1. ¿Jasche e jujun Testigos rech Jehová kkinaʼo che xaq kitukel e kʼolik?

KʼO TA jun mat unaʼom che xaq utukel kʼolik. E jujun weneʼ qas ta kubʼan kʼax chke, are kʼu e nikʼaj chik sibʼalaj kʼax kubʼan chke. E kʼo jujun kkinaʼo che xaq kitukel e kʼolik paneʼ e kʼo kʼi winaq chkinaqaj. Jujun qas ta kukʼam kiwach pa ri kʼakʼ congregación che xeʼopan wi. E nikʼaj chik kkibʼisoj ri kifamilia rumal che naj kʼo wi chke. E kʼo jujun kaminaq jun kachalaxik o jun winaq che sibʼalaj kkaj, rumal laʼ kkibʼisoj che kʼo ta chi kukʼ. Y kʼo nikʼaj chik kebʼisonik rumal che xaq kitukel e Testigos xuqujeʼ itzel keʼil kumal ri kachalaxik y ri e kachiʼl ojer kanoq.

2. ¿Jas preguntas kqatzalij na kiwach pa wajun kʼutunem riʼ?

² Ri Jehová qas kuchʼobʼ qawach xuqujeʼ retaʼm ri kqanaʼo. Rumal laʼ retaʼm che xaq qatukel oj kʼolik y kraj kojutoʼo. Pa wajun kʼutunem riʼ, kqatzalij na kiwach wa taq preguntas riʼ: ¿jas kubʼan ri Jehová che qatoʼik we kqanaʼo che xaq qatukel oj kʼolik?, ¿jas kqabʼano we kqanaʼo che xaq qatukel oj kʼolik? y ¿jas kqabʼano rech keqatoʼ ri qachalal che kkinaʼo che xaq kitukel e kʼolik?

3. ¿Jas xubʼan ri Jehová che ukʼutik chuwach ri Elías che amaqʼel kʼo rukʼ?

³ Ri Jehová qas kel ukʼuʼx chke ri upatanelabʼ. Ri Areʼ ronojel taq qʼij kʼo qukʼ. Xuqujeʼ retaʼm are chiʼ kojbʼisonik (Sal. 145:18, 19). Chqilaʼ jas xubʼan che utoʼik ri qʼaxal tzij  Elías. Pa ri tiempo che xkʼojiʼ wajun qʼaxal tzij sibʼalaj kʼax xuriqo. Itzel taq ukʼulel ri Jehová che xkaj xkibʼan kʼax chke ri upatanelabʼ, jun chke are ri Elías che xkaj xkikamisaj (1 Rey. 19:1, 2). Ri areʼ xuchomaj che xaq utukel kʼo chi kanoq rumal laʼ sibʼalaj xbʼisonik (1 Rey. 19:10). Ri Jehová aninaq xutoʼ, xutaq bʼi jun ángel rech kuya uchuqʼabʼ y xukʼut chuwach che kʼo rukʼ y e kʼo na e kʼi israelitas che kiyaʼom ta kan upatanexik (1 Rey. 19:5, 18).

4. Junam rukʼ ri kubʼij Marcos 10:29, 30, ¿jas kubʼan Jehová che ukʼutik che kel ukʼuʼx chke ri keʼajawax ta kumal ri kifamilia o ri kachiʼl?

⁴ Ri Jehová retaʼm che qabʼanom kʼi jastaq rech kqaqʼijilaj. Weneʼ ri qafamilia y ri e qachiʼl kojkitoʼ ta che ubʼanik. Jumul, ri apóstol Pedro weneʼ rukʼ bʼis xubʼij wariʼ che ri Jesús: «Ri oj qayoʼm kan ronojel, lal qatereneʼm. ¿Jas kʼut ri kqariq na?» (Mat. 19:27). Rukʼ loqʼoqʼebʼal ri Jesús xubʼij chke ri rajtijoxelabʼ che sibʼalaj e kʼi kachalaxik kkiriq pa ri kikojonik (chasikʼij uwach Marcos 10:29, 30). Y ri qaTat Jehová ubʼim che kuya ri utobʼanik chke ri kkipatanij (Sal. 9:10). Chqila jas kqabʼano rech kqariq ri tobʼanik che kajwataj chqe are chiʼ kqanaʼo che xaq qatukel oj kʼolik.

5. ¿Jasche utz kqachomaj che ri Jehová tajin kojutoʼo?

⁵ Uchomaxik che ri Jehová tajin kojutoʼo (Sal. 55:22). Wariʼ kojutoʼ rech kubʼan ta kebʼ qakʼuʼx. Jun qachalal ali che kʼulan taj al Carol * ubʼiʼ, xaq xiw areʼ Testigos pa ri ufamilia, kubʼij: «Ri kinutoʼ rech kinnaʼ taj che xaq nutukel in kʼolik are uchomaxik ri ubʼanom ri Jehová che nutoʼik are chiʼ qas kajwataj chwe. Wariʼ kukʼut chnuwach che pa ri petinaq ri Jehová kinuya ta kan nutukel».

6. ¿Jas tobʼanik kuya 1 Pedro 5:9, 10 che ri kkinaʼo che xaq kitukel e kʼolik?

⁶ Uchomaxik che ri Jehová tajin keʼutoʼ ri qachalal che kkinaʼo che xaq kitukel e kʼolik (chasikʼij uwach 1 Pedro 5:9, 10). Jun qachalal Hiroshi ubʼiʼ, che pa kʼi  junabʼ xaq utukel Testigo pa ri ufamilia, kubʼij: «Pa ri congregación kqilo che qonojel kqariq kʼax. Ri xaq qatukel oj Testigos pa ri qafamilia, sibʼalaj kuya qachuqʼabʼ retaʼmaxik che qonojel tajin kqakoj qachuqʼabʼ che upatanexik ri Jehová».

7. ¿Jas tobʼanik kuya ri ubʼanik chʼawem?

⁷ Ukowirisaxik ri qakojonik ronojel taq qʼij. Rajawaxik kqajaq ri qanimaʼ chuwach ri Jehová rech kqabʼij che ronojel ri kqanaʼo (1 Ped. 5:7). Chqila ri xukʼulmaj jun qachalal Massiel ubʼiʼ, che xwonobʼax kan kumal ri ufamilia are chiʼ xux testigo rech Jehová, areʼ kubʼij: «Jun chke ri xinutoʼ rech xinnaʼ taj che xaq nutukel in kʼolik are ubʼanik chʼawem che ri Jehová rukʼ ronojel wanimaʼ, qas xinnaʼo che are nuTat. Kʼi mul kinchʼaw rukʼ pa jun qʼij y kinbʼij che ri qas kinnaʼo».

8. ¿Jas tobʼanik kuya chawe are chiʼ kasikʼij ri uTzij ri Dios y katchoman chrij?

⁸ Xuqujeʼ rajawaxik kqasikʼij ri uTzij ri Dios ronojel taq qʼij y kojchoman chrij ri e kʼutbʼal che kukʼut chqawach che ri Jehová amaqʼel kojraj. Jun qachalal Bianca ubʼiʼ, che ronojel taq qʼij kyoqʼ kumal ri ufamilia, kubʼij: «Ri kintowik are kisikʼixik ri kʼutbʼal che kʼo pa ri Biblia y uchomaxik ri kʼax che kiriqom e jujun qachalal, are kʼu kiyaʼom ta kan upatanexik ri Jehová». E jujun chi qachalal kkikʼol textos pa kijolom, junam rukʼ ri Salmo 27:10 xuqujeʼ Isaías 41:10. E nikʼaj chik utz kkibʼan bʼi che utijoxik kibʼ pa ri e riqbʼal ibʼ y kkikoj ri audios are chiʼ kkisikʼij ri Biblia. Ubʼanik wariʼ keʼutoʼ rech kkinaʼ taj che xaq kitukel e kʼolik.

9. ¿Jas utzilal kuya chawe we katbʼe pa ronojel taq ri riqbʼal ibʼ?

⁹ Rajawaxik che amaqʼel kojbʼe pa ri e riqbʼal ibʼ, rumal che kuya qachuqʼabʼ y kqetaʼmaj más kiwach ri e qachalal (Heb. 10:24, 25). Ri qachalal Massiel che xojchʼaw chrij pa ri párrafo 7, kubʼij: «Paneʼ qas ta kinchʼawik, are kʼu xinchomaj che kinbʼe pa ronojel ri e riqbʼal ibʼ y kinya nucomentario. Wariʼ xinutoʼ rech xinnaʼo che in jun chkixoʼl ri e qachalal pa ri congregación».

10. ¿Jasche nim ubʼanik che keqachilaj e qachalal che kiyaʼom ta kan upatanexik ri Jehová?

¹⁰ Kachilaxik ri e qachalal che kiyaʼom ta kan upatanexik ri Jehová. Cheqachilaj ri e qachalal che kkiya utz kʼutbʼal chqawach paneʼ junam ta ri qajunabʼ kukʼ o jun chi wi ri kitinamit. Ri Biblia kunaʼtasaj chqe che «ri rijabʼ taq tatayibʼ kʼo kinojibʼal; ri kijunabʼ are yowinaq etaʼmanik chke» (Job 12:12). Are kʼu ri e qachalal che nim chi kijunabʼ xuqujeʼ kʼo kketaʼmaj  chkij ri kʼa e majaʼ na. Ri David sibʼalaj kʼa majaʼ na chuwach ri Jonatán are kʼu xeʼux utz taq achiʼl (1 Sam. 18:1). Ri e kebʼ xkitoʼ laʼ kibʼ rech xkipatanij ri Jehová paneʼ xkiriq kʼi kʼax (1 Sam. 23:16-18). Ri qachalal Irina che xaq xiw areʼ Testigo pa ri ufamilia, kubʼij: «Ri e kʼo pa ri congregación e junam rukʼ qatat qanan, qanabʼ y qaxibʼal. Ri Jehová keʼukoj ri qachalal rech keʼux qafamilia».

11. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kekʼojiʼ utz taq qachiʼl?

¹¹ Weneʼ e kʼo jujun kkichomaj che kʼax uriqik kachiʼl pa ri utinamit ri Jehová, más na we qas ta kechʼawik. Chqilampeʼ ri xukʼulmaj ri qachalal Ratna che qas ta kchʼawik, xuqujeʼ xbʼan kʼax che are chiʼ xretaʼmaj chrij ri uTzij ri Dios, kubʼij: «Xwilo che rajawaxik ri kitobʼanik ri qachalal chwe». Weneʼ kʼax kqariq che ubʼixik che jun chik ri kqanaʼo, are kʼu we kqabʼij che, kubʼano che kojkunik kqachilaj. Ri e qachiʼl kkaj kkiya qachuqʼabʼ y kojkitoʼo, are kʼu rajawaxik kqabʼij chke jas ri kajwataj chqe.

12. ¿Jas kojutoʼ wi ri utzijoxik utzij ri Dios?

¹² Are chiʼ amaqʼel keqachilaj ri e qachalal che utzijoxik utzij ri Dios kojkunik keqariq e utzalaj taq qachiʼl. Ri qachalal Carol che xojchʼaw chrij pa ri párrafo 5, kubʼij: «E nuriqom e utzalaj taq wachiʼl chkixoʼl ri e qachalal ixoqibʼ are chiʼ kojbʼe che utzijoxik utzij ri Dios xuqujeʼ are chiʼ kojbʼe che uyaʼik tobʼanik pa jalajoj taq chak che kbʼan pa ri utinamit ri Jehová. Ri Jehová e ukojom waʼ taq qachalal che uyaʼik nuchuqʼabʼ pa kʼi taq junabʼ». Qastzij wi che kuya nim utzilal chqe are chiʼ keqachilaj ri qachalal che qas kkiloqʼoqʼej ri Jehová. Ri Jehová keʼukojo are chiʼ kqariq kʼax, jun kʼutbʼal are chiʼ kqanaʼo che xaq qatukel oj kʼolik (Prov. 17:17).

13. ¿Jas rajawaxik kqabʼan qonojel?

¹³ Rajawaxik che qonojel kojtobʼanik rech kʼo jamaril y loqʼoqʼebʼal chqaxoʼl. Jeriʼ kʼo ta jun kunaʼo che xaq utukel kʼolik (Juan 13:35). Nim ubʼanik ri kqabʼano y ri kqabʼij. Jun qachalal kubʼij: «Are chiʼ xinmaj retaʼmaxik ri kukʼut ri Biblia, xwilo che ri qas nufamilia are ri e kʼo pa ri utinamit ri Jehová. Mat xinkun riʼ xinux testigos rech Jehová wet mat xinkitoʼ». ¿Jas kojkunik kqabʼano rech kqatoʼ ri qachalal che xaq utukel Testigo pa ri ufamilia rech kunaʼo che nim kil wi pa ri congregación?

14. ¿Jas kqabʼano rech kojux kachiʼl ri kʼate tajin keʼopan pa ri congregación?

¹⁴ Oj chojmajin kachilaxik ri e nikʼaj chik. Kojkunik kqamaj kachilaxik ri kʼate tajin keʼopan pa ri congregación (Rom. 15:7). Are kʼu xaq xiw ta kqabʼij chke «¿la utz awach?» xaneʼ qastzij cheqachilaj. Rech kojkunik kqabʼan wariʼ, rajawaxik oj utz kukʼ konojel ri kʼate tajin keʼopanik y qas kel qakʼuʼx chke. Chqakojoʼ qachuqʼabʼ che uchʼobʼik ri kʼax tajin kkiriqo, are kʼu kqanim ta qibʼ pa ri kikʼaslemal. Rumal che e kʼo jujun qas ta kkaj kkibʼij ri kkinaʼo, xaq xiw chqabʼana preguntas chke rukʼ utz chomanik y chkʼol qapaciencia rech keqatatabʼej, jeriʼ kkinaʼ taj che xa kqaj kqanim qibʼ pa ri kikʼaslemal. Jun kʼutbʼal, kojkunik kqata chke jas xkibʼan che retaʼmaxik uwach ri Jehová.

15. ¿Jas kekunik kkibʼan ri qachalal ri kʼo jun ko kikojonik che kitoʼik ri e nikʼaj chik?

¹⁵ Are chiʼ ri cristianos e ko pa ri kikojonik más na ri e kʼamal taq bʼe kel  kikʼuʼx chke ri e nikʼaj chik, kekowir konojel pa ri kikojonik. Ri qachalal Melissa che xkʼiyisax rumal ri unan pa ri utinamit ri Jehová, kubʼij: «Sibʼalaj kinmaltyoxij che e kʼi qachalal xeʼux jetaneʼ nutat pa kʼi taq junabʼ y xkiya utz taq kʼutbʼal chnuwach. Are chiʼ kwaj kintzijonik ri e qachalal amaqʼel kinkitatabʼej». Chqilampeʼ ri xunaʼ ri qachalal Mauricio, che sibʼalaj xbʼisonik y xunaʼo che xkanaj kan utukel are chiʼ ri xyaʼow etaʼmanik re ri Biblia che xuya kan upatanexik ri Jehová, kubʼij: «Ri sibʼalaj xuya tobʼanik chwe are ri xkibʼan ri e kʼamal taq bʼe che wilik, xkitas kitiempo rech xetzijon wukʼ, xinkachilaj che utzijoxik utzij ri Dios, xkikʼut chnuwach we kʼo jun jastaq xketaʼmaj pa ri Biblia xuqujeʼ xeʼetzʼan wukʼ». Ri e kebʼ qachalal riʼ amaqʼel tajin kkikoj ronojel ri kitiempo che upatanexik ri Jehová.

16, 17. ¿Jas kqabʼano rech keqatoʼ e jujun qachalal?

¹⁶ Chqayaʼ tobʼanik (Gál. 6:10). Jun qachalal misionero Leo ubʼiʼ che kʼo naj che ri ufamilia, kubʼij: «Ukʼutik utzilal pa ri tiempo che más kajwatajik are ri kkubʼsan qakʼuʼx. Knaʼtaj chwe are chiʼ xinkʼulmaj jun kʼax rukʼ ri nuchʼichʼ. Are chiʼ xinopan cho wachoch sibʼalaj nuxeʼm wibʼ. Are kʼu jun kʼulaj xinkisikʼij cho kachoch y xkiya nuwa. Knaʼtaj ta chwe jas ri rikil xqatijo, are kʼu ri ksachan ta chwe are ri loqʼoqʼebʼal che xkikʼutu y che qas xinkitatabʼej, wariʼ xukubʼsaj nukʼuʼx».

¹⁷ Qonojel utz kqilo kojkʼojiʼ pa jun riqbʼal ibʼ nim ubʼanik, junam rukʼ ri nimaʼq taq riqbʼal ibʼ, rumal che kojtzijon kukʼ ri e qachalal y kojchʼaw chrij ri xqetaʼmaj. Are kʼu chqilampeʼ ri kubʼij ri qachalal Carol che xojtzijon chrij nabʼe, kubʼij: «Are chiʼ kinbʼe pa ri nimaʼq taq riqbʼal ibʼ kinbʼisonik rumal che paneʼ e kʼi qachalal e kʼolik, konojel e kʼo kukʼ ri kifamilia tekʼuriʼ ri in xaq nutukel». E jujun qachalal che kʼate xkam ri kikʼulaj kebʼisonik are chiʼ kebʼe pa ri nim riqbʼal ibʼ rumal che xaq kitukel chik. ¿La qetaʼm uwach jun qachalal che tajin kuriq kʼax junam rukʼ wariʼ? Utz we kqabʼij che che kkʼojiʼ qukʼ pa ri jun chi riqbʼal ibʼ che nim ubʼanik.

18. Junam rukʼ ri kubʼij 2 Corintios 6:11-13, ¿jas kojkunik kqabʼan kukʼ ri e qachalal?

 ¹⁸ Chojkʼol kukʼ ri qachalal. Are chiʼ kqamulij qibʼ che jun waʼim, are utz che keqasikʼij konojel kiwach qachalal y más na ri qachalal che kkinaʼo che xaq kitukel e kʼolik. Kqaj keqaloqʼoqʼej «rukʼ ronojel qanimaʼ» (chasikʼij uwach 2 Corintios 6:11-13). Ri qachalal Melissa che xojchʼaw chrij pa ri párrafo 15, kubʼij: «Sibʼalaj utz kqilo are chiʼ jujun familias kojkisikʼij che utijik jun qawa o kojbʼe kukʼ pa waʼkatem». ¿La kʼo jun qachalal che kojkunik kqasikʼij rech kutijaʼ uwa qukʼ?

19. ¿Jachike tiempo sibʼalaj utz kojkʼojiʼ kukʼ ri e qachalal?

¹⁹ Jujun taq mul pa ri junabʼ e kʼo jujun qachalal kkaj che kojkʼojiʼ kukʼ. Jun kʼutbʼal, ri e qachalal che Testigos ta ri kifamiliar, sibʼalaj kkiriq kʼax are taq chiʼ kʼo nimaqʼij. E nikʼaj chi qachalal sibʼalaj kebʼisonik are chiʼ kopan ri qʼij che xkam jun kifamiliar. Are chiʼ kqatas qatiempo rech kojkʼojiʼ kukʼ ri e qachalal riʼ, tajin kqakʼutu che sibʼalaj keqaloqʼoqʼej (Filip. 2:20).

20. ¿Jas kojutoʼ wi ri kubʼij pa Mateo 12:48-50 are chiʼ kqanaʼo che xaq qatukel oj kʼolik?

²⁰ Kʼo jujun rumal che e jujun qachalal kkinaʼo che xaq kitukel e kʼolik. Are kʼu ri Jehová retaʼm jas ri tajin kqanaʼo. Amaqʼel keʼukoj ri qachalal rech kuya ri tobʼanik chqe (chasikʼij uwach Mateo 12:48-50). Are chiʼ keqatoʼ ri qachalal tajin kqakʼutu che kqamaltyoxij ri tobʼanik che kuya chqe. Weneʼ kqanaʼ jujun mul che xaq qatukel oj kʼolik, are kʼu chnaʼtaj chqe che ri Jehová amaqʼel kʼo qukʼ.