Ocuphela mwaha

Ocuphela sampuwa

Nyuwaano Mwaanasuwela?

Nyuwaano Mwaanasuwela?

Mu ilukuluku sakhalai ti mwawiihai papiru aaphariheliweiye wi atekiweno mwaaceya?

Papiru

Moovira wa iyaakha achu ancipale yaanasuwela wi Ayikuputu yaanampharihela papiru wi erepe ikaarata. Akriki ni Aroma tho yaanarepa mu papiru. * Enasuweliwa vakhaani wi tahi wi pahiru papiru aaphariheliwa orepeliwa ikaarata nyenya tho otekiwano amwaaceya.

Makhalelo meeli a amwaaceya a papiru yaaphwanyeya mmahiye a Ayikuputu

Iyaakha opwaha 2.500 ivirale, mulipa a miririmu Isaiya aarepa wi achu yaakhala “elapo . . . enakawanyiwa ni mihice” yaanaarumiha “anamichaka . . . wa maloko makina, elapuwaka ni amwaaceya oopakiwa ni echeere.” Ohoolo waya, mulipa a miririmu Yeremiya aaloherya wi vaavaa epooma yo Papulu yaahaalaaya ohipheliwa ni Ameto ni Apersiya, awo yaahaala weeyela “ehece” weiwo Apapulu yaachawelaayawo wi yoopowe.—Isa. 18:1, 2; Yer. 51:32.

Piipiliya oveereliwe ti Muluku, mwawiihiiha henantikhiniha vaavaa oohuserya a Piipiliya analocaaya wi alipa ootholathola yaaphwanya sawooniherya sawi papiru aanaphariheliwa wi atekiweno mwaaceya mmahiku akhalai. (2 Tim. 3:16) Tiheeni yaaphanyiwe? Alipa ootholathola yaaphwanya sooleeliherya sooniherya wi mwaaceya a papiru aapakiwa o Yikuputu.

TI MWAWIIHAI AAPAKIWEIYE MWAACEYA A PAPIRU?

Mmahiye o Yikuputu, saanakhalamo iruku soopachiwa sooniherya mukhalelo achu yaamukwataaya papiru wi empakeno mwaaceya. Muchu aaphwanela omukwata papiru, ommakanya mmavisi nave voocharela omuukela vamoha. Papiru aakhalano ikantu raru. Mwawiihiiha vaavaa aamakiweiye vamoha, mavisi awo yaanakhala awuuma ni oolipa. Liivuru mmoha a miyaha sa Ayikuputu onnaloca wi mwaaceya a papiru aanarakama ophiyerya 17 m, yeeyo yeeriha wi akhaleno ikopo ikhaani sa omweecihano mwaaceya sawaakhwana 10 naari 12 makupa ti makupa.

Iruku ipachiwe va ixiri sooniheryaka mukhalelo wa ompaka mwaaceya a papiru

NTAKHARA HEENI ALIPA WAAPAKA AMWAACEYA YAANAMPHARIHELA PAPIRU?

Papiru yaari echu yookhweya ophwanyeya mmuhice Nilo. Nave tho, waari wookhweya waapaka amwaaceya a papiru. Naamwi vaavaa achu yaapacenryaaya opharihela miri wi yaapakeno amwaaceya atokotoko, alipa oototha ihopa ni oosaya nlelo yaanampharihela papiru wi yaapakeno amwaaceya akhaani.

Moovira wa elukuluku yincipale, achu yaatitelela waapharihela amwaaceya a papiru. Mulipa oorepa Plutarch o Kresiya, yoowo aakhanle variyari va nsana noopacerya ni nsana nanaawiili aaloca wi achu akina yaanaapharihela amwaaceya a papiru mu elukuluku yeele.

^ par. 3 Papiru onannuwa mucaponi ni makupa yaawo maahi aneemelayamo. Orakama wa papiru onnaphiyerya 5 m nave mannuwelo awe annaphiyerya 15 cm.