1. Ebɛnadze ntsi na yebotum dze Satan atoto ɔbɔmbɔfo ho?

ƆBƆMBƆFO wɔ botae kor; ɔnye dɛ ne nsa bɛka abowa bi anaa oboku no. Bi a ɔdze mfir ahorow pii bedzi dwuma tse dɛ mbrɛ Bible no kã no. (Job 18:8-10) Ebɛn kwan do na ɔbɔmbɔfo bi bɛdaadaa abowa bi ma ɔaabɔtɔ n’efir mu? Ɔhwɛ mbrɛ abowa no si yɛ n’adze. Beebi a odzidzi kɔ. Edziban a ɔpɛ nye efir a obeyi no a orunnhu ekyir. Satan tse dɛ ɔbɔmbɔfo no. Ɔhwɛ mbrɛ yesi yɛ hɛn adze. Ɔhwɛ beebi a yɛkɔ nye ndzɛmba a hɛn enyi gye ho. Osua efir a obotum eyi hɛn awerɛfir mu. Naaso Bible no ma hɛn awerɛhyɛmu dɛ sɛ efir no yi hɛn mpo a yebotum efi nsa. Ɔsan so kyerɛ hɛn kwan a yebotum afa do ekwetsir mfir no koraa.

2. Satan ne mfir a ɔtaa dze yɛ edwuma papaapa no mu ebien nye dɛn?

² Satan ne mfir a ɔtaa dze yɛ edwuma papaapa no mu ebien nye ahomemado nye enyiber. * Satan dze dɛm mfir yi edzi dwuma mfe mpempem pii. Ɔtse dɛ efirsuafo a ɔdaadaa abowa bi ma ɔbɔtɔ n’efir mu. (Ndw. 91:3) Naaso ɔnnsɛ dɛ yɛma Satan ne nsa ka hɛn. Ebɛnadze ntsi a? Osiandɛ Jehovah ama yeehu n’akwan.​—2 Cor. 2:11.

3. Ebɛnadze ntsi na Jehovah maa wɔyɛɛ nyimpa binom a wɔdaa ahomemado na enyiber edzi no ho kyerɛwtohɔ wɔ Bible no mu?

³ Akwan a Jehovah fa do bɔ hɛn kɔkɔ wɔ ahomemado nye enyiber ho no mu kor nye dɛ ɔkã kyerɛ hɛn dɛ yensũa biribi mfi n’asomfo binom hɔ. Nhwɛdo a yerubosusu ho no bɛma  yehu dɛ Satan tumii yii Jehovah n’asomfo binom a nna wɔasom no akyɛr no mpo. Aso iyi kyerɛ dɛ mfir yi beyi hɛn ɔkwan biara do? Ɔnntse dɛm koraa. Jehovah maa wɔkyerɛɛw nhwɛdo a ɔtsetse dɛm no wɔ Bible no mu dɛ ɔnyɛ kɔkɔbɔ mma hɛn. (1 Cor. 10:11) Onyim dɛ yebotum enya esuadze efi mu na Satan ne mfir no ennyi hɛn, na sɛ oyi hɛn mpo a yeehu kwan a yɛbɛfa do efi nsa.

4. Sɛ yɛmema hɛnho do a ebɛnadze na obotum efi mu aba?

⁴ Satan pɛ dɛ yɛmema hɛnho do. Onyim dɛ sɛ yɛmema hɛnho do a yɛbɛyɛ tse dɛ ɔno, na onnyiewiei nkwa aabɔ hɛn. (Mbɛ. 16:18) Dɛm ntsi ɔsomafo Paul bɔɔ kɔkɔ dɛ obi botum ‘ahoran na ɔaakɔhwe Abɔnsam n’afɔbu mu.’ (1 Tim. 3:6, 7) Dɛ yɛbaa nokwar no mu akyɛr o, dɛ yɛbaa mu nnkyɛree o, asɛm a ɔtse dɛ botum ato hɛn.

5. Dɛ mbrɛ Ɔsɛnkafo 7:16, 20 kyerɛ no, ebɛn kwan do na obi botum ada ahomemado edzi?

⁵ Ahomemado nye pɛsɛankonya nam. Satan pɛ dɛ yɛyɛ pɛsɛankonya na yɛdwen hɛnho kyɛn dɛ yɛdze hɛn adwen besi Jehovah do, nkanka aber a yerihyia nsɛndzendzen no. Dɛ nhwɛdo no, ana woetwa asɛm ato wo do? Anaadɛ obi ayɛ adze ma wɔayɛ wo yaw? Satan dze, ma ɔpɛ ara nye dɛ ebɔbɔ Jehovah na wo nuanom sombo aber a biribi a ɔtse dɛm esi no. Afei Abɔnsam pɛ dɛ inya adwen dɛ, adze a ibotum ayɛ dze edzi ɔhaw no ho dwuma ara nye dɛ ebɛyɛ dza woara pɛ kyɛn dɛ ibedzi akwankyerɛ a Jehovah dze ma wɔ Bible mu no do.​—Kenkan Ɔsɛnkafo 7:16, 20.

6. Ebɛnadze na ibotum esũa efi akyerɛbaa bi a ɔwɔ Netherlands n’asɛm no mu?

⁶ Hom mma yɛnhwɛ akyerɛbaa bi a ɔwɔ Netherlands a ɔmaa enuanom hɔn sintɔ hyɛɛ no ebufuw. Ahyɛse no, onyaa adwen dɛ ɔnye hɔn a wɔtse dɛm no rommbɔ. Ɔkãa dɛ: “Metsee nka dɛ mayɛ ankonam papaapa, afei so nna ɔyɛ dzen ma me dɛ medze hɔn mfom bɛkyɛ hɔn. Dɛm ntsi mekãa kyerɛɛ mo kun dɛ ɔsɛ dɛ yefi dɛm asafo no mu kɔ asafo fofor mu.” Ɔno ekyir no ɔhwɛɛ March 2016  JW Broadcasting dwumadzi no. Wɔ dɛm dwumadzi no mu no, wɔkyerɛɛ akwan ahorow a yebotum afa do ebu hɛn enyi egu afofor hɔn sintɔ do. Akyerɛbaa no toaa do dɛ, “Mubohun dɛ, dɛ nkyɛ medze m’adwen besi enuanom a wɔwɔ asafo no mu no hɔn mfom do no, mbom ɔsɛ dɛ mifi ahobrɛadze mu gye to mu dɛ, mara so mfom wɔ mo ho. Dwumadzi no boaa me ma medze m’adwen sii Jehovah na no tumdzi do.” Ebɛn esuadze na ɔwɔ mu? Sɛ ihyia nsɔhwɛ a, kɔ do fa w’adwen si Jehovah do. Serɛ no dɛ ɔmboa wo ma hu afofor dɛ mbrɛ ohu hɔn no. Wo sor Egya no hu mfom a wodzi no naaso ɔwɔ ɔpɛ dɛ ɔdze bɛkyɛ hɔn. Dɛmara na ɔpɛ dɛ ɔwo so yɛ.​—1 John 4:20.

7. Ebɛn asɛm na ɔtoo Ɔhen Uzziah?

⁷ Osian ahomemado ntsi Judahhen Uzziah enntsie afotu, na ɔyɛɛ biribi a nna onnyi ho kwan dɛ ɔyɛ. Uzziah yɛɛ ndzɛmba pii wɔ kwan pa do. Odzii konyim wɔ akõ mu, ɔtotow aban atsentsen, na ɔyɛɛ nhaban pii. “Nyankopɔn maa ɔyɛɛ prɔmprɔm.” (2 Mber. 26:3-7, 10) Naaso Bible no kã dɛ: “Aber a ɔyɛɛ dzen no, nna n’akoma maa do ma ɔbɔɔ ɔbrafun.” Nna Jehovah edzi kan ahyɛ dɛ asɔfo no nkotsee na wɔwɔ ho kwan dɛ wɔhyew eduhuam wɔ asɔrfi hɔ. Naaso Ɔhen Uzziah kɔr asɔrfi hɔ kɛhyeew eduhuam a nna onnyi ho kwan dɛ ɔhyew. Jehovah n’enyi anngye ho ntsi ɔmaa ɔbarimba a ɔmemaa noho do yi yaar kwata. Uzziah yaar kwata kesii dɛ owui.​—2 Mber. 26:16-21.

8. Ebɛn kwan do na asɛm a ɔwɔ 1 Corinthfo 4:6, 7 no bɔboa hɛn amma yaammema hɛnho do?

⁸ Ana ahomemado botum eyi hɛn dɛ mbrɛ oyii Uzziah no? Hom mma yensusu José n’asɛm no ho. Nna ɔyɛ odwumayɛnyi a odzi yie na ɔsom dɛ asafo mu panyin. Nna ɔma ɔkasa wɔ ɔmansin nye ɔmantɔw ehyiadzi ase, na ɔyɛ mpo a amansin do ahwɛfo gye adwenkyerɛ wɔ no hɔ. José kãa dɛ: “Medze moho too mo mbɔdzembɔ nye mo suahu do. Nna memmfa moho nnto Jehovah do bio. M’adwen mu no, nna ɔyɛ me dɛ meyɛ dzen wɔ sunsum afamu, ntsi afotu na kɔkɔbɔ a Jehovah dze maa me no mammfa annyɛ hwee.” José yɛɛ bɔn a enyiber wɔ mu ma ntsi wotuu no fii asafo no mu. Mfe bi ekyir no wɔsanee gyee no. Seseiara asɛm a ɔkã nye dɛ: “Jehovah akyerɛkyerɛ me ma mehu dɛ adze a no ho hia nye dɛ yɛbɛyɛ dza ɔkã kyerɛ hɛn no na nnyɛ ho kwan bi a yɛwɔ.” Hom mma yɛnkaa dɛ adomakyɛdze  biara a yɛwɔ nye ɔsom ho kwan a hɛn nsa bɛka wɔ asafo no mu fi Jehovah hɔ. (Kenkan 1 Corinthfo 4:6, 7.) Sɛ yɛmema hɛnho do a, Jehovah remmfa hɛn nndzi dwuma.

9. Enyiber ntsi, ebɛnadze na Satan nye Eve yɛe?

⁹ Sɛ yɛkã enyiber ho asɛm a, bi a onyii a ne dzin bedzi kan aba hɛn adwen mu nye Satan Abɔnsam. Nna Satan yɛ Jehovah n’abɔfoe no mu kor, ntsi obotum aba dɛ nna ɔwɔ ho kwan pii. Naaso nna ɔrepɛ pii aka ho. Nna ɔpɛ ɔsom a ɔsɛ fata a wɔdze ma Jehovah nkotsee no. Satan pɛ dɛ yɛyɛ dɛ ɔno, dɛm ntsi ɔpɛ dɛ ɔyɛ araa ma yɛtse nka dɛ dza yɛwɔ no nndɔɔ sõ. Ber a odzi kan a ɔyɛɛ dɛm nye ber a ɔnye Eve kasae no. Nna Jehovah efi ɔdɔ mu ama Eve nye no kun edziban pii dɛ wondzi; nna wobotum edzi “ture [no] mu ndua nyina” bi gyedɛ kor bi pɛr. (Gen. 2:16) Naaso Satan daadaa Eve ma onyaa adwen dɛ ɔsɛ dɛ odzi dua kor no a wɔabra no dɛ mma onndzi no. Eve amma n’enyi annsɔ dza ɔwɔ no; nna ɔpɛ pii aka ho. Yenyim dza ofii mu bae. Eve yɛɛ bɔn na ewiei koraa no owui.​—Gen. 3:6, 19.

10. Ebɛn kwan do na enyiber yii Ɔhen David?

¹⁰ Enyiber ntsi Ɔhen David no werɛ fiir ndzɛmba a nna Jehovah dze ama no no; nna ndzɛmba no bi nye ahonyadze, dzibew, nye konyim ahorow a odzii wɔ n’atamfo do no. David daa enyisɔ edzi wɔ akyɛdze a Nyankopɔn dze maa no no ho na ɔkãa dɛ, ‘ɔdɔɔ sõ dɛ wobotum akan’! (Ndw. 40:5) Naaso odur ber bi no, David annkaa ndzɛmba a nna Jehovah dze ama no no. Nna n’enyi nnsɔ dza ɔwɔ no; nna ɔpɛ bi aka ho. Ɔwɔ mu dɛ nna David wɔ yernom pii dze, naaso onyaa obi fofor ne yer ho akɔndɔ wɔ n’akoma mu. Nna ɔbaa no ne dzin dze Bath-sheba, na no kun nye Hittinyi Uriah. Pɛsɛankonya ntsi, David nye Bath-sheba dae na onyinsenii. Dza David yɛe no, nna ɔnnyɛ. Naaso dza ɔyɛe kaa ho no mpo dze, nna omuo koraa. Ɔyɛɛ nhyehyɛɛ dɛ wonku Uriah! (2 Sam. 11:2-15) Nna ebɛn adwen na ɔwɔ David ne tsirmu? Aso nna n’adwen nye dɛ Jehovah runnhu anaa? Ɔwɔ mu dɛ nna David dze mfe pii asom Jehovah dze, naaso ɔmaa n’enyi beer adze na otwaa do aba bɔn. Enyigyesɛm nye dɛ, ekyir yi David gyee too mu dɛ ɔayɛ bɔn na onuu noho. Jehovah dze no bɔn kyɛɛ no, na iyi maa n’enyi gyee!​—2 Sam. 12:7-13.

11. Dɛ mbrɛ Ephesusfo 5:3, 4 kyerɛ no, ebɛnadze na ɔbɔboa hɛn ma yaakõ etsia enyiber?

 ¹¹ Ebɛnadze na yesũa fi David n’asɛm no mu? Dza yesũa fi mu nye dɛ sɛ yɛda Jehovah ase wɔ dza ɔdze ama hɛn no ho a, yebotum akõ etsia enyiber. (Kenkan Ephesusfo 5:3, 4.) Ɔsɛ dɛ hɛn enyi sɔ dza yɛwɔ no. Hɔn a yɛahyɛ ase nye hɔn rusũa Bible no, yebotum ahyɛ hɔn nkuran ma da biara wɔada Jehovah ase wɔ adze kor a ɔayɛ ama hɔn no ho. Sɛ wotum yɛ dɛm a, dapɛn no mbra ewiei no, nna wɔada Jehovah ase wɔ ndzɛmba nkorkor esuon ho. (1 Thess. 5:18) Ana woara so yɛ biribi a ɔtse dɛm? Sɛ edwendwen dza Jehovah ayɛ ama wo nyinara ho a, ɔbɛka wo ma aada no ase. Sɛ eda ase wɔ ndzɛmba ho a, w’enyi bɔsɔ dza ewɔ no. Na sɛ w’enyi sɔ dza ewɔ no so a, w’enyi remmber adze.

12. Enyiber ntsi, ebɛnadze na Judas Iscariot yɛe?

¹² Osian enyiber ntsi Judas Iscariot yɛɛ ndzɛmba bɔn na oyii Jesus mae. Naaso ahyɛse no nna ɔnntse dɛm. (Luke 6:13, 16) Jesus paaw no kaa n’asomafo no ho. Ɔda edzi dɛ nna Judas yɛ obi a ɔbɔ noho mbɔdzen na wɔwɔ no mu ahotodo osiandɛ nna ɔno na ɔhwɛ Jesus nye asomafo no hɔn sika do. Nna dɛm sika no na wɔdze hwɛ hɔnho wɔ asɛnka edwuma no mu. Wɔ kwan bi do no, nna ɔtse dɛ sika a ndɛ yeyi boa wiadze nyina som edwuma no. Naaso odur ber bi no, Judas hyɛɛ ase dɛ oruwiawia sika no bi, ɔmmfa ho mpo dɛ nna ɔatse no mpɛn pii dɛ Jesus robɔ kɔkɔ wɔ enyiber ho no. (Mark 7:22, 23; Luke 11:39; 12:15) Judas buu n’enyi guu kɔkɔbɔ no nyinara do.

13. Ebɛn aber na ɔbɛdaa edzi dɛ Judas yɛ onyiberfo?

¹³ Wɔaka kakra ma Jesus ewu no, asɛm bi a osii no maa ɔbɛdaa edzi dɛ Judas yɛ onyiberfo. Jesus na n’esuafo no kɔr Simon kwatanyi no ne fie; nna Mary nye no nua Martha ka ho. Aber a woridzidzi no, Mary soɛree kohuee ngohuam a no bo yɛ dzen guu Jesus n’etsifi. Ber a Judas na esuafo nkaa no hunii no, hɔn bo fuuw kɛsenara. Esuafo nkaa no dze, bi a nna hɔn adwen nye dɛ nkyɛ wobotum atɔn na wɔdze sika no ahwɛ hɔnho wɔ asɛnka edwuma no mu. Naaso Judas dze, nna nnyɛ dɛm adwen no na ɔwɔ. Nna “ɔyɛ owifo,” ntsi nna ɔpɛ dɛ owia sika no bi. Ekyir yi enyiber ntsi Judas yii Jesus mae dze gyee sika a nna wɔdze tɔ akowaa.​—John 12:2-6; Matt. 26:6-16; Luke 22:3-6.

14. Ebɛn kwan do na awarfo bi dze afotu a ɔwɔ Luke 16:13 no yɛɛ edwuma?

¹⁴ Jesus maa dɛm nokwasɛm tsitsir yi tsenaa n’ekyirdzifo no adwen mu. Ɔkãa dɛ: “Hom runntum nnsom Nyankopɔn nye [Ahonyadze].” (Kenkan Luke 16:13.) Dɛm asɛm no da ho ara yɛ nokwar. Hom mma yɛnhwɛ mbrɛ awarfo bi a wɔwɔ Romania dze Jesus n’asɛm yi yɛɛ edwuma. Wonyaa edwuma bi wɔ ɔman bi a wodzi yie mu. Nna wɔbɛyɛ edwuma no wɔ ber tsiabaa bi mu. Wɔkãa dɛ: “Nna yɛdze kaw kɛse bi wɔ sikakorabea a ɔsɛ dɛ yetua, ntsi ahyɛse no dze yenyaa adwen dɛ Jehovah na oehyira hɛn ma hɛn nsa aka dɛm edwuma no.” Naaso nna ɔhaw bi wɔ hɔ. Nna edwuma no bɛma wɔatoto ɔsom a wɔdze ma Jehovah no adze. Aber a wɔkenkaan asɛm a wɔato dzin “Hom Mma Yɛmfa Akoma Kor Nkɔ Do Ndzi Nokwar” a ɔwɔ August 15, 2008 Ɔweɔn-Aban mu wiei no, wosii gyinae. Wɔtoaa do dɛ: “Sɛ sika ntsi na yerutu kwan akɔ ɔman fofor do akɛyɛ edwuma no a, nna ɔtse dɛ mbrɛ yɛdze ebusuabɔ a yɛnye Jehovah wɔ no ato nkyɛn. Nna yenyim dɛ dɛm a yɛbɛyɛ no bɛka yɛnye Jehovah ntamu ebusuabɔ no.” Ntsi wɔammpen do dɛ wɔbɛyɛ edwuma no. Ɔno ekyir no, ebɛn asɛm sii? Banyin no nyaa edwuma wɔ hɔn man no mu hɔ ara a nna ɔbɔboa  hɔn ma hɔn nsa aaka dza wohia no. Ɔbaa no kãa dɛ: “Jehovah ne nsa nnyɛ tsia.” Awarfo yi enyi agye dɛ wɔamma sika annyɛ hɔn Wura na mbom Jehovah.

15. Ebɛnadze ntsi na yebotum enya awerɛhyɛmu dɛ yebotum agye hɛnho efi Satan ne mfir mu?

¹⁵ Sɛ yehu dɛ enyiber anaa ahomemado aba hɛn akwan mu a, ebɛnadze na ɔsɛ dɛ yɛyɛ? Ɔsɛ dɛ yɛyɛ nsesa! Paul kãa dɛ hɔn a wɔatɔ Abɔnsam “efir mu” no botum efi mu. (2 Tim. 2:26) Dɛm ara na David yɛe; ɔgyee nkaenyim a Nathan dze maa no no too mu, onuu noho na osiesiee ɔnye Jehovah ntamu ebusuabɔ no. Ɔsɛ dɛ yɛkaa aber nyinara dɛ Jehovah ho yɛ dzen sen Satan koraa. Ntsi sɛ yɛgye mboa a Jehovah dze ma hɛn no to mu a, yebotum agye hɛnho efi Abɔnsam ne mfir nyinara mu.

16. Ebɛnadze na ɔbɔboa hɛn ma yeekwetsir Satan ne mfir no?

¹⁶ Ne papa mu no, ɔnnsɛ dɛ yɛma Satan ne mfir no yi hɛn mpo, ɔsɛ dɛ yekwetsir no koraa. Sɛ yebotum ayɛ dɛm a, gyedɛ Nyankopɔn nkotsee na ɔaaboa hɛn. Naaso ɔnnsɛ dɛ yɛgye hɛnho dzi dodoodow! Osiandɛ, Jehovah n’asomfo a wɔdze mfe pii asom no no tumii bɛyɛɛ enyiberfo anaa wɔmemaa hɔnho do. Ntsi da biara serɛ Jehovah dɛ ɔmboa wo ma yɛ wo mu nhwehwɛmu na hwɛ dɛ dɛm suban bɔn yi bi reda edzi wɔ wo nsusui nye wo ndzeyɛɛ mu anaa. (Ndw. 139:23, 24) Mma mma dɛm suban bɔn yi nnya wo do nkantando da!

17. Ebɛnadze na ɔbɔto hɛn tamfo Abɔnsam ndaansa yi ara?

¹⁷ Satan nye ɔbɔmbɔfo no, na ɔdze mfe mpempem pii na ɔdze ayɛ dɛm. Naaso ɔnnkɛkyɛr, wɔbɛkyekyer no na wɔaasɛɛ no koraa. (Nyi. 20:1-3, 10) Yɛrohwɛ dɛm aber no kwan dzendzenndzen. Kesi dɛ dɛm aber no bɛba no, ma w’enyiwa nda hɔ wɔ Satan ne mfir ho. Bɔ mbɔdzen dɛ eremma kwan ma enyiber anaa ahomemado nnyi wo dɛ efir. Si wo bo dɛ ‘ibesiw Abɔnsam kwan na oboguan efi wo nkyɛn.’​—Jas. 4:7.