1. Kii mahoñol ma pémsam ma nla lona ikété likoda?

PÉMSAN i yé nayak i nkoñ ’isi i len ini. Kiki hihéga, ngéda mut nyuñga nkeñi a nsômbôl bana nseñ iloo bana bape, a ngwélél minkoda mi manjel, hala a mboñ le bôt bape ba nok ndutu ngandak. Ngéda dikip diba di ntuk, mut wada i hikip a nla nôgha mut a ntuk hikip hipe njôghe inyu boñ le ba bép bo. Ngéda ñudu suklu wada a nsômbôl net makégse inyu jôp i suklu ikeñi yada, a nla triché. Bés bikristen di nyi le hala a ta bé loñge; maboñok ma mon Bibel i nsébél le “minson mi minsôn.” (Galatia 5:19-21) Ndi baa i yé le i pam le ngim lôk kéé i bôda ni i bôlôm i jôp i pémsan ni bape ibabé bo i yi, ni le ba tinde bape i boñ nlélém? I mbadga i i yé nseñ inyule mahoñol ma pémsan ma nla lona mbagla ikété likoda.

2. Kii di ga tehe munu yigil ini?

² Munu yigil ini, di ga pôdôl bilem bibe bi bi nla tinde bés i jôp i pémsan ni lôk kéé ipe. Di ga tehe ki ndémbél i bôt ba hémle Bibel i mpôdôl, ba ba bi jôp bé i pémsan ni bôt bape. Di bôk ndugi di tehe lelaa di nla wanba.

3. Mambe mambadga di nlama badba?

³ Di nlama bana lem i wanba ngim mangéda. Di nla  badba le: ‘Baa me nôgda le me nloo bape? I ngéda me mboñ mam ikété likoda baa mahoñol mem ma yé le ba tehe le me nloo bini bilôk bikéé bipe? Tole ngôñ yem i yé ndigi le me sélél Yéhôva ni ñem wem wonsôna?’ Inyuki di nlama badba mambadga ma? Béñge i yom Bibel i nkal mu i jam li.

4. Inoñnaga ni kaat Galatia 6:3, 4, inyuki di nlama bé jôp i pémsan ni ini lôk kéé ipe?

⁴ Bibel i mbéhe bés le di jôp bañ i pémsan ni bôt bape. (Añ Galatia 6:3, 4.) Inyuki? Inyule ibale di nhoñol le di nyi bôlô ilel bana bape, di nla yila ngôk. Maselna ni hala, ibale di nhoñol le bana bape bobasôna ba nyi iloo bés, hala a nla tômbôs bés. I nya mahoñol ini i ta bé ilam. (Rôma 12:3) Sita Katérina, * nu a yé i loñ i Grikia a nkal le: “Me mbéna hégha memede ni bôt bape, me tehge le ba yé balam iloo me, ba nyi téé likalô iloo me, ni le ba mbot mawanda iloo me. Hala a mboñ le me nôgda le me gwé bé nseñ.” Di hôya bañ le Yéhôva a bi ôt bé bés i nyeni inyule di nlôôha balam, inyule di nyi nkwel, tole inyule di nyiba ngandak, ndi inyule di ngwés nye, di emblege i yom Man wé a niiga bés.​—Yôhanes 6:44; 1 Korintô 1:26-31.

5. Kii ndémbél i mankéé Hyun i niiga bés?

⁵ Mbadga ipe di nla badba i yé le: ‘Baa me nyiba kiki mut a nyéñ nsañ, tole mut mindañ?’ Di béñge ndémbél i mankéé Hyun nu a yé i Kôré Nwelmbok. I bi pam ngim ngéda le a bé hoñol le i lôk kéé i gwé minson mi tôbôtôbô ikété likoda i nhoñol le i nloo bape. Jon a nkal le: “Me bé yahal bo, me kolbak i mam ba bé kal.” Mam ma bi sôk lelaa? A nkal le: “Libak jem li bi lona mbagla ikété likoda.” Mawanda ma Hyun ma bi hôla nye i tehe le maboñok mé ma ta bé malam. Hyun a bi héñha litehge jé, nano a yé mañ. Ibale di nôgda le di gwé lem i jôp i pémsan ni bôt ikété likoda, di nlama pala héñha.

6. Inoñnaga ni kaat Galatia 5:26, bimbe bilem bibe bi nla tinde bés i jôp i pémsan ni bôt bape?

⁶ Añ Galatia 5:26. Bimbe bilem bibe bi nla tinde bés i jôp i pémsan ni bôt bape? Yada i yé lem i ‘tôñ ndigi bésbomede.’ I mut a ntôñ ndigi nyemede a yé ngôk. Lem ipe i i nla tinde bés i jôp i pémsan ni bôt bape i yé tama. I mut a ntam mam ma bôt a gwé ndik bé ngôñ ni gwom bi bôt bape, ndi a ngwés bé to le bôt bape ba bana gwo. I pot maliga, tama ni ôa bi nloona bé. Di nlama keñgle bilem bibe bi kiki nyoo!

7. Himbe hihéga hi ñunda le ngôk ni tama bi yé béba?

⁷ Bilem bibe bini le tama ni i tôñ ndigi bésbomede bi yé kiki masek ma ma nje bikék bi nyôl. To ibale nyôl u u nene nlam lelaa, w’a sôk ndigi u kwoo kel yada. Nlélém ni bés, i nla ba le hala a yé ngim ngéda nano le mut a ngwélél Yéhôva. Ndi ibale a yé mut nu a ntôñ ndik nyemede ni mut tama, a nsôk a baage. (Bingéngén 16:18) A ga ke ha bé ni bisu i gwélél Yéhôva, hala a ga tééñga nyemede, a tééñga yak bôt bape. Lelaa ni di nla yoñ yihe ni ngôk, ni tama?

8. Lelaa di nla jôs lem i tôñ ndik ni bésbomede?

 ⁸ Di nla jôs lem i tôñ ndik bésbomede ibale di ñôt pék mu maéba Paul a ti lôk kéé i Filipi le: “Ni boñ bañ yom yo ki yo inyu pémsan, tole inyule ni ntôñ ndigi bébomede; ndi lôñni suhulnyuu, ni neebege le bape ba nloo bé.” (Filipi 2:3) Ibale di neebe le bape ba nloo bés, di ga jôp bé i pémsan ni bilôk bikéé bi bi gwé ngim ngap i tôbôtôbô iloo bés. Maselna ni hala, di ga kônôl bo maséé. Téntén ibale ba ngwélél ngap yap i nson u Yéhôva. Yak bilôk bikéé bi bôda ni bi bôlôm bi, ibale bi ntibil nok maéba ma Paul, bi ga tehe bilem bilam di gwé, bi kônôl yak bés maséé. Hala a ga boñ le, nsañ ni adna bi ba ikété likoda.

9. Lelaa di nla jôs tama?

⁹ Inyu boñ le di jôs tama, di nlama neebe le di gwé minwaa. Hala a ga boñ le di jôp bañ i pémsan ni mut numpe inyu unda le di nloo nye. Maselna ni hala, di ga kôôge nye bebee inyu nigil makeñge mé. Kiki hihéga, hégda le mankéé wada a nyi ti minkwel, di nla bat nye lelaa a mboñ inyu kôôba minkwel nwé. Ibale sita yada i nlôôha nyi lamb, u nla bat nye lelaa u nla boñ inyu yi lamb kiki nye. Ibale hala a nlédél mañge wanda i bot mawanda likoda, a nla tehe mankéé numpe nu a gwé bé ndutu i bot mawanda le a hôla nye. Ibale di ngwélél manjel ma di ntip sima, hala a ga boñ le di jôs tama, ni le di kônde lémés makeñge més ma bôlô.

10. Imbe ndutu Gidéôn a bi boma?

¹⁰ Hoñol i yom i bi tagbe ipôla Gidéôn, nu a bé litén li Manasé, ni bôt ba litén li Éfraim. Gidéôn ni 300 yé bôt, ba bi yémbél bôt ba Midian ni mahôla ma Yéhôva kayéle hala a bé le a yilha bo ngôk. Bôlôm ba Éfraim ba bi ke i boma Gidéôn, he bé inyu bégés nye, ndi inyu nôôma nye. Ba bé unbene nye inyule  a bi sébél bé bo bibôdle bi gwét. Ba bé tôñ ngandak inyu lipém litén jap li bé lama kôs kayéle ba bi hôya nlôm jam, nu a bé le Gidéôn a bi ti jôl li Yéhôva lipém, a sôñ ki litén jé.​—Bakéés 8:1.

11. Lelaa Gidéôn a timbhe bôt ba Éfraim?

¹¹ Ni suhulnyuu, Gidéôn a bi kal bôt ba Éfraim le: “Me bi boñ kinje jam le mut a nla hek jo ni liboñok linan?” A bi hôñlaha yak bo lelaa Yéhôva a bi sayap bo. Hala a bi boñ le “hiun ba unbene nye hi [sôs].” (Bakéés 8:2, 3) Gidéôn a bi suhus nyemede inyu tééda nsañ.

12. Kii di nigil mu libak li bon ba Éfraim, ni li Gidéôn?

¹² Kii ñañ unu u niiga bés? Libak li bôt ba Éfraim li niiga bés le di lôôha bañ yéñ lipém jés kayéle di hôya le Yéhôva nyen a kôli ni lipém jolisôna. Mimañ ni basañ mbai ba nla ôt biniigana mu libak li Gidéôn. Ibale mut a ñunup inyu ngim jam di mboñ, di noode nok inyuki a ñunup. Di nla yak kal nye le di yé maséé inyu ngim jam lilam a mboñ. Inyu pam i boñ hala, i mbéda bés suhulnyuu, téntén ibale i mut nu a mboñ toi jam li téé bé. Ñ, i nlôôha ba nseñ i tééda nsañ ikété likoda iloo i kwés mankéé nkaa le a mboñ béba.

13. Imbe ndutu Hana a bi boma, lelaa a yémbél yo?

¹³ Hoñol yak ndémbél i Hana. A bi biiba ni man Lôk Lévi wada le Elkana nu a bé gwés nye ngandak. Ndi Elkana a bi bii muda numpe le Pénina. Elkana a bé gwés Hana iloo Pénina; ‘Pénina a bééna bon ndi Hana a bééna bé man.’ Inyu hala nyen Pénina a ba ndegle Hana ‘ibabé waa inyu boñ le a nôgha nye njôghe.’ Kii Hana a bi nôgda? Hala a bi tééñga nye ngandak! Bibel i nkal le: “A ba ee, a je bé.” (1 Samuel 1:2, 6, 7) Ndi di ñañ bé homa nye ki nye i Bibel le Hana a bi noode pun nyemede. Maselna ni hala, a bi yible Yéhôva ñem, a bak nkwoog nkaa le a ga hôla nye. Baa Pénina a bi héñha liboñok jé? Bibel i nkal bé jam mu. I yom di nyi i yé le, Hana a bi yik bana ñem nwee. “Su wé u ba ha bé nkañak.”​—1 Samuel 1:10, 18.

14. Kii ndémbél i Hana i niiga bés?

¹⁴ Kii ndémbél i Hana i niiga bés? Ibale mut a nyéñ jôp i pémsan ni we, u hôya bañ le wen u nla ti nye i pôla i. U ta bé nyégsaga i jôp i pémsan ni nye. Iloole u timbhe nye inyu béba a mboñ we, yéñ kôp nsañ ni nye. (Rôma 12:17-21) Ngéda u mboñ biliya bi, to ibale a nhéñha bé maboñok mé, w’a bana ñem nwee.

15. Ni imbe njel Apôlô bo Paul ba bé pôna?

 ¹⁵ Inyu mélés, di tehe i yom di nigil mu dihéga di Apôlô ni ñôma Paul. Bo iba ba bé yi Bitilna ngandak. Ba bé yiba ngandak, ba niigaga loñge. Ba bi hôla yak ngandak bôt i yila banigil. Ndi to wada ikété yap a noode bé kil nuu numpe njôñ.

16. Umbe ntén mut Apôlô a bé?

¹⁶ Apôlô a bé “mut Alexandria,” i homa ngandak bôt i bé ke inyu boñ suklu ikeñi. A bé lama ba nti nkwel nunkeñi, “a yik Bitilna ngandak.” (Minson mi baôma 18:24) Ngéda Apôlô a bé i tison i Korintô, lôk kéé ihogi i bi sôô bé le i bé gwés nye iloo bini bilôk bikéé bipe, kiki bo Paul. (1 Korintô 1:12, 13) Baa Apôlô a bi hôñôs mahoñol ma mbagla ma? Heni. Di nyi hala inyule i ngéda Apôlô a bi nyodi i Korintô, Paul a bi ti nye makénd le a témb nyoo. (1 Korintô 16:12) Paul a bé bé le a yoba i om nye nyoo ibale a nôgda le Apôlô a gwé mahoñol ma mbagla. Ñ, Apôlô a bé gwélél ngap yé loñge, hala wee inyu tjam miñañ minlam ni lédés lôk kéé yé. Di yé nkwoog nkaa le Apôlô a bé mut suhulnyuu. Kiki hihéga, Bibel i nkal bé le a bi unup ngéda Akila bo Priskila ba bi yoñ nye i boni inyu “tibil toñle nye njel Nyambe.”​—Minson mi baôma 18:24-28.

17. Lelaa Paul a bi hôñôs nsañ ikété likoda?

¹⁷ Ñôma Paul a bé yi i loñge bôlô Apôlô a bi sal i Korintô. Hala a bi tééñga bé nye i nok bôt ba nkal le ba ngwés Apôlô iloo nye. Maéba Paul bi ti likoda li Korintô ma bé unda le a bé mut  suhulnyuu, mut a nyi minwaa nwé, ni nu a nok bôt bape. Iloole a séé inyule lôk kéé ihogi i ba kalak le ‘ba yé banigil ba Paul,’ a bi tinde bo i hoñol le Yéhôva Nyambe bo Yésu Kristô bon ba bi sal bôlô yosôna.​—1 Korintô 3:3-6.

18. Inoñnaga ni kaat 1 Korintô 4:6, 7, kii ndémbél i Apôlô bo Paul i niiga bés?

¹⁸ Kii ndémbél i Apôlô bo Paul i niiga bés? I nla ba le di nsal ni ngui inyu Yéhôva, ni le di nhôla ngandak bôt i hol ikepam i sôble. Ndi di nyi le Yéhôva nyen a nsayap bôlô yés. Ndémbél yap i niiga ki bés le, ngéda di ngwel minson mi tôbôtôbô ikété likoda, bés bon di nlama ba bôt ba bisu i hôñôs nsañ. Kinje maséé i tehe mimañ tole bahôla nson ba nhôños nsañ ni adna mu kii ba nyôñôl maéba ba nti bés ikété Bibel, ba hôlga bés i noñ ndémbél i Kristô Yésu, he yap bé!​—Añ 1 Korintô 4:6, 7.

19. Kii hiki wada wés a nla boñ? (Béñge minkéñék mi matila le “ Di jôp bañ i pémsan.”)

¹⁹ Nyambe a bi ti hiki wada wés ngap i tôbôtôbô. Di gwélél yo ‘inyu hôlna bés ni bés.’ (1 Pétrô 4:10) Di nla nôgda wee biliya gwés bi ta bé bañga jam. Kiki ba ngwélél ngandak brik inyu oñ ndap, hala nyen disii di mam di mboñ inyu tééda adna, di nlona nsañ ikété likoda. Jon di boñ biliya bi ngui le di jôp bañ i pémsan ni bôt. Di boñ kii yosôna di nla inyu hôñôs nsañ ni adna ikété likoda.​—Éfésô 4:3.