1. Faandi mbei u sa tei Saatan maaka ku wan höndima?

 WAN höndima ta abi wan kodo maaka nöö. A ta kë kisi wan mbeti, nasö a ta kë kii ën. A sa wooko ku peipei taapu. Aluwasi ee a dë wan u dee taapu, di wan u dee womi di bi ko u ko da Jöpu taanga, bi taki soni fëën (Jöpu 18:8-10). Unfa wan höndima ta du ganjan wan mbeti, sö taa a go a di taapu fëën? Wë a ta luku di mbeti fini. A ta luku naasë a nango, andi a lobi, söseei a ta luku andi da di möön bunu taapu di a sa tei faa kisi ën. Saatan dë kuma di höndima dë. Sö a ta luku u fini tu. A ta si naasë u nango, ku andi u lobi. Baka di dë, nöö a ta seti wan taapu da u, ku di mëni taa a o kisi u söndö fuu buta pakisei nëën. Ma di Bëibel ta taki taa ee a kisi u, tökuseei wan fasi dë fa u sa kumutu. A ta piki u tu unfa u sa köni, sö taa an feni u kisi.

2. Andi da tu u dee soni dee Saatan ta möön wooko ku de u ganjan sëmbë kisi?

² Tu u dee soni dee Saatan ta möön wooko ku de faa kisi sëmbë, da gaanfasi ku langawojo. b Dee fasi aki an bunu, nöö dusudusu jaa kaa Saatan ta ganjan sëmbë kisi ku de. A dë kuma wan sëmbë di ta kisi fou. A ta ganjan de go a wan taapu, nasö a ta kisi de ku wan nëti (Ps. 91:3). Ma Saatan an abi fu feni u kisi. Faandi mbei u taki sö? U di Jehovah piki u andi da dee soni dee Saatan ta du u kisi sëmbë.​—2 Kol. 2:11.

3. Faandi mbei Jehovah ta konda da u andi bi miti so u dee dinima fëën?

³ Wan u dee fasi fa Jehovah ta lei u taa gaanfasi ku langawojo an bunu, hën da te a ta piki u andi bi pasa ku so u dee dinima fëën, sö taa useei sa köni u di soni dë an miti u tu. Woo si taa Saatan bi feni dinima u Jehovah ganjan, hii fa de bi taanga  a di biibi. Di soni aki kë taki taa a musu u feni u ganjan u? Nönö, na seei! Fëën mbei Jehovah mbei sëmbë sikifi dee soni aki a di Bëibel, kuma „wan wasiköi da u” (1 Kol. 10:11). A sabi taa u sa lei soni a dee woto aki, sö taa u sa köni be Saatan an feni u kisi, nasö fuu sa kumutu a dee taapu fëën.

4. Andi sa pasa ku u ee u ko abi gaanfasi?

⁴ Saatan kë taa u ko abi gaanfasi. A sabi taa ee u ko abi gaanfasi, nöö woo ko dë kuma hën, nöö wa o sa feni di libi u teego (Nöng. 16:18). Fëën mbei apösutu Paulosu bi taki taa wan sëmbë sa ko abi gaanfasi, nöö a o sa kisi di sitaafu di Didibi bi kisi (1 Tim. 3:6, 7). Di soni aki sa pasa ku hiniwan fuu, aluwasi u dë njunjun a di biibi nasö aluwasi u ta dini Jehovah sömëni jaa kaa.

5. Andi sa lei taa wan sëmbë abi gaanfasi, te u luku andi Peleikima 7:16, 20 ta taki?

⁵ Sëmbë di abi gaanfasi ta buta pakisei a deseei nöö. Saatan ta pooba u mbei u ko ta pakisei useei nöö. A ta suku u mbei u buta pakisei a useei te soni ta taanga da u, ka fuu buta pakisei a Jehovah. A pasa kaa taa wan sëmbë taki taa i du wan soni, hii fa an dë sö u? Nasö a pasa kaa taa wan sëmbë libi hogi ku i ö? Saatan bi o wai seei ee hati fii bi sa boonu ku Jehovah, nasö ku dee baaa ku dee sisa fii. Boiti di dë, Saatan bi o kë fii pakisei taa di wan kodo soni di i sa du u mbei soni ko möön bunu, hën da te i du soni kumafa i kë, kaa fii du soni kumafa Jehovah kë.​—Lesi Peleikima 7:16, 20.

6. Andi i sa lei a di woto u wan sisa di ta dë a Holansiköndë?

⁶ Boo buta pakisei a di woto u wan sisa di ta libi a Holansiköndë. Hati fëën bi ko boonu ku woto baaa ku sisa, u di dee suwaki fasi u de bi ta toobi ën. A bi buta taa an bi o hulu dee sëmbë dë möön. A bi taki taa: „Mi bi ta fii seei taa mi dë mi wanwan. Söseei ma bi sa tooka di fasi fa mi bi ta si dee baaa ku dee sisa aki. Mi bi piki mi manu taa u bi musu go a wan woto kemeente.” Bakaten, hën di sisa bi luku di JW Broadcasting^® u gaanliba u di jaa 2016. Di broadcasting dë bi ta taki unfa u sa libi ku wotowan hii fa de abi suwaki fasi. Di sisa bi taki taa: „Mi bi si taa mi bi musu abi sakafasi,  söseei taa mi bi musu pakisei dee föutu dee miseei ta mbei, ka u mi ta mbei möiti u tooka dee baaa ku dee sisa a di kemeente. Di broadcasting bi heepi mi tu u mi buta pakisei a Jehovah, söseei a di leti di a abi u taki da u andi u musu du.” Andi i sa lei a di soni aki? Te i abi wan bookohedi, nöö buta pakisei a Jehovah. Begi ën faa heepi i fii ta si wotowan kumafa a ta si de. Di Tata fii di dë a liba ala ta si dee föutu di de ta mbei, ma tökuseei a dë kabakaba u da de paadon. A kë fu iseei du di seei soni tu.​—1 Joh. 4:20.

7. Andi bi pasa ku Könu Usia?

⁷ U di di könu u Juda de kai Usia bi ko abi gaanfasi, mbei an bi haika di wotowan bi bai ën a soni. Hën a go du wan soni di an bi abi leti u du. Usia bi dë wan womi di bi sa’ u du soni. A bi wini sömëni feti, a bi mbei sömëni foto, söseei a bi abi sömëni goon. „Di tuutuu Gadu bi mbei soni waka bunu dëën” (2 Klon. 26:3-7, 10). Di Bëibel ta taki taa: „Ma di a ko abi gaan makiti, hën a ko abi gaanfasi. Fëën mbei soni an waka bunu dëën.” Jehovah bi taki taa dee mindima wanwan nöö bi musu tjuma soni dëën a di wosu fëën. Ma Könu Usia bi denda go a di wosu u Gadu go tjuma soni dëën, hii fa an bi abi di leti u du di soni dë. Di soni di a bi du an bi kai ku Jehovah, hën a mbei kököbë kisi ën. Usia bi ko dë wan kököbëma u tefa a dëdë.​—2 Klon. 26:16-21.

8. Unfa u sa köni fu wa ko abi gaanfasi, te u luku andi 1 Kolenti 4:6, 7 ta taki?

⁸ Di soni di bi miti Usia sa miti u tu ö? Luku di woto u wan baaa de kai José. A bi dë wan womi di bi sa’ u bai soni toona sei. Söseei a bi dë wan gaanwomi u kemeente di wotowan bi ta lesipeki. A bi ta hoi taki a dee keling-komakandi ku dee könklësi, nöö so keling-gaanwomi bi nango hakisi ën faa heepi de u de sabi unfa de musu du soni. A bi taki taa: „Ma mi bi ta buta futoou a di u miseei köni, söseei a di öndöfeni di mi bi abi. Ma bi ta buta futoou a Jehovah. Mi bi ta si kuma mi bi bunu kaa. Fëën mbei ma bi haika di Jehovah bi ta bai mi a soni, söseei di a bi kë heepi mi.” Baaa José bi du wan gaan zöndu, hën de puu ën a di kemeente. Sömëni jaa baka di dë, hën de toona tei ën a di kemeente baka. A bi taki taa: „Jehovah lei mi taa na di në di u ta abi da di fanöudu soni. Ma di du di u ta du dee soni dee a ta hakisi u fuu du.” Boo hoi a pakisei taa Jehovah hën mbei u sa’ u du hii dee soni dee u sa’ u du, söseei taa hën ta mbei u feni hii dee gaandi dee u ta feni a di kemeente. (Lesi 1 Kolenti  4:6, 7.) Ee u abi gaanfasi, nöö Jehovah an o tei u fuu du soni dëën.

9. Andi Saatan ku Eva bi du u di de bi abi langawojo?

⁹ Te u ta pakisei soni u langawojo, nöö a kan taa woo ta mëni soni u Saatan Didibi. U di Saatan bi dë wan u dee ëngëli u Jehovah, mbei a musu u dë sö taa a bi abi sömëni faantiwöutu. Ma a bi kë möön soni jeti. A bi kë u sëmbë dini ën, hii fa Jehovah nöö da di sëmbë di fiti u sëmbë musu dini. Saatan kë fuu ko dë kuma hën. A kë taa wa musu dë tifeedi möön ku dee soni dee u abi kaa. Di fosu pasi di a bi du di soni aki, bi dë di a bi fan ku Eva. U di Jehovah bi lobi Eva ku hën manu, mbei a bi mbei te a hia soni u njan da de. De bi „sa njan hii dee pau njanjan dee [bi] dë a di djai”, boiti wan u de nöö (Ken. 2:16). Ma ku ën söseei Saatan bi ganjan Eva faa ko ta si kuma a bi musu njan di pau njanjan di Gadu bi piki de taa de an bi musu njan. Eva an bi dë tifeedi ku dee soni dee a bi abi. A bi kë möön soni jeti. U sabi andi bi pasa bakaten. Eva bi du zöndu, hën te u kaba fëën hën a dëdë.​—Ken. 3:6, 19.

10. Andi bi pasa ku Dafiti u di a bi ko abi langawojo?

¹⁰ Langawojo bi mbei Könu Dafiti bi fëëkëtë dee soni dee Jehovah bi dëën, te kisi di gudu di a bi mbei a ko gudu, di mbei di a bi mbei a ko abi nëbai, ku di mbei di a bi mbei a feti wini sömëni u dee felantima fëën. Dafiti bi ta tei dee soni dee Jehovah bi du dëën u bigi. Fëën mbei a bi taki taa dee soni dee Jehovah bi du dëën bi ’hia tee taa an sa konda de’! (Ps. 40:5) Ma a wan pisiten, Dafiti bi fëëkëtë dee soni dee Jehovah bi du dëën. An bi dë tifeedi möön ku dee soni dee a bi abi. A bi kë möön soni jeti. Hii fa Dafiti bi abi sömëni mujëë, tökuseei a bi da pasi u wan taku fii ko nëën hati. A bi ko kë wan woto sëmbë mujëë. Di mujëë dë de bi ta kai Batiseiba, nöö hën manu bi dë wan bakamii u Hëti, di de bi ta kai Ulia. Dafiti bi buta pakisei nëën seei nöö, hën a duumi ku Batiseiba, hën Batiseiba ko dë ku bëë. Wan gaan hogi soni seei Dafiti bi du dë. Ma bakaten, a bi du wan möön hogi soni seei. A bi seti soni u sëmbë bi sa kii Ulia (2 Sam. 11:2-15). Andi Dafiti bi ta pakisei? A bi ta pakisei taa Jehovah an bi o si ën u? Hii fa Dafiti bi dini Jehovah sömëni jaa longi, a bi ko abi langawojo. Nöö di soni dë bi mbei taa a tja sömëni fuka. Bakaten, Dafiti bi taki u di zöndu di a bi du. Hën a lei taa a hati ën taa a du sö wan soni. A bi tei ën u bigi seei taa Jehovah dëën paadon.​—2 Sam. 12:7-13.

11. Andi sa heepi u fu wa ko abi langawojo, te u luku di soni di sikifi a Efeise 5:3, 4?

 ¹¹ Andi u ta lei a di woto u Dafiti? U ta lei nëën taa ee hii juu u ta tei dee soni dee Jehovah da u u bigi, nöö wa o ko abi langawojo. (Lesi Efeise 5:3, 4.) U musu dë tifeedi ku dee soni dee u abi. Te u bigi lei wan sëmbë soni u Bëibel, nöö kandë woo ta dëën taanga faa pakisei andi da wan u dee bunu soni di Jehovah dëën, nöö a da Jehovah tangi fëën. Ee wan sëmbë du di soni dë hiniwan daka, wan hii wiki longi, nöö a o dë taa a da Jehovah tangi da seibi tookatooka soni (1 Tes. 5:18). I ta du sö wan soni tu ö? Ee i ta kai pakisei a hii dee soni dee Jehovah du da i, nöö di soni dë o heepi i fii ta tei soni u bigi. Nöö te i ta tei soni u bigi, nöö joo dë tifeedi ku dee soni dee i abi. Te i dë tifeedi, nöö ja ko abi langawojo.

12. Andi Judasi Isikaliotu bi du u di a bi ko abi langawojo?

¹² U di Judasi Isikaliotu bi ko abi langawojo, mbei a bi du wan gaan hogi soni seei. A bi sei Jesosi. Ma Judasi an bi dë sö bigibigi (Luk. 6:13, 16). Jesosi bi tei ën faa ko dë wan apösutu fëën. Judasi bi dë u futoou, biga Jesosi bi butëën faa ta luku di möni këdë u de. Jesosi ku dee apösutu fëën bi ta tei di möni di bi dë a di këdë dë, u bai dee soni di de abi fanöudu te de bi ta du di peleikiwooko. U sa taki taa di möni dë, bi dë kuma di möni di u ta buta a di ten aki u di peleikiwooko sa du a hii së u goonliba. Ma baka wan pisiten, hën Judasi bi bigi ta fufuu, hii fa a bi jei Jesosi piki sëmbë sömëni pasi taa de an musu abi langawojo (Maik. 7:22, 23; Luk. 11:39; 12:15). Judasi an bi du soni kumafa Jesosi bi taki.

13. Na un ten a bi ko dë u si taa Judasi bi ko abi langawojo?

¹³ Wan soni di bi pasa kölö sö ufö Jesosi dëdë, bi lei taa Judasi bi ko abi langawojo. Simon, di womi di bi abi kököbë, bi kai Jesosi ku dee bakama fëën ko nëën pisi, nöö Malia ku hën sisa Maita seei bi sai dë tu. Di de dë ta njan te wan pisi, hën Malia hopo taanpu, hën a tutu wan gaan dii sumëë suti fatu a Jesosi hedi. Di soni dë bi toobi Judasi ku dee woto bakama u Jesosi gaanfa seei. A kan taa dee woto bakama u Jesosi, bi ta si kuma a bi o möön bunu ee de bi sei di fatu dë feni möni, u de bi sa du di peleikiwooko. Ma Judasi bi abi wan woto soni a pakisei. A bi „dë wan fufuuma”, nöö a bi kë fufuu möni a di möni këdë. U di Judasi bi ko abi langawojo, mbei a bi sei Jesosi u möni hedi.​—Joh. 12:2-6; Mat. 26:6-16; Luk. 22:3-6.

14. Andi wan baaa ku hën mujëë bi du u di de bi kë libi ku di soni di sikifi a Lukasi 16:13?

¹⁴ Jesosi bi piki dee bakama fëën wan fanöudu soni. A bi piki de taa: „I sa dë a Gadu baka, ee nasö i sa dë a gudu baka. Ma nöö ja sa dë a de tuu baka makandi e.” (Lesi Lukasi 16:13.) Sö nöö di soni aki dë a di ten fuu aki jeti. Luku unfa wan baaa ku hën mujëë, di ta dë a di köndë Lomania, bi libi ku di soni di Jesosi bi taki. Sëmbë bi kë da de wan wooko u wan pisiten, a wan möön gudu köndë. De bi taki taa: „U bi leni wan hia möni a banku, di u bi musu toona paka. Fëën mbei bigibigi u bi mëni taa Jehovah hën bi mbei u feni di wooko aki.” Ma wan bookohedi bi dë. Ee de bi tei di wooko, nöö de an bi o feni ten sö möön u de dini Jehovah. Baka di de lesi di woto „Tan dini Jehovah nanga ju heri ati”, di dë a di Waktitoren u 15 u tanvuuwata-liba u di jaa 2008, hën de taki andi de o du. De bi taki taa: „Ee u bi foloisi go a wan woto köndë u di u bi kë feni möön möni, hii fa di soni dë bi o mbei a ta taanga da u fuu dini Jehovah, nöö a bi o dë taa na di dini di u ta dini Jehovah da di möön fanöudu soni da u. U bi dë seiki taa di soni dë bi o mbei u ku Jehovah an ko dë gaan mati sö möön.” Fëën mbei de an bi tei di wooko. Andi bi ko pasa bakaten? Di baaa bi ko feni wan wooko a di  köndë u de seei, di bi ta heepi ën faa feni möni tjika faa bi sa sölugu hën wosudendu. Di sisa bi taki taa: „Hii juu Jehovah sa heepi dee sëmbë fëën.” Di baaa aki ku hën mujëë bi wai taa de bi du soni u lei taa Jehovah hën da di Masa u de, ma de an bi du soni u lei taa möni hën da di masa u de.

15. Faandi mbei u sa dë seiki taa u sa kumutu a dee taapu u Saatan?

¹⁵ Andi u musu du ee u ko si taa u abi gaanfasi, nasö taa u abi langawojo? U sa tooka! Paulosu bi taki taa dee sëmbë dee Didibi bi kisi ku dee taapu fëën, ’sa kumutu a di kamian ka Didibi bi kisi de buta’ (2 Tim. 2:26). Sö soni bi waka da Dafiti. A bi haika Naatan di a bi piki ën taa a mbei wan föutu. A bi lei taa a hati ën taa a du soni ku langawojo, hën a seeka soni fëën ku Jehovah sa ko dë mati baka. Na fëëkëtë nöiti taa Jehovah taanga möön Saatan. Fëën mbei ee u da Jehovah pasi faa heepi u, nöö woo sa kumutu a hiniwan u dee taapu u Saatan.

16. Andi sa heepi u u Saatan an feni u kisi?

¹⁶ A dë sö tuu taa u sa kumutu a dee taapu u Saatan. Ma di möön bunu soni di u sa du, hën da fuu mbei möiti fu an feni u kisi. Jehovah nöö sa heepi u fuu du di soni aki. Ma wa musu si kuma u bunu sö tee taa wa sa ko abi gaanfasi, nasö langawojo. Dinima u Jehovah di bi dini ën sömëni jaa longi seei bi ko abi gaanfasi ku langawojo. Fëën mbei begi Jehovah faa heepi i fii sa si ee dee taku fasi aki bigi tooka di fasi fa i ta pakisei ku di fasi fa i ta du soni (Ps. 139:23, 24). Mbei hii möiti u dee taku fasi aki an mbei lutu a i hati!

17. Andi o pasa abiti möön ku Didibi, di felantima fuu?

¹⁷ Dusudusu jaa longi kaa Saatan ta höndi sëmbë. Ma abiti möön de o söötö ën, nöö te u kaba fëën de o kii ën (Ako. 20:1-3, 10). U ta wakiti di daka dë seei! Ma u di di daka dë an dou jeti, mbei a bunu fii köni u Saatan an feni i kisi ku dee taapu fëën. Mbei hii möiti be ja ko abi gaanfasi ku langawojo. Dë kabakaba fii ’feti ku Didibi fu an ko a i hati, nöö a o kule go disa i’.​—Jak. 4:7.