajele. Ja Andreas, bʼa tey bʼa Bolivia, wa xyala: «Wa xnaʼa yajni ay maʼ wa snaʼa sbʼaj smeranil sok wa xyiʼaj jaʼ, jani stsʼakatal yuja yaʼtel bʼa jitsan kristyanoʼik». Ja yuj la jkʼujoluktik bʼa snochjelyi sjejel jun jmodotik bʼa stojol ja bʼa xcholjeli. Ta wa xkʼulantik, ja Jyoba ojni ya koʼ jlekilaltik sok ja xcholjeli jelni oj ya gustoʼaxukotik.