Nahibalo Ka Ba?
Sa kapanahonan sa Bibliya, gigamit ba ang papiro sa paghimog sakayan?
Tanom nga papiro
DAGHAN ang nahibalo nga ang papiro maoy sagad nga gigamit nga sulatanan sa karaang Ehipto. Ang mga Grego ug ang mga Romano naggamit sa papiro ingong sulatanan. * Pero dili daghan ang nahibalo nga ang papiro gigamit sab sa paghimog sakayan.
Duha ka model sa sakayang papiro nga nakaplagan diha sa usa ka lubnganan sa Ehipto
Kapig 2,500 ka tuig kanhi, si propetang Isaias misulat nga ang mga tawo nga nagpuyo “sa rehiyon sa kasubaan sa Etiopia” nagpadalag “mga mensahero agi sa dagat, nga motabok sa katubigan pinaagi sa mga sakayang papiro.” Sa ulahi, si propetang Jeremias nagtagna nga sa dihang ang siyudad sa Babilonya sulongon sa mga Medianhon ug Persianhon, ilang sunogon ang “mga sakayang papiro” sa mga Babilonyanhon aron dili kini makaikyas.—Isa. 18:1, 2; Jer. 51:32.
Gigiyahan sa Diyos ang pagsulat sa Bibliya. Busa, ang mga nagtuon sa Bibliya dili matingala nga ang mga arkeologo nakadiskobreg mga butang nga nagpakita nga ang papiro gigamit gyod sa paghimog mga sakayan sa kapanahonan sa Bibliya. (2 Tim. 3:16) Unsa may nadiskobrehan? Ang mga arkeologo nakakitag detalyadong ebidensiya nga ang Ehipto naghimog mga sakayang papiro.
GIUNSA PAGHIMO ANG MGA SAKAYANG PAPIRO?
Sa mga lubnganan sa Ehipto, may mga painting ug kinulit nga nagpakita sa proseso sa pagpanguhag papiro ug paghimog mga sakayan. Putlon sa mga tawo ang mga punoan sa papiro, banganon kini, ug dayon dikitdikiton paghigot ang mga binangan. Trayanggulog porma ang mga punoan sa papiro. Busa kon hugton paghigot ang mga punoan, ang mga binangan mahimong dasok ug lig-on. Sumala sa librong A Companion to Ancient Egypt, ang gitas-on sa sakayang papiro makaabot ug kapig 17 metros (55 piye), busa maigo ang 10 o 12 ka bugsay matag kilid.
Usa ka kinulit sa Ehipto nga nagpakita sa proseso sa paghimog sakayang papiro
NGANONG ANG MGA TIGHIMOG SAKAYAN NAGGAMIT UG PAPIRO?
Daghang papiro ang manubo sa Nile Valley. Dugang pa, ang mga sakayang papiro sayon rang himoon. Bisan dihang kahoy na ang pangunang materyales sa paghimog barko, ang mga mangingisda ug mangangayam naggamit gihapog mga gakit ug baroto nga hinimo sa papiro.
Ang mga sakayang papiro padayong gigamit sulod sa taas nga panahon. Sumala sa Gregong magsusulat nga si Plutarch, nga nabuhi tali sa una ug ikaduhang siglo C.E., ang mga tawo niadtong panahona pamilyar gihapon sa mga gakit nga papiro.
^ par. 3 Ang mga papiro motubo diha sa kalamakan ug sa mga suba nga hinayg agos ang tubig. Ang gihabogon niini mahimong moabot ug mga 5 metros (16 piye), ug ang diyametro sa kinaubsang bahin sa punoan mahimong moabot ug 15 sentimetros (6 pulgadas).
