Minne a fis lón ena pwinin mi eniwokkus, a siwili manawei pwe seni ena atun, ua poputá le mochen silei Kot. Nge me mwen ai upwe apwóróusa met a fis mwirin lón ena pwinin, upwe mwo apwóróusa ekkóch mettóch a fis ngeniei me lekúkkúni mi efisi ai upwe mochen káé usun Kot.

Ua uputiw lón ewe 1937 lón Guesnain, eú leenien ttu féúchól fán pwúl lón ennefenin France. Semei we, i emén chón ttu féúchól fán pwúl, me a áiti ngeniei aúchean angang weires. Semei we a pwal áiti ngeniei ai upwe oput féfférún pwúngúngaw. A kúna pwe aramas ra eáni féfférún pwúngúngaw ngeni chómmóng ekkewe chón ttu féúchól fán pwúl, me ikewe ra angang ie, a efeiengaw me a mochen álisiir. Ina popun a chóni ekkewe pekin iir mi peni án ekkena chón angang pwúúng. A pwal fókkun song ren an kúna likótuputupun ekkewe néúwisin lamalam lón leeniem we. Ekkóch me leir ra nónnóméch, nge ra chúen tingor ener me néúr moni seni ekkewe chón ttu féúchól fán pwúl iir mi resin angang weires le atufichi manawer. Semei we a fókkun ánioputa féfférún ekkewe néúwisin lamalam, ina popun ese asukulaei usun lamalam.  Ren enletin, esap mwo nge fán eú, aua fós usun Kot.

Lón ai mámmááritá, ua pwal poputá le oput féfférún pwúngúngaw. Eú me lein ekkewe mettóch me rei pwe ese pwúng, ina án chómmóng aramas aapangaw ngeni ekkewe chón ekis iir mi nóm France. Ua fiti ekkewe semirit esap iir pwúkútáán chón ena fénú le soccer, me ua pwapwa ren ai fitiir le kunou. Pwal eú, inei we, i fin Poland, nge esap fin Fance. Ua mochen pwe aramas seni sókkopaten fénú repwe nómfengen fán kinamwe, me esap wor aapangawfengen lefiler.

Ewe mwú a allúkú ngeniei ai upwe fiti angangen soufiu lón ewe ier 1957. Ina ewe popun ua nóm wóón ekkewe chuuk Algeria lón ewe pwinin ua apwóróusa me mwan. Mwirin ai kéri Kot pwe epwe álisiei, ua seretá wóón emén donkey seni lein wélúwél, nge esap emén soufiu mi mochen nieiló! A ifa me ngasetiwei! Nge minne a fis, me pwal pwisin ena maun, a efisi ai upwe ekiekiéchú usun aúchean manaw. Áwewe chék ren ekkeei kapas eis: Pwata sia manaw? Kot a chúngúkich? Epwe wor kinamwe feilfeiló?

Mwirin ua mwo ló asésé me chuuri inei kewe me semei, iwe ua sereni án emén Chón Pwáraatá Jiowa etto. A ngeniei kapiin ewe Paipelin Katolik itelapan, La Sainte Bible lón fósun France. Ua poputá le álleani mwirin ai liwiniti Algeria. Eú wokisin a fókkun achchúngúei, ina Pwärätä 21:3, 4, ewe mi erá: “Imwen Kot a nom lein aramas! . . . Epwe talüpwasei chönün mas seni won meser meinisin. Esap chüen wor mäla ika letipeta ika kechü ika cheuch, pun ekewe mettochun lom ra morola.” * A fókkun ámáirú ngeniei kapasen ena wokisin. Ua eis: ‘Mi fen pwúng?’ Lón ena atun ese fókkun ákkáekis sile ei usun Kot me ewe Paipel.

Mwirin ai towu seni angangen soufiu lón ewe ier 1959, aua chufengen me emén Chón Pwáraatá itan François, mi asukulaei chómmóng pwóróus mi enlet seni Paipel. Áwewe chék, a áiti ngeniei seni Paipel pwe a pwisin wor iten Kot, itan we Jiowa. (Kölf. 83:18) François a pwal áweweei pwe Jiowa epwe awaraato pwúngiéch wóón fénúfan, ewili ei fénúfan ngeni eú paratis, me apwénúetá alon Pwärätä 21:3, 4.

Ra fókkun pwúng ekkena káit me ra achchúngú letipei. Ua pwal fókkun song ren ekkewe néúwisin lamalam me mochen apwúngúúr ren ar kewe afalafal ese lóngólóng wóón Paipel. Ua chúen eáni án semei we ekiek me mochen okkufu féfférún pwúngúngaw. Ese wor ai mosonottam, me ua chék fen mochen ataweer me iei!

François me pwal ekkewe Chón Pwáraatá ua kerán poputá le chiechi ngeniir, ra álisiei le nemeni ai song. Ra áwewe ngeniei pwe kich Chón Kraist sise kan apwúngú aramas, nge sia fen álisiir ren ach ereniir pwóróus allimen án Kot we Mwú. Ina ewe angang Jesus a féri, me a pwal ewisa ngeni chókkewe mi tapweló mwirin. (Mat. 24:14; Luk. 4:43) Ua pwal káé ai upwe fós ngeni aramas fán kirekiréch me súfél, inaamwo ika use tipeeú ngeni ar lúkú. Ewe Paipel a apasa: “Eman nöün ach Samol chon angang esap fokun anini, nge epwe kirikiröch ngeni aramas meinisin.”​—2 Tim. 2:24.

Ua ekkesiwili manawei me papatais me wiliti emén Chón Pwáraatá Jiowa lón ewe 1959 atun eú circuit mwichelap. Me ikena ie, aua chufengen me  emén fépwúl Chón Kraist itan Angèle, me ua fókkun sani. Ua poputá le ló fiffiti an we mwichefel, me aua pwúpwúlú lón ewe 1960. I emén fefin mi fókkun múrinné, fin pwúpwúlú mi lipwákéch, me eú liffang mi aúchea seni Jiowa.​—SalF. 19:14.

Lón ekkewe ier ua fen káé chómmóng lesen mi aúchea seni ekkewe Chón Kraist mwán mi mirit me lipwákéch. Eú me lein ekkewe lesen mi fókkun aúchea ren ach sipwe sópwéch lón ese lifilifil wis sia eáni inaamwo ika áweires, ina lamoten ach sipwe tipetekison me apwénúetá alon Än Salomon Fos 15:22, ewe mi apasa: “Are a wor chomong chon öüröür, a fisiöch mine ra ekiekietä.”

Lón ewe ier 1964, ua poputá le kúna pwúngún ena wokisin. Lón ena ier, ua poputá le wiseni ewe wis chónemmwen mi wisen sáifetál, me chuchchuuri ekkewe mwichefel me apéchékkúla pwiich kewe lón pekin ngún. Nge lón ena atun, a chék 27 ieri me use kon lipwákéch. Ina popun ua kan mwámmwáálliló, nge ua achocho le káé seniir. Nge lap seni meinisin, ua káé chómmóng lesen mi aúchea seni ekkewe “chon öüröür” mi lipwákéch.

Ua chemeni eú mettóch a fis atun ua kerán poputá lón ai angangen chónemmwen mi wisen sáifetál. Mwirin ai chuuri eú mwichefel lón Paris, emén Chón Kraist mwán mi ásimaw lón pekin ngún a ereniei ika a tongeni fós ngeniei. Ua apasa: “Ewer ewer.”

A eisiniei: “Louis, atun emén tokter a ló ren eú imw, ié epwe chuuri?”

Ua ereni: “Ewe mi semmwen.”

A apasa: “Mi pwúng. Nge ua kúna pwe ka kon alapa óm fansoun ngeni chókkewe iir mi fen péchékkúl lón pekin ngún, áwewe chék ren ewe chón emmwen mi wisen túmúnú ewe mwichefel. A chómmóng pwiich kewe lón ach ei mwichefel iir mi letipechou, iir minefélóng, are iir mi nisássáw. Repwe unusen aúcheani óm awora fansoun ngeniir, pwal mwo nge ló mwéngé rer lón imwer kewe.”

Ua fókkun kilisou ren án pwiich na mi áchengicheng kapasen emmwen mi múrinné. An tongei néún Jiowa kewe siip a achchúngú letipei. Ina popun, inaamwo ika a weires ai upwe etiwa pwe ua fen mwáálliló, nge ua mwittir le poputá le féri met a ereniei. Ua kilisou ngeni Jiowa ren pwiich kewe usun chék i.

Lón ekkewe ier 1969 me 1973, ua wisen túmúnú ewe Pekin Amwéngé atun ekkewe ruu international  mwichelap lón Colombes, Paris. Atun ewe mwichelap lón ewe ier 1973, a wor ina epwe úkúkún 60,000 aramas a lamot ám aupwe amwéngééniir ren úkúkún nimu rán! Use silei ifa usun ám aupwe amwéngééni ena úkúkún aramas. Nge kataween ena osukosuk, a pwal chék seni ewe kapasen emmwen lón Än Salomon Fos 15:22, ina ren ach angei emmwenien ekkewe ekkóch. Iwe ua kútta emmwen seni ekkewe Chón Kraist mwán iir mi ásimaw lón pekin ngún, iir mi lipwákéch lón angangen pekin mwéngé. Ekkóch me leir, iir chón ffér futuk, atake iasai, chón kuk, me chón kamé. Aua tufichin féri ena angang mi áweires ren ám álillisfengen.

Ám me pwúlúwei we aua ketiw ám aupwe angang lón ewe Bethel France lón ewe ier 1973. A pwal fókkun áweires wisei we atun aua kerán wareiti Bethel. A lamot ai upwe kútta alen an epwe tour néúch kewe puk ngeni pwiich kewe lón Cameroon lón Afrika, ikewe mi pinepin ach angang ie lefilen ekkewe ier 1970 me 1993. Use silei ika upwe tufichin féri wisei na, nge eli ewe Chón Kraist mwán mi wisen túmúnú ewe angang lón France a esilla pwe ua pireir, ina popun a apéchékkúlaei me ereniei: “Pwiich kewe lón Cameroon ra fókkun echik lón pekin ngún, sipwe amwéngééniir!” Iwe ina met aua féri.

Ua kan ssá ngeni ekkewe fénú lón kiánin Cameroon pwe aupwe chufengen me ekkewe mwán mi ásimaw seni ena fénú. Ekkena mwán mi pwora me mirit ra álisiei le akkóta ifa usun touren ekkewe mwéngé lón pekin ngún iteitan ngeni chón Cameroon. Jiowa a efeiéchú ám achocho, ina popun ren lap seni 20 ier, ese fókkun tiweló fán eú án néún Jiowa kewe aramas lón ena fénú akkangei néúr kapiin Ewe Leenien Mas me ewe Ach Angangen Afalafala ewe Mwú.

Seni chék lepoputáán ám kammwet, ua kúna pwe Angèle a fókkun ririéch ngeni Jiowa. Ua fókkun kúna ena atun aua pwúpwúlú. Lón chék ewe  pwinin ránin ám apwúpwúlú, a tingoreei ai upwe ióteki ám mochen unusen angang ngeni Jiowa lón ám pwúpwúlú. Iwe, Jiowa a pélúweni ám na iótek.

Angèle a pwal álisiei le unusen lúkúlúk wóón Jiowa. Áwewe chék, atun aua ketiw le angang Bethel lón ewe 1973, ua tipemwaramwar pokiten ua fókkun sani ewe angangen chónemmwen mi wisen sáifetál. Nge Angèle a áchchema ngeniei pwe aua fen fangóló manawem ngeni Jiowa. Iwe itá pwata ausap féri met chék an we mwicheich a erenikem ám aupwe féri? (Ipru 13:17) Ua unusen tipeeú ngeni alon na! Iwe aua ló Bethel. Lón unusen ánein manawem, pwúlúwei we, i emén mi tipemirit me enletin tongei Jiowa. Ekkena napanap ra fen apéchékkúla ám riri me álisikem le kefiléch atun ekkewe fitu fitu ier aua fen angangfengen.

Iei aua fen chinnap, nge Angèle a chúen sópweló lón an emén fin pwúpwúlú mi múrinné me álilliséch. Áwewe chék, ám me Angèle aua poputá le káé ám aupwe angéchúló lón fósun Merika pwe aupwe tongeni fiti ekkewe sukul fán iten ach mwicheich, nge lape ngeniir ra kan fis lón fósun Merika. Ina popun aua fiti eú mwichefelin fósun Merika inaamwo ika lón ena fansoun a fen lap seni 70 ierim. Pokiten a chómmóng wisei lón ewe Kúmiin Chón Túmúnú Keangen Ofesilap lón France, iwe a weires an epwe wor ai fansoun le káé fósun Merika, nge aua álillisfengen me Angèle. Iei a lap seni 80 ierim, nge aua chúen sópweló le ammólnatá ám kewe mwich lón fósun Merika me fósun France. Aua pwal achocho úkúkún ám tufich le ukkuwawu meefiem lón ekkewe mwich me fiffiti ewe angangen afalafal fengen me chón ám we mwichefel. Jiowa a fen efeiéchú ám achocho le káé fósun Merika.

Eú feiéch mi aúchea a fis ngenikem lón ewe 2017, ina ám ketiw le fiti ewe Sukul fán Iten Ekkewe Chón Túmúnú Keangen Ofesilap me Pwúlúwer Kewe, mi fis lón ewe Watchtower Educational Center lón Patterson, New York.

Jiowa i ewe Soukáit mi Lapalap. (Ais. 30:20) Ina popun ese ámáirú ngenikich pwe néún kewe aramas ese lifilifil ika iir mi chinnap, are kúkkún, nge ra tongeni angei ewe sókkun asukul mi múrinné seni meinisin. (Tut. 4:5-8) Ua kúna pwe ekkewe sáráfé iir mi aúseling ngeni Jiowa me pwiich kewe iir mi lipwákéch, ra tongeni kefiléch lón manawer me wiliti néún Jiowa chón angang mi tuppwél. Än Salomon Fos 9:9 a áchema ngenikich: “Kopwe öüröüra eman chon tipachem, pun epwe lapala an tipachem. Kopwe aiti ngeni eman chon pwüng mine a mürina, pun epwe fefeitä lon an sile.”

Fán ekkóch ua kan anchangei ewe pwinin mi eniwokkus me wóón ekkewe chukun Algeria lap seni 60 ier a ló. Use fen lúkú pwe epwe eselipato eú manaw mi apwapwa. Ua fen káé chómmóng mettóch seni ekkewe ekkóch! Jiowa a fen unusen fang ngenikem me Angèle eú sókkun manaw mi fókkun apwapwa me menemenéch. Ina popun, aua chék úppós ám ausap fókkun úkútiw le kákkáé seni Semach we lón láng me seni pwiich kewe iir mi tipemirit, lipwákéch, me tongei Jiowa.