1. Se fatyô u tôôn Satan karen sha ortato sha ci u nyi?

AWASHIMA u ortato yô, ka i lu u kôron shin wuan ma inyam. Ka nan hôn i sha igbenda kposo kposo vough er ijende i Yobu i mimi ga igen yange i ôr nahan. (Yobu 18:8-10) Ortato ka nan er nena ve nan mee inyam i va gba ken kwar u nana? Ka nan hen kwagh u inyam la, nan fa ape i zenden i zan kua kwagh u a doon i la kua gbenda u hemban doon u nana hôn i la cii. Satan ngu er ka ortato la nahan. Ka a kpe iyol a hen kwagh wase. Ka a fa ajiir a se zan kua akaa a a hembe doon se la. Maa a hôn kwar u a nenge ér se gba ker a mfe wase shio la. Nahan kpa, Bibilo taver se ishima ér aluer se gba ken kwar na kpa, se fatyô u waren. Shi i tese se er se kar ve se palegh uhôn nav mbara kuaa yô.

2. Ka igbenda ihiar i nyi Satan a hembe hônon ior a mini?

² Akaa ahar a Satan a hembe hônon ior a mi yô, ka ihyagh man hua. * Satan er tom a aeren a bo ne sha u meen ior hegen anyom udubu imôngo shi ikyôr lagh un kpaa. Ngu er ka orhônoninyon u ka nan mee i, i gba ken kwar shin ken kper u nan nahan. (Ps. 91:3) Kpa ityôkyaa ngi i se de ser se gba ken hôn u Satan ga. Sha ci u nyi? Sha ci u Yehova pase se igbenda i Satan a hônon ior a mi yô.—2 Kor. 2:11.

3. Er nan ve Yehova yange na i nger kwagh u ior mba ve va hingir u kenden a iyol sha shi eren hua la ken Bibilo?

³ Yehova ôr se kwagh u mbacivir un mbagen u tesen se er ihyagh man hua cii i lu kwaghbo yô. A er nahan sha er se palegh u eren akaa a yange ve er la yô. Se nenge er Satan yange mee  ior mbagen mba ve civir Yehova ica i gba je kpa ve gba ken kwaghhônon ne yô. Nahan kwagh la tese ér mayange se fatyô u palegh ihyagh shin hua gaa? Ka nahan ga cii. Yehova yange na i nger akaa ne ken Bibilo sha u a “lu se icintan” yô. (1 Kor. 10:11) A fa je ér se fatyô u henen kwagh ken akaa a yange er ve la sha er se palegh shin se war uhôn mba Diabolo mbara yô.

4. Aluer se mba kenden a iyol sha yô, ka nyi ia fatyô u eren se?

⁴ Satan soo ér se hingir mba kenden a iyol sha. A fa je ér aluer se de iyolgengese kar ya tor ken a vese yô, se hingir er un nahan, maa se kera va zua a iyua i lun uma gbem sha won la ga. (Anz. 16:18) Ka nahan ve, apostoli Paulu kaa ér aluer or wa ikyo ga yô, nana “hingir u moron iyol, nahan a ôr nan ijir i Diabolo kpa i ôr un la” ye. (1 Tim. 3:6, 7) Kwagh la una fatyô u eren hanma wase cii, aluer se sember van ken mimi shin se civir Yehova ica i gba je kpaa.

5. Er i ôr ken Orpasenkwagh 7:16, 20 nahan, or nana tese ér nan kenden a iyol sha nena?

⁵ Ior mba kenden a iyol sha ka mba soon ayol a ve tseegh. Satan ka a soo ér una mee se, se hemba veren ishima sha ayol a ase i de lu Yehova ga, hemban je yô, shighe u se tagher a mbamzeyol yô. Ikyav i tesen yô, i lu nahan or wa u aie iyol vee? Shin i lu nahan or er kwagh a we sha mimi ga vee? Aluer ishima yem vihin we a Yehova shin anmgbianev ou yô, a doo Satan kpen kpen. Shi Satan soo ér we u nenge wer gbenda u hemban doon u sôron zayol ne yô, ka u vendan akaa a Yehova a we se ken Mkaanem nam la geman eren kwagh u we u nenge i doo u la cii.—Ôr Orpasenkwagh 7:16, 20.

6. Ka nyi u fatyô u henen ken kwagh u anmgbian u kwase u ken tar u Netherlands laa?

⁶ Nenge ase kwagh u anmgbian u kwase ugen ken tar u Netherlands u de ishima hingir u vihin un ker sha ci u mbamyen mba ior mbagenev yô. Yange kera soo ér kwagh a zua un vea ior mbara ga. A kaa ér: “Yange m lu fantyô u den anmgbianev mbara a kwaghbo ve ga. M  kaa a nomom mer a gba u se yem tiônnongo ugen.” Maa anmgbian u kwase ne va nenge porogeram u sha Ityôgh Yasegh ki Televishen u Maaci 2016 la. Porogeram la yange pase igbenda i se fatyô u wan ishima a mbamyen mba ior mbagenev yô. Anmgbian u kwase la kaa ér: “Yange m nenge mer mimi yô, gba u me hide a iyol yam ijime, me nenge sha akaa a mo iyol yam kpa m eren shami ga la, a lu u nôngon mer anmgbianev mba ken tiônnongo ve sôr anza a ve ga. Porogeram la yange wasem u hemban veren ishima sha Yehova, man hemen na.” U nenge ase kpa? Zum u u tagher a ma zayol yô, hemba veren ishima sha Yehova. Zamber un a wase u er u nengen mbagenev er un kpa a nengen ve la yô. Teru u sha la nengen a akaa a ve eren shami ga la, nahan kpa ka a kegh a kegh iyol u den ve a kwaghbo. Man we kpa a soo ér u er nahan.—1 Yoh. 4:20.

7. Ka nyi yange i er Tor Ushia?

⁷ Iyolgengese yange i na Ushia, Tor u Yuda venda u ungwan kwaghwan shi er kwagh u i na un ian i eren ga yô. Ushia yange er akaa a dedoo kpishi. Yange nôngo ityav kpishi hemba shi maa agar kpishi shi lu a ishule ngee. “Aôndo na un mkpeyol.” (2 Kron. 26:3-7, 10) Nahan cii kpa, Bibilo kaa ér: “Kpa zum u a taver la yô, ishima gengese un, nahan a er kwaghbo.” Yehova yange vande wan tindi ér i lu upristi tseegh ve nanden insensi ken tempel ye. Nahan kpa, Tor Ushia kar nyôr ken tempel ér una za nande insensi, man lu kwagh u i na un ian i eren ga yô. Ishima yange i vihi Yehova ker kpishi a or u gengese iyol ne, nahan a haa un imande, Ushia maa lu a imande ne sha ayange a uma na cii.—2 Kron. 26:16-21.

8. Aluer se dondo kwagh u i ôr ken 1 Mbakorinte 4:6, 7 la yô, kwagh la una wase se u palegh iyolmoron nena?

⁸ Se kpa se fatyô u kenden a iyol sha hingir u za eren kwaghbo er Ushia nahana? Nenge ase ikyav i anmgbian ugen i yer un ér José ne. Yange lu or u za ikyura kpishi ken kpenga u eren, shi lu ortamen u ior naan un icivir kpishi ken tiônnongo yô. Yange a na akaaôron sha mbamkohol mba kiriki man mba vesen shi mbatamen mba sôron atôônanongo je kpa ve pinen un akaa sha er vea zua a kwaghwan hen a na yô. A kaa wener: “Kpa yange m suur sha kwaghfan wam kua mfe u m zough a mi ken akaa a a erem ken uma la, m kera suur sha Yehova ga. M lu ungwan akaa a Yehova lu wan mo kua icin i i lu tan mo la ga, sha ci u m hen mer m gande gbeev. José yange er isholibo i vesen nahan i dugh un ken tiônnongo kera. I hide a na ken  mimi hegen anyom kar imôngo. Hegen José kaa wener: “Yehova tesem ér ka u lun sha ian i icivirigh la i lu kwagh u vesen ga, kpa ka u eren kwagh u a kaa ér se er la. Sha nahan yô, se umbur nen ser hanma mfe u se lu a mi shin iantom i i ver se sha mi ken tiônnongo cii ka Yehova a ne se ye. (Ôr 1 Mbakorinte 4:6, 7.) Aluer se mba kenden a iyol sha yô, Yehova una er kwagh a vese ga.

9. Hua yange na Satan man Ifa hingir u eren nyi?

⁹ Ka sea teren kwagh u hua je, maa kwagh u Satan Diabolo a va se ken ishima. Er Satan lu ortyom u Yehova yô, a shi nan kpa, yange una lu a aan a icivirigh kpishi. Nahan cii kpa kuma un ga. Yange soo ér i naan un icivir i i lu i Yehova tswen la. Satan soo ér se hingir er un nahan. Sha nahan yô, ka a nôngo ér kwagh u se lu a mi la a de kuman se ga. Kwa hiihii u er imbakwagh ne yô, lu shighe u za lam a Ifa la. Yehova yange er a Ifa man nom na doo doo sha u nan ve hanma kon u ken sule la ér u lu kwaghyan ve. Lu kon môm tseegh kaa ér ve de ye ga ye. (Gen. 2:16) Nahan kpa, Satan bume Ifa yem henen ér gba u una ya kon u i venda ér ve de ye ga la. Kwagh u Ifa lu a mi la kuma un ga, yange soo u zuan a akaa agen kpaa. Se fa kwagh u due ken ieren na ne yô. Ifa yange er isholibo, shighe kar yô maa kpe.—Gen. 3:6, 19.

10. Ka nyi yange i er Tor Davidi shighe u va hingir u eren hua laa?

¹⁰ Hua yange na Tor Davidi hungur a akaa a Yehova na un, er inyaregh man itizan kua er Yehova wase un hemba mbahyomov nav kpishi la nahan. Davidi yange wuese uiyua mba Aôndo na un mban je yô, kaa wener ve “ngee gande u ôron”! (Ps. 40:5) Kpa shighe kar yô, Davidi hungur a akaa a Yehova na un la. Yange akaa a Davidi lu a mi la kera kuma un ga, nahan soo u zuan a agen seer. Er Davidi lu a kasev kpishi nahan kpa, kwase u orgen lu saren un, shin er Yehova kaa ér kwagh ne ka u shami ga nahan kpaa. Yange i yilan kwase la ér Betesheba, nom na gema lu Uria, Orhiti. Davidi yange yav a Betesheba maa wa un iyav. Kwagh u Davidi er ne vihi kpishi, kpa shi er kwagh ugen u hemban vihin cii. Yange na zwa ér i za wua Uria! (2 Sam. 11:2-15) Ka nyi Davidi lu henen ken ishima na? Yange lu henen ér Yehova una nenge kwagh u un er la gaa? Er Davidi civir Yehova anyom imôngo nahan kpa, hingir u eren hua, man kwagh ne va un  a atsan kpishi. Davidi va mase kaven isholibo na, nahan gema ishima. Yehova yange de un a kwaghbo na, nahan doo un kpen kpen!—2 Sam. 12:7-13.

11. Mbaefese 5:3, 4 tese ér ka nyi ia wase se se palegh hua u erene?

¹¹ Ka nyi se hen kwagh u Davidi laa? Se hen ser aluer se mba wuese akaa a Yehova a ne se la yô, se lu mba wan hua ga. (Ôr Mbaefese 5:3, 4.) Gba u kwagh u se lu a mi la una kuma se. Zum u se hii u henen Bibilo a ior yô, se fatyô u tesen ve ser doo u vea wuese Yehova sha ma kwagh u dedoo u a ne ve yô. Aluer or er kwagh ne hanma iyange kuma kasua môm yô, tese ér nan er msen sha kaa kposo kposo ataankarahar. (1 Tes. 5:18) We ka u er nahan je kpa? Aluer u ngu henen sha akaa a Yehova a er sha ci wou la cii yô, kwagh la una wase u u lun a iwuese. Man aluer u ngu wuese kwagh yô, kwagh u u lu a mi la una kuma u, man kwagh ka una kuman we yô, u kera hingir or wan hua ga.

12. Ka nyi hua yange na Yuda Isakaroti ere?

¹² Hua yange mgbegha Yuda Isakaroti tee Yesu, man kwagh ne lu kwagh u vihin kpen kpen. Nahan kpa, Yuda vande lun or u bo ga. (Luka 6:13, 16) Yesu yange tsua un lu apostoli shi na Yuda jighjigh sha ci u lu un nengen sha ikpanyar ye. Yesu man mbaapostoli yange ve er tom a inyaregh kira u kuren mbamgbe vev ken tom u kwaghpasen. Inyaregh kira yange ki lu vough er uiyua mba i eren u suen tom u se eren sha tar cii nyian la nahan. Shighe kar yô, Yuda va hii u iin shin er a ungwa Yesu a taan ior icin kwa kimbir kimbir ér ve de hingir mba wan hua ga nahan kpaa. (Mar. 7:22, 23; Luka 11:39; 12:15) Yuda yange ungwa icintan la ga.

13. Lu hanma shighe hua u Yuda la due ken igbara?

¹³ Shighe u shi cuku u Yesu una kpe la, kwagh ugen yange er u na ve hua u Yuda la due ken igbar yô. Yesu vea mbahenen nav kua Maria man anngô na Marta yange ve za hen ya u Shimon, u i bee un imande la. Mba ngur yan kwagh yô, Maria mough tôô mkurem ma human doon ma taver ishe gba haan Yesu sha ityo. Ishima yange i vihi Yuda kua mbahenen mbagenev mbara kpishi. Alaghga mbahenen mbagenev mbara lu henen ér ma i tee mkurem mara ma i wase mbaatsanev a inyaregh ki shon, nahan kpa awashima u Yuda yô, lu kposo. Yange lu ormbaiv shi soo u iin inyaregh ken akwati u inyar la. Hua yange na Yuda tee Yesu sha ishe i i teen kpan yô.—Yoh. 12:2-6; Mat. 26:6-16; Luka 22:3-6.

14. Anmgbian ugen vea kwase na yange ve dondo kwagh u i ôr ken Luka 16:13 la nena?

¹⁴ Yesu yange umbur mbadondon un mimi u vesen ugen, a kaa ér: “Ne fatyô u lun ikpan i Aôndo kua Inyaregh ga.” (Ôr Luka 16:13.) Man kwagh la ka mimi. U tesen ikyav yô, nenge ase er anmgbian ugen vea kwase na, mba ve lu ken tar u Romania yange ve dondo kwagh u Yesu ôr ne yô. Yange ve zua a tom u za eren ken tar u u lu a inyaregh kpishi yô sha anshighe kpuaa. Anmgbian la vea kwase na ve kaa ér: “Sha hiihii la se hen ser tom ne ka iveren i Yehova a ne se yô, sha ci u se lu banke a injô i vesen i gba u se kimbi yô.” Nahan kpa, zayol ugen gema lu. Aluer ve lumun u eren tom ne yô, vea kera luun a shighe u civir Yehova kpishi ga. Yange mba ôron ngeren u a lu a itinekwagh ér “Tile sha Mimi a Ishima i Môm” u a lu ken Iyoukura i Agusutu 15, 2008 la yô, ve mase tsuan kwagh u vea er yô. Anmgbian ne vea kwase na ve kaa ér: “Aluer awashima wase u yemen ken tar ugen lu u za keren inyaregh kpishi yô, tese ér se lu veren mcivir u Yehova hiihii ken uma wase ga. Yange se fa je ser se kera lu kôôsôô a Yehova ga.” Maa ve venda tom la. Nahan lu nyi i ere? Anmgbian la yange va zua a tom ugen ken tar na, u lu zuan a  inyaregh ki kuren mbamgbe vev yô. Kwase na kaa wener: “Yehova kenden mbacivir un ga.” Ka i doo anmgbian ne vea kwase na kpishi er yange ve de ér Yehova a lu Orvesen ve, i de lu inyaregh ga yô.

15. Se mba a vangertiôr ser se fatyô u waren uhôn mba Satan sha ci u nyi?

¹⁵ Aluer se va kav ser se mba hingir mba moron iyol shin mba wan hua yô, ka nyi i doo u se ere? Se fatyô u geman inja yase. Paulu kaa wener, mba Diabolo a “vande kôron ve” la kpa vea fatyô u osough. (2 Tim. 2:26) Lu kwagh u Davidi kpa er vough je ne. Yange ungwa kwaghwan u Natan, nahan gema ishima de hua, hide sôr mlu na vea Yehova. Mayange de hungur wer Yehova hemba Satan tahav ga. Nahan aluer se lumun iwasen i Yehova yô, se fatyô u waren hanma hôn u Diabolo cii.

16. Ka nyi ia wase se u palegh uhôn mba Satan?

¹⁶ Hemba doon u se palegh u gban ken kper shin uhôn mba Satan la a u den ser se gba tsô se osough la. Ka sha iwasen i Aôndo tseegh se fatyô u eren kwagh ne ye. Nahan mayange doo u se hen ser se gande iyolmoron shin hua u eren ga. Mba ve civir Yehova ica i gbe je kpa, ve va hingir u eren hua shin moron iyol. Sha nahan yô, sônon Yehova hanma iyange wer a wase u u fa aluer gbenda u u henen shin u eren kwagh la tese ér u ngu a aeren a bo ne ken we yô. (Ps. 139:23, 24) Nôngo sha afatyô wou sha er u hingir or u eren hua shin moron iyol ga yô!

17. Ka nyi ica a gba tsô ia er orihyom wase Diabolo?

¹⁷ Satan ka ortato anyom udubu imôngo hegen. Kpa ica a gba ga tsô a kange un, shighe a karen yô, a tim un kera. (Mpa. 20:1-3, 10) Se cii se mba keghen iyange la. Kpa cii man shighe la yô, lu tsevaa sha er u fa uhôn mba Satan mbara yô. Nôngo sha afatyô wou hua shin iyolmoron ve de ye tor ken a we ga. Kange ishima wer u hendan a Diabolo, nahan una yevese we.—Yak. 4:7.