1. Mambo ka o twakonsha kwesakenya Satana ku kibinda?

KIBINDA wikalatu na kikonkwanyi kimo, ko kuba’mba kukwata nyama nangwa kumwipaya. Wakonsha kwingijisha bitewa nangwa’mba tukose twapusana-pusana byonkatu byaambilepo mulunda wa bubela umo wa kwa Yoba. (Yoba 18:8-10) Kibinda wakonsha kulengela byepi nyama kufwa mu kakose kanji? Ufunda byenda nyama, ku mpunzha ko apichila, bintu byo atemwa, ne kakose kakonsha kwingila bulongo. Satana naye ujitu nobe kibinda. Wituketa ne kufunda byo tuji. Umona ko tuya ne bintu byo twatemwa. Apa bino wituteya kakose ko ayuka’mba twakonsha kufwamo kwa kubula kuyuka. Pano bino, Baibolo witubuula’mba inge twafwamo mu kakose kanji, twakonsha kufumamo. Kabiji witufunjisha ne byo twakonsha kuchinuzhuka tuno tukose.

2. Ñanyi tukose tubiji Satana to engijisha bingi?

² Tukose tubiji twa kwa Satana twingila bingi bulongo ke bwitote ne lwiso. * Pa myaka yavula bingi, Satana waingijisha bingi tuno tukose kabiji bavula bafwamo. Satana uji nobe muntu wa busonso ubika kajo po ata kakose nangwa kijiba. (Sala. 91:3) Bino Satana kechi wafwainwa kwitukwata ne. Mambo ka? Mambo Yehoba witusolwela tukose to engijisha.—2 Ko. 2:11.

3. Mambo ka Yehoba o abikijlemo mu Baibolo bintu byamwekejile bantu baikele na bwitote ne lwiso?

³ Yehoba witufunjisha bintu byatama bifuma mu kwikala na bwitote ne lwiso kupichila mu kwitubuula byamwekejile bakalume banji bamo bajinga na bino byubilo. Kino kitukwasha ne atweba kuchinuzhuka bino byubilo. Tusakumona Satana byo alengejile  bakalume ba Yehoba bamo bamwingijile pa myaka yavula kufwa mu kano kakose. Nanchi kino kibena kulumbulula’mba kechi twakonsha kuchinuzhuka bino byubilo nenyi? Ine mwane. Yehoba wanembele bino byamwekele mu Baibolo kuba’mba bikale bya “kwitujimunako atweba.” (1 Ko. 10:11) Wayuka kuba’mba twakonsha kufunjilako ku bino byamwekele pa kuba’mba tuchinuzhukenga kufwa mu tukose twa kwa Diabola, nangwa kufumamo mu tukose twanji.

4. Ki ka kyakonsha kwitumwekela inge twaikala na bwitote?

⁴ Satana ukeba’mba twikale na bwitote. Wayuka’mba umvwe twaikala na bwitote, tukekala byonka byo aji kabiji kechi tukekala na bumi bwa myaka ne myaka ne. (Maana 16:18) Onkao o mambo, mutumwa Paulo waambile’mba muntu wakonsha ‘kwikala na bwitote ne kuponena mu lukabisho lumo ne Diabola.’ (1 Timo. 3:6, 7) Kino kyakonsha kwitumwekela atweba bonse, ba katataka mu bukine nangwa boba baingijila Yehoba pa myaka yavula.

5. Kwesakana na byaamba Musapwishi 7:16, 20, muntu wakonsha kumwesha byepi bwitote?

⁵ Bantu baji na bwitote betemwatu abo bene kwapwa. Satana ukeba’mba twitemwe atweba bene, kulangulukangatu pe atweba bene kukila kulanguluka pe Yehoba, kikatakata umvwe tubena kupita mu mukatazho. Abya kujipo muntu wimupelemo mambo a kuba’mba mwauba kintu kyo mwabujile kuba nyi? Nanchi bakimubapo nshiji nyi? Umvwe bintu bya uno mutundu bimumwekela, Satana ukeba’mba mupengamo Yehoba mambo nangwa balongo mu kipwilo. Kabiji Diabola ukeba’mba mulangulukenga’mba jishinda jawama kupwishishamo makatazho ke kwingijisha maana enu kechi kulondela lutangijilo lwa Yehoba lwanembwa mu Mambo anji ne.—Tangai Musapwishi 7:16, 20.

6. Mwakonsha kufunjilako ka ku kyamwekejile nyenga wa ku Netherlands?

⁶ Langulukai pa nyenga wa ku Netherlands wazhingijile na mambo a bilubankanya bakwabo. Wafuukilwepo kuleka kupwanañana na bano bantu. Waambile’mba: “Naumvwinenga bingi mukose kabiji kechi nakonsheshe kupimpula milanguluko yami ne. Nabuujile  bamwatawami namba twafwainwa kuvilukila mu kipwilo kikwabo.” Kepo atambile mutanchi wa March 2016 wa JW Broadcasting^®. Uno mutanchi waambile pa bintu bimo byo twakonsha kuba na bilubankanya bakwetu. Uno nyenga washimikizhe’mba: “Namwene kuba’mba nafwainwa kwipelula ne kulanguluka pa bintu byo ndubankanya ku bakwetu kechi kweseka kupimpula byubilo bya balongo ne banyenga mu kipwilo ne. Uno mutanchi wankwashishe kuta muchima pe Yehoba ne pa bumfumu bwanji.” Abya mwamona kishinka kyo aambilengapo nyi? Umvwe mwaikala na lukatazho, tai muchima pe Yehoba. Mulombai kuba’mba emukwashe kumonanga bakwenu byonka byo ebamona. Shenu wa mwiulu umona byo balubankanya; bino wibalekelako mambo. Ukeba’mba ne anweba mulekelengako bakwenu mambo.—1 Yoa. 4:20.

7. Ki ka kyamwekejile Mfumu Uzaya?

⁷ Bwitote bwalengejile Mfumu wa mu Yuda aye Uzaya kukana lujimuno ne kuba kintu kyo afwainwe kubula kuba. Uzaya waubile bintu byawama byavula bingi. Washinjile makondo avula bingi, washimikile mizhi, kabiji wajinga na majimi avula. “Lesa wa kine wamulengejile kubila.” (2 Moba 26:3-7, 10) Pano bino, Baibolo waamba’mba: “Nangwa byonkabyo, byo aikele na bulume, wilundumikile bingi ne kwiletela mwine lonaiko.” Yehoba wakambizhe kuba’mba bañanga bo bonkatu bo aswishishe kusoka bya kufutumuna mu nzubo ya Lesa. Bino Mfumu Uzaya wilundumikile ne kutwela mu nzubo ya Lesa na kusoka bya kufutumuna. Kino kyafichishe Yehoba ku muchima kabiji wakambwile uno muntu witotele na mbumba. Uzaya watwajijile kwikala na mbumba kufikatu ne byo afwile.—2 Moba 26:16-21.

8. Kwesakana na byaamba 1 Kolinda 4:6, 7, twakonsha kuchinuzhuka byepi bwitote?

⁸ Nanchi bwitote bwakonsha kwitulengela kufwa mu kakose kafwilemo Uzaya nyi? Langulukai pa kyamwekejile ba José. Ba José baunga busulu kabiji busulu bwabo bwaendenga bingi bulongo, kabiji bajinga bakulumpe mu kipwilo bo banemekele bingi. Baambanga majashi pa kubuñana ne pa kushonkena, kabiji bakalama ba mwanzo balombangako ne maana kwi abo. Ba José baambile’mba: “Bino naketekejile bingi mu maana ami ne bintu byo nayukile. Kechi naketekelanga mwi Yehoba ne. Nalangulukanga’mba nakosa, onkao mambo, kechi naumvwinanga lujimuno lwa Yehoba ne.” Ba José balengele mambo akatampe kabiji bebapangile mu kipwilo. Bino mu kuya kwa kimye, bebabwezhezhe. Baambile’mba: “Yehoba wamfunjisha kuba’mba kintu kyanema kechi kutumbalala ne, bino ke kwingila mwingilo ye etupa.” Twayai tuvulukenga kuba’mba busendwe  bo tuji nabo ne mingilo yo betupa mu kipwilo bifuma kwi Yehoba. (Tangai 1 Kolinda 4:6, 7.) Inge twaikala na bwitote, Yehoba kechi uketwingijisha ne.

9. Lwiso lwalengejile Satana ne Evwa kuba byepi?

⁹ Inge twalanguluka pa lwiso, kilengwa kifikenatu kwiya mu milanguluko ke Satana Diabola. Byo ajinga malaika wa Yehoba, Satana wafwainwa wajinga na mingilo yavula yawama bingi. Pano bino, wakebelenga byavula kukila pa byo ajinga nabyo. Wakebelenga kuba’mba bantu bapopwelenga aye kukila kupopwela Yehoba. Satana ukeba’mba twikale byonka byo aji. Onkao mambo, witulengela kukeba kwikala na bintu byavula kukila pa byo tuji nabyo. Kimye kitanshi kyo aubile bino ke kimye kyo esambile ne Evwa. Yehoba wapele Evwa ne mwatawanji kajo kavula bingi kawama. Bakonsheshe kuja “ku bichi byonse bya mu bujimi” kufumyakotu kimo. (Nte. 2:16) Nangwa byonkabyo, Satana wajimbaikile Evwa kulanguluka kuba’mba wafwainwe kuja ne ku kichi kyo bamukainye kujako. Evwa kechi watondelwe na bintu byo ajinga nabyo ne, wakebelenga ne bikwabo. Twayuka kyafuminemo. Evwa walengele mambo kabiji mu kuya kwa kimye, wafwile.—Nte. 3:6, 19.

10. Ki ka kyamwekele kwi Mfumu Davida byo aikele na lwiso?

¹⁰ Lwiso lwalengejile Mfumu Davida kulubako bintu byamupele Yehoba, kubikapo ne bunonshi, kutumbalala, ne kushinda balwanyi banji bavula bingi. Davida wasanchile kabiji waambile pa bintu byamupele Lesa amba: “Byavujisha kabiji byakukankalwa kubala!” (Sala. 40:5) Bino pa kimye kimo, Davida waikele na lwiso kabiji wakebelenga bintu byavula kukila pa byamupele Yehoba. Nangwa kya kuba Davida wajinga na bakazhi bavula, bino watendekele kukeba kwikala na mwanamukazhi wasongwelwe ku muntu mukwabo nangwa kya kuba Yehoba waambile’mba kuba bino ke kintu kyatama bingi. Uno mwanamukazhi wajinga Batesheba, kabiji mwatawanji wajinga Uliya mwina Hiti. Davida walaajile ne Batesheba, kabiji waimichile. Kintu kyaubile Davida kyatama bingi, bino wanungilepo ne kikwabo kyakijilemo kutama. Waipayishe Uliya. (2 Sam. 11:2-15) Ñanyi kintu kyajinga mu milanguluko ya kwa Davida? Nanchi walangulukilenga’mba Yehoba kechi ubena kumona nenyi? Nangwa kya kuba Davida wajinga kalume wa Yehoba wa kishinka pa myaka yavula, bino kulutwe waikele na lwiso, kabiji lwiso lwamulengejile kumona malwa a kabotoka. Kyawaminekotu ke kya kuba’mba, mu kuya kwa kimye,  Davida waswile mambo o alengele kabiji walapijile. Wasanchijile bingi Yehoba pa kumulekelako mambo.—2 Sam. 12:7-13.

11. Kwesakana na byaamba Efisesa 5:3, 4, ki kyakonsha kwitukwasha kushinda lwiso?

¹¹ Tufunjilako ka ku kyamwekejile Davida? Tufunda kuba’mba twakonsha kushinda lwiso umvwe twatwajijila kusanta pa bintu byonse bitupa Yehoba. (Tangai Efisesa 5:3, 4.) Twafwainwa kutondwa na bintu byonka byo tuji nabyo. Inge twatendeka kufunda Baibolo na bantu, twakonsha kwibafunjisha kulangulukapo pa kintu kimo kyawama kibapa Yehoba ne kumusanchila. Inge muntu ke obe bino pa juba pa juba, ko kuba’mba mu mulungu umo ukalomba kwi Yehoba pa bintu bitanu na bibiji byapusana-pusana. (1 Tesa. 5:18) Nanchi ne anweba byo byo muba nyi? Umvwe ke mulanguluke pa byonse bimubila Yehoba, kikemukwasha kumusanchila. Kabiji inge mwaikala na lusanchilo, mukatondwa na bintu byo muji nabyo. Umvwe mwatondwa, lwiso kechi lukekala mwi anweba ne.

12. Lwiso lwalengejile Yudasa Isakaliota kuba byepi?

¹² Lwiso lwalengejile Yudasa kusolola Yesu. Bino patanshi Yudasa kechi wajinga muntu watama ne. (Luka 6:13, 16) Yesu wamusajile uno muntu kwikala mutumwa. Kabiji wamuketejile, mambo wamupele mwingilo wa kulama kabokoshi ka mali. Yesu ne batumwa banji baingijishanga ano mali kupotamo bintu bya kwikwashishamo pa kwingila mwingilo wa kusapwila. Ano mali ajingatu nobe bupe bwa kukwasha mwingilo wa ntanda yonse bo tupana ano moba. Bino mu kuya kwa kimye, Yudasa watendekele kwiba nangwa kya kuba waumvwine Yesu byo ebajimweineko pa bimye byavula pa kyubilo kya lwiso. (Mako 7:22, 23; Luka 11:39; 12:15) Yudasa walengulwile luno lujimuno.

13. Ñanyi kimye Yudasa kyo amwesheshe patoka kuba’mba wajinga na lwiso?

¹³ Lwiso lwa kwa Yudasa lwamwekele patoka byo kwashajiletu pacheche kuba’mba bakwate Yesu ne kumwipaya. Yesu ne baana banji ba bwanga, kubikapo ne Maliya ne kolojanji aye Mata, bayile ku nzubo ya kwa Shimona wajinga na mbumba kala. Kimye kyo bajiilenga kajo, Maliya waimene ne kwitulwila pa mutwe wa kwa Yesu manyi anunka bulongo a mutengo wabaya bingi. Yudasa ne baana ba bwanga bakwabo bazhingijile bingi. Baana ba bwanga bakwabo bafwainwa balangulukilenga’mba mali bakonsheshe kwiengijisha mu mwingilo wa kusapwila. Bino Yudasa aye wazhingijile na mambo kintu kikwabo kyajinga mu muchima wanji. “Wajinga ngivi,” kabiji wakebelenga kwiebamo ano mali mu kabokoshi. Mu kuya kwa kimye, lwiso lwalengejile Yudasa kusolola Yesu pa mutengo wa mali o bapotangamo muzha.—Yoa. 12:2-6; Mat. 26:6-16; Luka 22:3-6.

14. Ba mulume ne mukazhi bamo baingijishe byepi byambo biji pa Luka 16:13?

¹⁴ Yesu wavulwilemo baana banji ba bwanga kino kishinka kya kuba’mba: “Kechi mwakonsha kwikala bakalume ba Lesa ne ba Nsabo ne.” (Tangai Luka 16:13.) Kino kishinka kyanema bingi ne ano moba. Langulukai pa ba mulume ne mukazhi ba ku Romania byo baingijishe byambo byaambile Yesu. Kampanyi umo mu kyalo kimo kyanonka wakebelenga kwibatwezha nkito ya kufola mali avula. Baambile’mba: “Twajinga na nkongole yabaya ku banki yo twakebelenga kulipila. Onkao mambo, patanshi twalangulukile’mba ino nkito ke mapesho afuma kwi Yehoba. Pano bino, pajinga lukatazho.” Inge baswile kutwela ino nkito, inge kechi bajinga na kimye kya kwingijila Yehoba ne. Byo batangile kibaaba kya kuba’mba “Ikalai Bazhijikwa na Muchima Umotu” mu Kyamba kya Usopa kya August 15, 2008, bafuukwilepo bya kuba. Bashimikizhe’mba: “Inge twavilukijile ku kyalo kikwabo na mambotu a kukeba kwikala na mali avula, inge kitukatezhe kwingijila Yehoba, kabiji inge kechi twatangizheko bulunda bwetu ne Yehoba mu bwikalo bwetu ne. Twamwene kuba’mba bulunda bwetu ne Yehoba bwajinga mu kizumba.” Onkao mambo, bakaine  kutwela ino nkito. Ñanyi kintu kyamwekele? Mulongo wataaine nkito monka mu kyalo kyabo kabiji wafolelenga mali awaina a kwikwashishamo. Mwinakwanji waambile’mba: “Yehoba ukwasha bakalume banji kimye kyonse.” Bano ba mulume ne mukazhi baji na lusekelo mambo basajilepo Yehoba kwikala Nkambo yabo kechi mali ne.

15. Mambo ka o twashiinwa kuba’mba twakonsha kufumamo mu tukose twa kwa Satana?

¹⁵ Twafwainwa kuba byepi umvwe twamona’mba twatendeka kwikala na bwitote nangwa lwiso? Twakonsha kupimpula byubilo byetu. Paulo waambile’mba bantu Diabola bo ‘akwata bomi’ bakonsha kufumamo mu kakose kanji. (2 Timo. 2:26) Kino kyo kyamwekele kwi Davida. Waumvwijile lujimuno lwa kwa Natana, walapijile ne kuleka lwiso, kabiji wawamishe bulunda bwanji ne Yehoba. Vulukainga kuba’mba Yehoba uji na bulume kukila Satana. Onkao mambo, umvwe twaswa bukwasho bwa Yehoba, twakonsha kufumamo mu kakose nangwa’mba kitewa kya kwa Diabola.

16. Ki ka kiketukwasha kuchinuzhuka tukose twa kwa Satana?

¹⁶ Onkao mambo, kyawama kubula kwikala na bwitote nangwa lwiso kukila kufwa mu tukose nangwa bitewa bya kwa Satana apa bino ke tulwishe kufumamo. Twakonsha kuchinuzhuka bino byubilo na bukwasho bwa Lesa. Pano bino, kechi twafwainwa kulangulukanga’mba atweba twakosa kechi twakonsha kufwa mu kakose ka bwitote nangwa lwiso ne. Mambo nangwatu bakalume ba Yehoba babanda mu bukine mu kuya kwa kimye baikele na bwitote nangwa lwiso. Onkao mambo, lombainga kwi Yehoba pa juba pa juba kuba’mba emukwashenga kupima milanguluko yenu ne kumona inge mwatendeka kwikala na bino byubilo byatama. (Sala. 139:23, 24) Ibikaiko kuchinuzhuka bwitote ne lwiso.

17. Ñanyi kintu kisakukamwekela mulwanyi wetu aye Diabola katataka?

¹⁷ Pa myaka yavula bingi, Satana watwajijila kwikala kibinda. Bino katatakatu bakamukase ne kumwipaya. (Lum. 20:1-3, 10) Tubena kutengela juba jo bakamuba bino Satana. Byo tubena kupembelela jino juba, twayai tuchinuzhukenga tukose twanji. Ingilainga papelela bulume bwenu kuba’mba mubule kwikala na bwitote nangwa lwiso. “Diabola mukanai ne aye ukemunyema.”—Yako. 4:7.