1. Busanaki twanganasosekania Sitani n’oyukategha esyonyama?

OMUHIYI akakwamirira emyatsi ibiri: Erihamba enyama kutse eritayo. Anganakolesya ebitegho mbiriri-mbiriri ng’oko omughuma w’oko bandu ababugha bati bakasyakiranaya Yobu abugha. (Yobu 18:8-10) Omuhiyi akakolesaya amenge wahi enyama itoke eringira omo kitegho kiwe? Akigha emibere y’enyama eyo yo ndeke. Akigha aho yibeghere erilaba, ebikatsemesayayo n’ekitegho ekyo yangatogheramo isiyasi. Sitani ali ng’oyukategha esyonyama. Sitani akatuteghereraya atoke eriminya oho tubeghere eriya, n’ebikatutsemesaya. Neryo akakolesaya ekitegho ekyo anasi ndeke ngoko kikendituhamba oko ndambi eyo tutayilindirireko. Aliwe, eBiblia yikatubwira yiti n’omo twanganahambwa omo kitegho kya Sitani, twanganatoka eriyilusya mukyo. Kandi yikatukangiriraya ngoko twanganabala oko bitegho bya Sitani.

2. Ebitegho bibiri ebyo Sitani akakolesaya kutsibu ni byahi?

² Ebitegho bya Sitani ebikahamba abandu bangyi y’emiyiheko kandi n’omururu. * Oko maelfu w’emyaka, Sitani abiritoka erihamba abandu bangyi omo mibere mibi eyo. Twanganasosekania Sitani n’oyukategha ehinyunyu. Anganakolesya amenge atoke erikurira ehinyunyu hy’omo bitegho biwe, kutse iniahambahyo omo butimba. (Esy. 91:3) Aliwe twanganabala oko bitegho bya Sitani. Busanaki? Kundi Yehova abiritukangirirya amayele wa Sitani.​—2 Kor. 2:11.

3. Busanaki Yehova mwahira eby’erileberyako bilebe omo Biblia?

³ Erilabira ebyahikira abaghombe biwe, Yehova akatukangiriraya ngoko emiyiheko n’omururu sibyuwene, netu isitwakola amakosa awo bakola. Nibya, tukendilangira ngoko Sitani mwatoka erihamba abandu abakolera Yehova oko myaka mingyi.  Ekyo kikasonda eribugha kiti sitwangatoka eriyihighula oko kitegho ky’emiyiheko n’eky’omururu? Iyehe, sibiri bitya. Yehova mwahira eby’erileberyako ebyo omo Biblia busana “n’eritukunga.” (1 Kor. 10:11) Mwahira eby’erileberyako ebyo omo Biblia bitwighisaye ngoko twangayiheghula oko Sitani.

4. Emiyiheko yanganatukolya okuki?

⁴ Sitani anzire itwabya n’emiyiheko. Anasi ngoko twamabibya n’emiyiheko itukendimusosa n’erisyabula engebe y’erikota. (Emi. 16:18) Busana n’ekyo omukwenda Paulo mwatuhana ati: ‘Kyanganatokekana omundu iniayiheka n’erisingwa ngoko Sitani anasingawa.’ (1 Tim. 3:6, 7) Ekyo kyanganatuhikira itwe bosi; abahya-bahya n’ababirikolera Yehova y’omo myaka mingyi.

5. Ngoko kihandikire omo Omugambuli 7:16, 20, omundu anganakangania ati emiyiheko?

⁵ Omundu oyuwite emiyiheko akayitsomana iyuwene. Sitani anzire itwayilengekaniako kutsibu omo mwanya w’erilengekania oko Yehova, kutsibu-tsibu omughulu tuli omo maligho. Kyanabirikuhikira omundu mulebe iniakuhandikirirya? Kutse omundu mulebe anabirikukolera muhanda? Sitani anzire iwahitana oko Yehova n’oko baghala n’abali betu. Kandi Sitani anzire itwalengekania tuti situlaghire oko busondoli obo Yehova akatuha erilabira Ekinywa kiwe.​—Soma Omugambuli 7:16, 20.

6. Ekyahikira mwali wetu owe Holande kyamakwighisyaki?

⁶ Tukanaye oko ky’erileberyako kya mwali wetu mughuma ow’omo kihugho kye Holande, oyowakapikira busana n’amakosa w’abandi. Mwayisogha eritendibya akalabya endambi haghuma nabo. Akabugha ati: “Munaghana erighanyira abaghala n’abali betu abo. Nibya, munabwira n’omulume waghe niti, tuhumire n’omo yindi ndeko.” Neryo munalebya eprograme eye JW Teledifizio ey’oMwisi 3 2016. Eprograme eyo muyakangania emyatsi milebe eyo twangakola omughulu abandi bamatuhitania. Mwali wetu akatasyatomekako ati: “Munalangira ngoko nitolere inayikehya, n’erilangira amakosa waghe omo  mwanya w’erilengekania niti abandi omo ndeko bobabindule emibere yabo. Eprograme eyo muyaniwatikya eribya ngahira amalengekania waghe w’oko Yehova, n’eriminya ngoko iye yuli n’ehamuli eyeritubwira ekibi n’ekibuya.” Wanamalangira enzumwa? Omughulu ukalaba omo maligho, lengekanaya oko Yehova omo mwanya w’eriyilengekaniako. Usabe Yehova akuwatikaye erilangira abandi ngoko akalangirabo. Tata waghu w’elubula anemulangira amakosa wabo; aliwe anayiteghekire eribaghanyira. Anzire naghu iwakola utya.​—1 Yoa. 4:20.

7. Ekyahikira Omwami Uzia niki?

⁷ Emiyiheko muyaleka Omwami Uzia owe Yuda iniakola ekyatabyahamulirwe erikola. Uzia mwakola emyatsi mingyi yo ndeke. Mwakinda amalwa mangyi, mwahimba emiyi mingyi, kandi abya awite amalima mangyi. “OMungu w’ekwenene mwamuha erigasa [eritoka].” (2 Emy. 26:3-7, 10) EBiblia yikabugha yiti: “Nikwa abere abibya nʼamaka omutima wuwe mwayipipa kyaleka iniakola nabi.” Yehova abya inyabiribwira abana be Israeli ati abahereri basa bobatolere erihisya obukwa omo hekalu. Aliwe Omwami Uzia busana n’eriyilabirirya, mwakola ekyo atabyahamulirwe erikola n’eriyahisya obukwa omo hekalu. Yehova mwatatsemera omwatsi oyo neryo mwamwita ebihagha. Eritsuka aho Uzia mwabya muhagha erihika oko kiro ky’oluholo lwiwe.​—2 Emy. 26:16-21.

8. Ngoko kihandikire omo 1 Abanya Korinto 4:6, 7, ekyangatuwatikya eritendibya n’emiyiheko niki?

⁸ Netu twanganabya n’emiyiheko n’erikola ngoko Uzia akola? Tukanaye oko ky’erileberyako kya mughala wetu José. Abya iniakakola omubírí wiwe w’ekinya-mubiri wondeke, kandi ini musyakulu w’endeko oyusikibwe. Abya iniakalabaya emikania yo ndeke oko mihindano minene-minene, kandi abalebererya b’omutimbo ibakamusaba amahano. Aliwe akabugha ati: “Munayiketera obutoki bwaghe munatayiketera Yehova. Ingalengekanaya niti niwite obutoki neryo ekyo mukyaleka inatahulikirira amahano wa Yehova.” José mwakola erilolo erikalire neryo mwahighwa omo ndeko. Habere habilaba myaka mingyi mwasubira Yehova. Akabugha ati: “Yehova mwanikangirirya ngoko eky’omughaso si ry’eribya n’edaraka aliwe ry’erikola ebyo akatusaba.” Tuminye ngoko obutoki obo tuwite n’amadaraka agho tuwite omo ndeko, Yehova yukatuhabyo. (Soma 1 Abanya Korinto 4:6, 7.) Twamabibya n’emiyiheko Yehova syangatukolesya.

9. Omururu mwaleka Sitani na Eva ibakolaki?

⁹ Omughulu tukakanaya oko mubere mubi w’omururu tukalu itwibuka Sitani. Omughulu abya mughuma w’oko bamalaika ba Yehova, alinga Sitani abya awite amadaraka mangyi aw’uwene. Aliwe mwanza eribana ebingyi okw’aho. Mwanza eriramibwa eryo Yehova iye musa asingeneko. Sitani anzire itwabya ng’iye, busana nekyo akasonda eritukuna eritenditsemera ebyo tuwite. Ekyo mukyalangirika omughulu akanaya na Eva. Busana n’olwanzo, Yehova mwaha Eva n’omulume wiwe b’akalyo kangyi, mwamubwira ati anganalya oko “biguma byosi byʼobuli muti omwʼirima” erilusyako omuti mughuma musa. (Enz. 2:16) Sitani mwakuna Eva erilengekania ati anganalya oko muti owo Yehova abaghanaya. Eva mwatatsemera ebyabya awite; mwabya n’omururu, n’omururu oyo mwaleka iniahalya n’enyuma syaho mwahola.​—Enz. 3:6, 19.

10. Omururu mwaletera Omwami Dawidi yo bitsibu byahi?

¹⁰ Omururu mwaleka Omwami Dawidi inibirirwa ebyo Yehova abya iniabirimuha; ng’ebindu, eriminywa, n’erisinga esyonzighu siwe nyingyi. Akakangania erisima liwe, Dawidi mwabugha ngoko ebihembo by’oMungu “ni bingyi syangatoka eribiganza”! (Esy. 40:5) Aliwe, mughulu mulebe Dawidi mwibirirwa ebyo Yehova abya iniabirimuha. Mwatasyatsemera ebyabya nabyo. Mwanza eribya n’ebingyi okwaho. Nomo Dawidi anabya n’abakali bangyi, mwayitsutsa omukali wabene. Omukali oyo abya ini Betiseba n’omulume wiwe abya Uriya, oMuhiti. Dawidi mwakola obusingiri na Batiseba neryo mwaheka obukule. Dawidi mwatakola obusingiri lisa, aliwe kandi mwita Uriya! (2 Sam. 11:2-15) Dawidi abya akalengekania ati alinga Yehova syendilangira kwehi? Omughombe wa Yehova oyo mwatoghera omo kitegho ky’omururu n’eryo mukyamuletera amaligho mangyi. Ekikatsemesaya, Dawidi mwaligha ngoko abirihalya, neryo mwayisubako. Mwatsema Yehova akatasyamughanyira!​—2 Sam. 12:7-13.

11. Ngoko kihandikire omo Abanya Efeso 5:3, 4, ekikendituwatikya eritendibya n’omururu niki?

¹¹ Eky’erileberyako kya Dawidi kyamatwighisyaki? Twamigha ngoko twanganakinda omururu twamabya tukakangania erisima oko byosi ebyo Yehova akatuha. (Soma Abanya Efeso 5:3, 4.) Litolere itwabya tukatsemera ebyo tuwiteko. Omughulu tukatsuka erigha n’abandu eBiblia, ni ky’omughaso eribakangirirya eribya  bakalangira omwatsi mubuya owo Yehova alyabakolera n’erimusima busana nagho. Omundu amabya akayira atya obulikiro, omo yenga nguma iniakendisima Yehova oko myatsi mbiriri-mbiriri irinda (7). (1 Tes. 5:18) Ukanakola wutya? Wamabya ukalengekania buli oko byosi ebyo Yehova abirikukolera, ekyo ikikendikukuna erimusima. Kandi omughulu ukakanganaya erisima, ukatsemera ebyo ulinabyo; n’omughulu ukatsemera ebyo uli nabo siulibya n’omururu.

12. Busana n’omururu, Yuda Iskariota mwakolaki?

¹² Omururu mwaleka Yuda Iskariota iniakola ekitsibu, n’erihotera Yesu. Oko nzuko Yuda syabya mundu mubi. (Luka 6:13, 16) Yesu mwamusombola mo mukwenda wiwe. Alinga Yuda abya asi ndeke erikola omubírí. Alinga Yesu mwayiketera Yuda neryo mwamuha omubírí oweribika esyofranga. Yesu n’abakwenda biwe ibakakolesaya esyofranga esyo omo mubírí wabo ow’eritulira. Esyofranga esyo syabya ng’esyotukateka munabwire busana n’eriwatikya omubírí w’eritulira omo kihugho kyosi. Aliwe Yuda mwatsuka eriba esyofranga esyo nomo anabya iniabiryowa Yesu akahana abandu bo kangyi-kangyi okwitendibya n’omururu. (Mar. 7:22, 23; Luka 11:39; 12:15) Yuda mwapokya amahano wosi ayo.

13. Omururu wa Yuda mwalangirika ndeke-ndeke mughulu wahi?

¹³ Yuda mwakangania ndeke-ndeke ngoko awite omururu omughulu omwatsi mulebe akoleka biro bike embere sy’oluholo lwa Yesu. Yesu haghuma n’abakwenda biwe, na Maria haguma na Marata mwali wabo mubakokibwa omo nyumba ya Simoni omuhagha. Babere bakalya, Maria mwahangana n’eryuta oko mutwe wa Yesu kw’amaghuta awakaghula esyofranga nene. Yuda n’abandi bakwenda mubatatsemesibwa n’omwatsi oyo. Alinga abandi bakwenda mubalengekania bati esyofranga esyo syanganakolesibwe omo mubírí w’eritulira. Aliwe Yuda mwatalengekania atya. “Abya murahi,” kandi inianzire eriba oko syofranga esiri omo ngunza yabo. Enyuma waho omururu mwaleka Yuda iniahotera Yesu busana n’esyofranga.​—Yoa. 12:2-6; Mat. 26:6-16; Luka 22:3-6.

14. Mughala wetu mughuma n’omukali wiwe mubakolesya bati esomo eyiri omo Luka 16:13?

¹⁴ Yesu mwabwira abigha biwe omwatsi w’omughaso ono: “Simwangatoka erikolera oMungu nʼebindu.” (Soma Luka 16:13.) Eyo ni kwenene erihika na munabwire. Terilengekania oko mulume mughuma n’omukali wiwe abomo kihugho ekye Rumania abakolesaya ebinywa bya Yesu ebyo. Mubabasaba erikola omubírí oko mughulu muke omo kihugho ekirimo obuteke. Bakabugha bati: “Twabya itune n’edeni nene ey’eriliha oko banki. Neryo oko mwanzo mutwalengekania tuti alinga omubírí oyo ni muyisa owo Yehova amatuha.” Aliwe, emyatsi siyangaghendire ndeke kundi omubírí oyo angalekire ibatakolera Yehova yo ndeke. Mubabya babisoma omwatsi “Dumisha Ushikamanifu Ukiwa na Moyo Kamili” omo Akaleberyo k’Omuteya ak’ekiro 15 oMwisi 8, 2008, mubayisogha ndeke. Bakatasyatomekako bati: “Nga twahumira omo kindi kihugho busana n’erisonda esyofranga nyingyi, kyangatukalireko erikolera Yehova kandi twanganaherirye ekindu ky’omughaso munene kutsibu omo ngebe yetu, nibughambu obwira bwetu na Yehova. Mutwalangira ngoko obwira bwetu na Yehova bwangatsandire.” Neryo mubaghana omubírí oyo. Emyatsi muyaghenda yiti? Omulume mwabana omubírí omo kihugho kyabo owabya akabawatikya eribana ebyo balaghireko. Omukali akabugha ati: “Ebyala bya Yehova sibiribyatabya bikuhi.” Mughala na mwali wetu aba batsemire kundi mubahira Yehova y’embere omo ngebe yabo.

15. Busanaki litolere itwikirirya ngoko kinatokekene eribala oko bitegho bya Sitani?

¹⁵ Litolere itwakolaki twamabiminya ngoko twabiribya n’emiyiheko n’omururu? Twanganayisubako! Paulo mwabugha ati “abakahambawa” na Sitani banganabala oko bitegho biwe. (2 Tim. 2:26) Dawidi mwahulikirira omughulu Natani amukunga, amaleka omururu kandi amasubira obwira bwiwe na Yehova. Wibuke ngoko Yehova awite akaghala kanene kulenga Sitani. Neryo, twamabiligha obuwatikya bwa Yehova twanganabala oko bitegho byosi bya Sitani.

16. Ebikendituwatikya eritendibya n’emiyiheko n’omururu ni bihi?

¹⁶ Kwenene eritendibya n’emiyiheko n’omururu ni kibuya. Ekyo kyanganatokekana omo buwatikya bwa Yehova. Aliwe, sikyuwene erilengekania tuti itwe sitwangabya n’emiyiheko n’omururu n’ahake! Nibya n’ababirikolera Yehova oko mughulu muli banganabya n’emiyiheko kutse omururu. Busana n’ekyo ubye ukasaba Yehova obuli kiro atoke erikuwatikya erilangira emibere mibi eyi nga siyiriyatsuka erilangirika omo mikolere n’omo malengekania waghu. (Esy. 139:23, 24) Uyikase eritendibya n’emiyiheko n’omururu!

17. Ekikendihikira lino-lino enzighu yetu Sitani niki?

¹⁷ Sitani ni muhiyi erilwa kera. Aliwe hakisiya hake iniabohwa n’eritsandibwa. (Erib. 20:1-3, 10) Tukalindirira ekiro ekyo n’omuhwa. Ukalindilira ekiro ekyo kihike, uyitsinge eriyihighula oko bitegho bya Sitani. Uyikase emiyiheko n’omururu sibikutabale. Uyisoghe ‘erilwa ne Sitani naye akendikusagha.’​—Yak. 4:7.