1-2. De vbene eyan nọ rre ebe Aizaia 65:16, 17 ya rhie igiọdu ne ima, ne egbe ghẹ wọọ ima?

“GHẸ GI ẸTIN FUẸ!” ẹre ọ ghaa re uhunmwuta ọghe asikoko nọkhua ọghe 2017. Te Asikoko nii wa rhie igiọdu ne ima. Ọ ya ima rẹn, vbene ima khian ya gha zin egbe ọlọghọmwa ne ima werriẹ aro daa. Ukpo enẹ ẹre ọ ghi ye na, ne ima he ya do asikoko nii, sokpan te ima ye zin egbe ọlọghọmwa vbe agbọn Esu na.

² De ọlọghọmwa ne u he werriẹ aro daa? Ọmwa ne u hoẹmwẹ ọnrẹn ẹre ọ wu ra? Ọ mwẹ emianmwẹ nọ wegbe ne u gu vẹn ra? Isievẹn ni lele ọmaẹn khian, ẹre u werriẹ aro daa ra? Emwa zẹ ruẹ kpokpo ra? Okpamẹ ra okpẹhoho mu emwi ne u mwẹ rhia ra? Okhọn nọ rre ẹvbo ya agbọn lọghọ ruẹ ra? Ra te u ghi rri oya ba ẹmwẹ COVID-19, ra emianmwẹ ọvbehe? Ma wa ya aro ye ẹghẹ ne avbe ọlọghọmwa na khian ya sẹ ufomwẹ; ai khian ghi werriegbe ye ẹre rre, amaiwẹ, te ọ khian ghi werriegbe sunu!—Tie Aizaia 65:16, 17.

3. Vbọ khẹke ne ima ru nia? Vbọzẹ?

³ Agbọn ne ima ye na wegbe gbe, te ọ khian ye gha wegbe yọ zẹvbe ne ẹghẹ ya khian. (Mat 24:21) Nọnaghiyerriọ, te ọ khẹke ne ima mu egbe, ne ima ya zin egbe emwi ke emwi ne ima khian werriẹ aro daa vbe odaro. Vbọzẹ? Rhunmwuda e Jesu khare wẹẹ: “Izinegbe ọghe uwa ẹre ọ khian miẹn uwa fan.” (Luk 21:19, NW) Ma gha bẹghe vbene emwa ya zin egbe ọlọghọmwa nọ khọ egbe ne ima werriẹ aro daa, ọ gha ru iyobọ ne ima, ne ima ye gha zin egbe.

4. Vbọzẹ ne ima gha na kha wẹẹ, e Jehova ẹre ọ ghi rhie igiemwi nọ ghi maan sẹ yotọ, vbọ gha de ọghe izinegbe?

⁴ Vbọ gha de ọghe izinegbe, de ọmwa nọ he rhie igiemwi nọ ghi maan sẹ yotọ? E Jehova nọ. Ewanniẹn na sẹtin kpa ruẹ odin. Sokpan u gha muẹn roro, evbọzẹe ne ima na kha vberriọ, ẹi khian ghi kpa ruẹ odin. Esu ẹre ọ kha yan agbọn na, ọni ẹre ọ si ẹre ne  ọlọghọmwa na gba erhan gba irri. E Jehova mwẹ ẹtin nọ gha ya wabọ ọlọghọmwa hia ni rre agbọn na rua, vbe ẹghẹ ke ẹghẹ ne ọ ya hoo ne ọ ru vberriọ, sokpan irẹn keghi zin egbe khẹ ẹdẹ ne irẹn mwamwa yọ. (Rom 9:22) Ọ ghi te sẹ ẹghẹ nii, te Osanobua khian ye gha zin egbe. Nia gi ima ziro yan emwi ihinrin, ne Osanobua zin egbe ẹre.

5. De vbene a he ya sa ọrho ye eni Osanobua hẹ? Vbọ ye ruẹ hẹ vbe ekhọe?

⁵ A sa ọrho ye eni ẹnrẹn. Aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee eni ẹnrẹn, ọ vbe hoo ne emwa hia gha ghee ẹre vberriọ. (Aiz 42:8) Ke ukpo arriaisẹn ehan gha dee, ẹre a ke sa ọrho ye eni Osanobua. (Psm 74:10, 18, 23) Ogba ọghe Idẹni ẹre ọ na suẹn; ọni ọre ẹghẹ ne Esu na ba Osanobua ohoghe wẹẹ, ọ mwẹ emwi nọ maan ne ọ gha te ya Adam vbe Ivi gha ghọghọ, ne Osanobua ma hoo nọ sẹ iran obọ (evba ya Esu kha ọre “Ọmwa Nọ Ya Unu Rhia Ọmwa Rua”). (Gẹn 3:1-5) Ke ẹghẹ nii gha dee, te emwa ghi wa ba Osanobua ohoghe wẹẹ, ọ ma hoo ne agbọn maan emwa nagbọn. E Jesu ma zẹdẹ gha ghọghọ ye ozan ne emwa ghaa zan eni Erhae. Rhunmwuda ọni, ọ keghi tama erhuanegbe ẹre ne iran gha na erhunmwu vbenian: “Gia ya ọghọ ne eni ruẹ nọhuanrẹn.”—Mat 6:9.

6. Vbọzẹ ne Jehova na rhie ẹghẹ nọ taẹn yọ, ne ọ ya rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn ọkpa ẹre ọ mwẹ asẹ na ya khaemwisẹ?

⁶ A gbodan ghee asẹ ne ọ ya khaemwisẹ. E Jehova ọkpa, ẹre ọ mwẹ asẹ na ya khaemwisẹ yan agbọn kevbe ẹrinmwi, odẹ ne ọ ya kha, ẹre ọ vbe maan sẹ. (Arhie 4:11) Sokpan, Esu keghi ya odibosa nibun kevbe emwa nagbọn gha roro ẹre wẹẹ, Osanobua i mwẹ asẹ, ne ọ ya khaemwisẹ yan iran. Na do sẹtin zuze ye ẹmwẹ na, ne emwa hia mieke na rẹn wẹẹ, e Jehova ọkpa ẹre ọ mwẹ asẹ na ya khaemwisẹ kevbe wẹẹ, odẹ ne ọ ya kha ẹre ọ maan sẹ, ẹi re iwinna ẹdẹ ọkpa. Osanobua wa rhie ẹghẹ nọ taẹn yọ, ne emwa do bẹghe ẹre wẹẹ, emwa nagbọn gha tobọ iran gha kha yan egbe iran, iran i khian miẹn adogbannọ hiehie. (Jer 10:23, NW) Izinegbe ne Osanobua mwẹ na, ẹre ọ khian sẹtin zuze ye ẹmwẹ nọ rre otọ. Ẹghẹ nii, emwa hia ghi do bẹghe ẹre wẹẹ, odẹ ne Osanobua ya khaemwisẹ ẹre ọ maan sẹ, kevbe wẹẹ, Arriọba ọghẹe ọkpa, ẹre ọ khian sẹtin ya ọfunmwegbe kevbe agbẹkunsotọ gha rre agbọn na.

7. De emwa ni he sọtẹ daa e Jehova? De emwi ne Jehova khian ru emwa isọtẹ re?

⁷ Isọtẹ ọghe ivbi ẹre eso. Te Jehova yi avbe odibosa kevbe emwa nagbọn zẹvbe emwa ni gbae. Sokpan odibosa ọkpa keghi sọtẹ, ọ na ya egbe ẹre khian e Setan (evba ya e Setan kha, ọre “Ọmwa Ne Ọ Gbodan”); ọ na vbe ya Adam vbe Ivi sọtẹ daa e Jehova. Avbe odibosa ọvbehe kevbe emwa nagbọn, na vbe deba iran sọtẹ daa e Jehova. (Jud 6) Vbene ẹghẹ ya khian, e Jehova keghi zẹ agbẹnvbo ọghe Izrẹl zẹvbe emwa rẹn, sokpan nibun vbe uwu iran keghi fi iyeke gbe ẹre, iran na suẹn gha ga ẹbọ. (Aiz 63:8, 10) Emwi ne iran ru na, keghi da e Jehova ẹsẹsẹmwẹse. Ọrheyerriọ, e Jehova na ye zin egbe; te ọ khian ye gha zin egbe khian, ọ te sẹ ẹghẹ ne ọ khian ya wabọ emwa hia ni sọtẹ daa ẹre rua. Ọna gha wa ya e Jehova gha sọyẹnmwẹ, erriọ ẹre ọ khian vbe gha ye ne emwa ni họn ẹmwẹ nẹẹn, rhunmwuda iran i khian ghi gha mwẹ ọlọghọmwa rhọkpa ne iran zin egbe ẹre!

8-9. De ohoghe ne emwa ta lele Jehova? De emwi ne ima ghi ru vbekpa ẹre?

⁸ Ohoghe ne Esu ta khian. Agharhemiẹn wẹẹ ọmwa nọ mudia ẹse ẹre Job ghaa khin, Esu na ye ba ẹre ifiẹzọ wẹẹ, ere ne ọ miẹn vbe obọ Osanobua ẹre ọ gu gae. (Job 1:8-11; 2:3-5) Ohoghe vbenian, ẹre Esu vbe ta lele eguọmwadia e Jehova hia ni vbe mudia ẹse vbe ẹdẹnẹrẹ. (Arhie 12:10) Ọ khẹke ne ima rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa ohoghe ẹre Esu khin. Odẹ ọkpa ne ima khian ya ru ọna, ọre ne ima gha zin egbe ọlọghọmwa ne ima rhirhi gha werriẹ aro daa, ma ghi vbe gha rhie ẹre ma wẹẹ, ma ya ekhọe hia hoẹmwẹ e  Jehova. Ma ghaa ru vberriọ, e Jehova gha fiangbe ima, vbene ọ vbe fiangbe Job.—Jems 5:11.

⁹ Esu keghi loo avbe ọkaolotu ugamwẹ ohoghe ya maa emwa re wẹẹ, Osa nọ mwẹ ekhọe dan ẹre Jehova khin, kevbe wẹẹ, irẹn ẹre ọ si usẹ ye emwa nagbọn egbe. Ibiẹka gha wu, emwa eso ghi gha kha wẹẹ, te Osanobua gualọ odibosa ọvbehe vbe ẹrinmwi, ẹre ọ si ẹre ne ọ na rhie iran. Te emwa vbenian fi unu gie Osanobua! Sokpan ma rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova i ye vberriọ. Emianmwẹ nọ wegbe gha dekun ima, ra deghẹ ọmwa ne ima hoẹmwẹ ọnrẹn na wu, ma i kha wẹẹ Osanobua ẹre ọ si ẹre. Nọghayayerriọ, ma keghi mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha sọfurre ye ọlọghọmwa hia vbe ẹdẹ ọkpa. Ọ khẹke ne ima gi emwa hia ni hoo ne iran danmwehọ rẹn wẹẹ, Osa nọ mwẹ ahoẹmwọmwa ẹre Jehova khin. Ma ghaa ru vberriọ, e Jehova ghi miẹn ẹmwẹ zẹ wanniẹn ọmwa nii nọ gbodan ghee ẹre.—Itan 27:11.

10. De emwi ne ebe Psalm 22:23, 24 tama ima vbekpa e Jehova?

¹⁰ Usẹ nọ sẹ eguọmwadia ẹre. Osa nọ mwẹ ẹnina ẹre Jehova khin. Ẹko i rhiẹnrhiẹn ọnrẹn hiehie, vbe ọ gha họn utumwẹ ọghe ima rhunmwuda oya ne ima re; usun emwi nọ si oya na ye ima egbe, ọre ukpokpo, emianmwẹ ra amagba ọghe ima. (Tie Psalm 22:23, 24.) E Jehova rẹn obalọ ne ima la gberra; ọ hoo ne ọ sọfurre yọ, ọ gha vbe gele ru vberriọ. (Yae taa Ẹksodọs 3:7, 8; Aizaia 63:9.) Ẹdẹ dee ne ọ gha ya “khiẹn ameve hia hin aro [ima] rre. Uwu i ghi ra gha rrọọ ọvbehe, ra akhiẹ ra obalọ.”—Arhie 21:4.

11. Vbọ ye Jehova hẹ, vbe eguọmwadia ẹre gha wu?

¹¹ Uwu ọghe avbe ọsiọre. Vbọ ye Jehova hẹ, vbe eguọmwadia ẹre gha wu? Ọ hoo ne ọ dọlegbe miẹn iran! (Job 14:15) Muẹn roro vbene ẹmwẹ Ebraham da e Jehova hẹ. (Jems 2:23) E Mosis vbe vbo, ne Baibol khare wẹẹ, irẹn vbe Osanobua gu egbe guan “ghe aro mwẹ ghe aro ruẹ”? (Ẹks 33:11) E Jehova wa vbe ya aro ye  ẹghẹ ne Devid kevbe avbe ọsian nikẹre, khian ya werriegbe gha so ihuan urhomwẹ gie ẹre! (Psm 104:33) Agharhemiẹn wẹẹ avbe ọsiọre na wulo nẹ, e Jehova ma he mianmian iran. (Aiz 49:15) Ọ ye ye emwi hia fẹẹrẹ rre vbekpa iran. E Baibol khare wẹẹ, “emwa ni rre agbọn ọre ehia khin vbe obọ ẹre.” (Luk 20:38.) Ẹdẹ dee, ne ọ gha ya werriegbe huẹn iran kpaegbe gha die agbọn, ẹghẹ nii, iran gha ya ekhọe hia na erhunmwu gie ẹre, ọ ghi họn erhunmwu iran, ọ ghi vbe miẹn ugamwẹ ọghe iran yi. Adeghẹ ọmwa ne u hoẹmwẹ ọnrẹn wu, gi ẹmwẹ na gha rhie ifuẹko nuẹn.

12. De emwi eso ni sunu vbe agbọn dan na, nẹi ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova?

¹² Emwa dan ghaa ya obọ yẹnyẹn emwa mu otọ. Ke obọ na ya sọtẹ daa Osanobua vbe ogba ọghe Idẹni, ẹre Jehova ya rẹn wẹẹ, te emwi khian gha rhia yọ, emwi ke suẹn gha maan. Ẹko i rhiẹnrhiẹn e Jehova vbe ọ gha bẹghe emwi dan nọ gba ehe hia vbe ẹdẹnẹrẹ, vbe na ghee, a ya obọ yẹnyẹn ọmwa mu otọ kevbe okhọn. Ẹghẹ hia ẹre ọ ya rhie ẹre ma wẹẹ, ọ mwẹ ẹnina daa emwa hia, katekate emwa nẹi mwẹ iyobọ, vbe na ghee avbe udefiagbọn kevbe ikhuo ni de ẹgbẹe. (Zẹk 7:9, 10) Ọ keghi kakabọ da e Jehova, vbe emwa ghaa ya obọ dan mu eguọmwadia ẹre, kevbe vbe a gha mu iran khui. Gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ uwa hia ni zin egbe vbene irẹn ye.

13. De uyinmwẹ ọrhiae ne emwa nagbọn yin ye Osanobua aro? De emwi ne Osanobua khian ru iran re?

¹³ Uyinmwẹ esakan nọ gba erhan gba irri. Te Osanobua yi emwa nagbọn ne iran sẹtin gha ya egbe taa irẹn, sokpan Esu keghi hoo ne iran gha fuẹn vbe uyinmwẹ esakan. Osanobua ghi bẹghe ẹre wẹẹ “emwi dan wa gbaa emwa hia obọ” vbe ẹghẹ e Noa, “ọ keghi dae ne ọ na yi ọmwa ye agbọn, ọ keghi gbe I ma rẹn ẹsẹse.” (Gẹn 6:5, 6, 11) Emwa nagbọn ye yin vberriọ vbe ẹghẹ na ra? Eban ẹre ọ ghi kue khọọ sẹ! Ẹko wa rhiẹnrhiẹn Esu, vbe ọ gha bẹghe uyinmwẹ esakan ne emwa na mwẹ obọ, vbe na ghee okpia vbe okhuo ni ma ru orọnmwẹ, ni ru emwi odọ vbe amwẹ, ikpia vbe ikpia, ra ikhuo vbe ikhuo ni tie egbe vbe ovbe! (Ẹfis 4:18, 19) Emwi nọ ghi wa ya ẹko rhiẹnrhiẹn Esu sẹ, ọre deghẹ ọ na sẹtin rẹrẹ ọguọmwadia e Jehova, ne ọ gha mwẹ obọ vbe uyinmwẹ vbenian. Ọ mwẹ eke ne Jehova khian zin egbe sẹ, ọ ghi ya emwa hia ni mwẹ obọ vbe uyinmwẹ esakan, ni ma fiwerriẹ khian otọ nọ gbe ẹvbi.

14. De obọ ne emwa nagbọn ya mu emwi ne Osanobua yi?

¹⁴ Emwa nagbọn keghi mu agbọn na rhia. Gberra wẹẹ emwa nagbọn ya obọ yẹnyẹn emwa mu otọ, iran keghi mu agbọn na rhia, iran i vbe ya obọ esi mu aranmwẹ ne Osanobua mu ne iran gha gbaroghe. (Asan 8:9; Gẹn 1:28) Avbe umẹwaẹn eso khare wẹẹ, vbe nẹi khian ghi kpẹẹ gbe, ai khian gha miẹn aranmwẹ nibun kevbe erhan eso vbe ẹgbo, rhunmwuda vbene emwa nagbọn ya loo agbọn na hẹ. Ẹi khabe ne emwa na kha wẹẹ, agbọn na rhia fo nẹ! Ẹko keghi sẹ ima ọyẹnmwẹ wẹẹ, e Jehova yan rẹn wẹẹ, irẹn gha “fuẹn iran an ighẹ iran ni fuẹn agbọn uan,” ọ ghi ya agbọn na khian e Paradais.—Arhie 11:18; Aiz 35:1.

15-16. De emwi nọ khian ya ima gha zin egbe ọlọghọmwa ne ima ye, vbene Jehova vbe ru ẹre? Ru igiemwi yọ.

¹⁵ Muẹn roro ọlọghọmwa ughughan ne Jehova he zin egbe ẹre, ke ukpo arriaisẹn nibun gha dee. (Ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ “ Emwi Ne Jehova Zin Egbe Ẹre.”) E Jehova gha sẹtin mu agbọn dan na sẹ ufomwẹ, vbe ẹghẹ ke ẹghẹ ne ọ ya hoo ne ọ ru vberriọ. Sokpan, ẹi re avbiẹ afiangbe ma he miẹn vbọ, rhunmwuda ne ọ na zin egbe do sẹ ẹghẹ na! Gia ru igiemwi ọkpa yọ. Gia kha wẹẹ, ọbo ebo tama okpia ọkpa kevbe ọvbokhan rẹn nọ hanmwa wẹẹ, egbe i khian gba ne ọmọ ne iran khian biẹ, emianmwẹ emianmwẹ ẹre ọ khian gha khuọnmwi, kevbe wẹẹ, ọ gha rherhe wu. Ọrheyerriọ, iran na ye gha ghọghọ vbe iran biẹ ọmọ nii, agharhemiẹn wẹẹ iran  rẹnrẹn wẹẹ, agbọn gha wa lọghọ iran. Ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne ọmọ nii, ẹre ọ zẹe ighẹ iran mu egbe, ne iran ya miẹn ẹsọn lelẹe, ne iran mieke na sẹtin gbaroghe ẹre ẹse.

¹⁶ Erriọ ivbi Adam vbe Ivi hia vbe ye; ọ gha gia na kha wẹẹ, egbe ma gba ne iran fo vbe a biẹ iran. Ọrheyerriọ, te Jehova ye hoẹmwẹ iran, erriọ ẹre ọ vbe ya gbaroghe iran. (1 Jọn 4:19) Evbibiẹ ọmọ ne ima ya ru igiemwi ban, ma sẹtin mu ovbi iran egbe rran, sokpan e Jehova gha sẹtin sọfurre ye ọlọghọmwa ọghe ivbi ẹre. Ọ mwamwa ẹghẹ yọ nẹ, ne ọ khian ya ru ẹre. (Mat 24:36) Ahoẹmwọmwa ne Jehova mwẹ ne ima, ma sẹ nọ gha ya ima zin egbe ọlọghọmwa ne ima ye, vbene irẹn vbe ru ẹre ra?

17. De ẹmwẹ ne ebe Hibru 12:2, 3 ta vbekpa e Jesu, nọ ru iyobọ ne ima ya zin egbe?

¹⁷ E Jehova ọre ọmwa nọ ghi mwẹ izinegbe sẹ. Te Jesu wa vbe ya egbe taa Erhae. E Jesu zin egbe emwi nibun vbe ọ rre agbọn na rhunmwuda ima, a zan rẹn, a ru ẹre emwi oya, a na vbe kan rẹn mu erhan. (Tie Hibru 12:2, 3 NW.) Vbe nai na gbawawẹ, igiemwi ne Jehova rhie yotọ, ẹre ọ ru iyobọ ne Jesu ya zin egbe. Ọ gha vbe ru iyobọ ne ima.

18. Zẹvbe nọ rre ebe 2 Pita 3:9, de ẹkpotọ nọ kie ne emwa nagbọn, rhunmwuda izinegbe ọghe Jehova?

¹⁸ Tie 2 Pita 3:9. E Jehova rẹn ẹghẹ nọ maan sẹ, ne ọ khian ya wabọ emwi dan hia rua vbe agbọn na. Te izinegbe ọghe Jehova kie ẹkpotọ ne ọkhọngborrie emwa, ne iran do rẹn ọnrẹn. Iran wa ghọghọ wẹẹ, rhunmwuda ne Jehova na zin egbe, ẹre ọ zẹe ighẹ a sẹtin biẹ iran, iran na do rẹn ọnrẹn, iran na vbe do ya egbe fiohan nẹẹn. E Jehova gha san ọkhọngborrie emwa ẹse, rhunmwuda ne iran na zin egbe ya sẹ ufomwẹ; vbe ẹghẹ nii, ọ ghi vẹ na rẹn wẹẹ, e Jehova ma mu ẹghẹ rhia ne ọ na mwẹ izinegbe!

19. De emwi nọ khẹke ne ima ru? De afiangbe ne ima khian miẹn?

¹⁹ Igiemwi ne Jehova rhie yotọ, ya ima rẹn wẹẹ, ma gha sẹtin gha sọyẹnmwẹ zẹvbe ne ima ya zin egbe. Agharhemiẹn wẹẹ, Esu si olighi kevbe otighi ye agbọn na, te Jehova ye ghọghọ. (1 Tim 1:11) Ma tobọ ima gha vbe sẹtin gha sọyẹnmwẹ, zẹvbe ne ima ya zin egbe khẹ ẹghẹ ne Jehova khian ya kpee eni ẹnrẹn huan, ẹghẹ ne ọ khian ya sinmwi oseghe ye ọdakha ọghẹe, kevbe ẹghẹ ne ọ khian ya wabọ emwi dan hia hin agbọn na rre. Wa gi ima hia vbe odẹ ke odẹ ne ima gha mwẹ izinegbe, ne ima gha mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, Erha mwa nọ rre ẹrinmwi vbe zin egbe. Ma gha ru vberriọ, ẹmwẹ nọ rre ebe Jems 1:12 ghi sẹ vbe egbe ima. Ako nii khare wẹẹ: “Afiangbe nọ ne ọmwa ne ọ zin egbe vbe a gha danmwẹ ọnrẹn ghe, rhunmwuda adeghẹ ọ ma rrie edanmwẹ, ọ gha miẹn arrọọ rhie zẹvbe ne Osanobua ve iran ni hoẹmwẹ ọnrẹn re.”