1. Hikuyini Sathani hi nga mu fananisako ni muhloti?

A KUNGO ga muhloti ku phasa kutani ku daya a cihari leci a ci lavako — a ku na cin’wani. A nga tirisa mitlhamu kutani tizinga to hambanahambana kasi ku phasa hi zvona, khwatsi hi lezvi zvi wuliwako lomu ka Bhibhiliya. (Joba 18:8-10) A muhloti a nga ci kalavelisa kuyini a cihari ciza ci phasiwa laha ka ntlhamu wakwe? I sangula hi ku ci gondza khwatsi, a tiva lomu ci tolovelako ku fambafamba kona, lezvi ci zvi randzako, ni ntlhamu lowu wu nga ci phasako na ci nga zvi poli. Sathani i fana ni muhloti loye. I ranga hi ku hi gondza, a wona lomu hi tolovelako ku fambafamba kona, ni lezvi hi zvi randzako, a guma a demba ntlhamu lowu a wonako ku wu ta hi phasa na hi nga zvi poli. Hambulezvo, a Bhibhiliya ga hi tiyisekisa lezvaku loku hi tshuka hi phasiwa, hi nga zvi kota ku chukula ka ntlhamu lowo. Gi tlhela gi hi gondzisa ndlela ya ku hi fambela kule futsi ni mitlhamu leyo.

2. Mitlhamu muni ya yimbiri leyi Sathani a phasako nguvhu hi yona?

² A matshandza ni wunavenave, mitlhamu yimbiri leyi Sathani a phasako hi yona nguvhu a vanhu vo tala. * Ku hundza malembe ya talela ga cima Sathani na a phasa vanhu hi matshamela lawa yo biha. Sathani i fana ni munhu a dembelako zvihari, loyi a xengako leci a lavako ku phasa kasi ciya laha ntlhan’wini wakwe kutani ku ci phasa hi redhi. (Lis. 91:3) Kanilezvi a hi faneli ku phasiwa hi Sathani. Hikuyini? Hakuva Jehovha i hi kombile tipulani leti Sathani a ti tirisako. — 2 Kor. 2:11.

3. Hikuyini Jehovha a nga vhumela ku lomu ka Bhibhiliya ku tsaliwa zvikombiso zva vanhu va nga hi ni matshandza ni wunavenave?

³ A yin’we ya tindlela leti Jehovha a hi gondzisako hi tona lezvaku  a matshandza ni wunavenave zvi bihile, hi lezvi zvi humeleleko malandza yakwe ya kale. Ka zvikombiso lezvi hi to wulawula hi zvona, hi ta wona lezvaku Sathani i phasile ni malandza ya Jehovha lawa ma nga hi ni malembe yo tala na ma mu tirela. Lezvo zvi wula ku a zvi koteki a ku hi ngavi ni matshandza ni wunavenave? Ahihi! Jehovha i vhumele ku a zvikombiso lezvo zvi tsaliwa lomu ka Bhibhiliya “kasi zviva citlharihiso” ka hina. (1 Kor. 10:11) Wa zvi tiva ku hi nga gondza ka lezvi zvi humeleleko van’wani, hi chukula kutani hi fambela kule ni mitlhamu ya Sathani.

4. Zvini zvi nga humelelako loku hiva vanhu va matshandza?

⁴ Sathani i lava ku hiva vanhu va matshandza. Wa zvi tiva ku loku hiva ni matshandza ma tlhela ma hi fumela, hi ta tekelela yena hi tlhela hi luza wutomi ga pindzukelwa. (Mav. 16:18) Hi cigelo leco, mupostoli Pawule i hi tlharihisile aku a munhu “a nga tshuka a ti kukumukisa hi matshandza, a kuma tsayiselelo wo fana ni lowu wa Sathani”. (1 Tim. 3:6, 7) Hontlheni lezvo zvi nga hi humelela, kani ha hi vaswa lisineni kani hi tirela Jehovha hi malembe yo tala.

5. Hi kuya hi lezvi zvi wuliwako ka Mutshawuteli 7:16, 20, a munhu a kombisisa kuyini matshandza?

⁵ A vanhu va matshandza va ti kokela gabye. Sathani i zama ku hi ti kokela ga hina, hi veka nguvhu kupima ka hina a ku hundza Jehovha, nguvhunguvhu loku hi kumana ni cikarato co kari. Hi cikombiso, ku ngava lezvaku u lumbetilwe zvokari? Kutani i kona a nga ku mahela zvo biha? Sathani i wa ta tsaka nguvhu loku a ku wona na u sola Jehovha kutani vamakabye. Sathani kambe i lava ku u zvi wonisa ku a ndlela ya ku lulamisa cikarato leco ku ti mahela zvilo hi mawonela ya wena wutshan’wini ga ku landzela wurangeli ga Jehovha legi a hi nyikako hi ku tirisa Mhaka yakwe. — Lera Mutshawuteli 7:16, 20.

6. U gondza yini ka tshango ga makabye loyi wa le Holanda?

⁶ Wona cikombiso ca makabye wo kari wa cisati wa le Holanda, a nga swirekela vokari hi kota ya zvihoxo zvabye. I no ti byela ku a nga ha lavi ku tlhangana navo. I wula lezvi: “Ndzi no guma ndzizwa ciwundza ca ku ne, ndzi tlhela ndzi nga  zvi koti ku cica mawonela ya mina. Ndzi no byela nuna wa mina ndziku i chukwana hi rura hiya ka bandla gin’wani.” A makabye loyi i no guma a wona vhidhio ya JW Broadcasting^® ya Março wa 2016. A Broadcasting leyo yi nyikile mawonela yo kari xungetano hi ndlela ya ku lwisana ni zvihoxo zva van’wani. A makabye wa hina hi wula lezvi: “Ndzi polile ku ndzi wa fanele ku ti koramisa ndzi ehleketa hi zvihoxo zva mina wutshan’wini ga ku zama ku cica vamakabye laha bandleni. A Broadcasting leyo yi ndzi vhunile ku veka kupima ka Jehovha ni wuhosi gakwe.” Hi gondza yini? Loku u lwisana ni cikarato co kari, veka kupima ka Jehovha. Mu kombele a ku vhuna ku wona van’wani kota lezvi a va wonisako zvona. Phela a Papayi wa wena wa le tilweni wa zvi wona zvihoxo zvabye. Hambulezvo, i tshama a ti yimisele ku va tsetselela. I lava ku wenawu u va tsetselela. — 1 Joh. 4:20.

7. Zvini zvi nga humelela Hosi Uziya?

⁷ Uziya a Hosi ya Judha, i alile wusungukati hi kota ya matshandza a tlhela a maha zvilo zva ku i wa nga hi na fanelo yo zvi maha. Uziya i wa hi ni wutlhari ga ku maha zvilo zvo tala. I hlulile tiyimpi to tala, a aka madhoropa yo tala, a tlhela ava ni masimu yo tala. ‘Nungungulu i no mu katekisa.’ (2 Kro. 26:3-7, 10) Hambulezvo, a Bhibhiliya gi li ‘laha a nga wa hi ni ntamu, a mbilu yakwe yi no ti kukumukisa kala a huma zvineneni’. Hambu lezvi Jehovha a nga sina a layile lezvaku a vapristi hi vona basi va nga fanele ku hisa libani lomu tempeleni, Hosi Uziya i no ti kulisa, a nghena lomu tempeleni kasi a nyikela libani — a zvilo zva ku i wa nga hi na fanelo yo zvi maha. Jehovha a nga tsakangi hi lezvi a nga maha, a seba wanuna loyi wa matshandza hi hlokonho. Uziya i nova ni hlokonho leyo wutomini gakwe gontlhe. — 2 Kro. 26:16-21.

8. Hi kuya hi lezvi zvi wuliwako ka 1 Va Le Korinte 4:6, 7, hi nga potsisa kuyini a kuva ni matshandza?

⁸ Ahati hina ke, hi nga phasiwa hi ntlhamu lowu, hiva ni matshandza laha ka kuza hi wonha ku fana na Uziya? Wona lezvi zvi nga humelela José. A makabye loyi i wa hi nyamabhindzu tlhelo dhota gi nga kombisiwa cichavo laha bandleni. I wa veka tikanelo lomu mitlhanganweni ya cipandze, migotsovanyanweni, ni muwoneleli wa cipandze i wa kombela wusungukati ka yena. Hambulezvo, i ti wulela lisine aku: “Ndzi wa tsumba wutlhari ga mina, Jehovha ndzi mu veka tlhelweni. Ndzi wa ti byela ku ndzi tiyile. Hikwalaho, a ndzi ingisangi a wusungukati ni zvitlharihiso zva Jehovha.” José i no guma a maha ciwonho ca hombe a susiwa. Loku ku hundzile malembe yo tala, i no wuyela bandleni. I wula lezvi: “Jehovha  i ndzi gondzisile ku a ca lisima ka zvontlhe a hi malungelo lawa hi nga nawo, kanilezvi ku maha lezvi a hi byelako.” Contlhe cikhati a hi alakanyeni lezvi: Kani wutlhari muni hi nga nago, kani malungelo muni hi nga nawo lomu bandleni, zvontlhe lezvo hi nyikiwa hi Jehovha. (Lera 1 Va Le Korinte 4:6, 7.) Loku hi hi ni matshandza, Jehovha a nga ta hi tirisa.

9. Zvini a nga maha Sathani na Evha hi kota ya kuva ni wunavenave?

⁹ Loku hi alakanyela wunavenave, zvi hi alakanyisa Sathani. Kota ngilozi ya Jehovha, kuzvilava i wa hi ni malungelo yo tala. Kanilezvi, ma wa nga mu enelisi, i wa lava zvin’wani. I wa lava ku khozelwa, ku nga nchumu wu lumbako Jehovha basi. Sathani i lava ku hi fana na yena. Hikwalaho, i hi kucetela ku hi nga eneliswi hi lezvi hi nga nazvo. Lezvo i sangulile ku zvi maha a cikhati a nga wulawula na Evha. Jehovha i wa nyikile Evha ni nuna wakwe a zvakuga zvo tala nguvhu ni zva zvi nene kasi vaga, aku mu ‘ngaga tontlhe tisinya ti nga lomu sin’wini hi matsenya’ — a va betela yin’we ya ku yin’we. (Gen. 2:16) Hambulezvo, Sathani i kalavele Evha a sangula ku pimisa ku zvi wa laveka ku aga sinya leyo ya yin’we a nga betelwa. A nga ha xalalangi hi lezvi a nga hi nazvo ne a nga ha kombisangi kubonga; i wa lava zvo hundza lezvo. Ha zvi tiva lezvi zvi nga guma zvi maheka. I no wonha a gumesa afa. — Gen. 3:6, 19.

10. Zvini a nga maha Dhavhidha hi kota ya kuva ni wunavenave?

¹⁰ A kuva ni wunavenave zvi mahile ku Hosi Dhavhidha a rivala lezvi Jehovha a nga mu nyikile, ku nga wutomi ga gi nene, titshomba, ni ku mu vhuna ku hlula valala vo tala. Ka cikhati co kari i kombisile kubonga hi zvontlhe lezvi Nungungulu a nga mu mahele, aza aku zvi tele laha ka ku a zvi “na ku hlayiwa”. (Lis. 40:5) Hambulezvo, ka cikhati co kari, i no zvi rivala lezvi Jehovha a nga mu nyikile. I wa nga ha xalali hi lezvi a nga hi nazvo; i wa lava zvo hundza lezvo. Hambu lezvi a nga hi ni vasati vo tala, i no sangula ku navela sati wa vambe, hambu lezvi Jehovha a nga sina a wulile ku zvi bihile. A wasati loyi a nga mu navela hi Bhatexebha, kata Uriya, a muHiti. Dhavhidha i no hluliwa hi kunavela kakwe, a hlengela masango na Bhatexebha a xura nyimba. Dhavhidha a nga kolwangi hi ciwonho leci ca wubhayi, i no guma a maha ciwonho cin’wani hi ku dayisa Uriya! (2 Sam. 11:2-15) Kasi hikuyini Dhavhidha a ngaza a maha lezvo? Ku ngava lezvaku i wa pimisa ku Jehovha a nga zvi  woni? Hambu lezvi Dhavhidha a nga tsumbekile a tirela Jehovha hi malembe yo tala, ive ni wunavenave, a guma a wela zvikaratweni. A ya ku tsakisa hi ku Dhavhidha i gumile a vhumela ciwonho cakwe, a ti sola. I tsakile nguvhu hi lezvi Jehovha a nga mu tsetselela, a simama ku mu tsakela. — 2 Sam. 12:7-13.

11. Hi kuya hi Va Le Efesusi 5:3, 4, zvini zvi nga hi vhunako ku ngavi ni wunavenave?

¹¹ Hi gondza yini ka lezvi zvi nga humelela Dhavhidha? Hi gondza ku kasi hi ngavi ni wunavenave hi fanele ku simama hi bonga zvontlhe lezvi Jehovha a hi nyikako. (Lera Va Le Efesusi 5:3, 4.) Hi fanele ku xalala hi lezvi hi nga nazvo. Loku hi sangula ku gondza Bhibhiliya ni wokari, hi nga mu kuca ku a alakanyela nchumu wun’we wa wu nene lowu Jehovha a mu nyikileko, a mu bonga hi wona. Loku siku ni siku a alakanyela nchumu wo kari a bonga Jehovha hi wona, ku ta mbhela vhiki na a mu bongile hi 7 wa zvilo. (1 Tes. 5:18) Wena ke, wa maha zvo fana ni lezvo? Loku u ehleketa hi zvontlhe lezvi Jehovha a ku maheleko, zvi ta ku vhuna ku kombisa kubonga. Loku uva munhu wo kombisa kubonga, zvi ta ku vhuna ku u xalala hi lezvi u nga nazvo. Loku u xalala hi lezvi u nga nazvo, u nga tava ni wunavenave.

12. Zvini a nga maha Judhasi Iskariyoti hi kota ya kuva ni wunavenave?

¹² A kuva ni wunavenave zvi mahile ku Judhasi Iskariyoti a maha zvilo zvo biha nguvhu a tlhela tokometa Jesu. Phela Judhasi a nga pswaliwangi na a hi munhu wo biha. (Luka 6:13, 16) Jesu i wa mu hlawulile kota mupostoli wakwe. Lezvi a nga nyikilwe ku hlayisa a kaxa ya mali, zvi komba ku i wa hi munhu wo tsumbeka. Jesu ni vapostoli vakwe va wa tirisa mali leyo kasi ku ti hlayisa ntirweni wa kuchumayela. Inyamutlha, a mali leyo hi nga yi fananisa ni minyikelo yi seketelako ntiro wa kuchumayela misaveni yontlhe. Hambu lezvi Jesu a nga tshamela ku tlharihisa vanhu lezvaku va ti wonela kuva ni wunavenave, ka cikhati co kari Judhasi i no sangula ku yiva. (Mar. 7:22, 23; Luka 11:39; 12:15) Judhasi i no zviba hi makatla a zvitlharihiso lezvo.

13. Zvi wonekile kwihi a ku Judhasi i wa hi ni wunavenave?

¹³ A cikarato ca Judhasi ca kuva ni wunavenave, ci wonekile na ku kiyela kutsongwani kasi Jesu a dawa. Jesu, ni vapizani vakwe, na Mariya ni makabye wakwe Marta, va wa rambilwe laha kaya ka Simoni loyi wa hlokonho. Laha va nga kari vaga, Mariya i no teka mafura yo nuhela ni yo dhura a chulula lomu hlokweni ka Jesu. Judhasi ni vapizani lava van’wani va no swireka nguvhu. A vapizani lava van’wani kuzvilava va alakanyile ku a mali leyo zvi wa tava chukwana loku yi wa no tirisiwa kuchumayeleni. Kanilezvi Judhasi i wa hi ni mawonela yo hambana. Lezvi a nga hi “khamba”, i wa lava ku a mali leyo yi cheliwa kaxeni kasi a ta yiva. Hi ndzhako ka cikhati, Judhasi i xavisile Jesu hi preso ya khumbi, hi kota ya wunavenave. — Joh. 12:2-6; Mat. 26:6-16; Luka 22:3-6.

14. A patswa wo kari wu gi ingisisile kuyini a wusungukati gi nga ka Luka 16:13?

¹⁴ Jesu i va alakanyisile lisine leli la tshinya lava va mu landzelako, laku: “A mu nge zvi koti kuva zvitiri zva Nungungulu ni zva Titshomba.” (Lera Luka 16:13.) Ni nyamutlha zvi tshamisile zvezvo. Wona lezvi a patswa wo kari wa le Romênia wu nga ingisisa zvona lezvi Jesu a nga wula. Va no nyikiwa ntiro wa cikhatana ka tiko go ganya. Va wula lezvi: “Hi wa dhevha mali yo tala le bhanko. Hikwalaho, a cikhati hi nga zvizwa hi no ti byela ku makatekwa ya Jehovha.” Kanilezvi ku wa hi ni cikarato co kari. A ntiro lowo wu wa ta va colopetela ku tirela Jehovha. Loku va lerile a ndzima leyi ya ku “Simama ku tsumbeka hi mbilu yontlhe” ka Murindzeli wa 15 ka Agosto wa 2008, (hi ciPutukezi), va no ti mahela ciboho. Va bika lawa: “Loku hi wa noya tikweni lego hi ya tira hi ku fela ku kuma mali yo tala, kanilezvi na zvi hi karatela ku tirela Jehovha,  makunu a wuxaka ga hina na Jehovha wu wa nga tava wona nchumu wa lisima wutomini ga hina. Hi wa zvi tiva khwatsi ku ka tiko lego a wumoya ga hina gi wa tava khombyeni.” Makunu, a va wu vhumelangi a ntiro lowo. Zvini zvi nga maheka? A nuna wa kona i no guma a kuma ntiro kwalomo kabye lowu a nga hola mali yo ringana ku xava lezvi zvi nga laveka kasi va ti hanyisa. A sati wa kona i te: “A woko ga Jehovha a gi komangi.” A ngango lowu wa tsaka hi lezvi wu nga rangisa Jehovha wutomini gabye, wutshan’wini ga ku rangisa titshomba.

15. Cini ci hi tiyisekisako lezvaku hi nga chukula ka mitlhamu ya Sathani?

¹⁵ Ahati loku hi pola lezvaku hi na ni matshandza kutani wunavenave? Hi nga zvi kota ku cica! Pawule i te lava va ‘phasilweko’ hi Sathani zva koteka ku va chukula ntlhan’wini wakwe. (2 Tim. 2:26) Alakanya ku Dhavhidha i ingisile wusungukati ga Natani, a ti sola a tsika wunavenave, a vhuxa wuxaka gakwe na Jehovha. U nga rivali ku Jehovha i ni ntamu a ku hundza Sathani. Hikwalaho, loku hi vhumela ku a hi vhuna, hi nga chukula ka ni wihi ntlhamu wa Sathani.

16. Cini ci to hi vhuna ku fambela kule ni mitlhamu ya Sathani?

¹⁶ Wutshan’wini ga ku chukula ka mitlhamu ya Sathani, zvi lava ku hi fambela kule nayo futsi. Lezvo hi ngo zvi kota ntsena hi ku vhuniwa hi Nungungulu. Kanilezvi, a hi faneli ku ti byela ku a hi nge tshuki hi phasiwa! Hambu lava va tirelako Jehovha hi malembe yo tala va telwe hi matshandza ni wunavenave. Hikwalaho, siku ni siku kombela Jehovha kasi a ku vhuna ku pola ku a matshamela lawo yo biha ma sangulile ku mila lomu maalakanyweni ni lomu mbilwini ya wena ni ka lezvi u zvi mahako ke. (Lis. 139:23, 24) Kulula u n’watseka kasi u ngavi ni matshandza ni wunavenave.

17. Zvini a to mahiwa a nala wa hina Sathani zvezvanyana?

¹⁷ Ku hundza malembe ya talela ga cima Sathani na a hi muhloti. Kanilezvi, zvezvanyana i ta bohiwa a guma a lovisiwa. (Mav. 20:1-3, 10) Hi ci rindzela hi mahlo yo pswhuka a cikhati leco. Loku gi nga se chikela a siku lego, tshama u ma vhulile, u ti wonela a mitlhamu ya Sathani. Wana u vhuka na ulwa ku u ngavi munhu wa matshandza ni wunavenave. Ti yimisele ku ‘kaneta Sathani i ta ku tsutsuma’. — Jak. 4:7.