Maaram Ka Ba?
Gin-gamit ba an papiro ha paghimo hin mga baluto ha panahon han Biblia?
Tanom nga papiro
KILALA an papiro nga nangunguna nga materyales ha paghimo hin sururatan ha kadaan nga Ehipto. Gin-gamit han mga Griego pati han mga Romano an papiro * ha paghimo hin mga sururatan. Pero gutiay la an maaram nga an papiro ginagamit liwat ha paghimo hin baluto.
Duha nga replika han baluto nga papiro nga nadiskobrehan ha usa nga lubnganan ha Ehipto
Sobra 2,500 ka tuig na an naglabay, hi propeta Isaias nagsurat nga an mga tawo nga naukoy “ha rehiyon han mga salog han Etiopia” nagpadara hin “mga representante nga ginpapaagi ha dagat, nga natabok ha katubigan gamit an mga sakayan nga hinimo ha papiro.” Ha urhi, hi propeta Jeremias nagtagna nga kon an syudad han Babilonya sulungon han mga Mediano ngan mga Persiano, susunugon nira “an mga baluto nga papiro” han mga taga-Babilonya basi diri hira makapalagiw.—Isa. 18:1, 2; Jer. 51:32.
An Biblia giniyahan han Dios, salit diri nahipapausa an mga estudyante han Biblia nga may nadidiskobrehan an mga arkeologo nga nagpapakita nga gin-gamit gud an papiro ha paghimo hin mga baluto ha panahon han Biblia. (2 Tim. 3:16) Ano an nadiskobrehan han mga arkeologo? Nadiskobrehan nira an detalyado nga ebidensya nga naghihimo ha Ehipto hin mga baluto nga papiro.
PAONAN-O GINHIMO AN MGA BALUTO NGA PAPIRO?
Ha mga lubnganan ha Ehipto, may mga painting ngan mga inukit ha bungbong nga nagpapakita kon paonan-o nangunguha an mga tawo hin mga papiro ngan ginhihimo ito nga mga baluto. Gin-uutod nira an lawas han papiro, ginbubutok-butok ito, ngan katapos gintatarampo ito nga mga binutok ngan ginhihigot hin hugot. Trayanggulo an lawas han papiro. Salit kon an mga lawas gintatarampo ngan ginhihigot hin hugot, an binutok nagigin bug-os ngan marig-on. Sumala ha libro nga A Companion to Ancient Egypt, an mga baluto nga papiro mahimo umabot hin sobra 17 ka metros an kahilaba, nga puydi mabutangan hin 10 o 12 nga bugsay paluyoluyo.
Mga inukit ha bungbong han mga taga-Ehipto nga nagpapakita kon paonan-o ginhihimo an baluto nga papiro
KAY ANO NGA GIN-GAMIT HAN MGA PARAHIMO HIN BALUTO AN PAPIRO?
Ha Ehipto, damu an papiro nga natubo ha walog han Salog Nilo. Dugang pa, an mga baluto nga papiro masayon la himoon. Bisan ha panahon nga kahoy na an nangunguna nga materyales ha paghimo hin dagku nga sakayan, baga hin gin-gagamit la gihapon han mga parapangisda ngan mga parapanganop an mga balsa ngan mga baluto nga papiro.
An kadaan nga mga baluto nga papiro nagin popular gud ha sulod hin maiha nga panahon. Sumala han Griego nga awtor nga hi Plutarch, nga nabuhi butnga han siyahan ngan ikaduha nga siglo C.E., an mga balsa nga papiro gin-gagamit la gihapon han mga tawo ha iya panahon.
^ par. 3 An papiro nga tanom natubo ha malapok nga tuna ngan ha mga salog nga diri masulog an agos. Ini nga tanom mahimo humitaas hin mga lima ka metros, ngan an kadakmol han puno han lawas hito mahimo umabot hin mga unom ka pulgada.
