Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Oukanga su?

Oukanga su?

Mu mafuku a kala, bantu abadi abafubisha papirise bwa kupwa mato su?

Mitshi ya papirise

BANTU be bungi abadi abauku’shi, bantu ba mu Ejipitu abadi abafundjila pa papirise. Bena Greke na bena Loma, abadi nabo namu abafundjila pa papirise. * Anka, bantu be bungi t’abakamba kuuka’shi, abadi abeyifubisha dingi bwa kupwa mato.

Mishindo ibidi ya mato abadi bakite na papirise, abadi bapete mu mashama mu Ejipitu

Takudi bipwa bikile pa 2 500, mutemuki Yeshaya badi mufundjile bantu abadi bashaale kwakwa “akukatukila misulu ya mu eumbo dya Etshopii,” aye ‘nkutuma ba mikyendji mu mato akitshibwe na papirise.’ Kunyima, Yelemiya badi mutemukye’shi, bena Mede na bena Perse abakakwata Babilone na abakatatshisha “mato abo a papirise” kaalo bwa’shi tala basuka.​—Yesh. 18:1, 2, EEM; Yel. 51:32, NWT.

Bible mmuyokyelwe n’Efile Mukulu, nyi bwakinyi Balongi ba Bible abadi abatengyela’shi, bantu abakimbula myanda ya kala, abakapete bishinkamisho abilesha’shi, abadi abafubisha ma papirise bwa kupwa nao mato kala. (2 Tim. 3:16) Nkinyi kyabadi bapete? Bantu abakimbulaa myanda ya kala mbapete bishinkamisho abilesha’shi, mato a papirise abadi abeapu mu Ejipitu.

MUSHINDO KINYI UBABADI ABAPU MATO NA PAPIRISE?

Mu mashama a mu Ejipitu, mbemupete bifwatulo byabadi basole, abilesha mushindo ubadi bantu abakongola ma papirise na kupwa nao mato. Bantu, abadi abapingi ma papirise, abeanya biita, na akupu ababungu byabya biita pamune. Papirise ekalaa triangle. Byabya, nsaa yabebibungu pamune, bino biita abinyisha kunyinga ngofu. Ungi mukanda pabitale myanda ya kala ya mu Ejipitu awamba’shi, ano mato abadi bakite na papirise, abadi alombene kwikala bula bwa mètre 17, na kulupese koso, kubadi mbalo ya kutula nkafi 10 sunga 12.

Mudimba wa mu Ejipitu wabadi basole bifwatulo abilesha mushindo ubabadi abakitshi mato na papirise

BWAKINYI BANTU ABADI ABAPU MATO, ABADI ABAFUBISHA PAPIRISE?

Mu Ejipitu, papirise i bungi ibadi ayimene mwibanda mubadi amushala mema a Nile su baulu. Na dingi, bibadi bibofule bwa kukita mato na papirise. Sunga nsaa ibadi bantu babangye kukita mato akata na mitshi, abimwekashi balobi na ba mpibwe abadi nk’abatungunuka na kufubisha tu mato twabadi bakite na papirise.

Bantu mbafubishe mato abadi bakite na papirise munda mwa mafuku e bungi. Ungi mufundji a mikanda mwina Greke, Plutarch badi kwanka mu kipungo kya batumibwa, amba’shi, bangi bantu abadi abatungunuka na kufubisha mato abadi bakite na papirise mu aa mafuku.

^ par. 3 Papirise nyi mitshi ayikulaa mbalo i kitalesha kya mema na ayikidi mema kapelakapela. Papirise mulombene kwela bula mpa na bwa mètre 5 na e kwikala bukata bwa centimètre 15 ku kitako.