1. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩkpaɣ Sataŋ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ ɛgbam nɔɔyʋ?

KAÐƲWA kʋɖʋmaɣ koŋ ɛgbam wɛna, ŋga lɛ se ɛkpa yaa ɛkʋ kpɩnɛ nɖɩ ɛñɩnɩɣ yɔ. Ɛpɩzɩɣ nɛ ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ kpacanaa ndɩ ndɩ. Halɩ ɛpɩzɩɣ nɛ ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ mba pɔ-tɔm laŋɩyɛ hɛzɩyaa cɛtɩyaa mba pɔkɔm se pɛhɛzɩɣ Yɔɔb laŋɩyɛ yɔ pa-taa lɛlʋ yɔɔdaa yɔ. (Yɔɔb 18:8-10) Ɛzɩma ɛgbam nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛñɩ kpaca se pɩsa nɛ kpɩnɛ naɖɩyɛ tɔlɩ kɩ-taa? Ɛkpɛlɩkɩɣ nɛ ɛtɩlɩ kpɩnɛ nɖɩ camɩyɛ. Le ɖiwoki? Ɛbɛ ɖɩsɔɔlaa? Kpaca ŋgʋ pɩmʋnaa se ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ nɛ ɛkpa-ɖɩ? Sataŋ wɛ ɛzɩ ɛgbam ɛnʋ yɔ. Ɛkpɛlɩkɩɣ se ɛtɩlɩ-ɖʋ. Ɛnaɣ ɖenɖe ɖiwoki nɛ mbʋ ɖɩsɔɔlaa yɔ. Pʋwayɩ lɛ, ɛñɩ kpaca ŋgʋ ɛtaɣ liu se kɩkpaɣ-ɖʋ nɛ ɖiiɖiɣziɣna yɔ. Ɛlɛ Bibl heyiɣ-ɖʋ se paa ɛ-kpaca ɛkpa-ɖʋ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlɩɩ kɩ-taa. Kɩwɩlɩɣ-ɖʋ ɖɔɖɔ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩfɛɛ ɛ-kpacanaa mba pa-tɩŋa yɔ.

2. Kpacanaa mba Sataŋ kɩlɩɣ labɩnʋʋ tʋmɩyɛ nɛ ɛkpaɣ ɛyaa yɔ, pa-taa nabɛyɛ lɛ mba?

² Kpacanaa mba Sataŋ kɩlɩɣ labɩnʋʋ tʋmɩyɛ nɛ ɛkpaɣ ɛyaa yɔ, pa-taa nabɛyɛ lɛ tɩ kpazʋʋ nɛ ɛsa naɣ naɣ. * Sataŋ paɣzʋʋ tɩŋnʋʋ wɛtʋ kɩdɛkɛdɩtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ nɛ ehikiɣ ɛyaa yɔ, pɩlakɩ pɩnzɩ kudokiŋ sakɩyɛ yɔ. Ɛwɛ ɛzɩ sumasɩ kpayʋ weyi ɛkpaɣ sumasɩ kpaca nakʋyʋ taa yaa piyuu nakʋyʋ taa yɔ. (Keɣa 90:3) Ɛlɛ, pɩfɛyɩ se ɖiyele nɛ Sataŋ kpa-ɖʋ. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Yehowa wɩlɩ-ɖʋ lɛɣtʋ ndʋ Sataŋ lakɩnɩ tʋmɩyɛ se ɛkpa ɛyaa yɔ.—2 Kɔr. 2:11.

3. Ɛbɛ yɔɔ Yehowa yeba nɛ pama ɛyaa mba paawɛnɩ tɩ kpazʋʋ nɛ ɛsa naɣ naɣ yɔ pɔ-tɔm Bibl taa?

³ Nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ Yehowa tɩŋɩɣna nɛ ɛpakɩ-ɖʋ se ɖɩtaawɛɛnɩ tɩ kpazʋʋ nɛ ɛsa naɣ naɣ yɔ, ɩ-taa nakʋyʋ lɛ se  eseɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ mbʋ pɩtalɩ ɛ-sɛyaa nabɛyɛ yɔ pɩ-taa. Ðɩkaɣ naʋ ɛzɩma Sataŋ pɩzaa nɛ ɛkpa ɛyaa mba papaɣzɩ sɛʋ Yehowa pileɖaa yɔ pa-taa nabɛyɛ yɔ. Ɛzɩ pɩwɩlɩɣ se ɖɩkaɣ tɔlʋʋ tɩ kpazʋʋ nɛ ɛsa naɣ naɣ kpacanaa taa kokoko yaa we? Aayɩ. Yehowa yeba nɛ pama kɩɖaŋ ɛnɩ ɩ-tɔm Bibl taa se ɛtɩŋnɩ ɩ-yɔɔ nɛ ‘ɛpaɣ-ɖʋ.’ (1 Kɔr. 10:11) Ɛnawa se ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ kɩɖaŋ ɛnɩ ɩ-taa nɛ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩfɛɛ Eleeu kpacanaa yaa ɖɩlɩɩ pa-taa.

4. Ye ɖɩkpazɩɣ ɖa-tɩ yɔ, ɛbɛ pɩzɩɣ nɛ pɩtalɩ-ɖʋ?

⁴ Sataŋ sɔɔlaa se ɖɩpɩsɩ tɩ kpazɩyaa. Ɛnawa se ye ɖɩpɩsɩ tɩ kpazɩyaa yɔ, ɖɩwɛɣ ɛzɩ ɛnʋ yɔ nɛ ɖilesi wezuu maatɛŋ caɣʋ lidaʋ ŋgʋ ɖɩwɛna yɔ. (Adu. 16:18) Pʋyɔɔ apostoloo Pɔɔlɩ paɣ-ɖʋ se ɛyʋ nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ “ɛkpazɩ ɛ-tɩ nɛ ɛtɔlɩ tɔm hʋʋ mbʋ pahʋnɩ Eleeu yɔ, pɩ-taa.” (1 Tim. 3:6, 7) Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩtalɩ ɖa-taa paa anɩ mbʋ, paa ɖɩpaɣzʋʋ Yehowa sɛʋ yɔ pileɖaa yaa pitileɖi yɔ.

5. Ɛzɩ pɔyɔɔdʋʋ Eklesɩyastɩ 7:16, 20 taa yɔ, ɛzɩma ɛyʋ nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛwɩlɩ se ɛwɛnɩ tɩ kpazʋʋ?

⁵ Ɛyaa mba pakpazɩɣ pa-tɩ yɔ, pɛwɛnɩ piɖeni men-ɖeke lɩmaɣza. Sataŋ ñakɩ pana se eyele nɛ ɖɩmaɣzɩ ɖa-maɣmaɣ ɖa-tɩ yɔɔ nɛ pɩkpaɖɩ Yehowa yɔɔ, kɔzɩ kɔzɩ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkatɩɣ kala yɔ. Kɩɖaŋ nɩɩyɩ yɔ: Wiɖiyi nɔɔyʋ cɛtɩnɩ ña-taa se ŋlabɩ nabʋyʋ? Yaa wiɖiyi nɔɔyʋ muli-ŋ? Sataŋ kaɣ sɔɔlʋʋ se ña-taa ɛwɩɩnɩ Yehowa yaa ño-koobiya. Nɛ Eleeu sɔɔlaa se ŋmaɣzɩ se nʋmɔʋ ŋgʋ ki-ɖeke kɩ-yɔɔ ŋpɩzɩɣ ŋtɩŋna nɛ ŋcɔnɩ tɔm ndʋ ti-ɖeɖe yɔ, ŋgʋ lɛ se ŋla mbʋ ŋmaɣzɩɣ yɔ nɛ ŋtaaɖɔ lɔŋ weyi Yehowa tɩŋɩɣnɩ ɛ-Tɔm yɔɔ nɛ ɛtasɩɣ-ŋ yɔ ɩ-yɔɔ.—Kalɩ Eklesɩyastɩ 7:16, 20.

6. Peeyibaa koobu halɩñɩnʋ weyi ɛ-tɔm ɖɩyɔɔdaa yɔ, ɛbɛ ŋpɩzɩɣ nɛ ŋkpɛlɩkɩ mbʋ pɩtalɩ-ɩ yɔ pɩ-taa?

⁶ Iyele nɛ ɖɩna koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ kɩɖaʋ; ɛwɛ Peeyibaa ɛjaɖɛ taa, eyeba nɛ lalaa ɛjandʋ ɖʋ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ. Ɛtaasɔɔlɩ se ɛkpaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛ nɛ ɛyaa mba patasɩ caɣʋ. Ɛyɔɔdaa se: “Pɩlakaɣ-m ɛzɩ mɛwɛ men-ɖeke yɔ, nɛ mantaapɩzɩɣ se menkpeɣ-wɛ. Meheyi  ma-walʋ se pɩpɔzʋʋ se ɖɩlɛɣzɩ ɛgbɛyɛ.” Pʋwayɩ lɛ, ɛcɔnɩ mars 2016 tɛ JW Tɔm Ðɩyɔɔdɩyɛ^® yɔɔ ɖʋtʋ. Ðʋtʋ ndʋ tɩ-taa, patasɩ lɔŋ pɩlɩɩnɩ mbʋ ɛyʋ pɩzɩɣ ɛla nɛ ɛlʋbɩnɩ lalaa ɛjandʋ yɔ. Koobu halɩñɩnʋ ɛnʋ ɛtasɩ yɔɔdʋʋ se: “Mbʋ ɛzɩ maañaɣ pana se mɛlɛɣzɩ mon-koobiya ɛgbɛyɛ taa lɛ, manawa se pɩkɩlɩɣ ɖeu se moluzi man-tɩ nɛ mamaɣzɩ ma-maɣmaɣ mɛ-ɛjandʋ yɔɔ. Ðʋtʋ ndʋ, tɩsɩnɩ-m nɛ manka ma-lɩmaɣza Yehowa nɛ e-kewiyitu kɩkɩlɩtʋ tɔɔʋ yɔɔ.” Lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ-ŋ? Alɩwaatʋ ndʋ ŋkatɩɣ kaɖɛ naɖɩyɛ yɔ, ka ña-lɩmaɣza Yehowa yɔɔ. Tendi-i se ɛsɩnɩ-ŋ nɛ ŋna lalaa ɛzɩ ɛnaɣʋ-wɛ yɔ. Ña-Caa weyi ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ, ɛnaɣ pɛ-ɛjandʋ; ɛlɛ ɛsɔɔlɩ faaa se ekpeɣ-wɛ. Ɛsɔɔlaa se ña ɖɔɖɔ ŋla mbʋ.—1 Yoh. 4:20.

7. Ɛbɛ talɩ Wiyaʋ Uziya?

⁷ Tɩ kpazʋʋ yeba nɛ Yuuda Wiyaʋ Uziya kizi lɔŋ tasʋʋ nɛ ɛla mbʋ pɩtaaha-ɩ waɖɛ se ɛla yɔ. Uziya kaakɛ ɛyʋ weyi ɛwɛ niye siŋŋ hɔɔlɩŋ sakɩyɛ taa yɔ. Ɛwabɩ yoŋ sakɩyɛ, ɛma tɛtʋ ndɩ ndɩ sakɩyɛ, nɛ ɛɛwɛnɩ hayɩm sakɩyɛ. ‘Ɛsɔ toovenim tʋ laba nɛ pɩɖɔmnɩ-ɩ.’ (4 Aw. 26:3-7, 10) Bibl yɔɔdaa se: “Ɛlɛ, ɛkpa ɖoŋ mbʋ lɛ, ɛkpazɩ ɛ-tɩ nɛ pɩɖʋzɩ-ɩ.” Yehowa kaatɛm ɖʋʋ paɣtʋ se cɔjɔnaa ɖeke wɛnɩnɩ waɖɛ se pɔsɔ tɩlaaɖɩ miŋ templo taa. Ɛlɛ Wiyaʋ Uziya kpazɩ ɛ-tɩ nɛ ɛsʋʋ templo taa se ɛsɔkɩ tɩlaaɖɩ miŋ. Pɩtaakɛdɩnɩ Yehowa nɛ eyele nɛ abalʋ tɩ kpazɩyʋ ɛnʋ ɛpɩsɩ canaɣ. Uziya kaakɛ canaɣ mbʋ nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ ɛ-sɩm wiye.—4 Aw. 26:16-21.

8. Ye ɖɩɖɔŋ tɔm ndʋ tɩwɛ 1 Kɔrɛntɩ mba 4:6, 7 taa yɔ tɩ-yɔɔ yɔ, ɛzɩma pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtaakpazɩ ɖa-tɩ?

⁸ Ɛzɩ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩpɩsɩ tɩ kpazɩyaa nɛ ɖɩla kɩwɛɛkɩm ɛzɩ Uziya yɔ? Iyele nɛ ɖɩna José kɩɖaʋ. Ɛɛkɛ tʋmlaɖʋ weyi pɩɖɔŋaɣnɩ-ɩ camɩyɛ siŋŋ yɔ, nɛ ɛɛkɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ weyi ɛgbɛyɛ taa ñɩma ñaŋaɣ ɖɔɖɔ yɔ. Ɛyɔɔdaɣ samaɣ taa tɔm kigbeɣliŋ taa, nɛ egeetiye yɔɔ cɔnɩyaa pɔzaɣ-ɩ lɔŋ tasʋʋ. Ɛyɔɔdaa se: “Mantaɣaɣ liu ma-maɣmaɣ mɔ-lɔŋ nɛ hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa mɛwɛ niye yɔ. Mantaataɣ Yehowa liu. Mamaɣzaɣ se mɛwɛ ɖoŋ nɛ pʋyɔɔ lɛ, mantaawelisiɣni Yehowa paɣʋ nɛ ɛ-lɔŋ tasʋʋ.” José kɔm nɛ ɛla kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ nɛ palɩzɩ-ɩ ɛgbɛyɛ taa. Pɩnzɩ nasɩyɩ wayɩ lɛ, paɖaɣnɩ-ɩ pɩsɩnʋʋ. Ɛyɔɔdɩ lɛɛlɛɛyɔ se: “Yehowa wɩlɩ-m se pɩtɩkɛ hɩɖɛ sɛʋ tɔm cɛyɩna, ɛlɛ mbʋ pɩ-tɔm cɛyaa yɔ lɛ se ɖɩla mbʋ ɛpɔzʋʋ-ɖʋ yɔ.” Pɩwɛɛ se ɖɩtɔzɩ se paa ɖɩtɩɩwɛ niye ɛzɩma yaa paa wala  wena ɖɩtɩɩwɛnɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ, Yehowa hanɩ-ɖʋ. (Kalɩ 1 Kɔrɛntɩ mba 4:6, 7.) Ye ɖɩkpazɩɣ ɖa-tɩ yɔ, Yehowa ɛɛkaɣ-ɖʋ labɩnʋʋ tʋmɩyɛ.

9. Ɛbɛ ɛsa naɣ naɣ yeba nɛ Sataŋ nɛ Ɛva pala?

⁹ Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩmaɣzɩɣ ɛsa naɣ naɣ yɔɔ yɔ, pɩtɩla ɖɩtɔzʋʋ Sataŋ Eleeu yɔɔ. Sataŋ kaakɛ Yehowa tiyiyaa taa lɛlʋ nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛɛwɛnɩ wala kɩbana sakɩyɛ. Ɛlɛ ɛɛsɔɔlaa se ɛwɛɛnɩ wala nɛ pɩkpaɖɩ. Ɛɛsɔɔlaa se pɛcɛlɩ-ɩ sɛtʋ ndʋ pɩmʋnaa se pɛcɛlɩ Yehowa ɖeke yɔ. Sataŋ sɔɔlaa se ɖɩwɛɛ ɛzɩ ɛnʋ yɔ, pʋyɔɔ ɛñakɩ pana se eyele nɛ ɖe-liu ɛtaasɩbɩnɩ mbʋ ɖɩwɛna yɔ. Ɛcalɩ paɣzʋʋ labʋ mbʋ, alɩwaatʋ ndʋ ɛyɔɔdɩnɩ Ɛva yɔ. Yehowa kaaɖʋ sɔɔlɩm nɛ ɛha Ɛva nɛ ɛ-walʋ tɔɔnasɩ kɩbanzɩ sakɩyɛ. Eheyi-wɛ se pɔtɔɔ “kajaɣ taa tɩŋ kpeekpe pee” ɛlɛ tɩʋ kʋɖʋmʋʋ ɖeke pee eheyi-wɛ se pataatɔɔ. (Kiɖe 2:16) Ɛlɛ Sataŋ peɣzi Ɛva nɛ ɛlɛ maɣzɩ se pɩpɔzʋʋ se ɛtɔɔ tɩʋ piye nɖɩ pekizini-wɛ se pataatɔɔ yɔ. Ɛva liu taasɩbɩnɩ mbʋ ɛwɛna yɔ; ɛɛsɔɔlaa se ɛwɛɛna nɛ pɩkpaɖɩ. Ðɩsɩm mbʋ pɩlabɩ pʋwayɩ yɔ. Ɛva labɩ kɩwɛɛkɩm nɛ pɩtɛmnɩ-ɩ nɛ sɩm.—Kiɖe 3:6, 19.

10. Wiyaʋ Daviid kɔm nɛ ɛwɛɛnɩ ɛsa naɣ naɣ lɛ, ɛbɛ lɩ pɩ-taa?

¹⁰ Yehowa kaaha Daviid wondu sakɩyɛ. Tɩ-taa natʋyʋ lɛ ñɩm, kewiyitu nɛ eeyeba ɖɔɖɔ nɛ ɛwa yoŋ ndɩ ndɩ. Daviid kaawɛnɩ ɛsɩmɩyɛ nɛ ɛyɔɔdɩ se Ɛsɔ kʋjɔŋ kɩlɩ ɖɔʋ nɛ ye ɛtɔm se ɛkɛdɩɣ ɩ-tɔm yɔ, ɛɛnaɣ se ‘ɛpaɣzɩnɩ le.’ (Keɣa 39:6) Ɛlɛ Daviid kɔm nɛ ɛpaɣzɩ wɛnʋʋ ɛsa naɣ naɣ, nɛ ɛñɩnɩɣ se ɛwɛɛna nɛ pɩkpaɖɩ mbʋ Yehowa ha-ɩ yɔ. Paa Daviid kaawɛnɩ halaa sakɩyɛ yɔ, eyeba nɛ kɔɖɛyɩ kɩdɛkɛdʋʋ ñɔ ɛ-laŋɩyɛ taa nɛ ɛpaɣzɩ sɔɔlʋʋ abalʋ lɛlʋ halʋ. Payaɣaɣ halʋ ɛnʋ se Bat-Seeba nɛ ɛ-walʋ kaakɛ Hiiti tʋ; nɛ payaɣaɣ ɛlɛ se Uriya. Daviid labɩ piɖeni men-ɖeke lakasɩ nɛ ɛsʋʋnɩ Bat-Seeba nɛ ɛlɛ haɣ hoɣa. Mbʋ Daviid kaalaba yɔ, pɩkɛ kɩdɛkɛdɩm sɔsɔm, ɛlɛ ɛɖaɣnɩ labʋ kɩdɛkɛdɩm mbʋ pɩkpaɖɩ mbʋ yɔ: Ɛlabɩ ɖʋtʋ se pakʋ Uriya! (2 Sam. 11:2-15) Suwe Daviid maɣzaɣ? Ɛzɩ ɛmaɣzaɣ se Yehowa ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛna? Paa Daviid kaasɛ Yehowa alɩwaatʋ sakɩyɛ yɔ, ɛkɔm nɛ ɛwɛɛnɩ ɛsa naɣ naɣ nɛ piyeba nɛ ɛnɩɩ siziŋ siŋŋ. Pʋwayɩ Daviid kɔm nɛ ekuli ɛ-kɩwɛɛkɩm yɔɔ nɛ ekpiɖi. Ɛɛwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ siŋŋ se Yehowa kpeɣ-i.—2 Sam. 12:7-13.

11. Ɛzɩ Efɛɛzɩ mba 5:3, 4 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩlʋbɩnɩ ɛsa naɣ naɣ lɩmaɣza?

 ¹¹ Ɛbɛ ɖɩkpɛlɩkɩɣ Daviid kɩɖaʋ taa? Ðɩkpɛlɩkɩɣ se ye ɖiwobi pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩwɛɣnɩ ɛsɩmɩyɛ mbʋ payɩ Yehowa ha-ɖʋ yɔ pɩ-yɔɔ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlʋbɩnɩ ɛsa naɣ naɣ lɩmaɣza. (Kalɩ Efɛɛzɩ mba 5:3, 4.) Pɩpɔzʋʋ se ɖe-liu ɛsɩbɩnɩ mbʋ ɖɩwɛna yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩpaɣzɩɣ ɛyaa kpɛlɩkɩnʋʋ Bibl yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ-wɛ se pamaɣzɩ wondu kɩbandʋ ndʋ Yehowa ha-wɛ yɔ tɩ-taa nakʋyʋ yɔɔ nɛ pɛsɛɛ-ɩ kɩ-yɔɔ se ɛlabaɣ lɛ. Ye nɔɔyʋ ɛlabɩ mbʋ kpɩtaʋ kɩyakɩŋ kpeekpe taa yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɛtɩmɩ wondu ndɩ ndɩ lʋbɛ yɔɔ. (1 Tes. 5:18) Ŋwɛɛ nɛ ŋlakɩ mbʋ yaa we? Ye ŋmaɣzɩɣ mbʋ payɩ Yehowa labɩ-ŋ yɔ pɩ-yɔɔ yɔ, pɩkaɣ-ŋ sɩnʋʋ nɛ ŋwɛɛnɩ ɛsɩmɩyɛ. Nɛ alɩwaatʋ ndʋ ŋwɛɣnɩ ɛsɩmɩyɛ yɔ, ñe-liu sɩkɩnɩ mbʋ ŋwɛna yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ñe-liu sɩkɩnɩ mbʋ ŋwɛna yɔ, ŋŋtasɩɣ wɛnʋʋ ɛsa naɣ naɣ.

12. Ɛbɛ ɛsa naɣ naɣ yeba nɛ Yudaasɩ Isɩkarɩyɔɔtɩ la?

¹² Yudaasɩ Isɩkarɩyɔɔtɩ kɔm nɛ ɛwɛɛnɩ ɛsa naɣ naɣ nɛ piyeba nɛ ɛla kɩdɛkɛdɩm sɔsɔm nɛ ɛlɩɩ Yesu wayɩ. Ɛlɛ ɛtaakɛ ɛyʋ kɩdɛkɛdʋ paa ɛzɩmtaa. (Luka 6:13, 16) Yesu lɩzɩnɩ-ɩ nɛ ɛkɛ apostoloo. Yudaasɩ kaamʋnaa se pataa-ɩ liu mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛnʋ cɔŋaɣnaɣ liidiye aɖakaɣ yɔɔ. Yesu nɛ apostoloowaa pakpakaɣ liidiye nɖɩ nɛ pɔcɔŋnɩ pa-kɩcɛyɩm ɖeɖe tɔm susuu tʋmɩyɛ taa. Liidiye nɖɩ, ɖɩɩwɛ ɛzɩ haɖɛ nɖɩ pahaɣ sɔnɔ se pɩsɩnɩ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ tɔm susuu tʋmɩyɛ yɔ. Ɛlɛ alɩwaatʋ natʋyʋ wayɩ lɛ, Yudaasɩ paɣzɩ mɩlʋʋ, paa ɛɛnɩ Yesu paɣ ɛyaa tam sakɩyɛ se pakpa pa-tɩ nɛ ɛsa naɣ naɣ yɔ. (Mark. 7:22, 23; Luka 11:39; 12:15) Yudaasɩ tɩkpaɣ paɣʋ mbʋ nɛ ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ.

13. Ɛzɩmtaa pɩna kaɣlaa se Yudaasɩ kaawɛnɩ ɛsa naɣ naɣ?

¹³ Yudaasɩ wɩlʋʋ se ɛɛwɛnɩ ɛsa naɣ naɣ lɩmaɣza yɔ, pitileɖi pʋcɔ nɛ pakʋ Yesu. Siimɔɔ weyi ɛɛkɛ canaɣ yɔ, ɛɛmʋ ɛgɔndʋ Yesu nɛ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa, pɩkpɛndɩnɩ Maarɩɩ nɛ ɛ-kɔɔ Maarta. Pɔtɔkaɣ tɔɔnaɣ lɛ, Maarɩɩ kʋyɩ nɛ ɛpɩyɩ Yesu ñʋʋ taa sɔzɩŋ num mbʋ pɩmʋ liidiye sakɩyɛ yɔ. Piyeba nɛ Yudaasɩ nɛ tɔmkpɛlɩkɩyaa lalaa pa-taa wɩɩ siŋŋ. Pɩtɩla yɔ, tɔmkpɛlɩkɩyaa lalaa maɣzaa se ye paakpaɣ liidiye nɖɩ nɛ palabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm susuu taa yɔ, pɩɩwɛ ɖeu nɛ pɩkɩlɩ. Ɛlɛ, pɩtɩkɛ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ pɩɩwɩzɩ Yudaasɩ. “Ɛɛkɛ mɩlʋ” nɛ ɛñɩnaɣ se ɛmɩlɩ liidiye aɖakaɣ taa. Pʋwayɩ, ɛsa naɣ naɣ tuyi Yudaasɩ nɛ ɛlɩɩ Yesu wayɩ se pɛhɛyɩ-ɩ liidiye nɖɩ payakaɣnɩ yom yɔ.—Yoh. 12:2-6; Mat. 26:6-16; Luka 22:3-6.

14. Ɛzɩma abalʋ nɔɔyʋ nɛ ɛ-halʋ pɔɖɔm lɔŋ tasʋʋ mbʋ pɩwɛ Luka 16:13 taa yɔ pɩ-yɔɔ?

¹⁴ Yesu kaatɔzɩ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa toovenim tɔm kɩcɛyɩtʋ tʋnɛ: “Ɩɩpɩzɩɣ nɛ ɩkɛ Ɛsɔ yomaa nɛ ɩtɛ ɩkɛ Ñɩm yomaa.” (Kalɩ Luka 16:13.) Halɩ nɛ sɔnɔ tɔm ndʋ tɩkɛ toovenim. Abalʋ nɔɔyʋ nɛ ɛ-halʋ pɛwɛ Rumaanii ɛjaɖɛ taa. Na ɛzɩma pɔɖɔm Yesu tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ yɔ. Pehiɣ waɖɛ se powolo ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa ñɩm wɛɛ nɛ pɩkpaɖɩ yɔ ɖɩ-taa nɛ pala tʋmɩyɛ alɩwaatʋ natʋyʋ. Pɔyɔɔdaa se: “Ðɩɩwɛnɩ kɩmɩyɛ sɔsɔyɛ naɖɩyɛ liidiye koozaɣ nakɛyɛ taa; nɛ pʋyɔɔ lɛ, ɖɩmaɣzɩ kajalaɣ taa se tʋmɩyɛ ɖɩnɛ ɖɩɩkɛnɩ Yehowa wazaɣ.” Ɛlɛ kpaca nakʋyʋ wɛ peeɖe. Ye petisaa se palakɩ tʋmɩyɛ nɖɩ yɔ, paakaɣ tasʋʋ wɛnʋʋ alɩwaatʋ sakɩyɛ nɛ pɛsɛɛ Yehowa. Pakalɩ tɔm ñʋʋ “Demeurons fidèles, le cœur unifié” ŋgʋ kɩwɛ 15 août 2008 tɛ Feŋuu Tilimiye takayaɣ taa yɔ nɛ pɩtɛ lɛ, pakpaɣ lɩmaɣzɩyɛ. Pɔyɔɔdaa se: “Ye ɖɩkʋyaa nɛ ɖiwolo ɛjaɖɛ lɛɛɖɛ taa se ɖihiɣ liidiye nɛ pɩkpaɖɩ, ɛlɛ pɩkaɣ-ɖʋ wɛʋ kaɖɛ se ɖɩsɛɛ Yehowa yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɖa nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ tɩtasɩ kɛʋ mbʋ pɩ-tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ ɖe-wezuu caɣʋ taa yɔ. Ða-taa kaatɛma se pɩkaɣ wɛnʋʋ ɖoŋ kɩdɛkɛdɩŋ ɖa nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ yɔɔ.” Pʋyɔɔ lɛ, pekizi waɖɛ nɖɩ. Ɛbɛ labɩ  pʋwayɩ? Ɛ-walʋ hiɣ tʋmɩyɛ naɖɩyɛ pɛ-ɛjaɖɛ taa nɛ liidiye nɖɩ pɛhɛyaɣ-ɩ yɔ, ɖɩtalaɣ-wɛ nɛ pɔcɔŋnɩ pa-kɩcɛyɩm ɖeɖe. Halʋ yɔɔdaa se: “Yehowa kaɣ sɩnʋʋ ɛ-sɛyaa paa ɛzɩmtaa.” Halʋ ɛnʋ nɛ ɛ-walʋ pa-taa wɛ leleŋ se peyeba nɛ Yehowa kɛ pa-Ñʋʋdʋ, ɛlɛ patiyele se liidiye ɛkɛ pa-Ñʋʋdʋ.

15. Ɛbɛ yɔɔ ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se ɛyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛlɩɩ Sataŋ kpacanaa taa?

¹⁵ Ye ɖɩnawa se ɖɩpaɣzɩ wɛnʋʋ tɩ kpazʋʋ yaa ɛsa naɣ naɣ yɔ, ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se ɖɩla? Pɩpɔzʋʋ se ɖɩlɛɣzɩ wɛtʋ! Pɔɔlɩ yɔɔdaa se mba ‘Eleeu kpa-wɛ nɛ pɛ-ɛsa yɔ,’ papɩzɩɣ nɛ palɩɩ ɛ-kpaca taa. (2 Tim. 2:26) Mbʋ Daviid laba. Ewelisini Naataanɩ lɔŋ tasʋʋ, ekpiɖi ɛsa naɣ naɣ lɩmaɣza wena ɛɛwɛna yɔ a-yɔɔ, nɛ ɛñɔɔzɩ ɛ nɛ Yehowa pa-taabalɩyɛ. Ðɩtaasɔɔ kpa se Yehowa kpaɖɩ Sataŋ ɖoŋ. Pʋyɔɔ lɛ, ye ɖitisaa nɛ Yehowa sɩnɩ-ɖʋ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlɩɩ paa Eleeu kpaca ŋgʋ lɛ kɩ-taa.

16. Ɛbɛ kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ se ɖɩtaatɔlɩ Sataŋ kpacanaa taa?

¹⁶ Toovenim taa lɛ, pɩkɩlɩɣ ɖeu se ɖɩtaatɔlɩ tɩ kpazʋʋ yaa ɛsa naɣ naɣ kpaca taa. Ɛsɔ ɖeke pɩzɩɣna nɛ ɛsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩla mbʋ. Ɛlɛ pɩfɛyɩ se ɖɩmaɣzɩ se ɖɩwɛ ɖoŋ nɛ pʋyɔɔ lɛ, ɖɩɩkaɣ ɖa-tɩ kpazʋʋ yaa ɖɩɩkaɣ wɛnʋʋ ɛsa naɣ naɣ kpa! Halɩ ɛyaa mba papaɣzɩ Yehowa sɛʋ pileɖaa yɔ, pɔkɔm nɛ pakpazɩ pa-tɩ yaa pɛwɛɛnɩ ɛsa naɣ naɣ. Pʋyɔɔ lɛ, tɩmɩɣnɩ Yehowa paa ɖooye se ɛsɩnɩ-ŋ nɛ ŋtazɩ ña-maɣzɩm nɛ ña-lakasɩ taa. (Keɣa 138:23, 24) La mbʋ payɩ ŋpɩzɩɣ yɔ nɛ ŋtaawɛɛnɩ tɩ kpazʋʋ yaa ɛsa naɣ naɣ!

17. Piileɖiɣ lɛ, ɛbɛ kaɣ talʋʋ ɖo-koyindu Eleeu?

¹⁷ Sataŋ kɛʋ ɛgbam yɔ, pɩlakɩ pɩnzɩ kudokiŋ sakɩyɛ yɔ. Ɛlɛ piileɖiɣ lɛ, pakaɣ-ɩ hɔkʋʋ nɛ paɖɩzɩ-ɩ pʋwayɩ. (Natʋ 20:1-3, 10) Ðɩɖaŋ kɩyakʋ ŋgʋ kpam. Pʋcɔ nɛ pɩtalɩ mbʋ lɛ, kpa ña-tɩ nɛ Sataŋ kpacanaa. Ñaɣ pana nɛ ŋtaawɛɛnɩ tɩ kpazʋʋ yaa ɛsa naɣ naɣ. Tɛ ña-taa se ‘ŋkaɖɩɣnɩ Eleeu, nɛ ɛkaɣ seu ñɔ-cɔlɔ.’—Yak. 4:7.