Men in ekaamijak me iar iioone ear ukot mour e aõ kõnke eñin kar iien eo iar jino pukote ri-Kõm̦anm̦an eo. Bõtab m̦okta jãn aõ kwal̦o̦k waj ta eo ear wal̦o̦k tokãlik ilo boñõn eo, ikõn̦aan m̦okta kwal̦o̦k kõn wãween ko iar iiooni ilo aõ kar dik im rũttol̦o̦k me rar jelõt wãween aõ l̦õmn̦ak im kõpooj bũruõ bwe in kõn̦aan jel̦ã kõn Anij.

Iar l̦otak ilo 1937 eo ilo Guesnain, juon bukwõn ituiõñin France. Jerbal eo an jema ej juon coal miner ak ej m̦õttan ro rej kũbwij ijoko ibwilõñ bwidej ñan kappok mãlle ko, im ear katakin eõ aorõkin aõ aikuj kate eõ jerbal. Ear bar katakin eõ ñan kwal̦o̦k wõt ekajet jim̦we; eñin kadkad eo me ear kõm̦m̦akũt jema ñan jipañ ri-jerbal ro jet m̦õttan me enana im kauwõtata ijoko rar jerbal ie. Im kõn an jema lukkuun kõn̦aan jipañ er, ear jino kobal̦o̦k ippãn doulul ko me rar bait kõn jim̦we im maroñ ko an ro rej kõm̦m̦ane jerbal rot in. Ear bar lukkuun illu ke ear lo an ri-tõlin kabuñ ro ilo ijo kõmar jokwe ie lukkuun etao. Meñe elõñ iaaer ear bwe aer m̦weiie, ak rekõn kajjitõk m̦õñã im jããn jãn ri-jerbal rein me epen aer kabwe aikuj ko aer make. Joñan an kar jema lukkuun jõjõik m̦anit kein an ri-tõlin kabuñ  rein, ear jab katakin eõ kõn kabuñ. Ilo m̦ool, ejjel̦o̦k juon iien kõm̦ro ear kõnnaan kõn Anij.

Ilo aõ kar rũttol̦o̦k, iar bareinwõt jino dike ñe ij lo an ro jet jab kwal̦o̦k ekajet jim̦we. Juon wãween ej ñe ro jet rej kwal̦o̦k kalijekl̦o̦k ñan ruwamãejet ro me rej jokwe ilo France. Ikõn kar aetõl im iukkure soccer ippãn ajri ro nejin armej rein me rar em̦m̦akũttok ñan France. Ejjab men in wõt ak jinõ ear itok jãn aelõñin Poland, im ejjab e armejin France. Iar lukkuun kõn̦aan bwe aolep armej ren aenõm̦m̦an ippãn doon im en ejjel̦o̦k kalijekl̦o̦k.

Ilo 1957 eo, kien eo an aelõñin France ekar jiroñ eõ bwe in etal im tarin̦ae. Eñin unin aõ kar pãd ilo tol̦ ko ilo Algeria, ãinwõt aõ kar kwal̦o̦k kake ilo jinoin bwebwenato in. Ãlikin aõ kar roñ ainikien an juon etetaltok, iar kũr ñan Anij bwe en jipañ eõ, bõtab il̦ak lale ejãdetok juon donkey im jab juon rũttarin̦ae jãn jait eo juon! Joñan an kar kajju jako aõ ikkũm̦kũm̦! Meñe ãindein, ak wãween in iar iioone​—ekoba tarin̦ae eo—​ear kõm̦m̦an menin aõ lukkuun l̦õmn̦ak kõn ta unin ad mour. Iar jino kajjitõk ippa make im ba: Etke jej mour? Anij ej ke kea kõn kõj? Enaaj ke wõr juon iien jenaaj lo aenõm̦m̦an ñan indeeo?

Tokãlik, ke iar ro̦o̦l im lol̦o̦k jema im jinõ, iar iioone juon iaan Ri-Kõnnaan ro an Jeova. Im armej in ear letok juon aõ kaape in Baibõl̦ eo etan La Sainte Bible, juon ukok an Katlik ilo kajin French. Iar jino riiti ãlikin aõ kar bar ro̦o̦l ñan Algeria. Juon eoon me ear lukkuun jelõt eõ ej Revelesõn 21:3, 4, me ej ba: “Im̦õn kõppãd an Anij ej pãd ippãn armej ro . . . Im enaaj kõm̦õrãik jãn mejãer dãnnin kõmjaal̦al̦ otemjej im enaaj ejjel̦o̦k bar mej, bũrom̦õj, lim̦õ im eñtaan.” * Iar lukkuun bwilõñ ke iar lo naan kein. Iar l̦õmn̦ak ippa make im ba, ‘Em̦ool ke naan kein?’ Ilo tõre in, iar jab lukkuun jel̦ã kõn Anij im Baibõl̦ eo.

Ãlikin aõ kar kam̦õj aõ jerbal ãinwõt juon rũttarin̦ae ilo 1959 eo, iar iioone juon iaan Ri-Kõnnaan ro an Jeova etan François, im ear katakin eõ elõñ katak ko rem̦ool jãn Baibõl̦. Ñan waanjoñak, ear kwal̦o̦k ñan eõ jãn Baibõl̦ bwe etan Anij ej Jeova. (Sam 83:18) François ear bar kõmel̦el̦e im ba bwe Jeova enaaj bõktok ekajet jim̦we ñan lal̦ in, kõm̦m̦an bwe en erom juon pedetaij, im enaaj kajejjet naan ko ilo Revelesõn 21:3, 4.

Katak kein rar lukkuun jejjet im alikkar, im rar lukkuun tõpar bũruõ. Ijoke, iar bareinwõt illu ippãn ri-tõlin kabuñ ko im iar kõn̦aan kajooke er kõn aer kwal̦o̦k katak ko me rejjab pedped ioon Baibõl̦! Ear alikkar bwe ejjañin jako aõ bõk l̦õmn̦ak ko an jema, im iar jaje kijenmej. Iar kõn̦aan kajjioñ kõm̦adm̦õde apañ eo ilo iien eo wõt!

François im ri-karejar ro jet m̦õtta rar jipañ eõ ñan ineem̦m̦an wõt. Rar kõmel̦el̦e im ba bwe jerbal eo ad ãinwõt Kũrjin ro, ejjab ñan ekajete armej ro, ak ej ñan lel̦o̦k ñan er kõjatdikdik ikijjeen ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo an Anij. Eñin jerbal eo Jesus ear kõm̦m̦ane im ear bar jiroñ ri-kal̦oor ro an bwe ren kõm̦m̦ane ejja jerbal in wõt. (Matu 24:14; Luk 4:43) Iar aikuj in bar katak kilen kõnnaan ñan ro jet ilo juon wãween ejouj, jekdo̦o̦n ta tõmak ko aer. Baibõl̦ eo ej ba: “Juon eo ej ri-kõm̦akoko an Irooj ejjab aikuj kõm̦m̦an poktak, bõtab ej aikuj kwal̦o̦k jouj ñan aolep.”​—2 Tim. 2:24.

Ewõr oktak ko iar aikuj in kõm̦m̦ani, innem tokãlik iar maroñ peptaij ãinwõt juon iaan Ri-Kõnnaan  ro an Jeova ilo iiõ eo 1959, ilo juon iien kweilo̦k el̦ap. Ilo kar iien eo, iar iioone Angèle, juon jiroñ me iar kõn̦aan. Tokãlik ikõn etal ñan eklejia eo ej pãd ie, im ilo 1960 eo kõm̦ro ar m̦are. Kõrã in ippa ej juon eo el̦ap an em̦m̦an im jel̦ã karejar, im ej juon menin letok eaorõk jãn Jeova.​—JK. 19:14.

Ium̦win elõñ iiõ ko m̦aantak, iar katak elõñ men ko el̦ap tokjãer jãn em̦m̦aan ro jeid im jatid me el̦ap jel̦ã im imminene ko ippãer. Juon iaan men ko raorõktata iar katak me emaroñ jipañ kõj lo tõprak ilo jabdewõt eddo ko rejjab pidodo, ej ettã bõro im ad l̦oore naan ko ilo Jabõn Kõnnaan 15:22, me ej ba: “Ijo elõñ ri-pepe, em̦õj kapen l̦õmn̦ak ko.”

Ilo kar 1964 eo, iar aikuj in lukkuun jerbale naanin kakapilõk in. Ilo kar iien in, ij kab jerbal ãinwõt juon eo me ej lol̦o̦k eklejia ko. Im eddo eo aõ, ej ñan kõketak im jipañ ro jeid im jatid bwe en epaakl̦o̦k jem̦jerã eo aer ippãn Jeova. Ijoke, kõnke 27 wõt aõ iiõ ilo kar tõre eo, ear jab lukkuun l̦ap imminene ko ippa. Im kõn men in, ewõr iien iar kõm̦m̦an bõd. Bõtab, iar kate eõ ñan katak jãn bõd kein. El̦aptata, iar katak elõñ men ko raorõk jãn “ri-pepe” ak em̦m̦aan ro me rejel̦ãl̦o̦k im el̦ap imminene ko ippãer.

Ewõr juon men ij keememej me ear wal̦o̦k ilo jinoin aõ kar jerbal ãinwõt juon eo ej lol̦o̦k eklejia. Ãlikin aõ kar lol̦o̦k juon eklejia ilo Paris, juon jeid im jatid em̦m̦aan me erũtto ilo tõmak ear kajjitõk ippa ñe emaroñ kõnnaan ippa. Innem iar ba, “Em̦m̦an.”

Ear kajjitõk im ba, “Louis, ñe juon taktõ ej lol̦o̦k juon armej ilo m̦weo im̦õn, wõn eo ej tõn lol̦o̦ke?”

Iar ba, “Eo enañinmej.”

Innem ear ba: “El̦ap an jim̦we. Ak ãinwõt il̦ak lale wãween am̦ m̦akũtkũt el̦ap wõt am̦ jol̦o̦k iien ippãn ro em̦m̦an kõtaan eo aer ippãn Jeova, ãinwõt em̦m̦aan eo me ej loloodjake eklejia eo. Ijoke, ilo eklejia eo elõñ ro jeid im jatid me rebbweer, rekããl, im remmijakjak. Rein renaaj lukkuun bõk kõketak ñe kwõnaaj jol̦o̦k am̦ iien ippãer, ak etal im m̦õñã ilo m̦õko im̦weer.”

El̦ap an m̦ool naan kein an em̦m̦aan eo jeid im jatid im el̦ap aõ kaorõki. Yokwe eo an ñan jiip ro an Jeova ear l̦ap an jelõt bũruõ. Innem, meñe ear jab pidodo ak iar kõttãik bũruõ im ilo m̦õkaj jerbale men ko ear ba. Ij kam̦m̦oolol Jeova kõn em̦m̦aan ro jeid im jatid ãinwõt em̦m̦aan in.

Ilo kar 1969 im 1973 eo, kar jitõñ eõ bwe in loloodjake jikin kõm̦m̦an m̦õñã eo ñan ruo kweilo̦k el̦ap ak international convention ilo Colombes ilo  Paris. Ilo kweilo̦k el̦ap eo ilo 1973 eo, ium̦win l̦alem raan, kõm ar aikuj kõm̦m̦an kijen enañin 60,000 armej! Iar jaje enaaj ewi wãween aõ kõm̦m̦ane men in. Bõtab ãinwõt kar bar m̦oktal̦o̦k, wãween eo ñan lo tõprak ej ñan l̦oore ta eo Jabõn Kõnnaan 15:22 ej ba​—kõnnaan ippãn ro el̦ap jel̦ã im imminene ko ippãer. Iar kajjitõk jipañ ippãn em̦m̦aan ro rerũtto ilo tõmak me ewõr imminene ko ippãer ilo jikin kõm̦m̦an m̦õñã. Jet iaan em̦m̦aan rein rar ri-m̦wijm̦wij jãlele, ri-kallib m̦õñã, ri-kõmat, im ri-kaikujkuj. Ilo ad kar jerbal ippãn doon, kõmar maroñ kajejjet eddo eo me ear jab pidodo.

Ilo kar 1973 eo, kar jitõñ kõm̦ro kõrã eo ippa ñan jerbal ilo Betel̦ eo ilo France. Eddo eo kein kajuon me kar letok ñan eõ ear jab bar pidodo. Iar aikuj in pukot wãween ko ñan ijjilõkl̦o̦k bok ñan ro jeid im jatid ilo Cameroon, juon jikin ilo Africa me kar kõmo̦ jerbal eo ad ie, jãn iiõ ko ikõtaan 1970 im 1993. Iar bar jaje el̦aññe imaroñ kõm̦m̦ane eddo in. Ijoke, em̦m̦aan eo ej loloodjake ra eo ilo France emaroñ kar kile eñjake eo aõ. Innem ñan kõkajoor eõ, ear ba: “El̦ap an ro jeid im jatid ilo Cameroon aikuj kijeer m̦õñã ko ilo kõkkar. Jen naajdik er!” Innem eñin men eo kõmar kõm̦m̦ane.

Iar kõm̦m̦an jet tũreep ko ñan aelõñ ko ipel̦aakin Cameroon bwe in maroñ iioone em̦m̦aan ro rej lale eklejia jãn Cameroon. Em̦m̦aan rein jãn aelõñ in rar lukkuun peran im jel̦ã kõppel̦aak. Rar jipañ eõ pukot wãween ko jet me imaroñ kõm̦m̦ani bwe in maroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt im bõkl̦o̦k m̦õñã ko ilo kõkkar ñan ro jeid im jatid ilo Cameroon. Jeova ear kõjeraam̦m̦an jerbal ko ammim. Ilo m̦ool, ium̦win 20 jim̦a iiõ ko, ejjel̦o̦k juon iien ear jab etal aer bok eo etan The Watchtower im bok eo an kajjojo allõñ me kar n̦aetan Our Kingdom Service ñan ippãn armej ro doon Jeova ilo aelõñ in.

Jãn jinoin am̦ro jel̦ã kajjien doon, iar kile bwe elukkuun epaak jem̦jerã eo an Angèle ippãn Jeova. Im tokãlik ke kõm̦ro ar m̦are, ear lukkuun alikkarl̦o̦k men in ippa. Ilo m̦ool, ilo jo̦teenin raan eo kõm̦ro ar m̦are, Angèle ear kajjitõk ippa bwe in jar ñan Jeova  kõn kõn̦aan eo am̦ro ñan kõmaat joñan am̦ro maroñ im jerbal ñan E. Jeova ear uwaake jar in am̦ro.

Angèle ear bareinwõt jipañ eõ ñan kal̦apl̦o̦k aõ lõke Jeova. Ñan waanjoñak, ke kar kũr kõm̦ro ñan jerbal ilo Betel̦ ilo 1973 eo, iar jaadin jenliklik kõnke ear lukkuun em̦m̦an ippa jerbalin lol̦o̦k eklejia. Bõtab Angèle ear kakeememej eõ bwe em̦õj am̦ro ajel̦o̦k mour ko am̦ro ñan Jeova. Kõn men in, kõm̦ro ej aikuj kõm̦m̦ane jabdewõt men doulul eo an ej kajjitõk bwe kõm̦ro en kõm̦m̦ane. (Hib. 13:17) Iar lukkuun errã ippãn! Kõn men in, kõm̦ro ar etal ñan Betel̦. Ilo ium̦win iiõ lõñlõñ kein in am̦ro mour ippãn doon, ij kile bwe kõn an lio pãleõ lukkuun mãlõtlõt, lol̦o̦kjen̦, im kajoor jem̦jerã eo an ippãn Jeova, kadkad kein rar kõkajoorl̦o̦k mourin m̦are eo am̦ro im jipañ kõm̦ro ñan kõm̦m̦ani pepe ko rem̦m̦an.

Meñe kõm̦ro rũtto, ak Angèle ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im juon kõrã me epol̦õmãn im em̦m̦an an rejetake eõ. Ñan waanjoñak, bwe kõm̦ro en maroñ etal ñan jikuul̦ ko an doulul in me enañin aolepeer rej kõm̦m̦ani ilo kajin Pãlle, kõm̦ro ear aikuj jino kal̦apl̦o̦k am̦ro katak kajin in. Juon wãween kõm̦ro ar kõm̦m̦ane men in, ej ilo am̦ro kar em̦m̦akũt ñan juon eklejia in kajin Pãlle, meñe kar 70 jim̦a am̦ro iiõ ilo tõre eo. Kõnke ear bar wõr jet aõ eddo ãinwõt ke ij juon iaan ro rej uwaan Em̦m̦aan ro Rej Lale Ra Eo an France, ear pen ñan aõ kõm̦m̦an iien ñan katak bar juon kajin. Bõtab, kõm̦ro Angèle ear jipañ doon. Kiiõ 80 jim̦a am̦ro iiõ, im kõm̦ro ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõppojakl̦o̦k im̦aan ñan iien kweilo̦k ko ilo kajin Pãlle im French. Kõm̦ro ej bar kate kõm̦ro ñan bõk kun̦aam̦ro ilo iien kweilo̦k ko im ilo jerbalin kwal̦o̦k naan. Jeova ear kõjeraam̦m̦an am̦ro kate kõm̦ro ñan katak kajin Pãlle.

Kõm̦ro ear bõk juon jeraam̦m̦an elukkuun em̦m̦an ilo 2017 eo. Kar kũr kõm̦ro Angèle ñan etal ñan Jikuul̦ eo ñan Em̦m̦aan ro Rej Lale Ra Ko im Lim̦aro Pãleer, ilo Watchtower Educational Center eo ilo Patterson, New York.

Elukkuun m̦ool bwe Jeova ej ri-Kaki eo Em̦m̦antata. (Ais. 30:20, UBS) Kõn men in jejjab bwilõñ bwe aolep armej ro an​—ro redik im ro rerũtto​—rej bõk katak ko rem̦m̦antata! (Dut. 4:5-8) Aet, em̦õj aõ lo bwe jo̦dikdik ro me rej roñjake Jeova im ro jeid im jatid me el̦ap imminene ko ippãer, rej kõm̦m̦ani pepe ko rem̦m̦an ilo mour ko aer im tokãlik erom ri-karejar ro retiljek an Jeova. Jabõn Kõnnaan 9:9 ej kakeememej kõj im ba: “Kwõn katakin juon rimmãlõtlõt, im enaaj jel̦ãl̦o̦k; kwõn katakin juon ri-wãnõk, im enaaj orl̦o̦k ilo menin katak.”

Jãn iien ñan iien, ij l̦õmn̦ak kõn boñõn eo ebwe an kar kaamijak ke iar pãd ilo tol̦ ko ilo Algeria enañin 60 iiõ ko remootl̦o̦k. Iar jab kõtmãne bwe en kar wal̦o̦k elõñ men ko rem̦m̦an ilo mour e aõ tokãlik. Elukkuun lõñ men ko iar katak jãn ro jet! Em̦ool bwe em̦õj an Jeova letok ñan ña, ekoba Angèle, juon mour elukkuun lem̦õn̦õn̦õ im ejubũruemro kake. Kõn men in, em̦õj am̦ro jek ippemro make bwe kõm̦ro ban bõjrak jãn am̦ro katak jãn Jemãdwõj ilañ im jãn ro jeid im jatid me el̦ap jel̦ã im imminene ko ippãer im el̦ap aer yokwe Jeova.