1. Uwaloor iipikian kakọm eeghe kụ amiteom?

ḌIO arodon, loor owạ imạ ilọ aloor ibadị momhoọgh uwaloor iipikian. Esi omaạm, abumuul ḍighi ḍio arodon roḍighi ghan ni ibadị ikarạph araraạr loor iipikian. Abudị ropegh reephegh rolegheri ghan ni koḍighi iyaạr opọ r’abidị ropegh bọ pidị bidị obin. Ibadị anmụny askul romian ghan ni kophạm ḍinyạ oḍighom ezạm loor esi dị bidị rowạ oḍigh ogbogh askul dị agbatanhaạn. Idiphọ aKristẹn, yira olọgh ni elhegh mọ iḍighinhom araraạr phọ iphẹn phọ i/nighẹ. Eḍighi pakirị iiḍighi “iphulupul phọ.” (Gal. 5:19-21) Toroboiperolbọ, nạ ragbi mọ ebenhẹ aZihova katue ni amoọgh eegharạ iipikian eten dị u/legheri ḍughụm? Aḍipuru phọ aḍiphẹ phọ emạn maạr agey, loor esi dị uwaloor iipikian katue ni atir muḅọph ookpomhoghan phọ.

2. Yira kooḅeghiọn eeghe siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ?

² Siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ, yira kooḅeghiọn ikarạph araagharạ phọ rekọm ghan bọ iipikian igbo abumor. Yira kooḅeghiọn kẹn reḍeenhaan alhephiri r’anmariịr dị okpẹ oḍuom olhoghi siphẹ aBaibul phọ dị u/meel uḍighanhaan uwaloor iipikian. Eḅẹl phọ, omhiịn ipẹ yira kotue bọ ooḅeghiọn inyuughiom mọ ayira opogh.

3. Eeghe asipuru kụ edị ewạ mọ opuruan ghan?

³ Mem emhạn mem, enighẹ ni dị yira kooḅeghiọn ghan inyuughiom mọ ayira opogh. Yira otue ni opuruan loor mọ: ‘Amem dị mị aatughiạn mọ mị anighẹ apu bunhọn kụ edị mị ramoọgh ghan ibo ḍughụm? Iitughiạn oḅẹm mọ mị kụ unhighẹ obobọ mị kulhegheri apu bunhọn kụ rinyu ghan bọ imhị oḍighi iyaạr siẹn ookpomhoghan phọ ḍughụm? Obobọ mị rawạ ghan oḍighi aani  ipẹ mị katue bọ angọ aZihova?’ Uḍighi ika kụ ewạ bọ dị yira kopuruan ghan sipuru phọ iphẹn phọ? Lọgh elhegh idị Ekpo Onhụ phọ Enhaạn eghaạph.

4. Odaphạn Galetia 6:3, 4 uḍighi ika kụ ewạ bọ dị yira kokel otomaạm ghan aloor ayira bunhọn?

⁴ ABaibul phọ uromha iyira mọ oghel otomaạm ghan aloor ayira bunhọn. (Bạl Galetia 6:3, 4.) Eeghe kụ iḍighi? Eniin ephigh phọ pọ, eḍighi maạr dị yira ootughiạn ghan mọ yira kụ unhighẹ opu bunhọn, yira otue ni opoophe loor. Enhọn pọ, eḍighi maạr dị yira otomaạm ghan loor ayira bunhọn eten dị i/kpeanhaạn, yira otue ni oḅonyonhu ozuan. Iitughiạn phọ iphẹn phọ i/ḍeenhaan osụ olhoghi. (Rom. 12:3) Umarani dị oghol mọ Katerina, * epẹ Greece, aḅẹm mọ: “Mị utomaạm ghan loor amhị r’awe dị mị aatughiạn mọ onighẹ upu imhị, romoọgh ghan ekol epẹ erugh phọ, ḅilhẹ omhaạr oḍigh arighirị. Epẹ eekunha phọ, mị ulhoghoma mọ mị u/moọgh maạr oḍighinhom.” Legheri mọ aZihova o/tuạn enhighẹ ayira, idị yira omhaạr raghaạph, obobọ idị yira oolheghaan kụ uḍur bọ iyira alhoghomạ. Kuolọ loor esi dị yira opomoghiạn nyodị ḅilhẹ ronaghanhạn ghan Oọny phọ odị.—Jọn 6:44; 1 Kọr. 1:26-31.

5. Nạ atuughạ eeghe esi eḍeenhaan umor phọ Hyun?

⁵ Aḍinhọn aḍipuru dị yira kotue ni opuruan ghan pọ, ‘Ulhegheriom ni imhị idiphọ oye dị raseere ghan eephọ, obobọ idiphọ oye dị rakọm ghan igbaragbarạ?’ Lọgh elhegh idị emitenhaan umor phọ Hyun, epẹ South Korea. Amem irọl li dị odị amhiigh osighẹ awe dị omhoọgh roopoogh siẹn ookpomhoghan phọ idiphọ awe dị r’odị roopikian. Odị aḅẹm mọ, “mị uḍaghạ ghan bumor phọ abuẹn phọ, aḅilhẹ aagbakiạn ghan r’abidị esi atorobọ iyaạr dị bidị rokaạph.” Eeghe kụ imite? AHyun aḅẹm mọ, “ezọ phọ amhị ikọm ni madia siphẹ ookpomhoghan phọ.” Abuniin arighirị aHyun kụ ulhoghonhaạn nyodị ḍighaạgh olhọgh elhegh iiḅaghamhị phọ iphẹn phọ. AHyun aaḅenion ni raraạr, kụ rodon odị maḍighi omạ okumor oye ookpomhoghan. Eḍighi maạr dị yira omhiịn mọ yira omoọgh eegharạ iipikian kparipẹ r’olhọgh ophophe eephọ, pọ ewạ mọ yira oḍighi iyaạr omiteom.

6. Odaphạn Galetia 5:26, eeghe ikarạph araagharạ kụ rekọm ghan iipikian?

⁶ Bạl Galetia 5:26. Eeghe ikarạph araagharạ kụ rekọm ghan iipikian? Eniin pọ iḅo igbogh. Oye dị raḅo ghan iḅo igbogh rapoophe ghan loor kaḅilhẹ awạ imạ ilọ aloor. Enhọn ekarạph eegharạ pọ eḍịm. Oye dị amhoọgh eḍịm ra/wạ ghan omhoọgh aani ipẹ abunhọn omhoọgh bọ bịn, kuolọ rakparaghạ ghan kẹn osophoghom araraạr phọ ipẹ bidị omhoọgh bọ. Okạr oghaạph, oye dị amhooghọm oye eḍịm pọ alọgh ḍien oye phọ. Ekạr kụ ewạ mọ oghel roozọ phọ iphẹn phọ idiphọ yira oghel bọ ezẹgh!

7. Yira kosighẹ eeghe kụ otomaạm iiḅaghamhị dị iḅo igbogh r’eḍịm ketue ekọm?

⁷ Araagharạ iḅo igbogh r’eḍịm kotomaạm eenịr dị edi olhoghi afuẹl oghuugh anyụ. Eeni oghuugh phọ kaḅetenhu ni apeẹph, kuolọ eenịr phọ ketue ni bịn eḍueghi ropogh phọ afuẹl phọ rekil ghan bọ kaḍigh enzịn phọ bịn eḍim, bịn oghuugh anyụ phọ ameel. Iniin phọ kẹn, oye dị rakumu aZihova atue ni ameel eḍighi maạr dị aḅo ghan iḅo igbogh ḅilhẹ amhoọgh eḍịm. (Prov. 16:18) Odị kabilẹ ni okumu aZihova bịn akọm iiḅaghamhị angọ loor odị r’abunhọn. Ika nuụn, kụ edị yira kotue ogona loor esi iḅo igbogh r’eḍịm?

8. Ika kụ idị yira kotue okpạr opu eegharạ iḅo igbogh?

⁸ Yira kotue ni okpạr opu eegharạ iḅo igbogh esi oseere olhoghi oroma phọ aPọl aroma bọ buọ aFilipai mọ: “Ke/sighẹ ghan ikarạph  iipikian r’obaga kụ eḍighinom iyaạr lọ nyina reḍighi. Isooromi ghan loor, torobọ onyọ anyina asighenọm ghan mọ ophorị phọ kụ aḍighi ogey apu nyinọ!” (Fil. 2:3) Eḍighi maạr dị yira osighẹ mọ abunhọn kụ upu iyira, yira koo/pikian bidị loor asighalhanyạ r’olhegheri iyaạr dị bidị omhoọgh. Kparipẹ ghụn, yira kobo r’abidị. Ekạr ekpaariọm mem dị bidị osighẹ olhegheri iyaạr phọ abidị rooseenyom aZihova. Ḍieriphọ aḍighaạgh phọ, onyọ umor obobọ onyọ umarani dị amhoọgh sighalhanyạ kụ asighẹ ni raḍighinhom oroma phọ aPọl, agbon aani kẹn imạ araagharạ abunhọn. Iphẹn phọ kepophe eephọ r’amuḅọph ookpomhoghan phọ.

9. Ika kụ idị yira kotue okel eegharạ eḍịm?

⁹ Yira kotue ni opamaghạn eegharạ eḍịm eḍighi maạr dị yira olhegheri okụ ayira, iduọn phọ pọ olhegheri ipẹ yira kotue bọ oḍighi. Eḍighi maạr dị yira olhegheri okụ, yira ko/wạ ghan oḍeenhaan mọ yira k’umhoọgh sighalhanyạ opu torobọ oye. Kparipẹ ghụn, yira kogbon raraạr dị yira kotue otuughạ ḍighaạgh abunhọn dị olhegheri upu iyira. Esi omaạm, oḅẹm mọ onyọ umor amaạr ongọ oghaạph siphẹ ookpomhoghan phọ. Yira otue ni opuru nyodị ipẹ odị raakolhobian ghan bọ oghaạph phọ odị. Eḍighi maạr dị onyọ umarani amhaạr osạ eḍien, yira otue ni opuru nyodị iyaạr phọ reloghonhaạn ghan bọ nyodị ḍighaạgh orue osạ eḍien dị redụgh. Ḅilhẹ eḍighi maạr dị oḍoọgh onyọ umor u/kạr umaạr oḍigh arighirị, odị atue ni awạ oroma esi oye dị amhaạr oḍigh arighirị. Yira odaphạn ghan reten phọ iphẹn phọ, pọ yira kotue ni okel eḍịm kụ otophomhi sighalhanyạ phọ ayira.

10. Eeghe ipaanhaạn kụ edị aGideon asoman?

¹⁰ Ooḅeghiọn idị emite igbo aGideon, oye olọ eghun aManasseh, r’awe eghun phọ Ephraim. AGideon r’300 awe phọ odị umhoọgh ni okpạr opu dị eego esi olhoghonhaạn aḍighaạgh aZihova dị bidi mutue ni obagaam. Awe phọ Ephraim uru ni oteẹny Gideon, ki/lọ osẹph odị kuolọ onyaạm odị. Bidị ughaghạm olhoghi Gideon loor iduọn odị u/mạgh aani bọ bidị kemhiighom mọ, oghị eenan amulọgh ḍien phọ Enhaạn. Bidị ugbon ophophe eghuan eghun phọ abidị kparipẹ r’ogbon imạ phọ ipẹ —aGideon maḍighi bọ oghuenhi aḍien phọ aZihova r’oghoph awe phọ Odị.—Judg. 8:1.

11. AGideon amhegheron ika kụ aghị esi awe phọ Ephraim?

¹¹ R’osooromhi aloor aGideon aḅenhị we phọ Ephraim mọ: “Iphẹn mị arue bọ aḍighi i/mạn iyaạr osighẹ otomaạm ipẹ nyinha meḍighi bọ.” Kụ odị aghiọm bidị olhoghi idị aZihova malhoghonhaạn ghan bidị ḍighaạgh. AGideon r’oḅenhị bidị iphẹn phọ bịn oghạgh olhoghi phọ abidị “awologhụ.” (Judg. 8:2, 3) AGideon asooromhi ni loor orue ophamhanhạm eephọ igbo awe phọ Enhaạn.

12. Yira otuughạ eeghe esi eḍeenhaan awe phọ Ephraim r’aGideon?

¹² Yira otuughạ eeghe esi eḍeenhaan phọ ephẹn phọ? Eḍeenhaan phọ awe phọ Ephraim itughemhị iyira mọ yira ku/gbon ghan oghoph eghuan ayira bịn owilhẹ oghuenhi aZihova. Aruw-emhụ eghunotu r’ikumor awe ookpomhoghan kotue kẹn otuughạ aani iyaạr esi eḍeenhaan phọ aGideon. Esi omaạm, eḍighi iyaạr dị oye aghạgh olhoghi loor esi iyaạr dị nạ aḍighi, kparaghạ onhaghanhạn iyaạr phọ eḍighi bọ kụ oye phọ azọ bọ eten phọ epẹ phọ. Nạ atue ni asẹph kẹn oye phọ esi ipẹ odị aḍighi bọ. Iphẹn phọ kewạ mọ nạ sooromhi loor, ekạr ekpaariọm mem dị ekạr ri eegholhaan mọ ophoriphọ oye phọ kụ apiomạn ni. Toroboiperolbọ, eephọ kụ inhighẹ epu oghuenhi aloor.

13. Eeghe ipaanhaạn kụ edị aHannah asoman, kụ odị akpạr apu ika?

¹³ Ooḅeghiọn aani eḍeenhaan phọ aHannah. Odị aạl oye olọ aLivai dị oghol mọ Elkanah, dị aphomhoghiạn nyodị iboom. Elkanah amhoọgh ni onhọn anhịr dị oghol mọ Peninnah. Elkanah aphomhoghiạn Hannah apu Peninnah; kuolọ, “aPeninnah amoọgh ni ibạm anmụny, kụ aHannah o/mhoọgh r’oniin oọny.” Loor iphẹn phọ, aPeninnah agilaạm ghan ni Hannah “aḅilhẹ aaḅaghamhị ghan nyodị.” AHannah amhegheron ika? Olhoghi odị eeph ni! “Odị amhoghi yogh aḅilhẹ aghin eḍien.” (1 Sam. 1:2, 6, 7) Toroboiperolbọ, aBaibul phọ o/ghaạph mọ aHannah akparaghạ ghan ni oḍighi oḅulhemhian aPeninnah. Kparipẹ ghụn odị azu ekpom mọ odị angọ aZihova aḅilhẹ aḍuom olhoghi mọ aZihova kaalemhi ni raraạr. APeninnah anme ni eten phọ epẹ odị azoọm ghan bọ Hannah ḍughụm? ABaibul phọ o/ghaạph. Kuolọ yira olegheri mọ aHannah amhoọgh ni aḅilhẹ aphamhanhạm eephọ ekpom. “Bịn olhoghi phọ odị aḅaạl.”—1 Sam. 1:10, 18.

14. Yira otuughạ eeghe esi eḍeenhaan phọ aHannah?

¹⁴ Yira otuughạ eeghe esi eḍeenhaan phọ aHannah? Eḍighi maạr dị emhoọgh eten dị oye rakparaghạ ghan oopikian r’anạ, legheri mọ nạ katue ni apamaghạn. Ka/meera onhọn oye aḍighi idị nạ kamiigh oopikian. U/ḍighi ghan uḅulhemhian ikarạph, kparipẹ ghụn kparaghạ ghan owạ eephọ r’oye phọ. (Rom. 12:17-21) Ghalhamọ odị o/mhegheron ni egey eten, nạ kaloghoma ni eephọ r’oḅaạl olhoghi.

15. Eeghe araraạr kụ edị Apolọs r’aPọl oḅọph?

 ¹⁵ Edị esughanham omhạn, ooḅeghiọn eḍeenhaan ilọ Apolọs r’otelhedom mọ Pọl. Iyạl phọ abidị umhoọgh ni ogey olhegheri iyaạr aḍinyạ iigbia phọ. Bidị uulheghaan ni oḅilhẹ omhaạr itughemhị. Bidị ulhoghonhaạn ḍighaạgh kẹn ibadị awe oḍighi abumatuạn. Kuolọ r’oniin onyọ abidị oo/pikian ophoriphọ.

16. Apolọs aḍighi eeghe oye?

¹⁶ Apolọs olọ emhạ “Aleksandriạ.” AIeksandriạ iḍighi emhạ dị awe oghị ghan orọl otuughạ omhoọgh olhegheri iyaạr aḍinyạ. Eeni odị kẹn aḍighi ni oye dị amhaạr oghaạph, aḅilhẹ “aIegheri ni igey ḍinyạ iigbia phọ.” (Iiḍighi 18:24) Mem mọ Apolọs arọl bọ Korịnt, abuniin awe siphẹ ookpomhoghan phọ uḍeenhaan ni mọ bidị osereghiạn nyodị opuemhi bunhọn abumor, ghalhamọ r’aPọl. (1 Kọr. 1:12, 13) Apolọs azọ ni eten dị kekọm madia loor iphẹn phọ ḍughụm? Yira ko/tue ootughiạn mọ odị aḍighi ni iduọn phọ. Okạr oghaạph, mem mọ Apolọs aḅuạ bọ Korịnt, aPọl alhọm ni mọ Apolọs aḅilhẹ aḅulha epẹ phọ. (1 Kọr. 16:12) APọl mu/ḍighi iduọn phọ eḍighi iyaạr dị Apolọs akọm igbaragbarạ siphẹ ookpomhoghan phọ aKorịnt. Dị eegholhaan ni, Apolọs asighẹ ni inmo phọ odị aḍighinhom emạ eten—ogbeelhom iiḅi iinhaghạn phọ ḅilhẹ r’okparamhị abumor phọ odị. Yira kotue ni okuphom owol mọ Apolọs aḍighi ni oye dị asooromhi loor. Esi omaạm, esi i/lo dị ogẹ mọ Apolọs aghaghạm ni olhoghi AkuiIạ r’APrisiIiạ iduọn bidị omaaghị bọ “eten Enaạn phọ oḍeenaan mọ odị amaạr alegheri.”—Iiḍighi 18:24-28.

17. Ika kụ idị aPọl alhọgh aphophe eephọ?

¹⁷ Otelhedom mọ aPọl alhọgh ni elhegh imạ iiḍighi phọ Apolọs. Kuolọ aPọl o/mhoọgh eḍịm oghị esi odị. Ipẹ aPọl agẹ bọ aghiọm ookpomhoghan phọ aKorịnt ekạr eḍeenhaan  mọ odị asooromhi loor aḅilhẹ alegheri okụ odị. Odị o/sẹph buphẹ oḅẹm ghan bọ mọ “mị radạph Pọl,” kparipẹ ghụn odị aḍighi idị bidị kongọ ghan ḍisẹph phọ aZihova r’aZizọs.—1 Kọr. 3:3-6.

18. Odaphạn 1 Korịnt 4:6, 7, yira otuughạ eeghe esi areḍeenhaan phọ Apolọs r’aPọl?

¹⁸ Eeghe iyaạr kụ edị yira kotue otuughạ esi eḍeenhaan phọ Apolọs r’aPọl? Eeni yira rokumuan ni iboom kongọ aZihova koḅilhẹ olhoghonhaạn ḍighaạgh ibadị oḍiiny amuụm. Kuolọ olhọgh elhegh mọ ekol phọ yira omhoọgh bọ iḍuạ esi aḍisẹph phọ aZihova kụ eru. Eḍeenhaan phọ Apolọs r’aPọl itughemhị ni iyira kẹn enhọn iyaạr—iduọn aroopoogh phọ ayira rebụgh bọ siẹn ookpomhoghan phọ kụ edị aroopoogh olhọgh ophophe eephọ siẹn ookpomhoghan phọ ayira rebụgh ghan bịn. P’eeghe idị yira rosereghiạn ikumor awe phọ r’abuẹn rologhonhaạn ghan bọ ḍighaạgh ikumor awe phọ, iduọn bidị rulhoghonhaạn ghan bọ iyira ḍighaạgh omhoọgh amuḅọph r’eephọ siẹn igbo phọ ayira. Bidị roḍighi ghan iduọn phọ mem dị bidị ungọ iyira oroma dị aḅuạ siẹn aBaibul phọ kụ aru. Bidị ro/kparaghạ ghan oḍeenhaan idị bidị omhạn maạr, kuolọ rulhoghonhaạn ghan iyira ḍighaạgh onhaghanhạn aZizọs Kraist kụ odaphạn eḍeenhaan phọ odị!—Bạl 1 Korịnt 4:6, 7.

19. Eeghe iyaạr kụ edị ewạ mọ torobọ onyọ ayira aḍighi? (Miịn igbe phọ “ Kel Iipikian.”)

¹⁹ Enhaạn angọ ni torobọ onyọ ayira ḍighalhanyạ r’olhegheri iyaạr. Osighẹ inmo phọ iphẹn phọ ‘oḍighinom ghan idị kengọ aani suọ buerị phọ.’ (1 Pit. 4:10) Yira otue ni ootughiạn mọ ipẹ yira roḍighi bọ ekom epughạn. Kuolọ, iịny ipẹ yira roḍighi ghan bọ olhọgh ophophe amuḅọph ekịgh ibạm iḍigh phọ ipẹ rokolhọm ghan bọ asuomạ. Eḍighi idị yira koḍighi ipẹ yira kotue bọ oruphuron atorobọ eeteḅa eegharạ iipikian. Oghiọm ghisigh oḍighi oomo ipẹ yira kotue bọ olhọgh ophophe eephọ r’amuḅọph siẹn ookpomhoghan phọ.—Efẹ. 4:3.