Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Komana Mweluka?

Komana Mweluka?

Komana kunyima azatishileña nyilela kutuñamu maatu?

Nyitondu yanyilela

ANTU amavulu eluka nawu kunyima, antu amuEjipitu azatishileña nyilela kusonekelahu. AGreek niARoma niwena asonekeleña hanyilela. * Antu antesha hohu diwu eluka nawu nyilela adiña nakusonekahu nawa ayizatishileña kutuña nachu maatu.

Nyitapu yiyedi yamaatu anyilela ayiwanini mumajamu awaEjipitu

Hadi yaaka 2,500 yinahitihu, kaprofwetu Isaya wasonekeli nindi antu ashakamaña “mwishinadi datuloña twakuEtiyopiya,” atemesheleña “atuñanda mukaluñalwiji mumaatu anyilela hameji.” Cheñi, kaprofwetu Yeremiya washimwineñahu dehi nindi musumba waBabiloni akawulukuka kudi aMediya nawaPeresi, nawa akwocha “maatu anyilela” awa Babiloni kulonda akabuli hakutemukila.—Isa. 18:1, 2; Yere. 51:32.

Bayibolu himukanda wonenawu kudi Nzambi, dichi antu adizaña Bayibolu eluka nawu akwakuvumbujola anateli kuwana yuma yamwekeshaña nawu nyilela mwalala ayizatishileña kutuña nachu maatu kunyima. (2 Tim. 3:16) Yumanyi yawaniniwu? Akwakuvumbujola awana wunsahu wamwekeshaña nawu nyilela ayituñileña maatu muEjipitu.

INDI MAATU ANYILELA AYITUÑILEÑA ÑAHI?

Mumajamu awaEjipitu hajimbañu hadiña nyevulu yamwekesheleña chasendeleñawu nyilela nikutuñamu maatu. Amayala atemeneña nyitondu yanyilela nikuyikasa hamu. Nyilela yekala namawombu asatu. Dichi neyi nyitondu anayikasili hamu, yekalaña yakola chikupu. Mukanda waNsañu Yakunyaka yamuEjipitu wahosha nawu maatu anyilela anateli kuleha mamita 17 nawa wukweti iluña deneni.

Nyevulu yamuEjipitu yinakumwekesha chatuñileñawu maatu anyilela

MULOÑADI AKWAKUTUÑA MAATU CHAZATISHILILEÑAWU NYILELA?

Nyilela diyi nyitondu yadiña yayivulu nankashi Mukaloña Nile. Maatu anyilela adiña aswayi kutuña. Hela chakwila nyitondu ayizatishileña nankashi kutuña nachu maatu amaneni, chinamwekani neyi ayibinda ashi niayibinda awanyama atwalekelihu kuzatisha nyilela kutuña nachu maatu anyanya.

Antu atwalekelihu kuzatisha maatu anyilela hadi mpinji yayilehi. Kwesekeja nansoneki wachiGriki Plutarch, wadiñaku mumafuku awapostolu washimwini nindi antu achidiña nakuzatisha maatu anyilela.

^ para. 3 Nyilela yamenaña kumaluña kwahitaña menji antesha nawa ahitaña chovu-chovu. Iwu mutondu walehaña kushika ku 5 m nawa watohaña kushika ku 15 cm.