'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ 27

˗Kwa ʒiö Zoova ˗bha zuʋ̈saadhɛ ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈

˗Kwa ʒiö Zoova ˗bha zuʋ̈saadhɛ ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈

‹꞊Ya kë ꞊dhɛ yö ꞊në ꞊ya ˈkun bho ka ˈgü, kö ˈkii bo n ˈka, ˈyö ˈka dho ꞊sii ˈö ˈyaa yën ˗a ꞊slɔɔ˗.›​—DHU. 21:19.

ˈˈTAN 114 «Ka zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa»

ˈPË ˈKWA DHO ˗A YÖ *

1-2. ˗Wo ˈö Zoova ˗ya pö Isaïe 65:16, 17 ˈgü bhë, ˗yö ꞊faan ˗nu kwa ˗dhɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

«KWA ˈGÜ ˈYA ˗DHO GA!» Kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˈkpii˗ ˈö ˗kë 2017 ˈgü, ˗a ˈwɔn ˗gɔ ˈnën bhë. ˗A ˗bhɔkwëë ˈgü ˗wɔn ˗nu ˗wo ˗kɔ ˈö ˈkwa ˗dho kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu bun ˗a ˈka, ˗a ˗zɔn kwa ˗dhɛ. ˗Kwɛ ˗yiishiö ˗ya ʒiö, ˈˈkɛɛ dɔ ˈkwa˗ wo ꞊dɛɛ, kwa ꞊kun bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˈgü.

2 ˈWɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈwo ka ˗ta ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü? Ka ˗bha ˈkɔdhigümɛn ɛɛnˈˈ ka ˈˈtɔŋdë ˈˈgbɩɩ˗ ˈbha ˗wɔn ˗ya kë ˗ee? ˈˈYua yaa ɛɛnˈˈ ziidhɛ ˈnën ka ꞊sëëbho ˗ni ˈgü ˗ee? ˈˈTee ˈˈgbɩɩ˗, ˈˈyi ˗bha pa ˗sü, ˈˈvaanvandhɛ ɛɛnˈˈ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˗wo ka ˗ta ˗ee? ˈˈYua ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗da ˈˈshia˗ ˈwo˗ Kolona Virisö ˗kë bhë ˗a pin ˗ya ˈto ka ˗bha ˗ee? Kwa ˈˈɲan ˗yö yi ˈö ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë ˈwo ˗dho ˈgo˗ ˈka kwa ˗bha kö kwa ˗zo ˗yö bhɔ ˗an ˈka, ˗a ˗gɔ.​Isaïe 65:16, 17 ˗wo pö.

3. ˗Mën ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa˗ kë ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü? ˈYö ˈmën ˗kë?

3 ˗Tosɛta ˈö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˈö yö ˗a ˈgü ˗ya kë ˈˈgbɩɩ˗. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊va ˈbha ˗dho nu kwa ˗ta ˈzü dhiʋ̈ˈˈ. (Mat. 24:21) Kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˗bha zuʋ̈saadhɛ ˗dadhiʋ̈ ˗kplawo. ˈMën ˗kë? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ Yesu ˗ya ˗pö ‹꞊ya ˈkun bho kwa ˈgü, ˈkwii bo ö ˈka, kwa dho ꞊sii ˈö ˈyaa yën ˗a ꞊slɔɔ.› (Dhu. 21:19) ˗Kɔ ˈö mɛn ˈbhaa ˗nu ˗wo bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ suu do bhë ˗a ˈgü zuʋ̈saadhɛ ˈka ˈkwa kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë ˗a ˈgü, kwa ˗dho ꞊faan ꞊slɔɔ.

4. ˗Mën ˈö ˗kë ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ Zoova ˗yö zuʋ̈saadhɛ ˈwɔnzuan ˗së ꞊dede ˈka?

4 Zoova ˗Zlan ˗yö zuʋ̈saadhɛ ˈwɔnzuan ˗së ꞊dede ˈka. ꞊Waa˗ pö ˈˈdhʋ̈, ˗a ˈwɔn ka ˗kun ˗ee? ˗Ka ka ˗zota: ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˈö yö ˗yö Dügɔmɛn ˗kɔ ꞊löö, ˈö ˗ya pa ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈka. ˗Kɔmɔnwɔnbhasü ˗yö Zoova ˗gɔ kö ˗yö ˈwɔn ꞊gban ˈˈɲan bhɔ ˈɲënŋ˗ ˗gɛn dosɛnŋ ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗yö ö ˈˈɲan ˗to kö ˈö˗ kë ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü. (Wlɔ. 9:22) ˈˈSanni ˗a ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈö˗ ˗ya ˗yö ˗wo, Zoova ˗yö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ ˈwo kë ˗ni ˈgü bhë, ˗an ˈkun ˗ni ˈgü ö ˗bha. ˈWɔn ˈˈseishiö ˈö ˗wɩ ˗an ˗kun ˈö ˗bha ˗sü bha, ˗kwa ˗an ˗ga.

ˈWƆN ˗MƐƐN ˗NU ˈÖ ZOOVA ˈDHÖ ˗AN ˈKUN ˗NI ˈGÜ Ö ˗BHA?

5. (1) ˗Wo ˗dhii ˗ya ˗Zlan ˈtɔ ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (2) Ka ꞊dede ˈka˗ ˗yö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

5 ˗Wa ˗dhii ˗ya Zoova ˈtɔ ˗bha. Zoova ˈtɔ ˗dhɔ ˗ya ˗kë, ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ mɛn ˈˈpɛpɛ ˗wa ꞊bhlëë ˗ya. (Is. 42:8) ˈˈKɛɛ ˗a ˗kwɛ ˗ya kë 6.000 ꞊dɛɛ ˈö mɛn ˗nu ˈdhö ˗dhii ˗ya ˗ni ˈgü ˗a ˈtɔ ˗bha. (Ps. 74:10, 18, 23) ˗A zü ˗yö ˗dɔ Edɛnö ˈˈdhüdhɛɛdhö ˈˈtʋ̈ŋ ˈö Dügɔmɛn ˗yö ꞊sua ˗ya ˗a ˈka ˗Zlan ˗bha, ˈö˗ pö ꞊dhɛ ˗Zlan ˈyaa˗ ˈˈpiʋ̈ kö Adan waa Ɛvö ˗wo kë zuʋ̈gblüdhi ˈgü bhë, ˗a ˈka. (ˈWun. 3:1-5) ˈÖ sü yi ˈö bhë ˗a ˗bha, ˗yö ꞊kun ꞊sua dɔ Zoova ˗bha ꞊dhɛ ˈyaa mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ. ˗Dhii ˈwo˗ ˗ya ˗a Dë ˈtɔ ˗bha bhë, ˈyaa kun Yesu ˗dhɛ ˗së toŋtoŋdhö. ˈPë ˗kë ˈö˗ pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ˗wa bhɛɛˈˈ, ˗wa pö «yi Dë [˗Zlan] ˈi ˗ya ˗sü ˈka dhang˗ ˗nu ˈgü, i ˈtɔ ˈö ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ bha ˗yö bhɔ», ˈyö bhë.​—Mat. 6:9.

6. ˈMën ˗kë ˈö Zoova ö ꞊kwaa ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ˗zü ˈö ˗ʒiö, kö ˈö ꞊kun ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ yö do ˈnën ö ˗kɔ ˗mɔn mɛn ꞊kɔɔn ˗sü ˗bha?

6 Mɛn vadhɛ ˗wa ˗gban ˗a ˗gɔ. Zoova ˈnën˗ dua ˈdhö ˗mü kö ˗yö dhaŋ˗ waa ˈˈsɛ ˗an ꞊kɔɔn. ˈGo mü ˈzü, ˗a ˗bha mɛn ꞊kɔɔn ˗kɔ ˗yö ˗së ꞊dedewo. (˗Dhɛ. 4:11) ˈˈKɛɛ Sɔtraan ˗yö ˈˈkpënŋ˗ ˗kë ˈˈkiö ˗nu waa mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗gɔ kö ˗yö kë ˗an ˈgü ꞊dhɛ ˗Zlan dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö ˗an ꞊kɔɔn. ˈˈTʋ̈ŋ ꞊va dua ˗mü ˗yö ʒiö, kö mɛn ˗nu ꞊kun ˗a ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zoova yöö dosɛnŋ ˈnën ˗tɔ mɛnkɔɔnmɛn ˗së. ˗A ˗bha ꞊kpɔɔdhɛ ˈgü, ˗yö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ˗to mɛn ˗nu ˗gɔ kö ˗wa yö ꞊dhɛ ö ˈti ˈˈdhiʋ̈sü ˗an ˈka, ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo ʒiaan bho wo ˗de ˈka. (Jér. 10:23) ˗A ˗bha zuʋ̈saadhɛ ˈsaa˗ ˈgü, ˈwɔn ˈö bhë ˗a ˈˈɲan ˗dho bhɔ ˈpapadhö. Mɛn ˈˈpɛpɛ ˗dho ˗a ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zoova ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˈˈkee dosɛnŋ ˈnën ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö nu ˗dhikodhɛ waa ˗yadeflëëgüsü ꞊dede ˈka ˈˈsɛ ˗ta.

7. De ˗nu ˈwo ˗gban Zoova ˗gɔ? ˈYö ˗mën ˈö ˗dho ˗a kë ˗an ˈka?

7 ˗A ˗de ˗bha ˈnën ˈbhaa ˗nu ˗wo ˗gban ˗a ˗gɔ. Zoova ˗yö ö ˗bha ˈnën ˗nu ˈwo ˗kë ˗zuu ˗nu waa mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈka, ˗an ˗da ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈. ˈˈKɛɛ ˗Zlan ˗bha ˈˈkiö ˈwo˗ ˗dhɛ Sɔtraan, ˈö˗ ˗gɛn ˗kë «˗gban mɛn ˗gɔ ˗mɛn» ˈka bhë, ˗yö Adan waa Ɛvö ˈwo kun ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ bhë ˗an ˗blü ˗gban Zoova ˗gɔ ˗sü ˗bha. ˈˈKiö ˈbhaa ˗nu waa mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wo ˗da Sɔtraan ˈˈpiʋ̈, ˈwo ˗gban ˗Zlan ˗gɔ. (Zud. 6) ꞊Taabha, ˗a ˗bha ˈˈsɛgɔ ˈö ö ˗kɔ ˗yɛ ˗a ˗bha ˈö ˗kë Izraɛdhö ˈka, ˗a ˈgümɛn ˗nu ˗wa ˗to ˈö ˈwo ˗ya ˗zlan ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɔkësü ˗bha. (Is. 63:8, 10) Zoova ˗ya ˗yö ꞊dhɛ ˗wa ˈˈkan ö ˗bha. ˈˈKɛɛ ˗yö ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗kun ö ˗bha, ˈö dho ˗an ˈkun ö ˗bha ˈˈdhʋ̈, ˈö yö˗ ˈka ˈˈtʋ̈ŋ ö ˗dho ˗gban ö ˗gɔ ˗mɛn ˗nu ˈgü shiʋ̈ˈˈ ˗a ˈka, ˗a ˗bha. ˗Yö ˗dho kë ˈdhuëë˗ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊dede ˈka ˗klu ˗a ˗bha ˗mɛn ˗nu, ˈö waa˗ ˗nu ˈwo ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu bun ˗ni ˈgü ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˈgü, ˗an ˗bha ˈka.

8-9. (1) ꞊Suawɔn ˗nu ˗mɛɛn ˈwo ˗an dɔ ˗ni ˈgü Zoova ˗bha? (2) ˈYö ˈmën ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë?

8 Dügɔmɛn ˗bha sua ˗nu. Sɔtraan ˗yö ꞊sua ˗ya Zɔbö ˈö ˗kë Zoova ˗dhɔkëmɛn kpɛnŋdhö ˈka bhë ˗a ˗bha, ˈö˗ pö ˈzü ꞊dhɛ mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗klu Zoova ˗bha, ˗wa ˗dhɔkë ˗a ꞊trɔɔn ˗wɔn ˈgü. (Job 1:8-11; 2:3-5) ˗Yö ꞊sua do ˈö bhë ˗a kë ˗ni ˈgü kwa ˗bha ꞊dɛɛ. (˗Dhɛ. 12:10) ˈKwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ˗a ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü ˗a ˗wɔn ˈgü, kö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ꞊sua ˈnën Sɔtraan ˗ya ˗kë. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, Zoova ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ kwa ˗bha ꞊dhɛ Zɔbö ˈdhö.​—Zak. 5:11.

9 Sɔtraan ˗bɔ ꞊sua ˗zlanwogɔmɛn ˗nu ˗ta ˈö˗ pö ꞊dhɛ Zoova zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈyaa˗, yö ˈnën˗ ˗kë ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wo saanˈˈ sü. Mɛn ˈbhaa ˗nu ˗wa ˗pö ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö ˈnën ˗nu ˗sü, kö ˗yö ˗an kë ˈˈkiö ˗nu ˈka dhaŋ˗ ˈgü. ˗Zlan ꞊bhlëë ˗shiö ˗sü ꞊dede ˗mü. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ Zoova ˈö bhë, kwa Dë ˈö kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë ꞊dedewo yö ˗mü. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈˈyua ˈbha ˗yö kwa ꞊sëëbho ˗ni ˈgü, ɛɛnˈˈ kwa ˗bha mɛn ˗wɔngbɩɩsü ˈbha ˗ya ga, ˈkwaa˗ ˗wɔn dɔ ˗a ˗bha toŋtoŋdhö. ˗Yö ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ꞊ʒiaan ꞊dhɛ ˗yö ˗dho ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë ˗an ˈˈɲan bhɔ yi do ˈka. ˗Kwaa ˗zɔn mɛn ˈˈpɛpɛ ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗dhɔkaa ˗Zlan ˗mü Zoova ˈka. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, mɛn ˈö˗ ꞊woo˗ mɛɛnˈˈ ˗ni ˈgü bhë, ˗yö ˗dho ˗a ˗daa kë ˗a ˗gɔ.​—Prov. 27:11.

10. ˗Mën ˈö Psaume 22:23, 24 ˗wa ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈö ˗gban Zoova ˗bha?

10 ˗A dhɔɔbhaamɛn ˗nu ˗wo saanˈˈ ˈsü ˗ni ˈgü. ˗Zlan ˈö ö ˗de yö mɛn ˗nu ˗duɛɛ ˈgü yö ˗mü Zoova ˈka. ˗Ya kwa yö kö kwa saanˈˈ ˈsü ˗ni ˈgü ˈˈklʋʋbhɔdhe, ˈˈyua ɛɛnˈˈ ˈwɔnyaakëdhii ˈö kwa ˗bha ˗a ˗wɔn ˈgü, ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˈyaa dhi. (Psaume 22:23, 24 ˗wo pö) Zoova ˗yö kwa ˗bha ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˈgüman. ˗Ya ˈˈpiʋ̈ ˈö ˗an bho kwa ˗bha, ˈö ˗dho ˗a kë ˈˈdhʋ̈ ꞊dedewo. (Exode 3:7, 8; Isaïe 63:9) ˗A yi ˗dho ˗wo ˈö kwa ‹ˈˈɲanyi ꞊gban bho mü ˈˈpɛɛpɛdhö. Ga ˈˈɛɛn ˗wëë ˗ya wo ˗sü ˈbha ˈyii ˈdho kë ˈzü, ˗wëëwʋ ˈkpɔ ˗sü waa˗ pë ˗ma mɛ ˈka ˗sü ꞊gbaan ˗dho yën.›​—​˗Dhɛ. 21:4.

11. Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈö ˈwo ˗klu ˗a ˗bha ˈwo ga bhë, ˗yö ö ˗de ˈgü ꞊dhɛ ˗an ˗wɔn ˈgü?

11 ˗A ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗wa ga. Gɔɔn˗ ˗nu, dhebɔ ˗nu ˈö ˈwo ˗klu Zoova ˗bha ˈö ˈwo ga bhë, ˗yö ö ˗de ˈgü ꞊dhɛ ˗an ˗wɔn ˈgü? ˗Ya ˈˈpiʋ̈ ˈö ˗kpan ˗an ˗bha ˈzü ˈˈvaandhö. (Job 14:15) ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ˗kpan ö ˈˈtɔŋdë Ablaamö ˗bha ˗sü ˗dhɔ ꞊yaa˗ ˈkun. (Zak. 2:23) ˗Ya ˈˈpiʋ̈ kö waa Moizö ˈwo dhiaŋ zë wo ˈko ˗dhɛ ˈzü. (Ex. 33:11) ˗Yö ö ˈˈɲan ˈto ˗ni ˈgü kö ˈö ö ˈˈtʋ ˈto Davi waa ˈˈtanbhomɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo to, ˗an ˗bha ˗wɩ ö ˈˈpiʋ̈ ˈˈtan ˗nu ˗bha ˈzü. (Ps. 104:33) ˈKö ˗kë ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˗a ˈˈtɔŋdë ˗nu bhë ˗wa ga, Zoova ˗zo ˈti bhɔ ˗an ˈka. (Is. 49:15) ˗A ˗zo ˈti bhɔ ˗an ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗nu ˈka, «˗a ˗nu ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗wo ˈˈyaan [˗Zlan] ˗zë ˗gɔ.» (Dhu. 20:38) ˗Dhɛkpaɔyi do ˗dho ˗wo ˈö ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ bho ga ˈgü, ˈwo ˗tosɛta ˗kë. ˗Ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈö ö ˈˈtʋ ˈto ˈzü ˗an ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗bha, kö ˈö ö ˗kɔ ˈkpɔ ˗an ˗bha ö ˗dhɔkësü ˗gɔ. ˗Ya kë ꞊dhɛ ka dhɔɔbhaamɛn ˈbha ˗wɔn ˗ya kë, ˗wo ˗nu ˈwo yö ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ka zuʋ̈ˈˈ ꞊dhuaa, ˈwo ka ˗zo ˗gban.

12. ˈˈTʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈkwa dɔ ˗a ˈka yö, ˗mën ˗wɔn ˈö ˗wëë bɔ ˗ni ˈgü Zoova ˗ta?

12 Zuʋ̈yaamɛn ˗nu ˗wo mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈˈklʋʋ bhɔ ˗ni ˈgü. ˈDhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wo ˗gban ˗Zlan ˗gɔ ˗sü züdɔ Edɛnö, ˗yö ˗kun Zoova ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˈˈsanni ˈˈkpɔnŋtaadhɛ kë ˗së, ˈwɔn yaa ꞊va ˗dho kë. ˈWɔn yaa ˗nu waa ˈˈvaanvandhɛ ˗nu ˈwo kë ˗ni ˈgü ꞊dɛɛ, ˈwaa˗ ˗dhɛ ˗së. ˗Yö ö ˗de ˗yö ˗kplawo mɛn ˗wëësü ˗nu ˈö ˗an ˗takunmɛn ˈyaa ˈdhö, ꞊dhɛ ꞊gɛandhe waa ˗tenën ˗nu ˈdhö bhë ˗an ˗duɛɛ ˈgü, ˈö ö ˗zo ˗kë ˗an ˈˈpiʋ̈. (Zach. 7:9, 10) Zoova ˗ya ˗kpan ˈzü ˗klu ö ˗bha ˗mɛn ˗nu ˗bha, kö ˗wo ˗an ˈˈklʋʋbhɔ ˗ni ˈgü, ˗wo ˗an ˗da ˗ni ˈgü ˗kasho ˈgü, ˈyaa dhi ˗a ˗dhɛ toŋtoŋdhö. Mɛn ˈˈpɛpɛ ˈkwa ˈwɔn ˈˈgbɩɩ ˗nu ˈkun ˗ni ˈgü kwa ˗bha ꞊dɛɛ ꞊dhɛ ˗a ˈdhö, kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë.

13. ˈˈTakɔ yaa ˗mɛɛn ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈdhö˗ kë ˗ni ˈgü ˗Zlan ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈? ˈYö ˗mën ˈö ˗dho ˗a kë ˗an ˈka?

13 Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˈˈɲangüyaa ˗ya ʒiö ˗naan ˈgü. Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈö ˗Zlan ˗yö ˗an ˗da ö ˈˈbin ˗bha bhë, Sɔtraan ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˗wo ˈwɔn yaa ˗ɲënŋɲënsü ˗nu kë. ˈDhɛ ˗Zlan ‹˗ya yö ꞊dhɛ mɛbhɩɩ˗ ˗nu ˗bha ˈˈgblüyaadhɛ ꞊ya ziö ˗naa ˈgü ˈˈkpʋng ꞊taa Noe ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, ˗yö ˗siö ˗a ˗dhɛ, ˈyö˗ ˗bha ˈˈkpʋngtaadhɛ ˗da ˗sü bha ˈö˗ zuëˈˈ to ꞊taama.› (ˈWun. 6:5, 6, 11) ˈÖ sü ˈˈtʋ̈ŋ ˈö bhë ˗a ˗bha, ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗yö kë ˗ni ˈgü ˗së ˗ee? ˗Abin toŋtoŋdhö. ˈˈƝangüyaa suu ˈˈpɛpɛ, ˈö˗ ˈbhaa ˗nu ˗kë gɔɔn˗ waa gɔɔn˗ ɛɛnˈˈ dhebɔ waa dhebɔ ˗an ˗bha ˈkö ˗kun ˈˈnɔɔnbɔ ˈka ˗sü ˈka, ˈö ˗ya ˗pɛn ˗dhɛ ꞊gban ˈgü ꞊dɛɛ bhë Sɔtraan ꞊yaa˗ yö, ˗a zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗yö ˗da. (Efɛ. 4:18, 19) Mɛn ˗nu ˈwo Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈka ˗wa ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü kë, ˗yö ˗kë Sɔtraan ˗dhɛ ˗së ꞊dedewo. ˈˈKɛɛ Zoova ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈö˗ ˗ya bhë ˗ya ˗lo yi ˈö˗ ˈka, ˗yö ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ ˈˈɲangüyaa suu ˈˈpɛpɛ ˗san ö ˗kë.

14. ˗Mën ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈdhö˗ kë ˗ni ˈgü ˗Zlan ˗dapë ˗nu ˈka?

14 Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wa ˗dapë ˗nu shiʋ̈ˈˈ ˗ni ˈgü. ˗Ya ˈˈkan wo ˈko ˗nu ˈˈklʋʋbhɔsü ˗bha, mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈwaa wo ˗zo kë ˈˈsɛ waa wü ˗nu ˈö Zoova ˗ya ˈˈklɔɔnbho ˗an ˗bha bhë, ˗an ˈˈpiʋ̈. (Eccl. 8:9; ˈWun. 1:28) ꞊Klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˈbhaa ˗nu ˗wa ˗pö ˗kwɛ ˗nu ˈwo nu ˗ni yö ˗an ˈgü, mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dho wü suu ˈˈmliɲɔn do bho ˈˈshia˗ *. ˗A kë ˗sü kö mɛn ˗nu zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˈˈtɛ ˈˈblü ˗nu ˗bha ɲën ˗sü ˗wɔn ˈgü, ˗a ˈwɔn ˈyaa kwa ˈkun. Zoova ˗ya ˗pö ˈö ˗dho «ˈwɔn bho ˈˈsɛ see˗ ˗mɛ ˗nu ˈgü», ˈö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗gla ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˈgü.​—​˗Dhɛ. 11:18; Is. 35:1.

˗GLEŊ ˗MƐƐN ˈÖ ˈKWA˗ SÜ ZOOVA ˗BHA ZUƲ̈SAADHƐ ˗BHA?

15-16. ˗Mën ˈö ˗dho kwa ˗blü zuʋ̈saadhɛ kë ˗sü ˗bha ꞊dhɛ Zoova ˈdhö? ˗A ˈgü ˈˈpʋ.

15 ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈö Zoova ˗an kun ö ˗bha ˈö˗ ˗kwɛ ˈˈgblü ꞊va ˈdhö yö, ˗kwa kwa ˗zota ˗an ˈgü. (Kpɔɔˈˈ ˈkɔnën ˈö˗ ˗gɔ ˗kë: « ˗Wɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈö Zoova ˈdhö ˗an ˈkun ˗ni ˈgü ö ˗bha?» ˈka bhë, ˗a ˗bha.) Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˈgü ꞊shiʋ̈ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˗dhi ˗a ˗dhɛ, ˗a ˈka. ˈˈKɛɛ ˗a ˗bha zuʋ̈saadhɛ ˗yö kwa ˗takun ꞊dedewo. ˗Kwa kwa ˗zota ˈwɔnzuan ˈö yö ˗a ˈgü. Kö ˗wa pö dhe waa ö ꞊gɔɔn ˈbha ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗an ˗bha ˈnën ˈö ˗yö ˈti bhɔ ꞊köŋ bhë, ˈˈyua do ˈbha ˗ya ˗bha ˈö˗ ˗wɔn ˈgü ˗a ˈnën ˈti ˗dho ꞊gwëë. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ö ˗zo ˗kë ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗dho kë ˗an ˗kwaa ˈˈgbɩɩ˗, ˗ya bhɔ, ˗a ˈˈyi ˗dho ˈˈkan ˗an ˈˈdhi. ˈNën ˈö bhë ˗a ˗dhɔ ˗dho ˗an ˗blü kö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗dho bɔ ˗an ˈgü ˗wa ˈkun ˈwo ˗bha, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗a ˗bha ˗tosɛta ˗yö kë ˗së.

16 ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka, Adan waa Ɛvö ˗an suugünën ˗nu ˈˈpɛpɛ ˗wo ˗bhɔ ˈwɔnyaakëdhii ˈka. ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗an ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë, ˈö ö ˗zo ˗kë ˗an ˈˈpiʋ̈. (1 Zn. 4:19) ˈNënmën ˗nu ˈkwa ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ ꞊klöö yö, ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo ˈˈyua bho wo ˗bha ˈnën ˗bha. ˈˈKɛɛ Zoova ˗zë ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈˈɲan bhɔ. ˗Yö ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗ya ˗sü ˈka kö ˗yö mɛnbhɩɩdhe ˗nu kë ˈˈklʋ̈ʋ̈klʋ̈. (Mat. 24:36) ˗A ˗bha ˗dhɔ bhë ˈyaa ꞊faan nu kwa ˗dhɛ kö ˈkwa kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈkun kwa ˗bha ˗kplawo ˗ee?

17. Pë ˈö Eblö 12:2, 3 ˗wa pö ˈö ˗gban Yesu ˗bha bhë, ˗yö ꞊faan ˗nu kwa ˗dhɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

17 Zoova ˗yö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗kun ö ˗bha ˗sü ˈwɔnzuan ˗së ˗zɔn kwa ˗dhɛ. Yesu ˗yö ˗to ö Dë ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈. Kö ˗yö ꞊kun ˈˈsɛ ˗ta yö, ˗wo dhiaŋ yaa ˗nu ˗zë ˗a ˗bha, ˈö ˈwo ˈlëë˗ dɔ ˗a ˗bha, ˈwo˗ zë ˈˈdhü ˗bha kwa ˗bha ˈwɔn yaa ˗nu ˗wɔn ˈgü. (Eblö 12:2, 3 ˗wo pö.) Zoova ˗bha ˈwɔnzuan ˗yö ꞊faan ˗nu Yesu ˗dhɛ ˈyö bɔ ˈö ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˈö ꞊faan nu kwa ˗dhɛ.

18. 2 Piɛdhö 3:9 ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈpë Zoova ˗bha zuʋ̈saadhɛ ˗ya ˗kë kwa ˗dhɛ, ˈkwa˗ dɔ?

18 ˗Bhö 2 Piɛdhö 3:9 ˗wo pö. ˈˈKpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö Zoova ˗ya ˈgü shiʋ̈ˈˈ ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˗dɔ. ˗A ˗bha zuʋ̈saadhɛ ˈsaa˗ ˈgü, mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va ˗wa kë ˗a ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈka, ˈwo˗ ˈtɔ bhɔ ˗ni ˈgü. ˗A kë ˗sü kö Zoova ˗yö ö zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa kö ˗wo ˈdho ˗wo bhɔ, ˗a ˗dhɔ ˗yö ˗da ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈgü, kö ˗wo wo ˗de nu ˗a ˗dhɛ bhë, ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˗sü ˈka ˗a ˗wɔn ˈgü. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va dho bɔ ˗a ˈka ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, kö ˗wo yö ˗a ˈka˗ ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˗bha, mɛn ꞊gban ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ ˗a ˗dhɛ ˗kun ˗a ˗bha kö Zoova ˗yö ö zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa.

19. ˈMën ˈkwa ˗dho kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈkwa˗ ˗kë? ˈYö ˗a ꞊trɔɔn dho kë ˗mën ˈka?

19 ˗Bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü ˗sü ˈö zuʋ̈gblüdhi ˈka bhë, Zoova ˗ya ˗gleŋ ˗da kwa ˗bha. Sɔtraan ˗ya ˈwɔn yaa ꞊va kë ˗a ˈka, ˈˈkɛɛ Zoova ˗yö «zuʋ̈gblüdhi ˗Zlan» ˈka ˗kplawo. (1 Tim. 1:11, NWT) Kwa ˈˈɲan ˗yö ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˗dho ö ˈtɔ kë ˗a ˈka ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗a ˗gɔ zuʋ̈gblüdhi ˈka. ˗Yö ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ yöö dosɛnŋ ˈnën ˗mɔn mɛn ꞊kɔɔn ˗sü ˗bha, ˈö kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo ꞊dɛɛ ˗an ꞊gban bho kwa ˗bha. ˈˈSanni ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö ˗wo, ˗kwa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü zuʋ̈gblüdhi ˈka. ˗A ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü yöö ˗de ˈpö ˗yö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗kun ö ˗bha bhë, ˗a dua ˗mü ˗yö kwa ˗zo ˗gban. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, Zakö 1:12 ˗dho yö ˈko ˈˈdhiʋ̈ mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˗bha. ˗Ya ˗pö: «ˈˈKɛɛ ˈmɛ ˈö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊gban ˈˈpɛpɛ suu ˈdo ˈdo ˗yö ˗wɔ ˗ta ˈö ˈkun bho˗ ˈgü ka kpö ˈgü, kö˗ ˗mɛ ˗bha ˗së, ˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ ꞊ya bo ziö ˗sü ˈka˗ ꞊gban ˈgü, ˗yö ˗dho ˗a ˗gloo ˈfaan˗ ˈö ꞊sii ˈö ˈyaa yën˗ ˈka ˈö kwa Dëmɛ ˗ya ˗ya ˈmɛ ˈö˗ ˗dhɔ ˗ya ˗nu ˗kë ˗a ˗nu ˗gɔ bha˗ ꞊slɔɔ.»

ˈˈTAN 139 ˗Bhö ü ˗zota kö ü ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈgü

^ -Wo -bhüöö kpö 5 Mɛn ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wo ˗nu kwa ˗ta. ˗A ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈, ˗an ꞊vadhɛ ˈˈɲan bhɔ ˗kɔ ˈyaa kwa ˗gɔ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü. Pë dosɛnŋ ˈö ˈkwa ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha ˈyö ˗tɔ ˗an ˗kun kwa ˗bha ˗sü. ˈˈKɛɛ kwa do ˈyaa ˈnën ˗kë kwa ˈka ˈˈdhʋ̈. ˈWɔn ꞊va ꞊dede ˗wo kë ˗ni ˈgü Zoova ˈka, ˈö ˗an ˈkun ˗ni ˈgü ö ˗bha. Kwa ˗dho ˗a ˈˈseishiö ˗wɔn blɛɛˈˈ ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü. ˈWɔn ˗së ˗nu ˈwo kë ˗ni ˈgü Zoova ˗bha zuʋ̈saadhɛ ˈsaa˗ ˈgü waa ˗gleŋ ˗nu ˈkwa ˗dho ˗an ˈsü ˗a ˈgü, kwa ˗dho ˗an yö ˈpö.

^ -Wo -bhüöö kpö 14 «Wü suu» ˈwo ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ bhë, waa wü ˗goa «꞊plëëzë» ˈö Biblö ˗yö ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ, ˈö ˗kë ˈtëpë suu ꞊va ˗lo ˈko ˗ta ˗sü ˈka bhë, ˈwaa do.