1. Nemene la hna kuca hnei itre xan hnene la pi mama?

 AME enehila, nyimutre la itre atr ka pi tru me pi mama. Celë hi matre, ijije hi tro la ketre a wajahuje la itre xaa ka ce huliwa me angeic. Maine jë pena kola itronyi hnene la lue ekip. Pine laka, kola thele jëne la ketre ekip troa ngaane la ketre, haawe tha xou i angatr kö troa eatr hnei ketre me elo angazonyi. Maine pena, kola huliwa thoi hnene la ketre thöth matre tro angeice a lö ngöne la uma ne ini ka tru. Ame koi së itre Keresiano, itre aqane ujë lai ka ngazo, ke, “itre huliwa ne ngönetrei.” (Gal. 5:19-21) Hapeu, hne së kö hna hane pi mama e hnine la ekalesia? Celë hi la ketre hnyinge ka nyipiewekë koi së. Maine tro sa pi mama, tro hë sa thë la caasi e hnine la ekalesia.

2. Nemene la hne së hna troa ce wang ngöne la tane mekun celë?

² Ame ngöne la tane mekune celë, tro sa ce wange la lue thiina ka ngazo ka upi së troa pi mama me mekune laka, sisitria catre kö së hune la itre xaa trejin. Tro fe sa ce wange la itre tulu ekö ka lolo ne la itre hlue i Iehova. Ngo tro sa pane ce ithanatane la aqane troa isa waipengö së.

3. Nemene la itre nyine tro sa isa hnyingën?

³ Nyipiewekë tro palahi sa isa waipengö së hnyawa me hnyinge ka hape: ‘Hapeu eni kö a majemine goeëne la hna kuca hnei itre xan? Eni kö a kuca la itre ewekë göi troa pi mama? Eni kö a thel troa wajahuj la itre xaa trejin? Maine eni pena a kuca la hnenge hna atreine matre troa atrunyi Iehova?’ Pine nemene matre nyipiewekë la itre hnyinge celë? Hanawange la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr.

4. Thenge la Galatia 6:3, 4, pine nemene matre tha tro kö sa goeëne la eisapengö së me itre xan?

 ⁴ Tusi Hmitrötr a hmekë së ka hape, tha tro kö sa pi mama me goeëne la eisapengö së me itre xan. (E jë la Galatia 6:3, 4.) Pine nemen? Pine laka, tro hë sa pi tru me mekune laka, ka inamacane kö së hui itre xan. Maine pena, tro sa kucakuca me wangaconyi së, ke, pëkö hne së hna atrein. Celë hi matre, tha ka loi kö la lue aqane waiewekë celë. (Rom. 12:3) Öni Katerina, * ketre trejin qaa Grèce: “Hnenge hna majemine goeëne la itre xaa trejin föe. Ame koi ni, mingöminge catre kö angatr me maca troa cainöj hui eni. Ketre, tru catre kö hnei sinee i angatr. E cili, hnenge hna mekun laka, tha ka nyipiewekë kö ni.” Haawe, tha tro kö sa thëthëhmine laka, Iehova la ka eatrongë së koi Nyidrë. Tha Nyidrëti kö a goeëne la emingömingö i easë me atreine së troa ithanata. Ketre, tha hnei Iehova kö hna ië së pine laka, ketre atr ka hlemu së. Ngo hnei Nyidrëti pe hna öhne la etrune la ihnimi së koi Nyidrë me aja së troa drengethenge Iesu.​—Ioane 6:44; 1 Kor. 1:26-31.

5. Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la hna melën hnei Hyun?

⁵ Loi e tro fe sa isa hnyinge ka hape, ‘Hapeu, hna atre ni kö hnei itre xan ceitu me ketre atr ka thele tingeting maine ka thele iwesitrë pena?’ Hanawange la hna melën hnei Hyun, ketre trejin qaa Corée du Sud. Ame ekö, hnei angeice palahi hna thele iwesitrë memine la itre trejin ka hetre hnëqa e hnine la ekalesia. Öni angeic, “Hnenge palahi hna xöjetriji angatr. Ketre, tha hnenge kö hna sajuëne la itre mekuna i angatr.” Nemene hë la pun? Öni angeic, “Hnene la aqane ujë cili ka ngazo, matre tha caasi hë la ekalesia.” E cili, hnene la itre sinee i Hyun hna xatua angeice troa saze. Ame enehila, ketre qatre thup hë hna metrötrën. Haawe, maine easa öhne laka, ame itre xaa ijin, easa thele iwesitrë me itre xan, loi e tro sa canga saze me lepetrije la thiina ka ngazo cili.

6. Thenge la Galatia 5:26, nemene la ethan e tro palahi sa mekune laka, sisitria catre kö së hui itre xan?

⁶ E jë la Galatia 5:26. Nemene la ethan e tro palahi sa mekune laka, sisitria catre kö së hui itre xan? Tro hë sa thele troa pi mama me piine la ewekë itre xan. Eje hi, ame la atr ka pi mama, ke, ka pi tru me kuca la sipu aja i angeic. Ame la atr ka piine la hna hetrenyi hnei itre xan, ke, angeice a meciun maine cipane pena la itre ewekë i itre xan. Celë hi lai aqane ujë ne la atr ka imethinë. Celë hi matre, loi e tro sa canga thipetrije la lue thiina cili ka ngazo!

7. Nemene la ceitune ka amamane la itre ethanyine troa pi mama me piine la ewekë i ketre?

⁷ Ame la troa pi mama me piine la ewekë i ketre, ke ceitu memine la itre neköi öni ka xuj la sinöe. Eje hi, ngacama tha mama kö ngöne la xötrei, ngo ame hë e thupen tro ha meci lai sinöe. Celë hi matre, maine tro la ketre hlue i Iehova a pi mama me piine la ewekë i ketre, tro hë angeice a kei me nuetriji Iehova. (Ite edomë 16:18) Ketre, tha angeice hmekuje kö la ka troa akötr, ngo tro fe a hetre ethane koi itre xan. Haawe, tune kaa la aqane tro sa thipetrije la lue thiina ka ngazo cili?

8. Nemene la nyine tro sa kuca matre tha tro kö sa pi mama?

⁸ Ijije hi tro sa thipetrije la pi mama. Loi e tro sa trongëne la eamo hna hamëne hnei Paulo kowe la ekalesia ne Filipi, lo kola  hape: “The kuca kö la ketre ewekë matre thele iwesitrë maine pi draië, ngo ipië ju nge mekune ju ka hape, sisitria kö itre xane hui nyipunie.” (Fil. 2:3) Eje hi, loi e tro sa wangatrune la itre xan. E cili, tha tro hë sa goeëne la eisapengö së me itre xan, me pi mama fë la itre hne së hna atrein. Ngo tro pe sa madrin koi angatr, pine laka, angatr a huliwane la hnei angatre hna atrein matre troa nyihlue i Iehova me atrunyi Nyidrë. Nge maine tro angatr a trongëne la eamo i Paulo, tro fe hë angatr a öhn me wangatrune la itre thiina së. E cili, tro ha tingeting me caasi la ekalesia.

9. Nemene la nyine tro sa kuca matre tha tro kö sa piin la ewekë i itre xan?

⁹ Nyipiewekë tro sa atre la itre ifego së, matre tha tro kö sa piin la ewekë i itre xan. Ketre, loi e tro sa hetre hni ne ipië matre tha tro kö sa pi mama me thele troa amamane koi itre xan laka, ka sisitria catre kö së hui angatr. Ngo loi e tro pe sa sipo ixatua me xomi ini qa ngöne la hna atrein hnei itre xan. Maine jë ka atreine cile fë cainöj la ketre trejin. Ijije hi tro epuni a hnyingëne la aqane hnëkëne angeice la cainöj. Maine jë pena ka atreine kuci xen la ketre trejin föe. Ijije hi tro sipo angeice troa ini epun. Nge maine jole kowe la ketre nekö trahmanyi maine jajinyi troa hetre sinee, ijije hi tro angeice a thele ixatua thene la ketre trejin ka ithanata koi nöjei atr. E cili, tha tro hmaca kö sa piine la hna atreine hnei ketre ke, hetre hne së fe hna atreine kuca.

10. Nemene la jole hna cile kow hnei Gideona?

¹⁰ Tro sa ce wange la ketre jole hna cile kow hnei Gideona, ketre atr ne la tribu i Manase. Jëne la ixatua i Iehova, hnei angeic memine la ala 300 lao sooc hna ngaan la itre ithupëjia. Maine ju, tro angatr a sipu selë angatr. Ngo hnei angetre Eferaima hna elëhni koi Gideona. Tha angatre kö a madrine ke, tha hnei Gideona kö hane hë angatr ngöne la kola nyiqaane isi. Angatre hi a ajane matre troa selë angatr. Thëthëhmine pë hë angatre la ka nyipiewekë, ene la troa atrune la ëje i Akötresie me thupëne la nöje i Nyidrë.​—A. ame. 8:1.

11. Tune kaa la aqane sa i Gideona koi angetre Eferaima?

 ¹¹ Hnei Gideona hna amamane la hni ne ipië i angeice koi angetre Eferaima. Celë hi matre, öni angeic: “Nemene la hnenge hna ateine troa kuca tui nyipunie?” Thupene lai, hnei Gideona hna amexeje koi angatr lo itre hnei Iehova hna kuca matre tro angatr a lepe la itre ithupëjia me itre aqane amanathithi angatre hnei Nyidrë. Itre hatrene hi lai ka amamane laka, ce Iehova me angatr. E cili, öni Tusi Hmitrötr: “Ame hna pate la elëhni angate koi nyidë.” (A. ame. 8:2, 3) Eje hi, hnei Gideona hna hetre hni ne ipië matre kola tingetinge la nöje i Akötresie.

12. Nemene la hna ini së hnene la aqane ujë i angetre Eferaima me Gideona?

¹² Nemene la itre ini hne së hna xom qa ngöne la hna melëne cili? Tha tro kö sa tui angetre Eferaima ka ajane troa qaja aloinyi angatr nge itre ka sipu selë angatre kö. Ame la ka sisitria catre koi së tre, ene la troa atrunyi Iehova. Nge maine epuni la ketre hene ne la fami me qatre thup, tune kaa la aqane tro epuni a nyitipu Gideona? Maine tro la ketre trejin a qaja angazone la aqane ujë i epun, tha tro kö epuni a drenge akötrën. Loi e tro pe epuni a thele troa trotrohni angeic me qaja aloinyi la itre ewekë ka loi hnei angeic hna kuca. Ketre, maine jë ka tria la mekuna i angeic. Ngo pine laka hetre hni ne ipië i epun, tha epuni kö a thele iwesitrë. Ame la ka sisitria catre koi epun, tre, ene la troa thele tingeting me itre xan.

13. Nemene la jole hna cile kow hnei Hana, nge nemene la hnei eahlo hna kuca?

¹³ Tro pena sa ce wange la tulu i Hana. Ame la föi eahlo tre, Elekana ketre atre Levi. Tru catre la ihnimi nyidrë koi Hana. Ngo hetre ketre föi nyidrë, Penina la ëjen. Eje hi, tru la ihnimi Elekana koi Hana. Ame pe, “hete nekö i Penina, ngo pëkö nekö i Hana.” E cili, hnei Penina hna ‘akötrë’ eahlo. Nemene la ka traqa koi Hana? Hnei eahlo hna ‘treije me tha xen.’ (1 Sam. 1:2, 6, 7) Nyipici, tha hnei Tusi Hmitrötr kö hna qaja ka hape, hnei Hana hna thele troa itëkeune la ngazo hna kuca koi eahlo. Ngo hna qaja ka hape, hnei eahlo hna fe la aliene hni eahlo koi Iehova me nue Nyidrë troa nyinyine lai jol. Hapeu hna saze kö hnei Penina? Tha hna qaja kö. Ngo atre hi së laka, ame hë e thupen, tingetinge la hni Hana ke, “ame la qëmeke i [eahlo], te, tha iëzi hmaca kö.”​—1 Sam. 1:10, 18.

14. Nemene la hna ini së hnene la tulu i Hana?

¹⁴ Nemene la hna ini së hnene la tulu i Hana? Maine tro la ketre atr a pi mama me pi tru, tha tro kö epuni a thele iwesitrë me angeic. Ketre, tha tro kö epuni a thele troa itëkeune la ngazo hna kuca. Ngo loi e tro pe epuni a thele tingetinge me  angeic. (Rom. 12:17-21) E cili, ngacama tha aja i angeice kö troa iloi, ngo tro ha tingetinge la hni epun.

15. Nemene la itre ewekë ka ceitu thei Paulo me Apolo?

¹⁵ Ame pena enehila, tro sa ce ithanatane la tulu i Apolo me Paulo aposetolo. Nyidroti la lue ka atre hnyawa la Itre Hna Cinyihan me maca troa hamë ini. Celë hi matre, jëne la ixatua i nyidro, nyimutre la itre atr ka atre la nyipici. Tha hnei nyidroti fe kö hna mekun laka, ka sisitria kö ketre hui ketre.

16. Nemene la pengöi Apolo?

¹⁶ Ame Apolo tre, hna hnaho angeic e Alesanedria, ketre traon ka hlemu ekö. Ketre atr ka maca angeic troa cile fë cainöj, nge “ka atrepengöne hnyawa la itre hna Cinyihan.” (Itre hu. 18:24) Ame lo Apolo e Korinito, hnene la itre xaa trejin hna qaja aloinyi angeic hune la itre xan, tui Paulo. (1 Kor. 1:12, 13) Hapeu, Apolo kö la ka thë la caasi e hnine la ekalesia? Waea. Thupene la Apolo a tro qa Korinito, hnei Paulo hna sipo iele angeice troa bëeke hmaca e cili. (1 Kor. 16:12) Celë hi matre, tha zöi Apolo kö matre kola gomegome la ekalesia. Hnei Apolo pe hna catre cainöjëne la maca ka loi me thuecatrene la itre trejin. Ketre, hnei angeice palahi hna amamane la hni ne ipië i angeic. Ame lo Akula me Perisila a “qejepengöne hnyawa koi angeice la itre jë i Akötresie,” ke, hnei angeice hna drei nyidro hnyawa.​—Itre hu. 18:24-28.

17. Nemene la hna kuca hnei Paulo matre troa tingetinge la ekalesia?

¹⁷ Eje hi, tru la madrine i Paulo kowe la huliwa hna kuca hnei Apolo. Tha hnei nyidrëti kö hna hnehengazo ke, kola wangatrunyi Apolo hnene la itre trejin. Hnei  Paulo hna hetre hni ne ipië me atreine waiewekë hnyawa. Celë hi lai ka mama ngöne lo nyidrëti a hamë eamo kowe la ekalesia ne Korinito. Tha hnei Paulo kö hna pi mama, ngöne lo kola qaja hnene la itre trejin ka hape, “Atre i Paulo ni.” Ngo hnei nyidrëti pe hna xatua angatr troa atrunyi Iehova Akötresie me Iesu Keriso.​—1 Kor. 3:3-6.

18. Thenge la 1 Korinito 4:6, 7, nemene la itre ini hne së hna xom qa ngöne la tulu i Apolo me Paulo?

¹⁸ Nemene la itre ini hne së hna xom qa ngöne la tulu i Apolo me Paulo? Maine jë, hne së hna catre huliwa koi Iehova nge nyimutre la itre atr hne së hna xatuane matre troa atre la nyipici. Ame pe, tha tro kö sa thëthëhmine laka, hnei Iehova hna xatua së matre hetre thangane la huliwa së. Ketre, nyipiewekë tro la itre trejin ka cilë hnëqa a sajuëne la tingeting me caasi e hnine la ekalesia. Loi e tro palahi angatr a nyitrepene la itre eamo hna hamën hnei Tusi Hmitrötr. Tha tro kö angatre a pi mama, ngo loi e tro pe angatr a xatuane la itre trejin troa nyitipu Keriso. E cili, tro ha tro tingetinge me lolo la ekalesia!​—E jë la 1 Korinito 4:6, 7.

19. Nemene la nyine tro sa kuca, easë isa ala caas? (Wange ju fe la hna eköhagen hna hape, “ Tha Tro Kö Sa Pi Mama.”)

¹⁹ Nyipici, hnei Iehova hna xupi së matre hetre itre hne së hna atreine kuca, easë isa ala caas. Celë hi matre, öni Tusi Hmitrötr, “isa huliwane jë hë thatraqai ketre me ketre.” (1 Pet. 4:10) Maine jë, tro sa mekun laka, pëkö hne së hna atreine kuca. Ngo tha tro kö sa thëthëhmine laka, jëne la itre ewekë ka co hna kuca, ijije hi troa caasi la ekalesia. Ketre tune la easa xome la thenyi me nyilan, matre troa ce cane la itre sine mano matre troa kuca la ketre iheetr ka mingöming. Haawe, tha tro kö sa pi mama me sipu selë së. Ngo loi e tro pe sa catre thele matre tro palahi a caasi me tingeting e hnine la ekalesia.​—Efe. 4:3.