1. E aera ngkai a kona ana toro Iehova n namakinna n tabetai bwa ai bon tii ngaiia?

N TABETAI ti kona n namakinna ae ai bon tii ngaira ao akea ae e mutiakinira. E kona ni waekoa n nako te namakin anne mairouia tabeman, ma e kona n tiku ni maan irouia ake tabeman. Ti kona naba n namakina ae ai tii ngaira e ngae ngke a bati aomata i rarikira. E kangaanga irouia tabeman karekeaia raoraoia n te ekaretia ae boou. Tabeman a nako man te utu ae a kaan reitakia kaaina, ngaia are a namakinna bwa ai tii ngaiia ngkana a raroanako ma aia utu. Ma ake tabeman a a tia ni mate raoia aika tangiraki irouia. A namakinna Kristian tabeman moarara riki ake a a tibwa reiakina te koaua bwa ai bon tii ngaiia, ibukina bwa a tinanikuaki ao ni bwainikirinaki irouia aia utu ao raoraoia mai mwaina aika tiaki kaain te onimaki.

2. Baikara titiraki aika ti na kaekai?

² E atai raoi arora ni kabane Iehova ao e ota iai. Ngkana ti namakinna bwa ai tii ngaira, e bon ataa ara namakin ao e kani buokira n tokanikai iai. E kangaa ni buokira Iehova? Tera ae ti kona ni karaoia ae ti kona ni buokaki iai? Ao ti na kangaa ni buokiia kaain ara ekaretia ake a namakinna bwa ai bon tii ngaiia? Ti na nori kaekaan titiraki akanne.

3. E kangaa Iehova ni kaota mutiakinan Eria?

³ E bon tabeakinia raoi taan taromauria Iehova. E kaan nakoira n tatabemanira nako ao e norira ngkana ti rawawata ke a bwara nanora. (TaiAre. 145:​18, 19) Nora aron Iehova ni mutiakina  te burabeti ae Eria. E maiu te mwaane ae kakaonimaki aei n te tai ae rangi ni kangaanga i Iteraera. E korakora bwainikirinaia taan taromauria Iehova, ao e mamatanaki riki Eria irouia taani kairiribai aika korakora aika kaitaraa te Atua. (1Uea 19:​1, 2) E iangoia naba Eria bwa ai bon tii ngaia te nikira ni burabeti ae beku iroun Iehova. (1Uea 19:10) E waekoa te Atua ni buoka Eria. E kanakoa te anera temanna bwa e na karaua nanon ana burabeti aei bwa tiaki tii ngaia n tiku. Bon iai riki tibun Iteraera aika mwaiti aika mamaaka te Atua!​—1Uea 19:​5, 18.

4. E kangaa Mareko 10:​29, 30 ni kaota aron Iehova n tabeakinia ana toro ake tao a aikoa boutokaaki irouia aia utu ao raoraoia?

⁴ E ataia Iehova ae n te tai are ti rineia iai bwa ti na beku ibukina, a boni bati baika ti nang kabuai. A nang aki manga boutokaira ara utu ao raoraora aika tiaki kaain te onimaki. E raraoma te abotoro Betero ao e taekina aei n te taina nakon Iesu: “Ti a tia ni kaaki bwaai ni kabane ao n rimwim, tera ngkanne ae e a mena imwaira?” (Mat. 19:27) E karaui nanoia taan rimwina Iesu bwa a na bon reke aia utu n te onimaki aika bati. (Wareka Mareko 10:​29, 30.) Ao e berita Tamara are i karawa ae Iehova bwa e na boni boutokaiia naake a kani beku ibukina. (TaiAre. 9:10) Iangoi aanga aika manena ake ko kona iai ni karekea ana ibuobuoki Iehova ni buakana namakinan ae ai tii ngkoe.

5. E aera ngkai e kakawaki kaatuuan am iango i aon aron Iehova ni buokiko?

⁵ Kaatuua am iango i aon aron Iehova ni buokiko. (TaiAre. 55:22) Ko na buokaki iai n ataia ae bon tiaki tii ngkoe. E taku te tari te aine ae Carol * ae akea buuna ao tiaki kaain te onimaki ana utu: “Ngkana I ururing rikaaki ao ni kananoa au iango n aron Iehova ni boutokaai i aani kataaki, I buokaki iai n ataia ae bon tiaki tii ngai. Ao e karauaki nanou bwa I ataia ae e na bon teimatoa ni buokai Iehova nakon taai aika imwaiu.”

6. E kangaa 1 Betero 5:​9, 10 ni kaungaia naake a kabokorakora ma namakinan ae tii ngaiia?

 ⁶ Iangoa aron Iehova ni buokiia taari ake a namakinna bwa ai tii ngaiia. (Wareka 1 Betero 5:​9, 10.) E taku Hiroshi ae te tari te mwaane ae tii ngaia te tia Kakoaua n ana utu i nanon ririki aika bati: “Ti kai noria n te ekaretia ae a bane n iai aia kangaanga taari. Ma ataakin ae ti bane ni karaoa ara kabanea ni konaa ni beku ibukin Iehova, e kona ni kaungaia naake tii ngaiia n te koaua.”

7. Ko kangaa ni buokaki n te tataro?

⁷ Kateimatoa irirakin am babaire ni bwaai n taamnei. E irekereke naba anne ma bunran nanom nakon Iehova. (1Bet. 5:7) E taku Massiel: “Te bwai ae moan te kakawaki naba ae buokai n tokanikai i aon namakinan ae tii ngai, bon te kakorakora n tataro nakon Iehova. Ai aron ae bon Tamau ni koaua, ao I tataro nakoina ni katoabong n taai aika bati ni kaota au namakin.” Bon te tari te aine ae te roro n rikirake neiei ao e namakinna ae e a tionako ma ana utu ngke e a motikia bwa e na tei ibukin te koaua.

8. Ko kangaa ni buokaki ni warekan Ana Taeka te Atua ao ni kananoan am iango iai?

⁸ Katoatai ni wareka Ana Taeka te Atua ao kananoa am iango n rongorongo ake a kaota raoi tangiram iroun Iehova. E taku Bianca ae te tari te aine ae kaaitara ma taeka ni kabwaranano mairouia ana utu: “I rangi ni buokaki ni wawarekan ao kananoan au iango n rongorongo man te Baibara ao rongorongoni maiuia ana toro Iehova ake a kaaitara naba ma kangaanga aikai.” A kamatenanoi kiibu aika kabebetenano Kristian tabeman n aron Taian Areru 27:10 ao Itaia 41:10. A noria tabeman bwa te ongongora ni bwanaa aika raweaki n aia tai ni katauraoi imwaini bobotaki ke n aia wareware n te Baibara, e buokiia ni kabebeteia ngkana a namakinna bwa ai tii ngaiia.

9. Ko kangaa ni kakabwaiaaki mani kaakaeani bobotaki?

⁹ Kabanea am konaa ni kaakaei bobotaki. Ko na boni kakabwaiaaki ni kanoan te botaki aika kaungaunga, ao ko na kinaia riki naba iai taari. (Ebera 10:​24, 25) E taku Massiel are taekinaki mai mwaina: “E ngae ngke I mamaamaa ma I motikia bwa N na kaakaei bobotaki nako ao n anganga au kaeka. I buokaki iai ni kaaniaki ma kaain te ekaretia.”

10. E aera bwa e kakawaki raoraonakia Kristian aika kakaonimaki?

¹⁰ Raoraonia Kristian aika kakaonimaki. Karekeia raoraom n te ekaretia aika ko kona ni karekea reireiam mairouia, n aki ongeia bwa a a ikawai ke a uarereke riki nakoim ke e kaokoro am reeti ma ngaiia. E kauringira te Baibara bwa “e mena irouia kaara” te wanawana. (Iobi 12:12) A kona naba kaara ni karekea reireiaia  ae bati mairouia aika kakaonimaki ake a ataei riki. E uarereke riki Tawita nakon Ionatan, ma e ngae n anne e bon riki Tawita bwa raoraona. (1Tam. 18:1) A uaia n ibuobuoki i marenaia ni kaineti ma aia beku ibukin Iehova e ngae ngke a kaaitara ma kangaanga aika korakora. (1Tam. 23:​16-18) E taku Irina ae te tari te aine ae tii ngaia te tia Kakoaua n ana utu: “A boni kona n riki taari bwa ara karo n te onimaki ao tarira ma mwaanera. E kona ni kamanenaia Iehova bwa a na riki bwa kaain ara utu aika ti kainnanoiia.”

11. Tera ae ko riai ni karaoia bwa ko aonga ni karekeia raoraom?

¹¹ E kona ni kangaanga karekeaia raoraom aika boou moarara riki ngkana ko mamaamaa. E taku Ratna ae te tari te aine ae mamaamaa are reiakina te koaua n aki ongea te kakaaitara: “I riai ni butimwaea ae I kainnanoa aia ibuobuoki ao aia boutoka taari n te onimaki.” E kona n aki bebete taekinan am namakin nakon temanna, ma e kona te maroro n aki imamaakin n aron anne ni karekea te aomata anne bwa raoraom. A kani kaungako ao ni boutokaiko raoraom, ma a kainnanoia bwa ko na kaota nakoia te bwai ae ko kani buokaki iai.

12. Ko na kangaa ni buokaki n te mwakuri ni minita ni karekeia raoraom aika tamaroa?

¹² Te anga naba teuana ae moan te tamaroa ibukini karekeaia raoraora, bon uataboan te mwakuri ni minita ma tarira n te onimaki. E taku Carol are taekinaki mai mwaina: “I karekeia raoraou aika tamaroa mani kabanean au tai ma taari aine n te mwakuri ni minita ao karaoani bwaai riki tabeua ibukin Iehova. E buokai Iehova i nanon ririki aika bati rinanoia raoraou aikai.” Ti kakabwaiaaki mani karekeaia raoraora aika Kristian aika kakaonimaki. E na boni kamanenaia nakanne Iehova bwa a na buokiko ni buakani namakin aika karawawata, n aron namakinan ae ai tii ngkoe.​—TaeRab. 17:17.

13. Tera tabeia kaain te ekaretia ni kabane?

¹³ Bon tabera ni kabane bwa ti na karika te ekaretia bwa te tabo ae rau ao e kaotaki iai te tangira, ike akea ae e na namakinna iai bwa tii ngaia. (Ioa. 13:35) Ti kona ni kaungaunga n ara taeka ao n ara mwakuri. Nora ana taeka te tari te aine temanna: “Ngke I reiakina te koaua, a a riki kaain te ekaretia bwa au utu. I bon aki kona n riki bwa temanna Ana Tia Kakoaua Iehova ngke arona bwa a aki boutokaai.” Tera ae ko kona ni karaoia ni buokiia naake tii ngaiia n te koaua bwa a na namakina tangiraia n te ekaretia?

14. Ti na kangaa ni karekeia raoraora aika a boou?

¹⁴ Biririmoa ni karekeia tabemwaang bwa raoraom. Ti kona ni moanna mani mwaneakia aika boou nakon te ekaretia. (IRom 15:7) Ma ti kani karaoa ae bati riki nakon tii butimwaeaia ma te akoi. Ti kani karekea ara iraorao ma ngaiia ni waakinakon te tai. Ngaia are kaotiota raoi tabeakinaia aika boou. Kataia n ota bwa tera aia kangaanga, ma tai tabeki titiraki ake a na maamaa iai. Iai tabeman ake e kangaanga irouia kaotan aia namakin, ngaia are taraia bwa ko na aki kairoroiia bwa a na kaekako. Ma bwaina te akoi n tabeki titiraki ma te wanawana bwa a aonga ni kaotii nanoia, ao taotaona nanom ni kakauongo n aia kaeka. N te katoto, ko kona n titirakinia bwa e kangaa n reke irouia te koaua.

15. A na kangaa Kristian aika ikawai n te onimaki ni buokiia tabemwaang n te ekaretia?

¹⁵ A na bon rikirake n te onimaki kaain te ekaretia ngkana e kaotiotaki tabeakinaia irouia Kristian aika ikawai n te onimaki, ao  moarara riki unimwaane n te ekaretia. E taku Melissa ae kaikawaaki n te koaua iroun tinana: “I rangi ni kakaitau irouia taari mwaane ake a riki bwa kaanga tamau n aroia n tabeakinai i nanon ririki aika bati. Ngkana I kani maroro bon iai ae e tauraoi n ongora irou.” E taku te tari te mwaane ae ataei ae Mauricio ae namakinna bwa ai tii ngaia ngke e a kitana te koaua ana tia reirei: “A kaota tabeakinau unimwaane n te ekaretia ao I rangi ni buokaki iai. A katoatai n taetae ma ngai. A toa ma ngai n te mwakuri ni minita, a kaotii nakoiu reirei aika kakawaki ake a karekei man aia wareware n te Baibara, ao I kaakibotu naba n takaakaro ma ngaiia.” A beku ni kabwanina aia tai n te mwakuri ni minita Melissa ao Mauricio.

16-17. Baikara aanga aika manena ake ti kona iai ni buokiia tabemwaang?

¹⁶ Ibuobuoki n aanga aika manena. (IKar. 6:10) E taku Leo ae beku bwa te mitinare n te aba ae raroanako ma ana utu: “N angiin te tai, ko kainnanoa te mwakuri n akoi ae uarereke n te tai ae riai. I uringa te tai teuana ngke I reke n te kabuanibwai n au kaa. N te tai are I a okira iai au auti ao I a rangi n rawawata. Ma a kaoai te taanga teuana nakon aia amwarake ae uarereke n aia auti. I a mwaninga bwa tera ae ti kanna, ma I tii uringa ae a kakauongo raoi irou ao n tokina I a namakina riki te bebete!”

¹⁷ Ti bane ni kukukurei n ara tai ni bobotaki n aron taian runga ao bwabwaro ibukina bwa ti kona n ikotaki iai ma raora ni maroroakina kanoan te botaki. Ma e taku Carol are taekinaki mai mwaina: “A rangi ni kangaanga irou taai n runga ao ni bwabwaro.” Bukin tera? E taku neiei: “E ngae ngke I katobibiaki irouia taari aika bubua ma bubua ke nga ma nga, ma n angiin te tai a bane n tekateka ma aia utu. Ngkana I noriia, e a korakora riki iai namakinan ae bon tii ngai.” E kangaanga irouia tabeman kaean te bwabwaro ke te runga imwin te tai are e mate iai buuia. Ko ataia bwa antai ae kaaitara ma aeka ni kangaanga akanne? E aera bwa ko aki kaoa bwa e na mena i rarikim ma am utu n taai ni bobotaki akanne?

18. Ti na kangaa ni maiuakina 2 I-Korinto 6:​11-13 ngkana ti kaotiota akoaia tabemwaang?

¹⁸ Kabanea am tai ma taari. Kataia ni kairiia taari aika kakaokoro ni baike ko karaoi, moarara  riki ake a namakinna bwa tii ngaiia. Ti kani ‘kamwaawawai nanora,’ nakoia te koraki akanne. (Wareka 2 I-Korinto 6:​11-13.) E ururing ni kangai Melissa are taekinaki mai mwaina: “Ti rangi ni kukukurei ngkana a kaoira raoraora bwa ti na kawariia ke ti na kawariia aia utu, ke ti na raonia ni mwanangaia teuana.” Iai n am ekaretia ae ko kona ni kaotiota te akoi nakoina?

19. N ningai ae e na ibuobuoki riki iai menara i rarikia tarira n te onimaki?

¹⁹ E boni bae n iai taai ake a rangi ni kainnanoa riki iai te itamwaomwao tarira n te onimaki. Tabeman e kangaanga irouia te mena i buakoia aia utu n taai ake a bukamarui iai boong ni motirawa tabeua. Ake tabeman a namakina te rawawata ni boong tabeua n aroni boong ake e a koro iai aia ririki ni mate raoia aika tangiraki. Ngkana ti tauraoi ni mena i rarikia tarira ake a kaaitara ma aekaki akanne, ti boni kaotia iai bwa ti ‘tabeakinia raoi.’​—IBir. 2:20.

20. E kangaa ana taeka Iesu are koreaki ni Mataio 12:​48-50 ni buokira ngkana ti a namakina ae ai tii ngaira?

²⁰ A bati bukina ae a kona iai Kristian n namakinna n tabetai ae ai bon tii ngaiia. Ma ti aki riai ni mwaninga ae e ota raoi Iehova n namakin akanne. E katauraoi baika ti kainnanoi rinanoia tarira n te onimaki. (Wareka Mataio 12:​48-50.) Ngaia are ti kaota ara kakaitau nakon Iehova ibukin te ekaretia, ngkana ti karaoa ara kabanea ni konaa ni boutokaiia ara utu n te onimaki. N aki ongeia bwa tera ara namakin, ma ti bon aki tiku n tii ngaira ibukina bwa e memena Iehova iroura n taai nako!