1. ˈMën Klito ˗bha gwëëˈˈ ˗blɛɛsü ˗nu ˈwo˗ pö mɛn kpö ˈbha ˗dhɛ ˗wa kë?

GƆƆN˗ ˗nu waa dhoŋ ˗nu ˈö ˈwo ˗wo suu do do pö, ˈö ˈwo go ˈˈsɛ suu do do ˈgü ˗wo ˗kun ˗dhɛ do ˈgü Zedhizadhɛmö, ˈyö ˗wɔnmɛnkunwɔn do ˈbhaa ˗yö ˗kë. Yi ˈö bhë˗ ˈka, Zuifö ˈbha ˗nu ˗wo ˗ya ˗dhɛŋ ˗nu ˈwo bhë, ˗an ˗wo pö ˗sü ˗bha. ˗Dhɛ ˈö ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗wɔn ˗yö mɛn kpö ˈkpii˗ bhë˗ kun ꞊dedewo. ˈˈKɛɛ pë ˈö bɔmɛn Piɛdhö waa Zuifö ˗nu bhë ˈwo˗ pö ˗an ˗dhɛ, ˈnën kun ˗së ꞊dedewo. ˗Wa ˗pö ˗an ˗dhɛ ˗wa wo ˗zoyö Yesu Klito ˗dhɛ, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo dha. Pë ˈwo˗ pö bhë, ˗yö ˗pa ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü ˗wo dhɛɛˈˈ ˗kpɔ ˈö ˈwo˗ pö: «꞊Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ bha ˈyi˗ kë ꞊dhɛ?» Piɛdhö ˗ya ˗yɔ bɔ ˗an ˗gɔ ˈö˗ pö: ‹˗Wo ˈmɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ [...] ˗a ˗bɔ Yesu ˈka ˗zu bho ɛɛnˈˈ ˗a bɔ ˈˈyi ꞊bhaa.›​—Këw. 2:37, 38.

2. ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö, ˗a ˈgü? (Pë ˈˈbin ˈö˗ kwi ˗ta bhë ˗a ˗ga.)

² ˗Dhɛ ˈö˗ pö ˈˈdhʋ̈, ˈwɔn ˗mɛɛn ˈö ˗kë? Mɛn ˗nu ˈö ˈwo ꞊mɔɔn 3.000 ˗bha, ˗wo ˗bɔ ˈˈyi ꞊bhaa ˗dhɛkpɔɔyi dosɛnŋ ˈö bhë˗ ˈka, ˈö ˈwo ˗kë Klito ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈka. Yö ˈkpii˗ ˈö Yesu ˗ya pö ö ˗bha ꞊klaŋ ˗nu ˗dhɛ ˗wa kë, ˈö ˗kë mɛn ˗nu ˗kë ˗a ˗bha gwëëˈˈ ˈka ˗sü ˈka bhë, ˗a zübhodhɛ ꞊nën kun bhë! ˗A yö ˈö ˈˈdhʋ̈ kwa˗ ˗bha ˗kpɛɛwo. ꞊Dɛɛ ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗zlanwopö mɛn ˈbha ˗dhɛ, kö ˈˈlɛlɛ ˗nu ˈwo dɔ˗ ˈˈpiʋ̈ ˗yö bɔ ˈˈyi ꞊bhaa˗ ˈka, ˗abin! ˈˈSanni kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˈbha ˗yö bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈˈsu ꞊va, ˗kwɛ do ɛɛnˈˈ ˗kwɛ ˈö ʒiö ˗kwɛ do ˗ta ˗a sü. ꞊Ya kë ꞊dhɛ Biblö ꞊klaŋ ˗yö ü ˗gɔ, kö ü˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˗a ˗takun ˗sü kö ˗yö kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˈka bhë, yö ˈˈgbɩɩ˗ ˗mü. Kwa ˗bha ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, kwa ˗dho pë ˈö mɛn ꞊gban ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗kë kö ˈkwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun kö ˗wo bɔ ˈˈyi ꞊bhaa ˗a yö.

3. Matiö 28:19, 20 ˗ya ˗pö kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˗wo bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, ˗mën ˈö ˗an dua ˈdhö ˗mü kö ˗wa kë?

³ Kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˗wo bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, ˗an dua ˗mü kö pë ˈö Biblö ˗ya pö, ˗wa ˗ya ꞊bhlëë ˈgü. (Matiö 28:19, 20 ˗wo pö.) ꞊Ya kë ꞊dhɛ Biblö ꞊klaŋ ˈbha ˗ya ˈpë ˈö˗ draanˈˈ ˗ni ˈgü ˗a ˗ya  ꞊bhlëë ˈgü, ˗yö ˗kë ꞊dhɛ «ˈwɔndɔmɛ» ˈö ö ˗bha ˈkɔ dɔ ˗gwë ˗ta, ˈö Yesu ˗ya ˗wɔn ꞊blɛɛ bhë, ˗a ˈdhö. (Mat. 7:24, 25; Dhu. 6:47, 48) ˗Kɔ ˈö ˈkwa dho kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun ˗a ˈka kö ˈpë ˈwo˗ draanˈˈ ˗ni ˈgü ˗wa ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, ˗kwaa ˗kɔ ˗yaaga ˗ga.

4. Kwa dho kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˗wo yö kë ˈˈdhiʋ̈ ˈˈdhiʋ̈, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo ꞊mɔɔn ˗bɔ ˈˈyi ꞊bhaa ˗sü ˗bha? (Kpɔɔˈˈ ˈzü « ˗Kwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun kö ˗wo ˈwɔn ˈbha ˗nu kë ˗sü ˗ya wo ˗zo ˈˈpiʋ̈, kö ˗wa kë» ˗bha.)

⁴ ˗Kwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun kö ˗wo ˈwɔn ˈbha ˗nu kë ˗sü ˗ya wo ˗zo ˈˈpiʋ̈. ˈMën ˗kë ˈö˗ kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˈdhö ˗së? ˗Kwa kwa ˗zota ˈwɔnzuan ˈö yö, ˗a ˈgü. ˈKwa ˈdho ˗ni ˈgü ˈˈta ꞊gblɛɛn ˈbha ˈgü, kwa ˈduannu ꞊shiöŋ ˗dhɛ ˗së ˈbha ˗nu ˈgü. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗dhɛ ˈö ˈkwa ˈdho ˗ni ˈgü ˗a ˗bha bhë, ˗a ˗dhɛ ˈyaa kë kwa ˈgü ꞊gblɛɛn ˈzü. ˗Kɔ do bhë˗ ˈka ˈpö ꞊ya kë ꞊dhɛ kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗wa ˈwɔn ˈsɛɛn˗ ˈbha ˗nu kë ˗sü ˗ya wo ˗zo ˈˈpiʋ̈, ˗an ˗kɔ ˗ya ꞊mɔɔn ˗an kë ˗sü ˗bha, wo ꞊dede ˗wa ˗yö ꞊dhɛ ˗an ˗kɔ ˗mɔɔn ˗bɔyibhaasü ˗bha. ˗Kwa bɔ kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be Zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗toëpö ˈka ˈˈpian ˈö ˗kë «Pë ˈü ˗dho ˗a kë˗» ˈka bhë˗ ˗ta, kö ˈkwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun kö ˗wo bɔ ˈˈyi ꞊bhaa. ˈKwa kwa bo ˈwɔn ˗gɔ ˗dhɛ ˈö ˈdhö ˗a draansü ˈka, ˗kɔ ˈö˗ ˈˈpian bhë ˈö ˗gban ˗a ˈka pë ˈö kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˈwo go ˗a draanˈˈ ˗a ˗bha, ˗kwaa ˈˈdoo dɔ ˗an ˈˈpiʋ̈. ꞊Ya kë ꞊dhɛ kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗wo ˈwɔn ˈˈwɛɛ ˈbha kë, ˗kwaa ˗bɛn zë kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be ˈˈpian ˈö ˗kë «˗A ˈˈwɛɛ ˈbhaa» ˈka bhë, ˗a ˈgü. ˗Kwaa ˈˈpian bhë˗ ˈsü kö ˈpë kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn ˗a kë ˗sü ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ꞊klöö˗ waa ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gblɛɛn ˈˈpiʋ̈, ˈkwa˗ ˗wɔn ˈˈdoo dɔ ˗an ˈˈpiʋ̈.

5. ˈMën Yesu ˗ya pö ꞊nɔɔnmɛn do ˈbha ˗dhɛ ˗ya kë Makö 10:17-22 ˈgü? ˗Ya ˗pö ˗a ˗dhɛ ˈˈdhʋ̈ ˗mën ˗wɔn ˈgü?

⁵ ˗Kwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun kö ˗wo wo ˗bha ˗tosɛta kë ˗kɔ bho ˈˈgblʋʋ. (Makö 10:17-22 ˗wo pö.) ˗A ˗wɔn ˗kun Yesu ˈˈɲaan ꞊dhɛ ꞊nɔɔmɛn do ˈbhaa ˗bha ꞊nɔɔn ꞊kwɛɛ˗ ˗nu ˈˈdhoo dɔ ˗sü ˗dho kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈka˗ ˗gɔ. (Mak. 10:23) ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Yesu ˗ya ˗pö ˗a ˗dhɛ ˗yö ˗an ˈˈdhoo dɔ. ˈMën ˗wɔn ˈgü? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗a ˗dhɔ ˗kun ˗a kë ˗ni ˈgü. Yi ˈbha ˗nu ˈka kwa ˗bha  Biblö ꞊klaŋ ˗nu ꞊faan ˈmën ˗sü kö ˈpë ˈwo˗ draanˈˈ ˗ni ˈgü ˗wa ˗ya ꞊bhlëë ˈgü bhë ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ꞊gbɔɔn kwa ˗ta, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ kwa ˗bhaa ˈgü ˈwi ˈdho ꞊mɔɔn˗ ˗bha. ˗Kan ˈˈtakɔ ɛɛnˈˈ wɔkɔ yaa ˗nu ˗bha ˗sü kö ˗wo kë mɛn ˗dɛɛ ˈka bhë, ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ˗dhɛ mɛn ˈbha ˗nu ˗gɔ. (Kodh. 3:9, 10) ˈˈKɛɛ pë ˗nu ˈö kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu dua ˈdhö ˗mü kö ˗wo ˗an bho ˈˈgblʋʋ ˈkwa˗ pö ˗an ˗dhɛ ˈˈvaandhö, ˈyö wo ꞊dee ˈwo ˗dho ˗ya ˗a ˗bho ˈˈgblʋʋ ˗sü ˗bha ˈˈvaandhö. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈ kwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö ˗an ˈgü.​—Ps. 141:5; Prov. 27:17.

6. ˈMën ˗kë ˈö ˗së kö ˈkwa dhɛɛˈˈ ˗nu ˈkpɔ kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗gɔ kö ˗kɔ ˈö ˈwo ˈwɔn ˗nu yö˗ ˈka ˗wa blɛɛˈˈ?

⁶ ˗Yö ˗së kö ˈkwa dhɛɛˈˈ ˗nu ˈkpɔ kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗gɔ kö ˗kɔ ˈö ˈwo ˈwɔn ˈbha ˗nu yö˗ ˈka, ˗wa blɛɛˈˈ. ˗Kwa dhɛɛˈˈ suu ˗nu bhë ˗an ˈkpɔ kö pë ˈö ˈwo˗ draanˈˈ ˗ni ˈgü, ˗kɔ ˈwo˗ yö˗ ˈka waa pë ˗nu ˈwo wo ˗zoyö ˗an ˗dhɛ ˈkwa ˗an dɔ. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈ ꞊shiöŋ, ˗yö ˗dho kwa ˗takun kö ˈwɔn ˗nu ˈö ˗we ˗an ˗bha ˗sü ˈö ˗an ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗, ˈö ˗an ˈˈdoo ˗dɔ ˗an ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈyaa ꞊gbɔɔn. Dhɛɛˈˈ suu ˗nu ˈwo bhë, ˗an ꞊va ˗wo kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be Zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗toëpö ˈka ˈgü. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: ˗A ˈwɔn ˗gɔ 04 ˗naan ˈgü, ˗yö ˗pö ˗sü ˈka: «Ü ˗bha ˈgü ˈkwa Zoova ˗dhɛ ˗a ˈtɔ ˈka ˈpö, ˗yö ˗kë ˗a ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?» ˈYö˗ ˈwɔn ˗gɔ 09 ˗naan ˈgü ˈö pö ˗sü ˈka ꞊dhɛ: «˗Mën ˗nu ˈü˗ ˈˈpiʋ̈ ˈü bhɛɛˈˈ ˗an ˗wɔn ˈgü?» Dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗yɔ bɔ ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ꞊gbɔɔn kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗ta ˗a zübhosü ˈka. ˈˈKɛɛ ˈkwa ˗an ˗takun kö ˗wo wo ˗zota Biblö ˈˈɲan ˗nu waa pë ˈˈbin ˗nu ˈwo kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be bhë˗ ˈgü ˗an ˈgü, dhɛɛˈˈ ˗nu bhë ˗an ˗yɔ bɔ ˗sü ˈyi ˈdho ꞊gbɔɔn ˗an ˗ta ˈzü.

7. Kwa ˗dho yö kë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha ˗bɔagüwɔn ˗nu ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁷ ˈPë kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu dua ˈdhö ˗mü kö ˗wa kë ꞊waa˗ dɔ, ˗kwa ˈwɔnzuan ꞊dede ˗nu ˈsü kö ˈkwa ˗an ꞊faan ˈmën ˗a kë ˗sü ˗bha. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˗dho ˗bhɔkwëë ˗ta ˗sü ˗yö kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˈbha ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa video Jéhovah a pris soin de moi ˈö˗ ˈwɔn ˗gɔ 14 ˈˈpian «˗An ˗ga ˈpö» ˈgü bhë, ˗a ˗zɔn ˗a ˗dhɛ. Kwa ˗dho ˗kpan ˗bɔagüwɔn ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗bha kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be Zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗toëpö ˈka ˈwɔn ˗gɔ ꞊vadhɛ ˈgü, ˗a ˈˈpian ˈö ˗kë «˗Kaa ˈˈpiʋ̈ ˈpɔn» ɛɛnˈˈ «˗An ˗ga ˈpö» * ˈka bhë, ˗an ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗kwaa kë ˗së ˈka kö ˈkwa ˈdho kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˈbha ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˈbha ˈka, ˗a pö ˗sü ˈka ꞊dhɛ: «꞊Ya kë ꞊dhɛ yö ˗zë ˗ya ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö bhi ꞊dee ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö.» ˗Kwa kwa ꞊kwaa ˗an ˗zü kö wo ꞊dede ˗wa pö ˈˈdhʋ̈. Mɛn ˈö video ˈkwa˗ ˗zɔn ˗a ˗dhɛ bhë˗ ˈgü, pë ˗nu ˈwo˗ ˗takun kö ˗yö Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, yö ꞊nën ˈkwa˗ blɛɛˈˈ. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë Biblö ˈˈɲan ˗së ˈbha ɛɛnˈˈ pë ˈˈwɛɛ ˈbha ˈka. ˈˈKɛɛ ˗yö ˗kë pë ˈˈʋʋ pë ˈka, ˗kwa ꞊gbɔɔn ˗kɔ ˈö Zoova ˗ya ˗mɛn ˗takun ˗a ˈka, ꞊nën˗ ˗ta.

8. Kwa ˗dho kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö Zoova ˗dhɔ ˗yö ˗an kë?

⁸ ˗Kwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun kö Zoova ˗dhɔ ˗yö ˗an kë. Kwa ˗dho ˗a ˗kë ꞊dhɛ? ˗Dhɛ ˗nu ˈö ˈkwa ˗dho kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun ˗a ˗bha kö ˗wo wo ˗zota Zoova ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗nu ˈgü, ˗kwa ˗an mɛɛnˈˈ. ˗Kwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun kö ˗wo Zoova yö ꞊dhɛ zuʋ̈gblüdhi ˗Zlan ˈö mɛn ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë ˗an ˗takun, ˗a ˈdhö. (1 Tim. 1:11; Ebl. 11:6) ˗Kwaa ˗zɔn kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈpë ˈwo˗ draanˈˈ ˗ni ˈgü, ˗wa ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗yö ˗dho ˈwɔn ˗së kë ˗an ˗dhɛ. ˗Kwaa ˈgü ˈˈpʋ ˗an ˗dhɛ ˈzü ꞊dhɛ ˈwɔn ˗së ˈwo dho ˗a ꞊slɔɔ bhë, ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ wo ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë. (Is. 48:17, 18) Zoova ˗dhɔ ꞊dede ˈö kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu kë ˗ni ˈgü, ˗wo ˗dho ˈˈwɩ˗ ˗bha kö ˗wo wo ˗bha ˗tosɛta kë ˗kɔ bho ˈˈgblʋʋ.—1 Zn. 5:3.

9. Makö 10:29, 30 ˗ya ˗pö ˈmën ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö mɛn ˈbha ˗nu ˗takun kö ˗wo ˈˈkan ˈwɔn ˈbha ˗nu ˗bha, kö ˗wo bɔ ˈˈyi ꞊bhaa?

⁹ Kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ꞊waa˗ pö ˈwo bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, ˗an dua ˗mü kö ˗wo pë ˈˈgbɩɩ˗ ˈbha ˗nu kë. ˗A ˈbha ꞊ya kë kö ˗a mɛn ˈbha ˗nu dua ˗mü kö ˗wo wo ˗kɔ bho ꞊nɔɔn ꞊kwɛɛ˗ ˈbha ˗nu ˈgü ꞊dhɛ  ꞊nɔɔnmɛn ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ˈˈdhiʋ̈ ˗be bhë, ˗a ˈdhö. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˗an ˗bha yö ˈyaa ˗bɛ Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˗bha, ˗an dua ˗mü kö ˗wo yö ˈˈwɛɛ mɛɛnˈˈ. ˗An ꞊vadhɛ dua ˗mü ˈzü kö ˗wo ˈˈkan ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈö Zoova ˗dhɔ ˈyaa ˗an kë, ˗an ˗bha. Ɛɛnˈˈ ˈzü, ˗an ˈbha ˗nu dua ˗mü kö ˗wo ˈgo ˈkɔɔ ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗san wo ˗mɛn ˗nu ˗kë. ˗A ˗wɔn ˗kun Yesu ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë, ˗an kë ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗ mɛn ˈbha ˗nu ˗gɔ. ˈˈKɛɛ ˗ya ˈˈplüün ˗bho ˈö˗ pö ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo dho ʒiö˗ ꞊keŋ˗ bhë, ˗an ˈgü ˈyi ˈdho ga. ˗Ya ˗pö ꞊dhɛ Zoova ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ ˗an ˗bha ˈö ˈkɔdhi ˗dɛɛ ˈö ˗dhɔ ˈdhö˗ ˈgü, ˗a nu ˗an ˗dhɛ. (Makö 10:29, 30 ˗wo pö.) ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, kwa ˗dho kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ꞊gbɔɔdhe ˗së ˈö bhë, ˗wa ꞊slɔɔ?

10. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö ˈwɔn Maniɛ ˗ya ꞊blɛɛ bhë ˈö˗ ˗da kwa ˗bha?

¹⁰ ˗Kwaa kë kö kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗wo kë kwa ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈka. ˈMën ˗kë ˈö ˗së kö ˈkwa˗ ˗zɔn kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö ˗an ˈgü? Pë ˈö Maniɛ ˈö Mɛsikö ˈö˗ pö, ˗kwaa ˗ga. ˗Ya ˗pö: «˗Dhɛ ˈa kun Biblö ꞊klaŋ ˈka, ˈˈsanni ˈyi Biblö draansü züdɔ, man ꞊klaŋgɔmɛn ˗kun dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˗ni ˈgü n ˗gɔ yi ꞊gban ˈka kö ˗kɔ ˈa˗ ˗bha, ˗ya dɔ. ˗A kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗yö n ˈˈtʋ̈ŋ ˗pʋ, ˈö n zuʋ̈piʋ̈wɔn ˗nu ˗blɛɛ ˗a ˗dhɛ ˗sü ˗kë ˈˈplëëplë. ˗A ˈwɔn ˗kun n ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ꞊dede ˗kun n ˈgü.»

11. ˈˈTʋ̈ŋ ˗kë kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈwɔn ˗së ˗kë ˗an ˗dhɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹¹ ˗Kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˈˈpiʋ̈ ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Yesu ˗ya kë˗ ˈka ö ꞊keŋ˗ ˗mɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈, ˗a ˈdhö. (Zan 3:22) ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˗a kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗dho kë ˗së, ˗kwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗dhɛ kwa ˗gɔ ˈkɔɔ˗ kö ˈkwa kwa ˗kɔ ˗da ˈˈkwëë ɛɛnˈˈ kö ˈkwa kwa ˗bha video ˗nu ˈö ˈwo kwa ˗bha tele ˈö JW ˗ta, ˗a ˈgü ˗a do ˗ga. ˈKwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗dhɛ ˈˈkpɔnŋtaamɛn ˗nu ɛɛnˈˈ ꞊sua ˗zlanwo ˗nu ˗bha ˈwlaan˗ ˗nu yi ˈka, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˗an ˗dhɛ ˗së ꞊dedewo. Kwa ꞊dhegblü do ˈbha ˈwo˗ ˗dhɛ Kazibue, ˈö Uganda ˗ya ˗pö: «N ˗maan ˈka, a ˈwɔn ˈö ˗gban Zoova ˗bha ˗a ꞊va ˗draan ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈwɛɛ ˈa˗ ˗kë man ꞊klaŋgɔmɛn ˈˈpiʋ̈ bhë ˗a ˈgü ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yaa yö ˈyi Biblö ꞊draan˗ ˈka bhë, ˗a ˗ta. A˗ ˗yö ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ꞊dedewo ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈgü. ˈGo mü ˈzü zuʋ̈niidadhe ˗yö ˗an ˗gɔ. Pë ˈa kun ˗a mɛɛnˈˈ ˗ni ˈgü man ˗tosɛta ˈgü, ˈyö bhë!»

12. ˈMën ˗kë ˈö ˗së kö ˈkwa ˈdho ˗zlanwopömɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈka kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗ta?

 ¹² ˗Kwa kwa ꞊dhegblü ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗ta. Yi ˈbha ˗nu ˈka ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˈgü ꞊dhɛ kwaa dosɛnŋ ˈkwa ˈdho kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗ta ɛɛnˈˈ ˈkwa ˈdho ˗zlanwopömɛn dosɛnŋ ˈbha ꞊nën˗ ˈka mü, ˈö ˗së. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˈyaa ˈya˗, ˈkwa ˈdho ˗zlanwopömɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈka mü ꞊shiöŋ ꞊shiöŋ, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈwɔn ˗së ꞊va ˗kë kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗dhɛ. Kwa ꞊dhegblü do ˈbhaa ˈwo˗ ˗dhɛ Dimitri ˈö Mɔldavi ˗ya ˗pö: «˗Zlanwopömɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo nu man Biblö ꞊klaŋ ˗ta, mɛn ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗bha ˈwɔn ˈgü ˈˈpʋ ˗kɔ ˗kun ö ˗de ˗ta. ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗yö n ˗takun ˈö pë ˈa kun ˗a draanˈˈ ˗ni ˈgü, ˗kɔ ˗nu ˈa dho ˗an ˗ya ˈka ꞊bhlëë ˈgü, ˈa˗ ꞊va dɔ. ˗Dhɛ ˈa dho man ˗bhɔkwëë ˗blɛɛsü ˗ta, a kun n ˗de ˈgü ˗së ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗zlanwopömɛn ˗nu ˈwo kun mü, ˈa kun ˗an ꞊vadhɛ dɔ ˗ni ˈgü ˈsaadhö.»

13. ˈMën ˗kë kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun kö ˗wo ˈdho ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta?

¹³ ˗Kwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun kö ˗wo ˈdho ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta. ˗Mën ˗wɔn ˈgü? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˗pö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗wo ˗ya ˗dhɛ do ˈgü. ˗A ˗dhɔkësü ˈˈpian ˈbha ˗mü. (Ebl. 10:24, 25) ꞊Ya ˈgo mü kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈö ˈwo ˗zlanwokɔdhi ˈgü ˗wa kë ꞊dhɛ kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈdhö. ˈKwa kë ˗an ˈˈpiʋ̈ ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˗yö ˗kë ꞊dhɛ ˈpë ˈkwa ˈˈkwɛnŋdhö ˈö ˈkwa ˗bhöpë ˗së ˗bhö ˗ni ˈgü kwa ˈˈkwëë, ˗a ˈdhö. ˈKwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun kö ˗wo ˈdho ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta, kö pë ˈbha ˈö˗ kë ˗sü ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ kö ˗wo bɔ ˈˈyi ꞊bhaa ˈnën ˈkwa ˗an ˗takun ˗ni ˈgü ˗a kë ˗sü ˗bha bhë. ˈˈKɛɛ ꞊ya kë ꞊dhɛ ˗dho ˗bhɔkwëë ˗ta ˗sü ˗yö ꞊gbɔɔn ˗ni ˈgü ˗an ˗ta, kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be Zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗toëpö ˈka ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ˗an ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

14. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˗wo ˈdho ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta?

¹⁴ ˗Kwa kwa ˈsëëdhɛ ˗be Zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗toëpö ˈka ˈwɔn ˗gɔ 10 ˗naan ˈsü kö ˈkwa ˗dho ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˗sü ˗dhɔ ˗da kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˈgü. ˗Zlanwopömɛn ˗kiansü ˗nu ˈö ˈwo ˈsëëdhɛ ˗be ˈö bhë ˗a ˈgüdan ˈˈsanni ˗yö yö ˈˈkpɛnŋ, ˗wa ˗pö ꞊dhɛ ˗a ˈwɔn ˗gɔ ˈö bhë ˗yö ˗së, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗yö ˗an ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun ˈö ˈwo ˗dho ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˗sü zübho. ˗Yö ˈˈdhʋ̈, ˈˈkɛɛ ˗a ˗dhɛ ˈyaa˗ ˗bha kö ˈkwa ˗wo ꞊köŋ ˈsëëdhɛ ˗be ˈö bhë ˗a ˈwɔn ˗gɔ 10 ˗naan ˗ta kö ˈkwa ꞊tun kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗dhɛ ˗ni ˈgü ˗bhɔkwëë ˗ta. ˗Kwa ˗an ˗dhɛ ˗bhɔkwëë ˗ta ˗sü zübho ˈˈvaandhö. ˈGo mü ˈzü, ˗kwaa ˗wɔn blɛɛˈˈ ˗an ˗dhɛ ˗kpɛɛwo. Kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˈwaa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ suu do ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗kwa kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗dhɛ ˈö ˈdhö ˗a ˗bhawɔn ˗nu ˈgü. ˗Kwaa ˗ga ꞊ya kë ꞊dhɛ ˈkwa ꞊mɔɔn ˗an ˗takun ˗sü ˗bha, kö ˈkwa˗ ˈwɔn dɔ. ˗An ˗bhawɔn ˗ya yö ˈˈtʋ̈ŋ ˗bha kö ˗wo ˈdho ˗bhɔkwëë ˗ta, kwa ˈgü ˈya ˈdho ga. ˗Kwa kwa zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa ˗an ˈˈpiʋ̈, ˈˈkɛɛ ˗kwa ˗an ˗dhɛ ˗kpɛɛwo.

15. ˈˈSuʋ̈ suu ˗mɛɛn ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗kë?

¹⁵ ˗Kë Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka ˗sü ˈˈsuʋ̈ ˈnënbha ˗kun ü ˈgü ˗ee? ˗A ˈbha ꞊ya kë kö ü ˗bhaa ˈgü, ˈbhi ˈdho ꞊mɔɔn toŋtoŋdhö ˗zlanwo ˗pö ˈkɔ ˈgü ˈkɔ ˈgü ˗sü ˗bha. Ɛɛnˈˈ ˈzü ü ˗mɛn ˗nu waa ü ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˗bha ˗gban ü ˗gɔ ˗sü ˈˈsuʋ̈ ˗kun ü ˈgü ˗ee? ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˗yö ˗kë ˈˈdhʋ̈, kö ˈwɔn ˈö ü ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˈwo bɔ ˗ni ˈgü˗ ˈgü, ˈü˗ ˗dɔ ˈkɔ. ˗A ˈwɔn ˗kun Yesu ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˈˈsuʋ̈ suu bhë ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö mɛn ˗nu kë. ˈˈkɛɛ ˗yö ö ˗bha ꞊klaŋ ˗nu ꞊faan ˗dɔ kö ˈwa ˈdho wo ꞊kwaa ˈˈsuʋ̈ ˈzü kö ˗yö ˗an ˗kɔ ˈˈkan Zoova ˗dhɔkësü ˗bha. (Mat. 10:16, 17, 27, 28) Yesu ˗yö ö ˗bha ꞊klaŋ ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈwa ˈdho ˈˈsuʋ̈? ˈYö kwa ˗dho ʒiö ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

16. Kwa ˗dho kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈpë ˈwo˗ draanˈˈ ˗ni ˈgü ˗wa ˗wɔn blɛɛˈˈ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ?

¹⁶ ˗Kwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun ˈˈdhiʋ̈ ˈˈdhiʋ̈ kö ˈpë ˈwo˗ draanˈˈ ˗ni ˈgü, ˗wa ˗wɔn blɛɛˈˈ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ. ˗Dhɛ ˈö Yesu ˈö˗ pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ˗wo ˈdho ˗zlanwopö bhë, ˗a ˈbha ꞊ya kö ˈˈsuʋ̈ ˗yö ˗da ˗an ˈgü. ˈˈKɛɛ Yesu ˗yö ˗an ˗takun ˗dhɛ ˈö  ˈwo dho ˗zlanwopö ˗a ˗bha waa pë ˈwo dho ˗a pö, ˗a ˗zɔn ˗an ˗dhɛ ˗sü ˈka. (Mat. 10:5-7) Kwa dho ˗a kë ꞊dhɛ Yesu ˈdhö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Dhɛ ˈö kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˈwo dho ˗zlanwopö ˗a ˗bha, ˗kwaa ˗zɔn ˗an ˗dhɛ. ˗Kwa ˗an dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ꞊ya kë ꞊dhɛ ˗wo mɛn ˈbha dɔ ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö gagade ˈbha ˈö Biblö ˈgü, ˗ya dɔ. ˗Kɔ ˈö ˈwo dho gagade ˈö bhë ˗a blɛɛˈˈ ˈka, ˗kwaa ˗kɔ ˗zɔn ˗an ˗dhɛ. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈˈslö ˗bhaasü ˗nu ˗kë. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˗a kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗dho kë ˗së, ˗kwa ˗an draanˈˈ ˗an ˈˈpiʋ̈ ˗bɔ pë ˈö pö ˗sü ˈka kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be Zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗toëpö ˈka ˈˈpian ˈö ˗kë «Mɛn ˈbhaa ˗nu ˗wa ˗pö» waa «Mɛn ˈbhaa ˗nu ˗mɔn ˗a ˗bha ˈwo ü dhɛɛˈˈ kpɔ ˈwo˗ pö» ˈka bhë˗ ˈgü, ˗an ˗ta ˗sü ˈka. ˗Zlanwopö ˗kɔ ˈˈslö ˗nu bhë, ˗an draanˈˈ ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, ˗kwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun kö ˗wo bɔ Biblö ˗ta kö ˗wo dhɛɛˈˈ ˗yɔ ˗bhaasü ˗nu ˈö ˈwaa nu ˗dhinaan ˈka, ˗an bɔ.

17. Kwa ˗dho bɔ Matiö 10:19, 20, 29-31 ˗ta ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈkwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun kö ˗wo wo ˗zoyö Zoova ˗dhɛ?

¹⁷ ˗Kwa kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun kö ˗wo wo ˗zoyö Zoova ˗dhɛ. Yesu ˗yö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa ˗a ˗pö ˗an ˗dhɛ ˗sü ˈka ˗dhɛ ö ˗dho ˗an ˗takun ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ wo ˗dhɔ ˗ya ˗kë. (Matiö 10:19, 20, 29-31 ˗wo pö.) ˗Kwaa pö kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ Zoova ˗dho ˗an ˗takun ˈpö. ˈKwa bhɛɛˈˈ ˗an ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈ kö pë ˗nu ˈwo ˗an ˗ya wo ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗wo ꞊mɔɔn ˗an kë ˗sü ˗bha, kwa ˗dho ˗an ˗takun kö ˗wo wo ˗zoyö Zoova ˗dhɛ. Kwa ꞊dhegblü Flansisɛkö ˈö Polandö, ˗ya ˗pö: «Pë ˗nu ˈa ˗wɔn ˗ya n ˗zo ˈˈpiʋ̈ kö ˈa ˗an kë, man ꞊klaŋgɔmɛn ˗kun bhɛɛˈˈ ˗ni ˈgü ˗an ˗wɔn ˈgü ˗kpɛɛwo. ˗Kɔ ˈö Zoova ˗ya ˗bha bhɛɛwo ˗daa ˗kë ˗a ˈka, ˗dhɛ ˈa˗ yö, man ꞊dee a ˗ya bhɛɛsü ˗bha ˈˈvaandhö. ˈA kun ˈˈtʋ̈ŋ ˗dhɛ ˗ni ˈgü n ˗gɔmɛn ˗dɛɛ ˗gɔ kö ˈa ˈdho ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta, a˗ ˗yö ˗dhɛ Zoova ˗yö n ˗takun.»

18. Mɛn ꞊klaŋ kë ˗sü ˈö kletiɛn ˗nu ˈwo˗ kë ˗ni ˈgü bhë, Zoova ˗ya ˗yö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁸ Zoova ˗yö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ꞊dedewo kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˈgü. Kletiɛn ˗nu ˈö ˈwo Biblö ˗zɔn mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗wa wo ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˗wo mɛn ˗nu ˗takun kö ˗wo ꞊ɲɔɔn˗ ˗bha, ˗a ˈˈdhia ꞊dede ˗yö ˗mën ˗a ˈgü. ˈYö ˗an ˗dhɔ ˗ya ˗kë ˗a ˗wɔn ˈgü. (Is. 52:7) ꞊Ya kë ꞊dhɛ Biblö ꞊klaŋ ˈbha ˈyaa ü ˗gɔ ˈˈtʋ̈ŋ yö˗ ˈgü, ˈbha ˈdho ˗zlanwopömɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo to ˗an dɔ ˗an ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗ta, ü ˗dho ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ˗an ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗takun ˈö ˈwo bɔ ˈˈyi ꞊bhaa.