IHWO buebun riẹnre nẹ vwẹ ọke awanre ihwo rẹ Ijipt si eta phiyọ ẹbe ra vwẹ okankọn ri papairọs vwo ru. Ihwo ri Rom kugbe ihwo ri Grik ji si eta phiyọ ẹbe ra vwẹ papairọs vwo ru. * Jẹ, ihwo re riẹnre nẹ a je vwẹ okankọn ri papairọs na vwọ bọn okọ ghwe bun otu-u.

Vwẹ ikpe re vrẹ 2,500 re wanre, ọmraro Aizaya siri nẹ ihwo re dia “abọ oboyi rẹ irhie rẹ Itiopia” ji “ekpreta rayen wan urhie ri Nile, vwẹ evun rẹ okọ ri paparọs vwẹ enu rẹ ame.” Ukuko na, ọmraro Jerimaya da rha mraro phiyotọ nẹ ọke rẹ ihwo ri Mid vẹ Pẹsha da cha ghwọrọ Babilọn, ayen cha vwẹ erhanre torhẹ “edaji na” yẹrẹ okọ ri papairọs rayen, rere ayen vwọ jẹ djẹ.— Aiz. 18:1, 2; Jer. 51:32.

Ẹwen ọfuanfon rẹ Ọghẹnẹ yen mu ihwo vwo si Baibol na, ọtiọyena o gbe avwanre unu kakaka-a, nẹ ekuakua awanre ra mrẹre djerephia nẹ a je reyọ papairọs na vwo ru okọ vwẹ ọke yena. (2 Tim. 3:16) Die yen a mrẹre? Ihwo re tọn otọ guọnọ ekuakua awanre mrẹ ekuakua sansan ri djerephia nẹ ihwo rẹ Ijipt vwẹ papairọs vwo ru okọ buebun.

Ihoho ra vwẹ ọda ru vẹ e ra kare phiyọ ushi sansan vwẹ Ijipt dje obo re koko papairọs na vẹ ona ra sa vwọ reyọ ayen vwọ bọn okọ. Eshare na brẹ ugbẹn ri papairọs na, a me gba ayen ẹkuẹko, tavwen a ke gba ẹko na eje koko. Ugbẹn ri papairọs na vwo igogo erha. Ọtiọyena, a da gba ayen koko nu, ayen me rhe dia kokoroko. Kirobo rẹ ọbe re se A Companion to Ancient Egypt tare, okọ ri papairọs na se gron vrẹ ichiyin 55, uvi re vwo bio se te 10 yẹrẹ 12 vwẹ ẹbẹre ọvo.

Papairọs vọn evunrẹ Iyara rẹ ame rẹ urhe ri Nile wan. Vwọba, okọ ri papairọs na je phẹrẹ eruo mamọ. Ọke rẹ okọ ride ra vwẹ irhe ru vwọ tobọ titi dede, jẹ ihwiyerin vẹ otu re bẹrẹ ibefi je reyọ papairọs vwo ruẹ okọ itete.

Ihwo titi okọ ri papairọs awanre na vwẹ ọke grongron. Oborẹ osiọbe ri Grik re se Plutarch rọ diarọ vwẹ uvwre rẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ vẹ ọrivẹ vwẹ ikekeri rẹ ọke ri Kristi tare, nẹrhẹ a riẹn nẹ ihwo ji bi okọ ri papairọs vwẹ ọke rọ vwọ hẹ akpọ.