Ndeye fundo didi milonga

Ndeye gu mito ya milonga

Wana Guyijiya Ba?

Wana Guyijiya Ba?

Mu tangua dikulu athu akhalele mukalegela papyrus ha gulonda mawato ba?

Mutshi wa papyrus

IVO yavula yabalega gale, athu avula ana jiya egi enya gu Ejipitu akhalele mukalegela muavula papier ya londewe nu mitshi ya papyrus ha gusonega. Enya Greke nu enya Roma, akhalele nji mukalegela papier yene. * Uvi phamba athu azonda ana jiya egi akhalele nji mukalegela mitshi ya papyrus ha gulondela mawato.

Mawato mbadi alondewe nu mitshi ya papyrus mukatshi dia malumba akoma a gu Ejipitu

Ivo 2 500 yabalega gale, profete Yeshaya wasonegele egi: Athu adi mujinga ‘mu mavu adi hehi nu mita ya Éthiopie’ ‘atumile amoneshi mu njila ya kianga,’ hagubalega mita mukatshi dia mawato alondewe nu papyrus. Gungima, profete Yelemiya wazuelele gutuama egi, tangua dimbo dia Babilona mbadimuangewa gudi enya Mede nu enya Phelese, mbaakonda ‘mawato alondewe nu mitshi ya papyrus’ hagula enya Babilona alengigo.—Yesh. 18:1, 2; Yel. 51:32.

Alongugi a Biblia ajiyilego gudihula gula ba archéologue adi mumonesa egi papyrus jiakhalele mukalegewa mu tangua dikulu ha gulonda mawato handaga Biblia yasonegewe mu ngolo jia Nzambi. (2 Tim. 3:16) Ndaga itshi ba archéologue amonele? Amonele ijiyishilo ya mawato alondewe nu mitshi ya papyrus gu Ejipitu.

LUHOLO LUTSHI AKHALELE MULONDA MAWATO NU PAPYRUS?

Gu malumba a gu Ejipitu, guana khala nu ifanesa mu ibayi (ibindji) yana monesa luholo athu akhalele mubungisa mitshi ya papyrus ha guyilondela mawato. Akhalele mukoka mitshi ya papyrus ayijitshiga mu itungu, gungima ayibungisa fundo dimoshi. Mitshi ya papyrus yana khala gifua triyangle. Gungima, gula abungisa itungu yene fundo dimoshi, yakhalele diago mukola tenyi. Mukanda umoshi wana zuelela lumene lua Ejipitu, udi muzuela egi: Mawato akhalele mulondewa nu mitshi ya papyrus akhalele ba metre guleha gubalega 17. Athu 10 nga 12 akhalele mungina muene.

Ifuanesa idi mu ibayi ya gu Ejipitu idi mumonesa luholo akhalele mukalegela papyrus ha gulondega wato

MUKUNDA NATSHI ATHU AKHALELE MUKALEGELA PAPYRUS HAGULONDA MAWATO?

Mitshi ya papyrus yakhalele diago yavula, mu muta wa Nile. Luko, yakhalele ndaga yaleba ha gulonda mawato nu mitshi ya papyrus. Ngatshima athu asendesele gukalegela mitshi iko ha gulondega mawato akoma, uvi mayanga alanduile gukalegela mitshi ya papyrus ha gulonda mawato azonda.

Athu alanduile gukalegela mawato alondewe nu mitshi ya papyrus masugu avula. Musonegi mumoshi wa muenya Greke mu jina dia Plutarch, yago wajingile mutangua dia apostolo wazuelele egi: Athu ako alanduile gukalegela mawato alondewe nu papyrus mu tangua dienji.

^ par. 3 Mitshi ya papyrus yanazoga mu kiana nu mu kianga. Ulehelo wa mutshi wene wajiya gukhala ba metre hehi nu 5, uvi gukoma guenji guajiya gukhala hehi nu 15 cm.