1. Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ Setan ọ wọhọ ozuẹ hayo ohwo nọ ọ rẹ kpahe ifi?

OWARE nọ ozuẹ hayo ohwo nọ ọ rẹ kpahe ifi ọ gwọlọ kpobi họ, epanọ o re ro kpe arao hayo mu ei tobọ. Ọ sae kpahe oghoghẹrẹ eta, nwane wọhọ epanọ ọzae jọ nọ o se omariẹ ogbẹnyusu Job ọ ta. (Job 18:8-10) Eme ohwo nọ ọ rẹ kpahe ifi o re roro kpahe re ọ tẹ te kpahe ufi kẹ arao jọ? Ọ rẹ daoma riẹ kpahe arao na, te ejẹ riẹ, oware nọ o rẹ were iẹe, gbe oghẹrẹ ẹta nọ o rẹ sai mu ei. Setan ọ wọhọ ohwo otiọye na. O re fiẹrohọ omai re ọ riẹ eria nọ ma be hae nya, gbe eware nọ e rẹ were omai. Kẹsena ọ vẹ kpahe ẹta nọ o rri nọ o rẹ sai mu omai. Dede na, Ebaibol ọ ta nọ ẹta Setan ọ tẹ maki mu omai, ma sae vabọ. Ebaibol o te bi je wuhrẹ omai epanọ ma gbe ro kie ruọ eta riẹ hẹ.

2. Eta ivẹ Setan vẹ ahwo a bi kie ro gaga?

² U wo eta ivẹ jọ nọ Setan o bi ro mu ahwo gaga. Eye họ omorro gbe uvou-uthei. * Setan ọ rọ eta nana mu ahwo gaga no anwọ ikpe buobu ze na. Ọ wọhọ omuemevra nọ ọ rẹ bẹbẹ ọvra ruọ ẹta riẹ, o ve mu ei. (Ol. 91:3) Rekọ u fo nọ agbefẹ Setan o re mu omai hi. Fikieme ma rọ ta ere? Keme Jihova o dhesẹ eghẹ Setan kẹ omai no.​—2 Kọr. 2:11.

3. Fikieme Jihova o ro ru re a gbiku ahwo nọ a wo omorro gbe uvou-uthei fihọ Ebaibol?

³ Jihova ọ vuẹ omai ebẹbẹ nọ i te idibo riẹ nọ i wo omorro gbe uvou-uthei, ọ tẹ be rọ ere si omai ozọ re ma whaha ekpehre iruemu nana. Ma te ta kpahe ahwo jọ, yọ whọ te ruẹ nọ dede nọ ahwo nana a gọ Jihova kri no, a kie eta Setan nana ghele. Kọ onana u dhesẹ nọ ma ti kie eta na  re? Vievie. Jihova o ru re a gbiku ahwo nana fihọ Ebaibol na re e jọ “unuovẹvẹ kẹ omai.” (1 Kọr. 10:11) Jihova ọ riẹ nọ ma sai wuhrẹ no oware nọ o via kẹ ahwo nana ze re u fiobọhọ kẹ omai kẹnoma kẹ egbefẹ Setan.

4. Eme o re noi ze nọ ma te wo omorro?

⁴ Setan ọ gwọlọ nọ ma wo omorro. Ọ riẹ nọ ma te wo omorro, ma te jọ wọhọ ọyomariẹ, yọ ma te gbẹ sai wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ hẹ. (Itẹ 16:18) Fikiere Pọl ọ vẹvẹ omai unu nọ ma yọroma keme ohwo “ọ sai fu uke avọ omorro o ve ti kie ruọ oghẹrẹ obrukpe nọ o te Ẹdhọ.” (1 Tim. 3:6, 7) O tẹ make rọnọ ma rrọ ukoko na kri no hayo ma kurẹriẹ obọ, ma gbẹ yọroma ha, ma sai wo omorro.

5. Wọhọ epanọ o rrọ Ọtausiuwoma Na 7:16, 20, ẹvẹ ohwo ọ sai ro dhesẹ nọ o wo omorro?

⁵ Ohwo nọ o re ru omorro yọ ohwo oriobọ. Setan ọ gwọlọ nọ ma jọ ahwo oriobọ. Ọ gwọlọ nọ ma hai roro kpahe omamai ọvo nọ ebẹbẹ i te te omai viukpenọ ma re roro kpahe Jihova. Wọhọ oriruo, o sae jọ nọ a gu ọrue fihọ owhẹ uzou hayo a ru owhẹ oware jọ nọ o da owhẹ gaga evaọ ukoko na. Nọ o tẹ via ere, Setan ọ rẹ gwọlọ nọ who muofu kẹ Jihova hayo inievo ukoko na. Ọ rẹ gwọlọ nọ who roro nọ who te ru oware nọ udu ra o vuẹ owhẹ evaọ ẹme na oye o mai woma viukpenọ who re lele ẹme nọ Ebaibol ọ ta.​—Se Ọtausiuwoma Na 7:16, 20.

6. Eme oware nọ o via kẹ oniọvo-ọmọtẹ obọ Netherlands na u wuhrẹ owhẹ?

⁶ U wo oniọvo-ọmọtẹ jọ evaọ obọ Netherlands nọ eva e jẹ dha gaga fiki uruemu inievo jọ. Ọ tẹ vuẹ omariẹ nọ ọ te gbẹ sai thihakọ uruemu inievo nana ha. Ọ ta nọ: “Oma o jọ omẹ ọkọkora. Mẹ jẹ sai si ofu na no eva ha. Fikiere mẹ tẹ ta kẹ ọzae mẹ nọ joma kwa kpohọ ukoko ọfa.” Kẹsena oniọvo-ọmọtẹ na o te rri JW Broadcasting^® amara Asa ọrọ 2016. A jariẹ ta kpahe oware nọ ma rẹ sai ru nọ  inievo efa a te wo uruemu nọ o were omai hi. Oniọvo-ọmọtẹ na ọ ta nọ: “Mẹ ruẹ vuhumu nọ u fo nọ mẹ rẹ daoma wo omaurokpotọ re mẹ jẹ kareghẹhọ eria nọ me bi jo ruthọ ukpenọ mẹ rẹ gwọlọ epanọ inievo efa a re ro nwene uruemu rai fiki mẹ. Broadcasting amara yena u fiobọhọ kẹ omẹ ruẹ nọ u fo nọ mẹ rẹ tẹrovi Jihova gbe esuo riẹ.” Kọ whọ gbẹ ruẹ oware nọ ma be ta na? Nọ who te wo ẹbẹbẹ jọ, daoma roro kpahe Jihova. Lẹ sei re o fiobọhọ kẹ owhẹ rri inievo efa wọhọ epanọ o bi rri rai. Jihova Ọsẹ obọ odhiwu ra ọ be ruẹ nọ inievo yena a bi ruthọ, rekọ ọ be rọvrẹ rai. Ọ gwọlọ nọ who ru epọvo na re.​—1 Jọn 4:20.

7. Eme ọ via kẹ Uzaya ovie na?

⁷ Ovie Juda jọ nọ a re se Uzaya ọ jẹ ohrẹ rehọ họ fiki omorro, o tẹ whae ze nọ o ro ru oware nọ a kẹ riẹ udu nọ o ru hu. Uzaya o ru emamọ eware buobu. O fi emo buobu kparobọ. Ọ bọ ikpewho buobu, o te je wo egbọ sa-sa. “Ọghẹnẹ uzẹme na o ru nọ eware i ro woma kẹe.” (2 Irv. 26:3-7, 10) “Rekọ, nọ ọ nwane ga no, omorro o tẹ ruọ udu riẹ, onọ o wha okpẹtu sei.” Jihova ọ ta no vẹre inọ izerẹ na ọvo họ enọ e rẹ mahe insẹnse evaọ etẹmpol na. Rekọ omorro u ru nọ Uzaya ovie na o ro kpobọ etẹmpol nyae mahe insẹnse. Oware nọ o ru na o were Jihova ha, fikiere ọ tẹ rọ oti tehe iẹe. Uzaya ọ mọ oti na bọo ẹdẹ nọ o ro whu.​—2 Irv. 26:16-21.

8. Ẹvẹ ẹme nọ ọ rrọ 1 Ahwo Kọrint 4:6, 7 o sai ro fiobọhọ kẹ omai whaha omorro?

⁸ Kọ agbefẹ omorro o sai mu omai re wọhọ epanọ o mu Uzaya na? Joma ta kpahe oniọvo jọ nọ a re se José. Okọ riẹ o jẹ riẹ nya ziezi, ọ tẹ jẹ jọ ọkpako ukoko nọ a jẹ kẹ adhẹẹ gaga. Ọ jẹ hai ru ẹme ziezi evaọ ikokohọ, yọ esẹro enyawariẹ a jẹ hai nyabru ei nọ a tẹ gwọlọ ohrẹ. Oniọvo na ọ ta nọ: “Rekọ fikinọ mẹ jẹ hae riẹ eware ru gaga, yọ me wo eriariẹ ziezi, mẹ gbẹ jẹ rẹroso Jihova ha. Me rri nọ me kruga ziezi evaọ ukoko na fikiere mẹ gbẹ jẹ daezọ ohrẹ gbe unuovẹvẹ nọ u je no obọ Jihova ze he.” José ọ tẹ thuzi ulogbo jọ, a te si ei no ukoko. Nọ ikpe buobu e vrẹ no, a tẹ rehọ iẹe zihe ze. Ọ ta nọ: “Jihova o wuhrẹ omẹ no inọ orọnikọ uvẹ-iruo nọ ma wo evaọ ukoko na họ ẹme na ha, rekọ ma te bi ru oware nọ  ọ gwọlọ.” Joma hae kareghẹhọ nọ eriariẹ gbe uvẹ-iruo kpobi nọ ma wo evaọ ukoko na, Jihova họ ọnọ ọ rehọ e rai kẹ omai. (Se 1 Ahwo Kọrint 4:6, 7.) Ma te bi ru omorro, Jihova ọ rẹ gbẹ rọ omai ru iruo ho.

9. Eme Setan avọ Ivi a ru fiki uvou-uthei?

⁹ Nọ a tẹ be ta ẹme uvou-uthei, Ẹdhọ họ ọnọ iroro mai e rẹ kaki kpohọ. Nọ orọnọ emamọ ukọ-odhiwu ọ jọ vẹre na, u dhesẹ nọ o ti wo emamọ eware buobu. Rekọ e da riẹ ẹro ho. Ọ gwọlọ nọ a rẹ gọe wọhọ epanọ a be gọ Jihova na. Fikinọ Setan ọ gwọlọ nọ ma jọ wọhọ ọyomariẹ, ọ rẹ gwọlọ nọ ma wo oghẹrẹ iroro nọ ọyomariẹ o wo na, re eware nọ ma wo e gbẹ da omai ẹro ho. Ivi họ ohwo ọsosuọ nọ ọ bẹbẹ họ re o wo oghẹrẹ iroro riẹ. Jihova Ọsẹ oyoyou na ọ kẹ Adamu avọ Ivi eware buobu nọ a rẹ sae re. Ọ ta kẹ ae nọ a rẹ sae “jọ ure kpobi evaọ ọgbọ na re” u te no ọvo no. (Emu. 2:16) Ghele na Setan ọ tẹ viẹ Ivi họ re o roro nọ emamọ oware jọ o te vrẹ riẹ nọ ọ gbẹ re ubi-ure na ha. Eware buobu nọ Jihova ọ kẹ Ivi na e da riẹ ẹro ho, yọ ma riẹ oware nọ u no rie ze. Ivi ọ raha uzi Ọghẹnẹ, o te whu uwhremu na.​—Emu. 3:6, 19.

10. Ẹvẹ Devidi ovie na o ro kie ẹta uvou-uthei?

¹⁰ Devidi o fe, ọ jọ ovie, o te je fi emo buobu kparobọ no. Rekọ uvou-uthei u ru nọ eware nana kpobi nọ Jihova o ru kẹe na e rọ thọrọ iẹe ẹro. Devidi ọ ta dede inọ eware nọ Ọghẹnẹ o ru kẹe “i bu vi eware nọ [ọ] rẹ sai kele!” (Ol. 40:5) Rekọ nọ u te oke jọ, eware nọ Jihova o ru kẹe no e tẹ thọrọ iẹe ẹro. Eware na e gbẹ dae ẹro ho. Ọ tẹ jẹ gwọlọ efa. O wo eyae buobu. Ghele na, ọ tẹ jẹ gwọlọ aye omọfa dede nọ ọ riẹ nọ oware utioye na o thọ. Odẹ aye na Bat-shiba aye Uraya, ohwo Hit. Devidi o lele aye na wezẹ, aye na o te dihọ. Ghelọ epanọ oware nọ o ru na u yoma te na, o te je ru nọ a ro kpe ọzae aye na no. (2 Sam. 11:2-15) Eme Devidi o je tube roro oke yena? Kọ o je roro nọ Jihova ọ te ruẹ e riẹ hẹ? Devidi nọ ọ jẹ riẹ ru ziezi vẹre na o wo uvou-uthei uwhremu na, yọ okpẹtu o no rie ze. Rekọ u woma gaga inọ ọ rọwo iruthọ riẹ, o te kurẹriẹ. Yọ eva e were riẹ gaga inọ Jihova ọ rọvrẹ riẹ.​—2 Sam. 12:7-13.

11. Wọhọ epanọ o rrọ obe Ahwo Ẹfisọs 5:3, 4, ma tẹ be hai yere Ọghẹnẹ, ẹvẹ u re ro fiobọhọ kẹ omai?

 ¹¹ Eme ma wuhrẹ no oware nọ o via kẹ Devidi na ze? U wuhrẹ omai nọ ma tẹ be hai yere Jihova kẹ eware nọ ọ kẹ omai no, ma ti gbe wo uvou-uthei he. Oware nọ ma wo o rẹ da omai ẹro. (Se Ahwo Ẹfisọs 5:3, 4.) Ma te bi wuhrẹ Ebaibol kugbe ohwo, ma rẹ ta kẹe nọ jọ ọ hai roro kpahe oware jọ nọ Jihova o ru kẹe no evaọ okpẹdoke kpobi re o je yere iei kẹ oware yena. Ohwo o te bi ru enẹ kẹdẹ kẹdẹ, u dhesẹ nọ u ti wo eware ihrẹ nọ ọ te rọ fiki rai yere Jihova evaọ olẹ riẹ evaọ ẹkpoka. (1 Tẹs. 5:18) Kọ whọ be hai ru oware utioye? Whọ tẹ be hai roro kpahe eware kpobi nọ Jihova o ru kẹ owhẹ no, who ti yere iei. Eware nana e vẹ te da owhẹ ẹro. Yọ e tẹ da owhẹ ẹro, whọ te gbẹ sai wo uvou-uthei hi.

12. Eme uvou-uthei o lẹliẹ Judas Iskariọt ru?

¹² Uvou-uthei u ru nọ Judas Iskariọt o ro ru oware aghẹruẹ jọ, o vivie Olori riẹ Jesu. Orọnọ ere Judas ọ jọ notọ ze he. (Luk 6:13, 16) Jesu ọ salọ Judas re ọ jọ ukọ riẹ. Ọ jọ emamọ ohwo nọ a re fievahọ, oyejabọ nọ a rọ kẹe ẹkpẹti ugho kru. Ẹkpẹti na Jesu avọ ikọ riẹ a jẹ hae rehọ ugho no ze ro ru oware kpobi nọ a gwọlọ evaọ etoke onya usi uwoma ota rai. Ma sae ta nọ igho nọ e jọ ẹkpẹti na e wọhọ igho unevaze iruo akpọ-soso na nẹnẹ. Rekọ nọ u te oke jọ, Judas ọ tẹ jẹ hae jọ ẹkpẹti na tho igho dede nọ o je yo nọ Jesu ọ jẹ hae vẹvẹ ahwo unu kpahe uvou-uthei unuẹse buobu. (Mak 7:22, 23; Luk 11:39; 12:15) Eme nọ Jesu ọ jẹ ta na kpobi e jẹ ruọ Judas ezọ họ.

13. Oke vẹ Judas o ro dhesẹ nọ o gine wo uvou-uthei?

¹³ Oware jọ nọ o via omoke kpẹkpẹe taure Jesu o te ti whu u dhesẹ nọ Judas o gine wo okpuru gaga. Ẹdẹ jọ ọ jariẹ nọ Jesu avọ ilele riẹ, gbe Meri avọ Mata a kpahe Saemọn nọ ọ jọ ọmoti vẹre. Nọ a jẹ re emu, Meri ọ tẹ kpama, o te ku udẹ oghaghae jọ fihọ uzou Jesu. Eva Meri e tẹ dha Judas gbe ilele nọ i kiọkọ gaga fiki oware nọ o ru na. O sae jọ nọ oware nọ eva e rọ dha ilele nọ i kiọkọ họ, a roro nọ a hae te rọ ugho udẹ yena ru eware efa evaọ usi uwoma ota na. Rekọ oware nọ o lẹliẹ eva dha Judas sa. “Oji ọ jọ,” yọ ọ gwọlọ ugho nọ o re tho evaọ ẹkpẹti na. Uwhremu na, fiki uvou-uthei riẹ na, o te vivie Jesu fiki unuigho nọ a rẹ rọ dẹ ọrigbo gheghe.​—Jọn 12:2-6; Mat. 26:6-16; Luk 22:3-6.

14. Ẹvẹ ọzae-avọ-aye jọ a ro lele eme nọ e rrọ Luk 16:13?

¹⁴ Jesu ọ vuẹ ilele riẹ ẹme jọ nọ o wuzou gaga inọ: “Wha sae jọ erigbo kẹ Ọghẹnẹ gbe Efe he.” (Se Luk 16:13.) Uzẹme ọvo ọ rrọ ẹme yena. Joma ta kpahe oghẹrẹ nọ ọzae-avọ-aye jọ evaọ obọ Romania a ro lele ẹme Jesu nana. Iruo ubroke jọ i te rai obọ evaọ orẹwho ofa jọ nọ ugho o rrọ ziezi. A ta nọ: “Ma reosa jọ pẹhẹ nọ o gwọlọ nọ ma rẹ hwa. Fikiere nọ iruo na e kaki te omai obọ, ma te je roro nọ Jihova ọ be ghale omai na.” Rekọ ẹbẹbẹ jọ ọ riẹ. Iruo na e te whae ze nọ a gbe ti ro wo uvẹ kẹ egagọ Jihova tere he. Rekọ nọ a se uzoẹme jọ nọ o ta nọ “Rehọ Udu Ra Kpobi Yoẹme Kẹ Ọghẹnẹ” evaọ Uwou-Eroro Aria 15, 2008 no, a tẹ jiroro oware nọ a ti ru. A ta nọ: “Otẹrọnọ ma rọ fiki ugho nọ ma re le kwa kpohọ orẹwho ofa, yọ ma te sai wo uvẹ gọ Jihova ha, kiyọ usu mai kugbe Jihova o rrọ omai oja tere he. Ma riẹ nọ ma tẹ  kwa nya, usu mai avọ Jihova o gbẹ te kpekpe he.” Fikiere a tẹ siọ iruo na. Kọ eme o no rie ze? Ọzae na ọ ruẹ iruo efa evaọ orẹwho rai, yọ ugho nọ u ti noi ze u ti te ai ru oware nọ a gwọlọ. Aye na ọ ta nọ: “Jihova o re fi idibo riẹ họ otọ vievie he.” Eva e be were ọzae-avọ-aye na enẹna fikinọ a rọ Jihova karo, orọnikọ ugho ho.

15. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ ma sae vabọ no egbefẹ Setan?

¹⁵ Eme ma re ru nọ ma te muẹrohọ nọ oware o gbẹ be da omai ẹro tere he hayo ma bi ru omorro? Ma re nwene! Pọl ukọ na ọ ta nọ ahwo nọ Ẹdhọ ‘o mu ọkpokpọ’ a sae vabọ. (2 Tim. 2:26) Ere Devidi o ru. Ọ gaviezọ oke nọ Netan ọ whọku ei, o kurẹriẹ jẹ ruẹrẹ usu riẹ họ kugbe Jihova. Hae kareghẹhọ nọ Jihova ọ ga vi Ẹdhọ kpekufiẹ. Fikiere ma tẹ kuvẹ re Jihova o fiobọhọ kẹ omai, ma te sae vabọ no egbefẹ Setan kpobi.

16. Eme o re fiobọhọ kẹ omai nọ ma gbe ro kie eta Setan he?

¹⁶ Ukpenọ ma re kie ruọ ẹta Setan no, ma vẹ dhogbo epanọ ma rẹ rọ vabọ noi, ma gbe kie ruọ iẹe he oye o mai woma. Ọghẹnẹ ọvo ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai nọ ma gbe kie ruọ ẹta Setan he. Rekọ ma du roro nọ ma kruga vi ohwo nọ o re kie eta Setan he. Makọ inievo nọ i kri ukoko na no dede a wo omorro hayo uvou-uthei uwhremu na. Fikiere hae lẹ se Jihova kẹdẹ kẹdẹ re o fiobọhọ kẹ owhẹ riẹ sọ who mu ekpehre iruemu nana họ ewo no. (Ol. 139:23, 24) Rọ oghẹrẹ kpobi whaha omorro gbe uvou-uthei.

17. Eme ọ te via kẹ Ẹdhọ nọ ọ rrọ ọwegrẹ mai na kẹlena?

¹⁷ Anwọ ikpe buobu ze na Setan ọ be rọ kpahe eta kẹ ahwo. Rekọ a te gbae ifi kẹlena je kpei no. (Evia. 20:1-3, 10) Ajọ ẹdẹ yena o te vẹrẹ! Rekọ taure ẹdẹ yena o te ti te, hae yọroma gaga kẹ egbefẹ Setan. Daoma gaga re whọ whaha omorro hayo uvou-uthei. Joma gbaemu nọ ma rẹ “wọso Ẹdhọ, ọ te dhẹ siọ” omai ba.​—Jem. 4:7.