1-2. Be ive nọn ribhi Isaiah 65:​16, 17 rẹ rẹkpa mhan ha ziẹngbe ọnọghọ yẹ?

“HẸI JI EGBE LỌ UWẸ!” ọle hi uhọnmhọn-ọta ọsi usikoko nọn nẹ nan do bhi ukpe 2017. Ọne emhanmhan ọsi ọne usikoko da rẹkpa mhan lẹn ebi mhan ha rẹ sabọ ha ziẹngbe yẹ sade mhan kuẹlo da ọkakale. Ikpe enẹn ki gbera nian nin mhan do ọne usikoko nan. Ọkpakinọn, mhan sẹyẹ wo ziẹngbe ọkakale bhi ọne agbọn Esu nan.

² Ọnọghọ nela uwẹ sẹ miẹn bhi egbe bhi ẹghe nọn bha re gbe nian? Ọria bhi azagba-uwa nọnsẹ la ọmọẹ ẹ be yu? Emianmhẹn be ribhọ nin uwẹ ne daan? Uwẹ be ha miẹn ọnọghọ bhi egbe ranmhude idọmanlẹn? Emhin idunmhunri, okhọnlẹn, la ekpokpo be sunu ji uwẹ? La iẹnlẹn be ha nọghọ uwẹ ranmhude ọne emianmhẹn natiọle COVID-19? Mhan rebhe wo khuaẹloghe ọne ẹghe nin ene emhin nan rebhe ha rẹ si egbe kie. Ẹghe nan ha rẹ miẹn ene emhin nan bha yẹ ha sunu!​—Tie Isaiah 65:​16, 17.

3. Be ọkhẹke nin mhan lu? Bezẹle?

³ Iẹnlẹn bhi ọne agbọn nan bha zẹwẹ lẹkhẹ. Sẹyẹ, mhan sabọ rẹ miẹn ọkakale nọn bha lẹkhẹ nan rẹ ziẹngbe ọle bhi ẹghe odalo. (Matt. 24:21) Ranmhude ọnan, ọkhẹke nin mhan luẹ ebi a rẹ manman ziẹngbe yẹ. Bezẹle? Ranmhude Jesu yọle: “Iziẹngbe nin bha mhọnlẹn, ọle ha gbega iẹnlẹn nọnsẹbha.” (Luke 21:19) Ahamiẹn mhan ria eria nyan uwedẹ nin ibhio mhan rẹ ha ziẹngbe ọnọghọ nọn diabe ọne imhan ye, mhan ki yẹ sabọ manman ha ziẹngbe.

4. Bezẹle nin mhan ha da sabọ yọle ghe, Jehova hi ọria nọn ki sẹ ziẹngbe nẹ?

⁴ Họla manman guẹ ebi a rẹ ziẹngbe yẹ? Osẹnobulua nin Jehova. Ọnan be han uwẹ ilo? Asabọmiẹn. Ọkpakinọn, ahamiẹn uwẹ ria eria nyan ọlẹn nọnsẹn, ọ iyi da han uwẹ ilo. Ọnọghọ kẹkẹ wo vuọn ọne agbọn nan ranmhude Esu hi ọnọn gbẹloghe.  Jehova mhọn ọne ahu nin ọle rẹ re osukpa re ọkpẹnlẹn ọbhi ene ọnọghọ nan rebhe. Ọkpakinọn, ọle mundia khẹ ẹghe nin ọle rẹyi. (Rom. 9:22) Osẹnobulua wo ha ziẹngbe ọkuẹsẹ ọne ẹghe sẹ nin ọle ha rẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi ọne agbọn Esu nan. Ejayenan nian, bha ji mhan zilo nyan emhin isinlin nin Jehova ziẹngbe ọle.

5. Uwedẹ nela a rẹ re ohoghe riia Osẹnobulua elin an? Be ọnan dia uwẹ yẹ bhi egbe?

⁵ Jehova ziẹngbe orẹsin nan rẹ sin elin nọnsọle. Jehova wo manman hoẹmhọn elin nọnsọle. Sẹyẹ, ọle guanọ nin ọrebhe ha mun ekpẹn nin ọne elin. (Isa. 42:8) Ọkpakinọn, bhi ebe sẹbhi ikpe 6,000 nian, a sẹ wo riia elin nọnsọle a. (Ps. 74:​10, 18, 23) Ogba ọsi Eden ọnan da munhẹn ẹghe nin Ojuu (nọn mundia nin “Ọnọn Riia Ọria Elin”) rẹ yọle ghe, Osẹnobulua bha guanọ nin Adam bi Eve ha mhọn emhin nọn ha re ele ha ghọnghọn. (Gen. 3:​1-5) Rẹ na bhi ọne ẹghe nin ha vade, ọle Esu rẹ ha riia Jehova elin an. Ọle da ha yọle ghe, Jehova bha guanọ nin eria ha mhọn emhin nọn ha re ele ha ghọnghọn. Uwedẹ nan rẹ re ohoghe riia Jehova elin an da wo ha ba iJesu bhi egbe. Ranmhude ọnan, ọle da taman edibo nesọle nin ele ha nan erọnmhọn yọle: “Aba mhan nọn ribhi okhun, ji elin nọnsẹ kpe khia.”​—Matt. 6:9.

6. Bezẹle nin Jehova da ji ẹghe nọn tanlẹn gbera nin ọle rẹ rẹman ghe, ọle ọkpa hi ọnọn khẹke nọn ha gbẹloghe?

⁶ Ẹbho ne bunbun ne Osẹnobulua bi ugbẹloghe nọnsọle suan. Jehova ọkpa mhọn ọne ahu nin ọle rẹ ha gbẹloghe otọ bi okhun. Rẹ deba ọnin, uwedẹ nin ọle rẹ gbẹloghe mhẹn nẹ. (Rev. 4:11) Ọkpakinọn, Esu sẹ wo dọnmhegbe rẹ hiẹ ẹhi eso bi eria nin ele ha riale ghe, ọ iyi Osẹnobulua ọnọn khẹke nọn ha gbẹloghe mhan. Jehova dẹ ji ẹghe eso gbera ọle kuẹ rẹman ghe, ọle hi ọnọn khẹke nọn ha gbẹloghe. Sẹyẹ, uwedẹ nin ọle rẹ gbẹloghe mhẹn nẹ. Ranmhude Jehova mhọn ẹwanlẹn, ọle da re ẹghe nọn tanlẹn nin eria rẹ gbẹloghe egbe ele, beji ele ha da lẹn ghe, ọle nọn man mhan ọkpa ha sabọ gbẹloghe mhan bhi uwedẹ nọn ha mhẹn mhan bhi egbe. (Jer. 10:23) Ranmhude iziẹngbe nin Osẹnobulua rẹman, ọria soso ida ha mhọn edandan ghe, Osẹnobulua ọkpa ọkhẹke nọn ha gbẹloghe otọ bi okhun. Ọrebhe ki yẹ dọ lẹn ghe, ugbẹloghe nọnsi Jehova mhẹn nẹ, ghe Agbejele nọnsọle ọkpa ha sabọ re ọfure bi ugbega re bhi ọne otọ nan.

7. Hela sọtẹ bhi obọ iJehova? Be ọle ha khian ele yẹ?

⁷ Imọn nesi Jehova ne sọtẹ bhi obọ ọle. Jehova ki man ene ẹhi bi eria fo, ọle da re egbe nọn gbale nin ele. Ọkpakinọn Esu (nọn mundia nin “Ọnọn Ne Ọria Suan”) da re Adam bi Eve sọtẹ bhi obọ iJehova. Ẹhi eso bi eria eso da yẹ deba sọtẹ bhi obọ iJehova. (Jude 6) Akizẹbue, ibhokhan Izrẹl ne yi ẹbho nesi Jehova, da fikeke gbe iJehova dọ ha ga osẹ nekẹle. (Isa. 63:​8, 10) Ọnan da wo ba iJehova bhi egbe. Ọrẹyiriọ, ọle da sẹyẹ ziẹngbe. Ọle sẹyẹ ziẹngbe khẹ ọne ẹghe nin ọle ha rẹ gbe eria ne sọtẹ bhi obọ ọle khuelo. Ọnan ki re iJehova bi ene sun rẹkhan ọlẹn ha ghọnghọn. Bhi ọne ẹghenin, ele iyẹ da ha ziẹngbe emhin soso.

8-9. Ohoghe nela ẹbho bha iJehova le? Be bhọ ọkhẹke nin mhan lu yẹ?

⁸ Ohoghe nin Esu sẹyẹ bha. Esu da bha ohoghe ghe, ranmhude emhin nin Job bi eguọmhandia nesi Osẹnobulua miẹn bhi obọ ọle, ọle zẹle nin ele da ga ọle. (Job 1:​8-11; 2:​3-5) Esu sẹyẹ wo bha ẹbho ohoghe rẹ sẹbhi ẹlẹnan. (Rev. 12:10) Mhan dẹ sabọ rẹman ghe, ọbhahoghe Esu khin sade mhan ziẹngbe ọnọghọ yẹ sun rẹkhan iJehova ranmhude mhan hoẹmhọn ọlẹn. Beji Jehova rẹ nan erọnmhọn nin Job, ọle ki yẹ nan erọnmhọn nin mhan sade mhan sabọ ziẹngbe.​—Jas. 5:11.

⁹ Esu noo ene mun ọkalo bhi oga ohoghe rẹ taman ẹbho ghe, ọria nọn imhẹn Jehova khin, ghe ọle mhọn obọ bhi iloya nesẹmhan. Bhi ọsi  ijiẹmhin, ahamiẹn ibhokhan yu, eso bhi ene mun ọkalo bhi oga ki yọle ghe, Osẹnobulua dọ ne ele ranmhude ọle guanọ ẹhi ne bunbun bhi okhun. Ele wo re ọnan ha riia Osẹnobulua elin an. Mhan lẹnmhin ghe, Osẹ ọsi oyẹẹ, ọle Jehova khin. Ahamiẹn mhan khọnmhọn emianmhẹn nọn kakale, la ọria nọnsẹmhan yu, mhan iyọle ghe Osẹnobulua si ọle. Ọkpakinọn, mhan rẹọbhọ ghe, ẹghe vade nin Jehova ha rẹ re egbe daan ọrebhe, yẹ riọ ẹbho kpanọ bhi uu. Mhan dẹ sabọ taman ẹbho rebhe ne ka mhan ehọ ghe, Osẹ ọsi oyẹẹ, ọle Jehova khin. Bhiriọ, Jehova ki sabọ re ewanniẹn nin ọria nọn nanlẹn ha suan.​—Prov. 27:11.

10. Be Psalm 22:​23, 24 taman mhan rẹji Jehova?

¹⁰ Iloya nin eguọmhandia nesọle le. Osẹ nọn mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ, ọle iJehova khin. Ọ ba ọle bhi egbe rẹ daghe mhan viẹ ranmhude iloya nin mhan ziẹngbe ọle. Ene iloya nan sabọ rẹ ha yi ekpokpo, emianmhẹn, la ifiobọdọn nesẹmhan. (Tie Psalm 22:​23, 24.) Jehova lẹn ọbalọ nin mhan ye. Ọle guanọ nin ọle re ọkpẹnlẹn ọbhọ. Ọle dẹ lu ọle. (Fẹ Exodus 3:​7, 8; Isaiah 63:9 ghe.) Ẹghe vade nan ha rẹ miẹn ghe, ‘ọle ki gbo amẹn eviẹ rebhe si [mhan] bhi ẹlo re. Uu ida yẹ ha ribhọ, la akhiẹ, la ukpuru eviẹ, la ọbalọ.’​—Rev. 21:4.

11. Be ọ dia iJehova bhi egbe yẹ rẹji eguọmhandia nesọle ne yu?

¹¹ Imọẹ ọle ne yulu. Be ọ dia iJehova bhi egbe yẹ, ranmhude imọẹ ọle ne yu? Ẹlo ele wo nyan ọlẹn! (Job 14:15) Riale ebi Jehova rẹ ha guanọ nin ọle miẹn Abraham nin ọmọẹ ọle yẹ. (Jas. 2:23) La Moses na miẹn ghe Jehova ne talọ “ghe-mẹn ghe-uwẹ.” (Ex. 33:11) Yẹ riale ebi ọ rẹ ha ghọn iJehova yẹ nin ọle rẹ miẹn iDavid bi eria nekẹle ne so illo, beji ele ha da ha so illo ogẹn! (Ps. 104:33) Arẹmiẹn ene imọẹ nesi Jehova nan rebhe yulu, ọle bha ye ele a. (Isa. 49:15) Ọle sẹyẹ yere uwedẹ nin ele rẹ lu emhin. Bhi ẹlo nọnsi Jehova, inian ọ diabe ele rebhe nyẹnlẹn.  (Luke 20:38) Ẹghe vade nin Jehova ha rẹ riọ ele kpanọ bhi uu. Bhi ọne ẹghenin, ọle ki ha họn erọnmhọn nọnsele yẹ miẹn oga nọnsele ọbhi egbe. Ahamiẹn ọria nọnsẹ sẹ ka yu khẹ, lẹn sẹbhọ ghe, ọne ẹmhọn nan dẹ sabọ ko uwẹ udu re.

12. Emhin nela manman ba iJehova bhi egbe bhi ẹghe ọkike ọsi ọne agbọn nan?

¹² Uwedẹ nin ẹbho ne imhẹn rẹ ha denyẹnyẹn ẹbho. Ẹghe nin Adam bi Eve rẹ sọtẹ bhi ogba ọsi Eden, Jehova lẹnmhin ghe, emhin dẹ khọ ọbhọ, ọkuẹsẹ ọ dọ ha mhẹn. Ọ iyẹẹ iJehova rẹ daghe emhin ebe, ibhohiẹn eku, okhọnlẹn, bi ugbele ne ribhi ọne agbọn nan ẹlẹnan. Ẹmhọn ẹbho ne imhọn ọnọn ha rẹkpa ele wo manman rẹtẹ iJehova. Bhi ọsi ijiẹmhin, eria bii ene imhọn ọdọ, ibhokhan ne imhọn aba bi eria ne sẹ inian. (Zech. 7:​9, 10) Ọ manman ba iJehova bhi egbe sade ọle daghe a denyẹnyẹn eguọmhandia nesọle, yẹ mun ele fi ọbhi ighan. Mhan lẹn sẹbhọ ghe, ọle hoẹmhọn mhan rebhe ne deba ọle ha ziẹngbe.

13. Iẹnlẹn esankan nela Osẹnobulua daghe ẹbho nyẹnlẹn ẹlẹnan? Be ọle ha khian ene ẹbho nan yẹ?

¹³ Iẹnlẹn esankan nin eria nyẹnlẹn. Jehova man eria bhi uwedẹ nin ele ha da sabọ re egbe ha khọkhọ ọle. Ọkpakinọn, ọ yẹẹ Esu nin ọle rẹ re eria ha lu emhin ebe. Bhi ẹghe nọnsi Noah, Osẹnobulua da “daghe ọle ghe olukhọ ọsi eria ki manman bun.” Bhiriọ, “Jehova da ha kiẹ egbe ghe ọle man eria bhi ọne otọ nan, ọ da yẹ manman ba ọle bhi egbe si uguẹ.” (Gen. 6:​5, 6, 11) Emhin be sẹ fidenọ rẹ na bhi ọne ẹghe nin ha vade? Hiehie! Ọ manman wo re Esu ghọnghọn rẹ ha daghe iẹnlẹn esankan nọn vuọn ọne agbọn nan. Iẹnlẹn esankan bọsi, nin okpea rẹ ha ne okpea nowẹ, la nin okhuo rẹ ha ne okhuo nowẹ, la nin okpea bi okhuo ne bha sẹ lọnmhọn egbe rẹ ha ne egbe nowẹ. (Eph. 4:​18, 19) Ọ manman yẹ re Esu ghọnghọn rẹ daghe ghe, ẹbho ne ga iJehova lu emhin ebe nọn kakale. Ẹghe nin Jehova rẹyi ha ki sẹ, ọle ki gbe ẹbho ne nyẹn iẹnlẹn esankan kuelo.

14. Be bhọ eria khian ọne otọ nan bi elanmhẹn ne ribhọ yẹ?

¹⁴ Ẹbho riia ọne otọ nan nin Jehova manlẹn an. Eria wo denyẹnyẹn egbe. Rẹ deba ọnin, ele yẹ riia ọne otọ nan bi elanmhẹn nin Jehova mun nin ele ha gbẹloghe a. (Eccl. 8:9; Gen. 1:28) Ekhẹn azemhinre eso yọle ghe, ranmhude uwedẹ nin eria rẹ ha riia ọne otọ nan, asabọmiẹn a iyẹ da ha miẹn elanmhẹn, la eran ne bun sẹbhi ẹbo ọkpa bhi ọne otọ nan. Ọnan zẹle nin ẹbho da ha kpokpo egbe ba ọne otọ nan nin mhan da nyẹnlẹn. Ọ ti mhan bhọ Jehova vele, ọle dẹ dọ “fuẹn ene riia ọne otọ nan an.” Ẹghenin, ọne otọ nan ki ha yi otọ ọfubhegbe.​—Rev. 11:18; Isa. 35:1.

15-16. Be ha rẹkpa mhan rẹ deba iJehova ha ziẹngbe? Re ijiẹmhin man.

¹⁵ Ria ẹmhọn ọkakale ne bunbun nin Aba mhan nọn ribhi okhun ha ziẹngbe ọle rẹ na bhi ikpe uli ne bunbun ne gbera nian. (Fẹ ọne ẹkpẹti ghe nọn yọle “ Emhin Nin Jehova Ziẹngbe Ọle.”) Jehova dẹ sabọ re ọkpẹnlẹn ọbhi ene ọkakale nan bhi ẹghe nọn hi ki rẹ khin. Ọkpakinọn, iziẹngbe nin Jehova rẹman wo manman rẹkpa mhan. Mhan sabọ rẹ re ọne ijiẹmhin nan rẹ khọkhọ ọle. Ji a man yọle, dọkitọ da taman okhuo bi ọdọ ghe, ọmọn nin ele ha biẹ dẹ ha mhọn emianmhẹn nọn ha re iẹnlẹn nọghọ ọle rẹ sẹbhọ ghe, ọne ọmọn ida tọ sade a biẹ ọle fo. Ọrẹyiriọ, ọne okhuo bi ọdọ da ha ghọnghọn ẹghe nan rẹ biẹ ọne ọmọn. Arẹmiẹn ọ ida lẹkhẹ rẹ gbẹloghe ọne ọmọn, ele da yẹ ziẹngbe ọnọghọ nin ele ha miẹn bhọ ranmhude ele hoẹmhọn ọlẹn.

¹⁶ Iriọ yẹ nọn rẹji imọn nesi Adam bi Eve. Ọ bha gba nin ele. Ọrẹyiriọ, Jehova hoẹmhọn ele yẹ gbẹloghe ele. (1 John 4:19) Aba bi  inẹn nin mhan ka tẹmhọn ọlẹn bha sabọ re ọkpẹnlẹn ọbhi ọnọghọ nin ọmọn nọnsele ha ye. Ọkpakinọn, Jehova dẹ sabọ re ọkpẹnlẹn ọbhi ọnọghọ nin imọn nesọle ye. Ọle re ọne ẹghe ọbhi otọ nin ọle ha rẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi emhin rebhe ne rẹ mhan loya. (Matt. 24:36) Ọkhẹke nin oyẹẹ nin Jehova mhọn da mhan re imhan deba ọle ha ziẹngbe ọkakale nọn hi ki rẹ khin nin mhan miẹn.

17. Be uwedẹ nin Jesu rẹ ziẹngbe nan gbẹn ọbhi Hebrews 12:​2, 3, ha rẹ sabọ rẹkpa mhan ha ziẹngbe yẹ?

¹⁷ Jehova hi ọria nọn ki sẹ mhọn iziẹngbe nẹ. Jesu yẹ wo re egbe khọkhọ Aba ọle. Ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan, ọle da ziẹngbe emhin ne bunbun. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle da ziẹngbe ẹghe nin ẹbho rẹ ha khọ ọle, rẹ sẹbhi ẹghe nan rẹ khan ọlẹn mun ọran ranmhude emhin ebe nọnsẹmhan. (Tie Hebrews 12:​2, 3.) Edandan iribhọ ghe, ranmhude uwedẹ nin Jehova rẹ ziẹngbe, ọle rẹkpa iJesu rẹ sabọ ziẹngbe. Ọnan dẹ yẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ ha ziẹngbe.

18. Beji 2 Peter 3:9 rẹman, be nabhọre ranmhude Jehova ziẹngbe?

¹⁸ Tie 2 Peter 3:9. Jehova lẹn ẹghe nọn mhẹn nẹ nin ọle ha rẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi ọne agbọn Esu nan. Iziẹngbe nin ọle mhọnlẹn zẹle nin ẹbho ne bunbun da sabọ dọ lẹn ọlẹn. Ejayenan nian, ẹbho ne bunbun ki dọ ha ga ọle. Ele rebhe wo ghọnghọn ranmhude Jehova ziẹngbe sẹbhi ẹghe nan rẹ biẹ ele. Nin ọle yẹ rẹ re ẹghe nin ele rẹ dọ hoẹmhọn ọlẹn, yẹ re egbe guẹ nanlẹn. Ẹghe nin ẹbho ne bunbun ha rẹ ziẹngbe sẹbhi ọkpẹnlẹn ọsi ọne agbọn nan, ọnan ki rẹman ghe, emhin esili Jehova lu nin ọle rẹ zẹ rẹ ziẹngbe.

19. Be imhan muegbe rẹ lu? Elele nela mhan ha miẹn bhọ?

¹⁹ Mhan luẹ bhi obọ iJehova ebi mhan ha rẹ sabọ re eghọnghọn ha ziẹngbe yẹ. Arẹmiẹn Esu si iloya ne bunbun re bhi ọne agbọn nan, Jehova sẹyẹ wo ghọnghọn, ranmhude ọle hi “Osẹnobulua ọsi eghọnghọn.” (1 Tim. 1:11) Mhan dẹ yẹ sabọ ha ghọnghọn, beji mhan ha rẹ re iziẹngbe ha khẹ ẹghe nin Jehova ha rẹ dọ kpe elin nọnsọle khia, ẹghe nin ọle ha rẹ rẹman ghe, ọle ọkpa mhọn ọne ahu rẹ ha gbẹloghe, ẹghe nin ọle ha rẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi emhin ọbe rebhe, bi ẹghe nin ọle ha rẹ re ọkakale ne ribhi ọne agbọn nan kie. Bha ji mhan sẹyẹ ha ziẹngbe, ranmhude mhan lẹnmhin ghe Aba mhan nọn ribhi okhun yẹ ziẹngbe. Mhan ha lu iriọ, ọta nọn ribhi James 1:12 ki munsẹ bhi egbe ọdeọde bhi ẹwẹ mhan. Enin yọle: “Eghọnghọn hi ọsi ọne okpea nọn wo ha ziẹngbe edọnmhẹn. Ranmhude, ọle ha sabọ ziẹngbe, ọle ki miẹn ukparu ọsi iẹnlẹn nin Jehova ve nin ene wo ha hoẹmhọn ọlẹn.”