1. Jé é wô’ô kui éyoñe bôte be bili nsisim mesengan?

ÉMO ji, abui bôt da nye’e mesengan. Bebo makit ba jeñe ve na be bi moné a lôte ba bevok. Ajô te, ba jeñe mezene ya kpwéé be si. Beléé ébuma be wô’ô vañe bo na ba ya ngame yat be juk asu na ékibe jap nje é dañ. Bongô besikôlô béziñ ki, be wô’ô bo be wubu’u meve’ele asu na be nyiine mimfañe beuniversité. Bia, Bekristen, bia yeme na avale mimboan ete e nji yian, amu a ne “mimboane mi mame ya minsôn.” (Beg. 5:19-21) Ve ye e ne kui na bobejañ nge ke besita béziñ be nyiñili nsisim mesengan akônda été bebiene teke yem? Mbamba nsili ñhe le, amu éyoñe nsisim mesengan wo nyiin akônda, mvo’é a élat bia kui atan.

2. Jé bia zu yen ayé’é di?

² Ayé’é di, bia zu yene mbia mefulu me ne bo na bobejañ be taté na ba sengan akônda été. Bii yene fe minkañete bebo bisaé be Yéhôva ya melu mvus be nga sa’ale nsisim mesengan. Ve bia taté zu yen aval avé bi ne yemelan nge nsisim mesengan ô nyiineya bia minlem.

3. Bia yiane sili biabebien minsili mivé?

³ E ne mfi na bi bo bi nyoñe’ éyoñe ya fase biabebien. Bi ne sili biabebiene na: ‘Ye ma wô’ô mvaé éyoñ ma dañe kala si kala ka mfa’a éziñ? Ye ma ve ngul ése na me bo mam méziñ akônda mfa’a ya dañe mojañ nge sita éziñ? Nge ke na, ye ma jeñe ve na me bo Yéhôva ésaé a  ngule jam ése?’ Amu jé e ne mfi na bi sili biabebien minsili mite? Tame yene jame Kalate Zambe a jô.

4. Bela’ane Begalate 6:3, 4 asu na ô liti amu jé bi nji yiane ve’e biabebien a bôte bevok.

⁴ Bible a jô bia na bi sa’ale fulu ya ve’e ésaé bia bo a ji bôte bevok. (Lañe’e Begalate 6:3, 4.) Amu jé? Jam ôsu e ne na, nge bi bo de a yene na ésaé bia bo ja dañe ji bôte bevok, bi ne taté na bia bo mebun. Jam avo’o ke e ne na, nge bi yene na bôte bevok ba saé adañe bia, bi ne viane bili atek. Avale mimfasan ete e nji bo mvo’é. (Bero. 12:3) Katerina, * sita éziñ a nyiñe Grèce, a jô na: “Me mbe me bili fulu ya ve’e mamien a besita be ne abeñ adañe ma, ba be ne atyeñ ésaé nkañete adañe ma, a ba be bili abui bemvôé a lôte ma. Nalé a mbe a bo’o na me wô’ô mamien éngôngol.” Te vuane na, nge Yéhôva a nga dutu wo be nye, a nji be amu ô mbe aka’a abeñ, atyeñ nkobô, nge ke amu bôte ba nye’e wo abui. Ve a ne amu a nga yene na ô bili nkômbane ya nye’e nye a vô’ôlô Mone wé.​—Jean 6:44; 1 Bec. 1:26-31.

5. Jé jam e nga kui Mojañ Hyun da ye’ele bia?

⁵ Bia yiane fe sili biabebien na: ‘Ye bôte ba yeme ma ane môt a jeñe mvo’é, nge ke ane môt a bili mejô a bôt éyoñ ése?’ Tame yene jam e nga kui Hyun, mojañ éziñ a nyiñe Corée du Sud. A mbe mvendé, ve a mbe a senga’an bobejañ bevok be bili mimbe’e akônda. A jô na: “Me mbe me va’a mame mese be mbe be bo’o ve abé abé, me sôane fe mam be mbe be jô’ôk.” Mboon ôte ô nga wum bibuma bivé? Émien a jô na: “Mboone wom ô nga té mengam akônda.” Bemvôé be Hyun béziñ be nga liti nye na avale mboon ete e nji yian. Hyun a nga tôñe melebe map, a den, a nto mbamba mvendé. Nge bi yene na bi bili fulu éziñ é ne soo nsisim mesengan akônda, a ndaman élat é ne zañe bobejañ, bia yiane ve ngule na bi vaa mbia fulu ate été été.

6. Begalate 5:26 a liti na mbia mefulu mevé me ne soo nsisim mesengan?

⁶ Lañe’e Begalate 5:26. Mbia mefulu mevé me ne soo nsisim mesengan? Fulu ôsu é ne mebun. Fulu baa é ne minyamete. Môt a nyamete éza jôm a nji su’u ve na a kômbô jôme môt mfe a bili, a yi yi fe na a vaa nye je. Fulu éte ja soo fe ziñ. Teke bisô na teke môt éziñ ya be bia a kômbô bi avale mefulu ete.

7. Éve’an évé ja yemete na fulu mebun a minyamete é ne abé?

⁷ Asu na avion é yele, be wô’ô futi kérosène éngine wé. Nge mvit é nyiin été, nalé a ne bo na éngin a dim, a na avion é ku si. Fulu mebun a minyamete mi ne ane mvit éte. Môt a ne kôme bo Yéhôva ésaé mimbu mimbu, ve nge a taté na a bo mebun nge nyamete éza biôm, a ne telé émien mbia été. (Min. 16:18) A ne ndaman élate jé a Yéhôva, a soo bôte bevo’o minjuk. Aval avé bi ne sa’ale fulu mebun a minyamete?

8. Aval avé bi ne wosane fulu mebun?

⁸ Bi ne kui na bi wosane fulu mebun nge bia ba’ale melebe me Paul ma: “Te boane jam amu metyama’ane nge amu mebune ya momo duma, ve a nje’eban nleme si [nge ke éjote nyul], môt  ase a semé’é nyô mbok adañ nseman a semé émien.” (Beph. 2:3) Nge bia semé bôte bevo’ adañe abime bia semé biabebien, bia ye ke jeñe na bi sengane be amu ba yeme bo mam méziñ adañe bia. Bii viane vak a be, e dañedañ éyoñe ba belan atyeñe mboane mame dap asu na be bo Yéhôva ésaé a ve nye duma. Nde fe, nge mojañ nge sita ate nye fe a tôñe melebe me Paul mete, é dañe yene mbamba mefulu mangan a kabetane bia. Jam ete ese dé bo na mvo’é ya akônda é libi, a na élate jangan é tu’a yem.

9. Aval avé bi ne sa’ale minyamete?

⁹ E yeme minné miangan a volô bia na bi wosane fulu ya nyamete éza biôm. Nge bia yeme minné miangan, bia ye ke jeñe na bi liti bôte bese na bia bia dañ atyeñ nge fek. Bii viane jeñe na bi vu ba bese ba yeme bo mam méziñ adañe bia. Bi tame jô na mojañ éziñ a yeme bo nkañete ya mengana bôt. Ô ne sili nye na a kate wo aval avé a wô’ô kômesan minkañete mié. Nge sita éziñ a yeme yam, ô ne sili nye na a ye’ele wo nnam. Nge a ne ke na wo kate bi bemvôé, ô ne sili môt nye a bili abui bemvôé na a volô wo mfa’a ôte. Nge bi bo nalé, bii kui na bi wosane fulu ya nyamete éza biôm, a bii tu’a yeme bo bisaé.

10. Nju’u ôvé Gédéon a nga tôbane wô?

¹⁰ Bi tame yene jam e nga kui zañe bôte ya Éphraïm a Gédéon, môte ya ayoñe Manassé. Yéhôva a nga bo na Gédéon ba be bôte bé 300 be dañe bita. Jam ete e mbe ve bo na be bo mebun. Bôte ya Éphraïm be li’i zu se’e Gédéon, be nga viane wômane nye. Be nga wô’ô abé amu Gédéon a nji taté bañete be na be fe be ke wosane besiñ be Zambe. Nsôñane wop ô mbe ve na bôte be semé ayoñe dap, be vuane ke na, jam e mbe e dañe mfi e mbe na Gédéon a fubu éyôlé Yéhôva, a kamane bebo bisaé Bé.​—Bm. 8:1.

11. Aval avé Gédéon a nga yalane bôte ya Éphraïm?

 ¹¹ Gédeon a nga sulu émien si a jô bôte ya Éphraïm na: “Me mbe ngule ya bo za jam e to aval ane jam mi nga bo?” Éyoñe te nje a nga bo na be simesan beta be mam Yéhôva a nga volô be na be bo. Éyoñe be wô’ôya ane Gédéon a se’e be, “ayaa dap e nga je’ebe mfa’a wé.” (Bm. 8:2, 3) Mbôle Gédéon a nga sulu émien si, nalé a nga bo na ba be bobenyañ be ke ôsu a nyiñe mvo’é été.

12. Jé nkañete Gédéon a bôte ya Éphraïm wo ye’ele bia?

¹² Jé nkañete ôte wo ye’ele bia? Jame bia yiane telé ôsu e ne na bi ve Yéhôva duma, sake na bôte be wumulu bia. Nkañete Gédéon ôte ô ne fe volô bemvendé a minlô ya menda me bôt. Nge môt éziñ a wô’ô bia ôlun, bia yiane jeñe na bi tebe été jé. Bi ne fe jeñ aval avé bi ne se’e nye asu mbamba be mam a bo. E ne sili na bi bo éjote nyul, e dañedañ nge da kôme yené na môt ate a wô’ô bia ôlun zezé. Jam da dañe mfi e ne na ô bi mbamba élat a bobejañ, sake na ô kabe ajô.

13. Nju’u ôvé Anne a nga tôbane wô, a aval avé a nga dañe wô?

¹³ Bi tame fe zu kobô ajô Anne. A nga lu’u mone Lévite a too jôé na Elkana. Elkana a mbe a nye’e nye abui. A mbe a bili minga mfe, Pennina, ve a mbe a nye’e Anne a lôte nye. Nde fe, “Peninna a nga bili bon, ve Anne a nji bi bon”. Ajô te, Pennina a mbe a kpwe’ele’e Anne, “a kômbô ve nye mintaé nlem.” Anne a nga wô’ôtan aya? Jam ete e nga ndeñele nye angôndô ya abui avale dina na “a nga yi [nge ke yôn], te fe di.” (1 Sa. 1:2, 6, 7) Ve Bible a nji jô vôm éziñe na Anne a nga jeñe na a kun émien. A nga jiba jeñe mvolane Yéhôva amu a mbe a too ndi na Nnye é kôm ajô dé. Ye Pennina a nga su’ulane jô’é Anne ne séé? Bible a nji bia de kate. Ve jame bia yem e ne na Anne a nga bi mvo’é Zambe, a ba’ale ava’a dé. A nga ke ôsu a bo Yéhôva ésaé “te fe bo mbot asu.”​—1 Sa. 1:10, 18.

14. Jé éve’ela Anne ja ye’ele bia?

¹⁴ Jé éve’ela Anne ja ye’ele bia? Nge môt éziñ a taté na a sengane wo, te vuane na ô nji bo ntindane ya tôñe nye. Ô ne tyi’i na wo ye ke sengane nye. Te bulan abé ba abé. Jeñe’e na mia môt ate mi bo mvo’é. (Bero. 12:17-21) To’o nye a bene tyendé, wé ke ôsu a ba’ale ava’a dôé.

15. Paul ba Apollos be mbe be funa’ane mimfa’a mivé?

¹⁵ Bi tame su’ulane yene jam nkañete  Paul ba Apollos ô ne ye’ele bia. Bôte bete bebaé be mbe be yeme’e mimfufube mintilan nya ñyemane. Bese be mbe fe mintyetyeñe beye’ele. Be nga volô abui bôte na e yeme benya mejôô. Ve teke wua ya be be a nga sengane nyi mbok.

16. Apollos a mbe avale môt avé?

¹⁶ Apollos “a nga bialé Alexandrie.” Tison éte é mbe é bili beta besikôlô ntete mimbu ôsu. A mbe a yeme’e kobô, a yeme’e fe “ye’ele mejô ya Kalate Zambe.” (Mam. 18:24) Éyoñ Apollos a nga ke Corinthe, bobejañe béziñ be nga jô na ba nye’e nye adañe bobejañ bevok, to’o Paul. (1 Bec. 1:12, 13) Ye Apollos a nga wô’ô mvaé éyoñ a nga wô’ô bôte be kobô’ô nalé? Bi vo’o simesane nalé, amu Paul a nga jô Apollos na a beta bulane Corinthe, e zu koone Apollos a ndeme kôlô wôé. (1 Bec. 16:12) Nge Paul a nga ye yene na Apollos a nga té mengam akônda ya Corinthe, ve a nji ye beta lôme nye wôé. Da kôme fo’o yené na Apollos a nga yeme belane ñyemane wé. A nga kañete mbamba foé, a wônô mbunane bobejañ. Nalé a liti fe na Apollos a mbe éjote nyul. Éve’an é ne na, teke afôla éziñ Kalate Zambe a jô na Apollos a nga wô’ô ôlun éyoñ Aquila ba Priscille be nga “tu’a lepe nye zene ya Zambe.”​—Mam. 18:24-28.

17. Aval avé Paul a nga tôñesane mvo’é?

¹⁷ Paul a mbe a kôme’e yeme mbamba ésaé Apollos a nga bo Corinthe. Ve Paul a nji ko woñe na bôte be simesane na Apollos a yeme bo ésaé adañe  nye. Melebe Paul a nga ve akônda ya Corinthe ma liti fo’o na a mbe éjote nyul, a yeme’e minné mié, a yeme’e fe tebe été bôte bevok. A nji bo mebun éyoñ a nga wô’ô bôte be jô’ô na “me ne môte ya Paul.” Yéhôva ba Yésus mbe étam a nga ve duma.​—1 Bec. 3:3-6.

18. Bela’ane 1 Becorinthien 4:6, 7 na ô liti jé éve’ela Apollos ba Paul é ne ye’ele bia.

¹⁸ Jé éve’ela Paul ba Apollos ja ye’ele bia? Bi ne bo Yéhôva ésaé a ayôñ ese, bi ne fe volô abui bôte na e yaé nsisim a duban. Ve bia kôme yeme na nge bia kui na bi bo ésaé éte, a ne amu Yéhôva a su’u bia. Éve’ela Paul ba Apollos ja ye’ele bia jam afe. Ane éyoñe bi bili mimbe’e akônda nje ñhe bia yiane dañe jeñe na bi tôñesane mvo’é. Ngo’o abime meva’a bia wô’ éyoñe bia yen ane bemvendé a bediakon ba volô bia na bi bo nlatan a na, bi nyiñe mvo’é été. Ba bo de éyoñe ba ve bia melebe ma so Kalate Zambe été. Ba telé ki asimesan dap ôsu, ve ba volô bobejañ bese ya akônda na be bo Yésus mewôk, a na be tôñ éve’ela jé.​—Lañe’e 1 Becorinthien 4:6, 7.

19. Jé môt ase ya be bia a ne bo? (Fombô’ô fe nka’ale ô ne nlô ajô na “ Sa’ale’e nsisim mesengan.”)

¹⁹ Yéhôva a nga ve môt ase ya be bia atyeñ ya bo mam méziñ. Bi ne belane mveane wongan asu na bi ‘volane wô’ bia bia. (1 Pierre. 4:10) Ô ne simesane na abime wo bo mfa’a ôte e ne tyôtyoé. Ve yeme’e na ba kôm évo’o a abui bone bibaé. Aval ete da da, mone ngul ase wo ve asu na mvo’é é bo akônda a ne nya mfii. Ajô te, bia bese bia yiane jeñ a ngul ése na bi titane nsisim mesengan. Nkelan ñhe ôsu a bo mame mese ma sili asu na mvo’é é tabe akônda a na e bo nlatan.​—Beép. 4:3.