Wu Rheri?
Ihworho uvwre ọke ra ya i Baibol na i ha owawọ i papyrus bọn owọ?
Ewawọ i papyrus
PAPYRUS yẹ oborẹ a ya emru rhọ ra dabu rhe uvuẹn Egypt ọke ahwanren. Itu i Greek ọrhẹ Rome a ji ya emru rhọ ye. * Ọrẹn a ghwai dabu rhe sẹ a ha papyrus bọn owọ, jerẹ oborẹ e rherie rhọ oborẹ a ya ẹmro rhọ-ọ.
Ihoho eva ra ha dje ewọ ra ha papyrus ru, ra mẹrẹnren uvuẹn usin Egypt
Uvwre ẹgbukpe 2,500 rọ vrẹnren na, ọmẹraro Isaiah ọrhọ ya taghene ihworho re “rhirhiẹ okogho rẹ irhie e havwọ ọrẹ ẹkwotọre Ethiopia” i dje “inyikọ nyoma urhie, jeghwai danvrẹn ame rhẹ ewọ ra ha papyrus ru.” Ọke oru, ọmẹraro Jeremiah nọ tare taghene ọke ẹkwotọre i Mede ọrhẹ Persia ina wọnrọn hasuẹ ẹkwotọre i Babylon, aye ina torhẹ “ewọ ra ha papyrus ru” ọrẹ itu i Babylon nẹ aye ja zẹ vabọ.—Isa. 18:1, 2; Jer. 51:32.
Baibol na ẹmro Osolobrugwẹ, omarana, o vwo gbe emọ iyono i Baibol unu taghene era tọn otọre guọlọ emru, i mẹrẹnvwrurhe taghene ihworho i ghini ha ewawọ i papyrus ha bọn ewọ uvuẹn ọke ra ya i Baibol na-a. (2 Tim. 3:16) Me aye i tọn mẹrẹn ne? Ihworho ra tọn otọre guọlọ emru i mẹrẹn iyẹnrẹn ro sekpahen oborẹ a bọn ewọ i papyrus lele uvuẹn Egypt.
MARHẸ A BỌN EWỌ PAPYRUS LELE?
Ọda re sin rhẹ ekwakwa ọrhẹ ihoho ra ma rhẹ uvuẹn isin ri ha Egypt i dje kpahen oborẹ e ru bru ewawọ i papyrus jeghwai ha aye ruẹ ewọ. Ehworhare e bru eghọn ewawọ i papyrus na, aye na gba aye buebun kugbe, aye na gba idigbẹn aye ephian na kugbe. Ewawọ i Papyrus na i vwo ẹrhuon. Omarana, arha gba aye kugbe gbangbanhon, ẹrhuon ewawọ na nọ lẹrhẹ idigbẹn i papyrus na dabu gbanhan. Ọbe re se A Companion to Ancient Egypt, ọrhọ ta taghene ewọ ra ha papyrus ru ina sabu seri te isihanghwẹ 55 yanghene (17 m), rọ lẹrhẹ ewọ na dabu vwo uphẹn.
Ihoho ro dje kpahen oborẹ a bọn owọ i papyrus lele
MESORIẸ IHWORHO RA BỌN OWỌ A HA EWAWỌ PAPYRUS RUIE?
Papyrus usuẹn ewawọ ra sabu mẹrẹn phẹphẹrẹ uvuẹn ekete rẹ ame urhie Nile ọ zẹ lele. Habaye, ọ phẹrẹ ra na bọn ewọ rhẹ papyrus. Dedevwo erhan ya ha bọn ekwakwa eduado, ọ dabu fiotọre taghene ikpirhenrin ọrhẹ orhuẹ buebun, a ha papyrus bọn ekwakwa ephophẹghẹ re bo uvuẹn urhie ọrhẹ ewọ ekokamu.
Ewọ ra ha papyrus bọn o titiri ọke jijiri. Ọyeyaya owu ro rhiẹ onyẹ i Greek re se Plutarch, ro nyerẹnren uvwre ẹgbukpe uzusionrin ọrukaro ọrhẹ ọreva, ọ tare taghene ekwakwa ephophẹghẹ ra ha Papyrus ru re biẹ uvuẹn urhie, o ji titi rẹn ihworho re se isese uvuẹn ẹdẹ ọnẹyen.
^ Udjoghwẹmro 3 Ewawọ re se Papyrus na ọ dua uvuẹn epẹtiẹn ọrhẹ ekete ame ọ zẹ lele bibiesuọn. Owawọ owu ọnọ sabu rhi te isihanghwẹ 16 yanghene (5 m), eghọn ye ọnọ sabu vwo ọkpan ro te inches 6 yanghene (15 cm) uvuẹn obotọriẹ.
