Ufi ɔɔma lɛ oyeeyi ku um piyabɔ, ohigbu ka o gbɔɔ ŋma eko ɔɔma nɛ um gbɔɔ ō ceyitikwu ku um lɛ Ɔwɔico jé a. Amáŋ gbɔbu ɛɛ ku um gɔbu ka ɔdā nōo ya otu ɔɔma a, ó géē he um ɔtu ō ka uwɔ ɔka lɛyikwu eko nɛ um wɛ ɔyipɛ a.

É ma um ipu ɔlɛ ku Guesnain ipu éwo ku France ihayi ku 1937. Adā um nwu um ɛgɛ nɛ um gē wɔtu ɔdā obɔbi. Naana nɛ ācɛ nōo gē yuklɔ ku aɔda ogbɔla o bu ŋma ajɛ, gē yuklɔ ipu āhɔ̄ olɔnɔ nɛhi a, é gē ya uwa ɔdā o bɔbi kpɔ. Abɔɔ adā um dɔka ō ta uwa abɔ a, ó nyɔ gáā wɛ ipu ígwu nōo gē kɛpɔ kwɛyi íkwu nɛ ācɛ nōo gē yuklɔ nyā lɛ a. Uce ku ācɛ oleyi ɛpa nɛ aotrɛyi ku icɔɔci gē ya a, gē kwu upapa ku um iyē nɛhi. Alɛwa ku uwa lā ipu ɛnɛɛnɛ ɔlɛ klla gē lé ɛnɛɛnɛ ɔdoole. Naana a, é gē da ācɛ nōo gē yuklɔ ku aɔda ogbɔla o bu ŋma ajɛ nōo gbɛha nɛhi a, kéē je ije mla ɔdoole lɛ uwa kpɔ. Ɛlā nyā ya ku adā um kóō wɔtu aotrɛyi ku icɔɔci nɛhi, ohigbu ɛnyā ó ta kóō nwu um ɛlā ku Ɔwɔico. Alɔ i kóō kɛla lɛyikwu Ɔwɔico jejee ɛ ŋ.

Abɔɔ um gbɔɔ ō jɛ a, ń gē dɔka ɛpɔ obɔbi ŋ. Odee nɛ um gē gbɛla ka ó lɔhi fluflu ŋ ma, wɛ ɛgɛ nɛ ācɛ alɛwa nōo lā jila alɔ ta a, gē wɔtu ācɛ nōo  ŋma éwo ɔhá wa u France a. N gē ceyitikwu he ija klla ta ubɔlu mla ayi ku ācɛ, nōo ŋma éwo ɔhá wa éwo ku alɔ a. O fiyɛ duu a, ɛ́nɛ́ um wɛ ɔcɛ ku Poland ó wɛ ɔcɛ ku France ŋ. N dɔka ku ācɛ nōo ŋma éwo ɔhá a kóō lā ɛbɔ, klla dɔka kéē ya odee mla uwa jonjilɛ.

Ipu ihayi ku 1957, aigɔmɛnti ka ami ɔ gáā wɛ ipu icɔɔja. Ɔdā nōo ya nɛ um yɔ ɛyi ɛfu ku Algeria otu, nɛ um kɛla lɛyikwu ɔ gbɔbu a yɔ abɔ a. Igbihi nɛ um lɛ ɔkɔ gba klla lɛ ikwu je lɛ iyē ku Ɔwɔico hi, ka “Ɔwɔico kōōcō ta um abɔ!” a, ɔdā nɛ um má a i klla wɛ icɔɔja gɛ ŋ amáŋ ijaki nɛhi! Ɔtu ku um lɛ ɛbɔ lɛ! Naana a, ɔdā nōo ya otu ɔɔma a mla ɛfú nōo kpo abɔɔ a, ta um abɔ gbɛla lɛyikwu ɔdā nōo wɛ ɛyi ku oyeeyi a. N da iyi um ɔka kahinii: Ɔdiya nɛ Ɔwɔico ya alɔ a? Ɔwɔico lɛ ɛlá wu alɔ? Ó géē tɔɔtɛ ku alɔ lɛ ɛbɔ ipu oyeeyi ku alɔ piyoo gla?

Igbihaajɛ nɛ um gā ɔlɛ ŋma uklɔ nyɔ gáā má ācɛ apɔlɛ ku um a, n gā lɛ ɔcɛ Ocijali Ku Ujehofa éyi má. Ó kwu Ubáyíbu éyi gā um. N gbɔɔ ō jé ɔ abɔɔ um le cigbihi gā Algeria a. Ɛga ku Ubáyíbu éyi nōo cɛ gā um gbɛla nɛhi a wɛ Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 21:3, 4. Ó kahinii: “O ŋmá abālɔbányā gɔbū Ɔwɔicō géē lā mɛ́mla alɛɛcɛ. . . . Ó géē nya ɛjɛ̄ɛ̄jī agīje ŋmá īkpēyī kú uwā. Ikwū í gáā yɔ̄ gɛ ŋ́, ācɛ í kē gáā yēkwu gɛ ŋ́, ācɛ í gáā jikwū gɛ ŋ́, ācɛ í kē gáā jɔɔnɔ gɛ ŋ.” Ń má ɛlā ɛgɛnyā gbɔbu jeeje ɛ ŋ. ‘Aɛlā nyā wɛ ɔkwɛyi gla?’ N gē da iyi um ɔka, ɔdaŋ ka aɛlā nyā lɔfu wɛ ɔkwɛyi. Ɛpleeko ɔɔma, ń jé aɔdā alɛwa lɛyikwu Ɔwɔico mla Ubáyíbu ɛ ŋ kpɔ.

Abɔɔ n habɔ uklɔ ku icɔɔja ta ihayi ku 1959 a, n gáā lɛ ɔcɛ Ocijali Ku Ujehofa éyi nɛ iyē ku nu lé ka u François a má. Anu gáā nwu um ɔdā alɛwa ŋma ipu Ubáyíbu a. Ocabɔ mafu, ó lɛ iyē ku Ɔwɔico nōo wɛ Ujehofa a mafu gā um ŋma ipu Ubáyíbu. (Aíjē 83:18 NW) François klla nwu um ka Ujehofa géē ya, ku ɔdā okpaakpa kóō ya ipu ɛcɛ nyā klla géē je ɛcɛ nyā piya uparadasi. Cɛɛ ku ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 21:3, 4 a kwu ya jila.

Aɛlā nyā teyi peee, klla lɛ abɔ kwu um ɔtu nɛhi. Amáŋ n gáā gbɔɔ ō cɔnu nɛhi lɛyikwu aotrɛyi ku icɔɔci klla dɔka ō lɛ uwa ci, ŋma ō nwu ācɛ ɛlā nōó yɔ ipu Ubáyíbu ŋ ma! Ɛnyā mafu ka um gē gbɛla bɛɛka adā um a kpɔ, klla dɔka ō nuunu lɛyikwu ɔdā duuma nōo kpaakpa ŋ ma. Ń gē dɔka ō gbeyi ŋ. N gē dɔka ō ya odee fiya!

François mla aɔkpa ku um ɛpɛɛpɛ nōo wɛ ācɛ Ocijali Ku Ujehofa a, nwu um ɛgɛ nɛ um géē kwu icɔnu ku um tu. É lɛ ɔ ta um éyi peee ku abɔ alɔ wɛ ācɛ o yɛce Ukraist a, alɔ i gē kɛpɔ ta ācɛ ɔhá ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, alɔ gē ta uwa abɔ ŋma lɛ ō da uwa, lɛyikwu Ɔkoolohi Ku Ajɔɔcɛ Ku Ɔwɔico a. Ɔɔma wɛ uklɔ nɛ Ujisɔsi ya klla je ɔ́da lɛ ayikpo ku nu kéē ya a. (Umát. 24:14; Ulúk. 4:43) N klla cɛgbá ō nwu ō kɛla lɛ ācɛ ɔwɛ ogbonɛnɛ mla ijeyi, ɔdaŋ ka ɔdā néē kpɔtuce a i kóō he um ɔtu ŋ naana. Ubáyíbu klla kahinii: “Ɔ̄cɛ ɔ̄cɛhɔ̄ kú Óndú ā í cíkā o yíkpɛ́lā ŋ́. Ó cikā ō gbonɛnɛ lɛ odúúdú ācɛ.”​—2 Utím. 2:24.

N lɛ opiyabɔ nɛ um cɛgbá a ya. Anɔɔ ipu ojileyi ku ɔcɛ o leyikwu usɛkut néē ya ihayi ku 1959 a, n lɛ ubatisim ya kwu piya éyi ku Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa a. Ipu ojileyi a, n gā lɛ ɔyinɛ alɔ nɔnya Angèle  má nōo he um ɔtu nɛhi. N gbɔɔ ō gā ipu ujɔ nɛ ó yɔ a, anu alɔ kwu iyi alɔ u lɛ ihayi ku 1960 a. Ó wɛ ɛnɛɛnɛ ɔnyā, ɔnyā néē cika ō cɛtra, ɛhi nɛ ó wɛ ŋma ɛgiyi Ujehofa gā um a.​—Aíit. 19:14.

Ŋmifi ihayi alɛwa nōo gā yɛ a, n nwu ɔdā o cɛgbá alɛwa ŋma ɛgiyi ayinɛ alɔ nɔnyilɔ nōo jeeyi nɛhi a. Odee nɛ alɔ cika ō jé a wɛ ku alɔ lɔfu ya uklɔ olɔnɔ duuma néē je lɛ alɔ a gla, ɔdaŋ ku alɔ ta iyi alɔ waajɛ klla bi ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Aíita 15:22 a le yuklɔ. Abɔɔ kahinii: “Ɔ́dāŋ ka a lɛ ɛlā mīya mla ācɛ alɛwa, nēé lɛ ɛlā nwū uwɔ ā, a gé gɔbū ipú ɔdā dúúmā nɛ̄ a gē yá ā.”

Ipu ihayi ku 1964, n gáā gbɔɔ ō má ɛgɛ nɛ ɛlā ɔɔma wɛ ɔkwɛyi lɛ a. Ihayi ɔɔma, n gbɔɔ ō yuklɔ ku ɔcɛ o leyi kwu usɛkut, gē yɛ ŋma ujɔ éyi gā ujɔ ɔhá gē ta ayinɛ ɔtu kwu ɔ tu kē yɔ i gā gɔbu ipu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa. Amáŋ n wɛ ihayi 27 eko ɔɔma, ń má ɔdā alɛwa ipu oyeeyi ku um eko ɔɔma ɛ ŋ. Ohigbu ɛnyā n gē nyileyi igbalɛwa. N kéē ceyitikwu nwu ɛlā ŋma uwa. Ofiyɛ duu a, wɛ ka um gē nwu ɔdā alɛwa ŋma ɛgiyi ācɛ nōo má ɔdā alɛwa ipu oyeeyi ku uwa ɛ ma, mla “ɛlā” néē gē nwu um a.

N bla tu ɔdā éyi nōo ya eko nɛ um je piya ɔcɛ o leyi kwu usɛkutu ɛpɛpɛ a. Igbihi nɛ um nyɔ gáā lɛ ujɔ éyi jila ipu igeli ku Paris a, ɔyinɛ nɔnyilɔ éyi nōo má ɔdā alɛwa ipu oyeeyi ku nu ɛ ma da um ɔka, ɔdaŋ ka ó géē má ami ofoofu um gla. “N ta ɔ ohi ka ii.”

Ó da um ɔka kahinii: “Louis, anyɛ nɛ idɔkitɔ gē nyɔ gáā má ɔlɛ a?”

“N da ɔ ka ācɛ o doōcē nɛ.”

Ó da um kahinii: “Ɔkwɛyi nɛ. Amáŋ n yɔ i leyi taajɛ ŋmifi nɛ a wa a, ku a gē lɛ eko taajɛ lɛ ācɛ nōo lɛ ɛma olɔhi mla Ujehofa a foofunu, bɛɛka ācɛ o leyi kwu ujɔ a. Ipu ujɔ ku alɔ, ācɛ nɛ abɔ yɔ i hɛ uwa iyē, ācɛ nōo yɔ i wa ɛpɛɛpɛ mla ācɛ nɛ uweyi gē ya uwa yɔ anu. Ó géē ta uwa ɔtu kwu ɔtu fiyɛ ɔdaŋ ku a gē lɛ eko taajɛ lɛ uwa, amāŋ gā ɔlɛ uwa gáā lé ɔdoolé tɔha mla uwa.”

N gweeye nɛhi ku ukɔ́ nɛ ɛnɛɛnɛ ɔyinɛ ɔɔma tu um a. Ihɔtu nɛ ó lɛ lɛ aala ku Ujehofa a lɛ abɔ kwu um ɔtu nɛhi. Naana nɛ ó tɔɔtɛ gā um ō cɛ ka um lɛ nyileyi ŋ ma, n gbɔɔ ō bi ɔdā nɛ ó nwu a le yuklɔ boobu. N ta Ujehofa ahinya ohigbu ɛdɔ ayinɛ ɛgɛnyā.

Ipu ihayi ku 1969 mla 1973, n leyi kwu aya  ku ɔdole ipu ojileyi nɛhi ku ācɛ ŋma éwo ɛyɛɛyɛyi ɛpa néē ya u Colombes, igeli ku Paris a. Ipu ojileyi nɛhi néē ya ihayi ku 1973 a, alɔ cɛgbá ō je ɔdole lɛ ācɛ bɛɛka ku 60,000 a ɛ̄cī ɛhɔ! Ń jé ɛgɛ duuma nɛ alɔ gáā ya ɛnyā a gla ŋ. Amáŋ ɔdā nōo cɛ lɛ alɔ yale a wɛ ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Aíita 15:22​—nōo ka miya ɛlā mla ācɛ ɔhá kéē nwu uwɔ ɛlā a. N da ayinɛ alɛwa nōo jé odee lɛyikwu aya ɔɔma a kéē ta um abɔ. Ōhī ku uwa wɛ ācɛ ŋmo ɛbɛ, ācɛ o hi ikpo ɔdɛhɔ, ācɛ o he ɔdole, mla ācɛ nōo jé ō lá ɔla. Abɔɔ alɔ piyatɔha a, ó le tɔɔtɛ lɛ alɔ ō lɛ uklɔ olɔnɔ nyā ya kwɛyi.

Ihayi ku 1973, é lɛ ami mla ɔnyā um higbu ku alɔ wa i yuklɔ Ubɛtɛlu ipu éwo ku France. Uklɔ aflɛyi ku um abɔɔ i klla tɔɔtɛ ŋ kpɔ. N cɛgbá ō dɔka ɔwɛ nɛ um géē le tu aɔkpá ku alɔ ɛhɔ gā u Cameroon ipu African, ɛga néē lɛ uklɔ ku alɔ ci ŋma ihayi ku 1970 gā ihayi ku 1993 a. Eko ɔɔma kpɔ, n le gbaji ń jé ɔdaŋ ka um géē yuklɔ ɔɔma gla ŋ. Ɔyinɛ nōo gé leyi kwu abɔ ku ɛga o yuklɔ ku alɔ ipu éwo ku France a, lɔfu le jé ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya um lɛ a. Anu o tu um ɔtu kwu ɔtu kahinii: “Ɛmiyɛ ku ɔdole ku ɛlā Ɔwɔico yɔ i ŋmo ayinɛ alɔ nōo yɔ ipu éwo ku Cameroon a, alɔ je ɔdole a lɛ uwa. Ɔdā nɛ alɔ kē ya a yɔ abɔɔ a!”

N gē yɛ gā ɛji ku ajɛ ku éwo ɔɔma igbalɛwa, o ya ɛɛ ka um jila mla anyakwɔcɛ ku ujɔ nōo ŋma ipu éwo ɔɔma a. Ayinɛ ɔɔma lɛ ɔtu nɛhi klla jeyi i bi. É ta um abɔ má aɔwɛ alɛwa nɛ um géē bi le ta aɔkpá ku alɔ ɛhɔ, gā ɛgiyi ayinɛ nōo abɔɔ a eko doodu. Ujehofa hɔha ce o ceyitikwu ku alɔ. Bɛɛka ihayi ofu (20) a, Ɔda Ō Gbaajɛ mla ɔkpá ku alɔ nōo gē bɛɛcɛ ipu ɔya doodu néē hi ka Our Kingdom Service a, yɔ lɛ ayinɛ alɔ eko doodu.

Ŋma eko nɛ ami mla ɔnyā um gbɔɔ ō jé iyi alɔ a, n má ka ɔnyā um Angèle lɛ ɛma olɔhi mla Ujehofa. Auce olɔhi nɛ ó lɛ nyā klla gbɔɔ ō ta um eyi peee tōōtɔ̄ɔ̄ abɔɔ alɔ kwu iyi alɔ u lɛ a. Ocabɔ  mafu, ɔnɔɔnɛ ku ɛ̄cī omɛɛlɛ mɛɛlɛ ku alɔ a, ó da um ka ami ɔ lɛ ɔkɔ gba lɛ Ujehofa kóō ta alɔ abɔ, abɔɔ alɔ gáā yɔ tɔha gba Ujehofa ɛ̄gbā bɛɛka ɔba mla ɔnyā a. Ujehofa kē lɛ ɔkɔ ō gba ɔɔma po.

Angèle klla ta um abɔ ku n kpɔtuce Ujehofa tōōtɔ̄ɔ̄ fiyɛ. Ocabɔ mafu, ihayi ku 1973 néē da alɔ ka alɔ wa gáā yuklɔ ipu Ubɛtɛlu a, n yɔ i pi ɔkwu ajɛ ō nyɔ. ɛnyā kē lɛ a ohigbu ka um dɔka uklɔ ku ɔcɛ o leyi kwu usɛkut nɛ um yɔ i ya a. Amáŋ ɔnyā um Angèle ta um ɛlá kwu ɔ ka ami ɔ kē kwu oyeeyi ku um lɛ Ujehofa ɛ. Ó lɛ a, alɔ i cika ō ya ɔdā duuma nɛ ɔwa ku nu da alɔ ku alɔ ya a ŋ? (Uhíb. 13:17) Boobu ɔɔma n cɛ mla ɔ! Anu alɔ lɛ yɛ gā Ubɛtɛlu a. Ɔnyā um jeyi, gē gbɛla klla yihɔtu ku Ujehofa nɛhi. Auce olɔhi nɛ ó lɛ nyā lɔfu tu obatɔha ku alɔ iyē nɛhi, klla ya ku alɔ ya omiya olɔhi ipu ɛjɛɛji eko nɛ alɔ yɔ tɔha a.

Naana nɛ alɔ kwu ya anyakwɔcɛ ɛ ma, ɔnyā um Angèle wɛ ɛnɛɛnɛ ɔnyā yɔ i ta um abɔ kpɔ. Ocabɔ mafu, o ya ɛɛ kóō tɔɔtɛ lɛ alɔ ō gā inɔkpa nɛ alɔ lɛ ipu ɔwa ku alɔ a, o fiyɛ duu ɛnyā néē gē ya ipu uce ku oyibo a, ami mla ɔnyā um Angèle ceyitikwu yuklɔ lɔfu lɔfu o ya ɛɛ ku alɔ jé ō ka uce ku oyibo lɔfi fiyɛ. Ohigbu ɛnyā alɔ gbɔɔ ō gā ujɔ nōo gē ka uce ku Oyibo a, naana nɛ alɔ le fu ihayi 70 ɛpleeko ɔɔma ɛ ma. Ohigbu uklɔ ku um abɔɔ um wɛ ipu Ígwu nōo gē leyi kwu abɔ ku ɛga o yuklɔ ku alɔ nōo yɔ ipu éwo ku France a, ō lɛ ɛga nwu uce ɔhá i tɔɔtɛ gā um ŋ. Amáŋ ami mla Angèle gē ta iyi alɔ abɔ. Naana nɛ alɔ kóō kwu piya ihayi 80 ɛ ma, alɔ gē ceyitikwu ya otutu ku ōjila ipu uce ku Oyibo mla French kpɔ. Alɔ kéē ceyitikwu ya ɛjɛɛji ɔfu ku alɔ ipu ōjila mla uklɔ ku ɔna ō ta a mla ujɔ ku alɔ. Ujehofa kē lɛ ɔhā hɛ ce o ceyitikwu ku alɔ ō lɛ uce ku Oyibo nwu a.

Alɔ má ɛnɛɛnɛ ɔhá nyā éyi ihayi ku 2017. Ami mla ɔnyā um lɛ ɛnɛɛnɛ ɛga lɛ ō gā Inɔkpa Ku Ígwu Nōo Gē Leyi Kwu Abɔ Ku Ɛga Ō Yuklɔ Ku Alɔ Mla Anya Uwa, néē ya u Watchtower Educational Center ipu Patterson, New York a.

Ujehofa wɛ ɔcɛ o nwu alɔ ɛlā ɔkɔɔkwɛyi. (Ayis. 30:20) Ó hɛ alɔ idaago ŋ, ɔɔma ya ɛɛ nɛ ɛjɛɛji alɔ anyakwɔcɛ mla ayipɛ yɔ i lɛ ɛjɛɛji ɔdā néē cɛgbá ō nwu a eko doodu a! (Obla. 4:​5-8) Ó gáā le ta um éyi peee, ka ayinɛ nɔnya mla ayinɛ nɔnyilɔ doodu lɔfu ya ō miya olɔhi ipu oyeeyi ku uwa gla, kéē gáā kwu piya ɔlɛ ku Ujehofa nōo kpɔtuce ɔ lɔɔlɔhi. Ɔkpá ku Aíita 9:9 kahinii: “Ɔdā dúúmā nēé le nwū ɔ̄cɛ ojéeyī, ó géē cɛ̄ lɛ ɔ́ kóō jéeyi fíyɛ́. Ɔdā dúúmā nēé le nwū ɔ̄cɛ okpaakpa, ó géē cɛ̄ lɛ ɔ́ jé odée fíyɛ́.”

Naana nɛ ó le fu ihayi 60 ɛ ma, ekoohi n gē gbɛla kwu otu nɛhi ɔɔma ɛyi ɛfu ku Algeria a kpɔ. Otu ɔɔma ń jé ka um géē lɛ eeye nɛhi ɛgɛnyā ipu oyeeyi ku um ŋ. N lɛ ɔdā alɛwa nwu ŋma ɛgiyi ācɛ ɔhá ɛ! Ujehofa lɛ ɛnɛɛnɛ oyeeyi je lɛ ami mla ɔnyā um Angèle a. Ohigbu ɛnyā, alɔ le miya ō yɔ i nwu ɛlā ŋma ɛgiyi Adā alɔ nōo yɔ ɔkpanco a eko doodu. Mla ayinɛ nɔnya mla ayinɛ nɔnyilɔ nōo jeeyi, yihɔtu ku Ujehofa klla má ɔdā alɛwa ipu oyeeyi ku uwa ɛ ma.