Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

NSHALELO A MUNTU

“Ne mulongye bi bungi kwi bangi!”

“Ne mulongye bi bungi kwi bangi!”

BUNGI bufuku, kubadi mufito wi bukopo mu myenge ya Algérie, mubadi kilwilo kyetu kya basalayi ba mu France, na ngoshi mu Algérie ibafikile bukopo bukile. Nadi na mputu ku masa, na nadi mwimane pa mbalo yande ya kula, kunyima kwa tufuko twa nsenga tulongye. Musango umune, kubadi kumine’nka shishii, mwanda kubadi bu teleo twa muntu efubwila kwandi. Nabangile kususa mwanda wa moo! Tanadi nalombasha bipwa 20, na ntshinadi nakumina kwipa muntu sunga kwipayibwa. Nyi bwakinyi nelele musase’shi: “Efile Mukulu! Oh, Efile Mukulu!”

Uno moo ubadi ushintule nshalelo ande, mwanda nyi pa nabangile kukimba bwa kuuka Mupangi. Anka, kumpala kwa’shi nenulondele kibadi kikitshikye kunyima dyadya efuku bufuku mu mufito, imanayi nenulondele myanda inadi mupete ku bukinga, ibadi na bukitshi mu ngyelelo ande a binangu na ibadi ilumbule eshimba dyande bwa kumbanga kukimba Efile Mukulu.

MYANDA INALONGYELE KWI NSHAMI

Ne mutadikwe mu kipwa kya 1937 mu Guesnain, ka kibundji ka mu France k’ababundulaa minerais. Papa badi afubu mu mine ya charbon na badi mundongyeshe muulo wa kufuba ngofu. Dingi, Papa badi mundongyeshe bya kushikwa kukutwa kwa kululama. Badi amono bantu abafubu mu mine t’abebakitshina myanda na kululama. Na abadi abafubu ngofu mu mbalo i masaku, nyi bwakinyi badi akumina kwibakwasha. Mu kudila kwa’shi su nshalelo aabo alumbuluka, Papa badi mutwele mu kisaka kya bantu abadi abalu bwa’shi bantu abafubu mu mine bekale na nshalelo e buwa. Badi dingi akalakashwa pakumona bu nsesa bwa bakata ba bipwilo. Be bungi ba kwabadi, abadi na nshalelo e buwa; anka abadi abatekye bantu ba mu mine bya kudya na makuta. Papa badi dingi akalakashwa pakumona mwikyelo wa bakata ba bipwilo, nyi bwakinyi ta mundongyeshe mwanda su ngumune pabitale bipwilo. Na dingi, ta tubadi atwisamba naye pabitale Efile Mukulu.

Panadi nakulu, nabangile kushikwa kukutwa kwa kululama. Na mwanda unadi mushikwe ngofu, nkumona’shi bantu be bungi t’abadi bafule benyi abadi bashale mu France. Nadi nasha na bana ba bantu benyi bashalele mu France na nadi nakumina kukisha nsaa nabo. Mama badi mwina Pologne, t’abadi mwina France nya. Nadi nakumina’shi bantu ba tubila twilekenelekene bashale mu butaale na bebakitshine myanda mu mushindo umune.

NABANGILE KUNANGUSHENA NGOFU PABITALE KEPATSHILA KA MUWA

Panadi mu busalayi

Mbulamatadi badi muntweshe mu busalayi pa bukopo mu 1957. Nyi kibadi mpa na kikanfishe mu myengye ya mu Algérie, bwabwa bufuku butampwile kwisambila. Kunyima kwami kwela musase’shi, Efile Mukulu! Oh, Efile Mukulu! Namwene, kushi musalayi mwishikwanyi, kadi mpunda a mu mapya! Moo ubampwile. Anka, uno mwanda na ngoshi inabene, bibantakwile mu kunagushena ngofu pabitale kepatshila ka muwa. Bwakinyi twina muwa? Efile Mukulu etupasukilaa su? Atukekala na butaale bwa loso su?

Kunyima, panalukile mu kutembela baledi bande, nadi mwimonene na Temwe a Yehowa. Bampele La Sainte Bible, Bible a mu Fwalanse a bena Katolike, anabangile kubadika panalukile mu Algérie. Kifundwe kibadi kintakule ngofu mu kunangushena, nyi Kibafumbwilwe 21:3, 4. Akyamba’shi: “Kibombêlo ky’Efile Mukulu ki mu nkatshi mwa bantu! . . . Akebakumuna mpolo yoso. T’akukelanyi lufu, sunga mmâlo, sunga kutompola, sunga mmitanyo, mwanda myanda ya kala ibapu kushimina.” * Nadi neyipusha su aa mayi nga binyibinyi. Mu aa mafuku, ntshi nadi nauku kintu su nkimune pabitale Efile Mukulu na Bible.

Kunyima kwami kuleka mudimo wa busalayi mu 1959, nadi mwimonene na Temwe a Yehowa abetamina bu François, badi mundogyeshe myanda i bungi pabitale myanda i mu Bible. Bu kileshesho, badi mundeshe mu Bible’shi, Efile Mukulu ena eshina dyaye; Yehowa. (Mis. 83:18) François badi dingi mupatulwile’shi, Yehowa akekasha kululama pa nsenga, akekasha nsenga bu mpaladiso, na akakumbasha mayi e mu Kibafumbwilwe 21:3, 4.

Ano malongyesha abadi aapushika kalolo na abadi ankume kwishimba. Anka nabangile kufitshila bakata ba bipwilo nsungu, na nadi nakumina kwibalesha patoka’shi malongyesha aabo ta e mu Bible! Abimweka’shi nadi nanangushena nka bu Papa na ntshi nadi nakumina kutengyela nya. Nadi nakumina kukita kintu musango umune!

François na bangi ba kuuku bande ba Temwe abadi bankwasha bwa’shi ndekye kufita munda. Abadi bampatulwile’shi, mudimo wetu’twe bena Kidishitu ta ngwa kutshibila bangi kiimu nya, anka ngwa kwibapa lukulupilo ku bukwashi bwa mukandu wa Bufumu. Nyi mudimo ubadi Yesu mukite, na nyi ubadi mupe balongi baye’shi bakite. (Mat. 24:14; Luk. 4:43) Bibadi abitungu dingi’shi, ndongye bya kwisamba na bantu kalolo na mayele oso pabitale nkumino yabo. Bible amba’shi: ‘Mufubi a Mwanana namu tamupwandjile kwikutwena na bantu, ooo. Abitungu ekale bi buwa na bantu boso.’​—2 Tim. 2:24, EEM.

Nadi mushintule nshalelo ande n’ami nkubatshishibwa bu Temwe a Yehowa 1959, ku kikongeno kya kifunda. Kwanka, nadi mwimonene na mukwetu mukashi badi ki nsongwa abetamina bu Angèle, badi ansankisha. Nabangile kwenda angi mafuku mu kakongye kabadi atwele, na atwe kwiyibakishena mu 1960. Nyi mukashi e buwa byabya, kya buntu ki buwa a kifiki kwi Yehowa.​—Nki. 19:14.

Efuku dyetu dy’eyibakishi

NEMULONGYE MYANDA I BUNGI KWI BANTU BA SHA BINANGU NA BAMONE MYANDA I BUNGI

Munda mwa bipwa bi bungi, nemulongye malongyesha ena muulo kwi bakwetu ba sha binangu na bamone myanda i bungi. Dimune dya ku malongyesha ena muulo andi mulongye ndya’shi: Twi balombene kobesha mudimo sunga wekala bukopo bwi naminyi, su twibeyishe na’shi su atutumikila elango di mu Nkindji 15:22, adyamba’shi: “Pakudi baasha binangu beebungi, byooso abilumbulukaa.”

Mu mudimo wa kifunda mu France mu 1965

Mu 1964, nabangile kumona’shi, ano mayi nga binyi. Mwanda mu kino kipwa, nabangile kufuba bu mukunkushi a kifunda, na kukunkanga tukongye bwa kunyingisha bakwetu mu kikudi. Anka, nadi na bipwa 27 na ntshinadi nauku myanda i bungi. Nyi bwakinyi ingi nsaa, nadi nakitshi bilubilo. Byabya nadi natompo kulongyela ku bino bilubilo. Bikishekishe, nadi nalongyela ku “malango” ababadi abampa kwi bakwetu bapwe kumona myanda i bungi.

Natentekyesha mwanda ubakitshikile panandi nki mupya mu mudimo wa kifunda. Kunyima kw’ami kukunka kakongye mu Paris, ungi mukwetu munyingye mu kikudi bangipwishe su twi kwisamba bu bidi bwetu. Na mwalulwile’shi: “Oolo.”

Bangipwishe’shi: “Louis, doktere akatalaa nanyi ku nshibo?”

Na mwalulwile’shi, “muntu sha maladi.”

Balulwile’shi: “Nabyo. Anka, namono’shi okwete okamba kukisha nsaa y’obe na bantu banyingye mu kikudi, bu mukunkushi a kasaka ka bakulu. Kakongye ketu, ke na bakwetu balume na bakashi be bungi babofule ku mashimba, bapya sunga be na bufu. Abanyingishibwa ngofu su okisha nabo nsaa pamune, pangi mpa na kwenda ku mashibo abo bwa kudya n’abo.”

Nadi na lutumbu lwi bungi bwa dino elango di buwa dya uno mukwetu. Kifulo kyaye bwa mikooko ya Yehowa, kibadi kinkume kwishimba. Sunga bibadi bukopo bwa kukumina kino kilubilo, musango umune, nabangile kutumikila elango dyaye. Natumbula Yehowa bwa bakwetu bu bano.

Mu kipwa kya 1969 na mu kya 1973, abadi bantule bu mukunkushi a Departema atala myanda ya bya kudya ku bikongeno bibidi bya maumbo e bungi mu Colombes, mu Paris. Mu kikongeno kya mu 1973, bibadi abitungu kudisha bantu pepi na 60 000 munda mwa mafuku atano. Ntshi nadi namono’shi atobesha nya. Anka, bwa kobesha uno mwanda, abitungu kulonda elango di mu Nkindji 15:22 adilesha’shi, abitungu kuteka binangu kwi bangi. Natekyele bakwetu banyingye mu kikudi bwa’shi bankwashe. Bangi ba kwabadi abadi abayipa nyema, badimi, bantu abatekaa bya kudya, na abaulaa bintu. Boso bwetu, tubobeshe kukita uno mudimo wi bukopo.

Mu 1973, ami na mukashi ande abetwitamine bwa kufuba ku Betele a France. Mudimo ubabampele kwanka, ubadi dingi bukopo bukile. Bibadi abitungu’shi, nkimbe mishindo ya kutumina bakwetu ba mu Cameroun eumbo dya mu Afrique mikanda, mwanda mudimo wetu abadi beukandjikye kubanga mu 1970 na 1993. Namwene’shi ta ngobesha. Pangi mukwetu badi akunkusha midimo mu filiale a mu France bamwene’shi ne mubofule kwishimba, aye nkudungula’shi: “Bakwetu ba mu Cameroun be na lukalo lukata lwa bya kudya bya mu kikudi. Abitungu twibakubashile luno lukalo lwabadi nalo.” Na nyi bibatudi atukishi.

Twi mu kisangilo kya pabwakyo mu Nigeria na ba Temwe ba Yehowa abakatukila mu Cameroun mu 1973

Nadi mwende ngyendo i bungi mu maumbo efunyishe Cameroun bwa kwimonena na bakulu ba mu aa maumbo. Bano bakulu abadi banyingye mashimba na abadi na binangu. Abadi bankwashe bwa kupeta mishindo ya kutumina bakwetu be mu Cameroun mikanda bwa’shi bekale nka na bya kudya bya mu kikudi. Yehowa badi mwitwelele myabi. Mwanda munda mwa bipwa pikile pa 20, mwilo waye ushaale mu dino eumbo, taubadi ukutwe Kitenta kya Mulami su nkimune sunga Mudimo wetu wa Bufumu.

Mu 1997, ami na Angèle tubadi na muloo wa kukunka bakunkushi ba bifunda na bakashi babo mu Nigeria abadi abakatukila mu Cameroun

NE MULONGYE BI BUNGI KWI MUKASHI ANDE

Kubanga nka panadi nayila Angèle, nadi mumone’shi ena nyikashi i buwa ya mu kikudi. Ino nyikashi ibanyishishe kumweka patoka mwiyibakishi dyetu. Bu kileshesho, bufuku mwifuku dyetu dy’eyibakishi, Angèle bantekyele bwa’shi tutekye Yehowa pabitale lukalo lwetu lwa kumufubila ngofu. Yehowa badi mwalule lwalwa luteko.

Angèle badi dingi munkwashe bwandya kutula lukulupilo lwande loso mwi Yehowa. Bu kileshesho, pababadi betwitamine ku Betele mu 1973, nadi nekoko mwanda nadi mufule mudimo wa kifunda. Anka, Angèle badi muntekyeshe’shi twibalambule myuwa yetu kwi Yehowa. Na’shi abitungu tukite kyoso akitutekye ndumbulwilo aye bwa kukita. (Eb. 13:17) Nadi mukumine byabya bibadi mwakule. Na atwe nkwenda ku Betele. Mukashi ande e na kinangu, ena nkatshinkatshi, mukashi mufule Yehowa. Ino nyikashi inyingishe kipwano kyetu na ngitukwashe bwa kwata bitshibilo bi buwa bipwa byoso bibatukitshi mwiyibakishi.

Ami na Angèle twi mu lupango lwa Betele, mu France

Sunga bibatupu kukula, Angèle kwete atungunuka’nka na kwikala mukashi e buwa, ankwatshishena. Bu kileshesho, bwa kutwela mu tulasa twa teokrasi, tukwete atukitshika twi bungi mu Anglais, ami na Angèle tubabangile kwiyilonga. Nyi bwakinyi tubayile mu kakongye ka Anglais sunga bibatudi na bipwa bikile pa 70 mu aa mafuku. Pa mwanda ne mwina Komite a filiale a mu France, kulonga lungi ludjimi kwi bukopo. Anka, ami na Angèle atwikwashenaa. Binobino, tatudi na bipwa bikile pa 80, anka tukwete kutungunuka na kulumbula bisangilo mu Anglais na mu Français. Tukwete dingi atwitatshisha bwa kutusha myalulo mu bisangilo na kulungula mukandu wibuwa na kakongye ketu. Yehowa mwelele kitshibilo kyetu kya kulonga Anglais myabi.

Mu 2017, ami na Angèle abadi betwitamine mu kalasa ka bena Komite ba ma filiale na bakashi babo, kakwete kukitshikila mu Patterson, mu New York.

Binyibinyi, Yehowa nyi Mulongyeshi Mukata. (Yesh. 30:20) Nyi bwakinyi atwe boso​—ba nsongwa na banunu atupetaa malongyesha e buwa bukile! (Miy. 4:5-8) Na dingi nemumone’shi, ba nsongwa abatemesha Yehowa na bakwetu balume na bakashi bapwe kumona myanda i bungi, abaata bitshibilo bi buwa mu nshalelo aabo na abafikaa bafubi ba sha lulamato ba Yehowa. Nkindji 9:9 etutentekyesha’shi: “Kwasha sha-binangu, eekala na binangu bikile bya kumpala; lambukisha mululame, byaabya afiimisha kyuukilo kyaaye.”

Angi mafuku, natentekyeshaa dyadya efuku bufuku, kubadi mufito wi bukopo bunapushishe moo mu myengye ya Algérie takudi bipwa pangi 60. Bwabwa bufumu, ntshi nadi nauku’shi nakekala na muloo wi bino mu nshalelo. Nemulongye bi bungi kwi bangi! Yehowa mmumpe Angèle, mmumpe dingi nshalelo e buwa bukile, a muloo. Byabya, twina kitshibilo kya kutungunuka na kulongyela kwi Nshetu e mwiyilu na kwi bakwetu balume na bakashi ba sha kinangu, bapwe kumona myanda i bungi na bafule Yehowa.

^ par. 11 Bible a Ebuku dy’Efile Mukulu.