1. Kũngĩthiĩ atĩa andũ mangĩkorũo na roho wa macindano?

THĨINĨ wa thĩ ũmũthĩ, andũ aingĩ no meke ũndũ o wothe nĩguo makorũo marĩ mbere ya andũ arĩa angĩ. Kwa ngerekano, mũhũũri biacara no ahũthĩre njĩra cia wara nĩguo biacara yake ĩthereme gũkĩra cia arĩa angĩ. Nakuo mathaako-inĩ, mũndũ wa timu ĩmwe no agurarie mũndũ wa timu ĩyo ĩngĩ akĩendaga nĩguo timu yao ĩhootane. Nake mũrutwo ũrenda gũthiĩ yunivasĩtĩ ĩrĩ ngumo no aiye kĩgeranio nĩguo agĩe na mweke wa gũthiĩ kuo. No tũrĩ Akristiano nĩ tũĩ atĩ maũndũ macio nĩ moru tondũ nĩ gĩcunjĩ gĩa “ciĩko cia kĩĩmwĩrĩ.” (Gal. 5:19-21) O na kũrĩ ũguo, aarĩ na ariũ a Ithe witũ amwe kĩũngano-inĩ no makũrie roho wa macindano o na matekũmenya. Nĩ ũndũ wa bata gwĩciria ũhoro ũcio tondũ roho wa macindano no ũthũkie ũrũmwe thĩinĩ wa kĩũngano.

2. Nĩ maũndũ marĩkũ tũkwarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

² Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, nĩ tũkwarĩrĩria maũndũ marĩa mangĩtũma gũkorũo na macindano thĩinĩ wa kĩũngano. Ningĩ nĩ tũkwarĩrĩria cionereria njega cia andũ magwetetwo Bibilia-inĩ, arĩa mateetĩkĩrire gũkorũo na roho wa macindano. Rekei twambe twarĩrĩrie ũrĩa tũngĩĩthuthuria ithuĩ ene.

3. Twagĩrĩirũo kwĩyũria ciũria irĩkũ?

³ Nĩ wega gũikaraga tũgĩĩthuthuragia ithuĩ ene. No twĩyũrie ciũria ta: ‘Hihi rĩrĩa nderingithania na andũ arĩa angĩ nĩ nyonaga ndĩ wa bata kũmakĩra? Hihi ndĩrutanagĩria kĩũngano-inĩ nĩguo nyoneke ndĩ wa bata gũkĩra arĩa angĩ othe kana hihi nĩgetha  nyoneke ndĩ mwega gũkĩra mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ mũna? Kana hihi ndĩrutanagĩria nĩguo he Jehova kĩrĩa kĩega biũ?’ Twagĩrĩirũo kwĩyũria ciũria icio nĩkĩ? Rekei tuone ũrĩa Kiugo kĩa Ngai kiugaga.

4. O ta ũrĩa Agalatia 6:3, 4 yonanĩtie-rĩ, nĩkĩ nĩ twagĩrĩirũo gwĩthema kwĩringithania na andũ arĩa angĩ?

⁴ Bibilia ĩtwĩraga twĩtheme kwĩringithania na andũ arĩa angĩ. (Thoma Agalatia 6:3, 4.) Nĩkĩ? Ũndũ ũmwe nĩ atĩ, tũngĩĩciria nĩ tũkĩrĩte mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ na ũndũ mũna no twambĩrĩrie gwĩtĩa. Ũndũ ũngĩ nĩ atĩ, tũngĩambĩrĩria kwĩringithania na andũ arĩa angĩ na tuone atĩ nĩ matũkĩrĩte na ũndũ mũna no tũkue ngoro. Gwĩciria na njĩra ta icio ti ũndũ wa ũũgĩ. (Rom. 12:3) Mwarĩ wa Ithe witũ wĩtagwo Katerina * kuuma Greece aaugire ũũ: “Nĩ nderingithanagia na andũ arĩa ndonaga marĩ athaka kũngĩra, arĩa maakoragwo na maumĩrĩra mega ũtungata-inĩ, na arĩa maakoragwo na arata aingĩ. Ũndũ ũcio watũmaga ndĩyone ndĩ mũndũ ũtarĩ kĩene.” Nĩ twagĩrĩirũo kũririkanaga atĩ Jehova atũgucĩrĩirie harĩ we ti tondũ wa ũthaka witũ, mwarĩrie, kana atĩ tondũ nĩ tũĩkaine, no nĩ tondũ nĩ tũmwendete na nĩ tũkoragwo twĩhaarĩirie gũthikĩrĩria Mũrũwe.—Joh. 6:44; 1 Kor. 1:26-31.

5. Ũreruta atĩa kuumana na ũhoro wa mũrũ wa Ithe witũ Hyun?

⁵ Kĩũria kĩngĩ tũngĩyũria nĩ: ‘Hihi aarĩ na ariũ a Ithe witũ mangĩũrio mangiuga ndĩ mũndũ wa gũthingata thayũ, kana wa kũrehe ngayũkano?’ Ta wĩcirie ũhoro wa mũrũ wa Ithe witũ Hyun, kuuma bũrũri-inĩ wa South Korea. Kũrĩ hingo oonaga andũ amwe arĩa mehokeirũo maũndũ kĩũngano-inĩ matariĩ ta thũ ciake. Aaugire ũũ: “Nĩ ndaamenagĩrĩria ariũ a Ithe witũ acio na kaingĩ ndietĩkanagia na maũndũ marĩa maaugaga.” Maumĩrĩra maarĩ marĩkũ? Aaugire ũũ: “Mwerekera ũcio wakwa watũmire kũgĩe na ngayũkano kĩũngano-inĩ.” Arata amwe a Hyun nĩ maamũteithirie kũmenya atĩ aarĩ na thĩna. Hyun nĩ eekire mogarũrũku marĩa maabataranagia, na rĩu nĩ mũthuri mwega mũno wa kĩũngano. Tũngĩĩthuthuria tuone nĩ tũrakũria mwerekera wa macindano handũ ha gũthingata thayũ, nĩ twagĩrĩirũo kuoya makinya o na ihenya.

6. Kũringana na Agalatia 5:26, nĩ ngumo irĩkũ njũru ingĩtũma mũndũ akũrie roho wa macindano?

⁶ Thoma Agalatia 5:26. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma mũndũ akũrie roho wa macindano? Ũndũ ũmwe nĩ kwĩĩkĩrĩra. Mũndũ wa kwĩĩkĩrĩra akoragwo na mwĩtĩo na mwĩyendo. Ũndũ ũngĩ nĩ ũiru. Mũndũ ũrĩ na ũiru to kwĩrirĩria eriragĩria kĩndũ kĩrĩa mũndũ ũrĩa ũngĩ arĩ nakĩo, no endaga nginya kũmũtunya kĩndũ kĩu. Ũiru ũtũmaga mũndũ amene mũndũ ũrĩa ũngĩ. Kwoguo nĩ twagĩrĩirũo kwĩrutanĩria biũ nĩguo tũtigakũrie ũiru kana kwĩĩkĩrĩra.

7. Nĩ ngerekano ĩrĩkũ tũngĩhũthĩra gũtaarĩria maumĩrĩra moru ma kwĩĩkĩrĩra na ũiru?

⁷ Kwĩĩkĩrĩra na ũiru no iringithanio na mũthũa ũrĩa ũrĩaga ikĩngĩ na mbaũ cia nyũmba. Nyũmba ĩyo no ĩikare kwa ihinda ĩrĩ o njega, no mũthia-inĩ no ĩkaagwa. Na njĩra o ta ĩyo, mũndũ no ahote gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova kwa ihinda, no angĩkorũo nĩ areĩkĩrĩra na arĩ na ũiru ndangĩthiĩ haraihu atagwĩte. (Thim. 16:18) No atige gũtungatĩra Jehova, na ũndũ ũcio ũkorũo na maumĩrĩra moru harĩ we na harĩ andũ arĩa angĩ. No tũngĩĩthema atĩa kwĩĩkĩrĩra na gũkorũo na ũiru?

8. Tũngĩka atĩa nĩguo tũtigatuĩke andũ a kwĩĩkĩrĩra?

⁸ No tũtoorie mwerekera wa kwĩĩkĩrĩra tũngĩikara tũkĩririkanaga ũtaaro ũyũ wa Paulo kũrĩ Afilipi: “Mũtikaneke ũndũ o na ũmwe na  ngũĩ kana na kwĩĩkĩrĩra, ĩndĩ mũrĩ na wĩnyihia onagai arĩa angĩ marĩ a bata kũmũkĩra.” (Afil. 2:3) Tũngĩonaga andũ arĩa angĩ marĩ a bata gũtũkĩra, tũtirĩgeragia gũcindana na andũ arĩa mangĩkorũo marĩ na iheo kana ũhoti mũna wa gwĩka maũndũ gũtũkĩra. Handũ ha ũguo, nĩ tũrĩkenagio nĩ maũndũ marĩa marahingia. Nĩ tũrĩkenaga o na makĩria angĩkorũo marahũthĩra iheo icio ciao gũtungatĩra Jehova. Nao aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa marĩ na iheo itiganĩte mangĩrũmĩrĩra ũtaaro ũcio wa Paulo, nĩ marĩhotaga kuona maũndũ mega marĩa tũhingagia. Ithuothe tũngĩka ũguo nĩ tũrĩtũmaga kĩũngano gĩkorũo na thayũ na ũrũmwe.

9. Tũngĩĩthema atĩa gũkorũo na ũiru?

⁹ No twĩtheme kũiguĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ ũiru tũngĩririkanaga atĩ nĩ kũrĩ maũndũ tũtangĩhota gwĩka wega tao. Tũngĩkorũo na wĩnyihia tũtirĩkaga maũndũ atĩ nĩguo tuonanie tũrĩ na ũhoti gũkĩra andũ arĩa angĩ othe. Handũ ha ũguo, nĩ tũrĩgeragia kuona maũndũ marĩa tũngĩĩruta kuumana na andũ arĩa marĩ na ũhoti gũtũkĩra. Kwa ngerekano, angĩkorũo nĩ harĩ mũrũ wa Ithe witũ ũrutaga mĩario wega mũno no tũmũũrie ũrĩa ahaaragĩria. Ningĩ angĩkorũo nĩ harĩ mwarĩ wa Ithe witũ ũĩ kũruga wega no tũmũũrie atũtaarĩrie ũrĩa arugaga nĩguo tũgĩe na ũmenyo makĩria. Ningĩ angĩkorũo nĩ harĩ Mũkristiano mwĩthĩ ũritũhagĩrũo kũgĩa na arata, no ahoe ũtaaro kuuma kũrĩ mũndũ ũngĩ ũhotaga gũthondeka ũrata na andũ aingĩ. Tũngĩka ũguo no twĩtheme gũkũria ũiru na nginya tũhote kwagagĩria ũhoti witũ.

10. Nĩ ũndũ ũrĩkũ mũritũ Gideoni aacemanirie naguo?

¹⁰ Ta wĩcirie ũrĩa gwathiire gatagatĩ-inĩ ka Gideoni, ũrĩa waumĩte mũhĩrĩga-inĩ wa Manase na arũme a mũhĩrĩga wa Efiraimu. Jehova nĩ aateithirie Gideoni na arũme ake 300 kũgĩa na ũhootani mũnene mbaara-inĩ na nĩ mangĩetĩire mũno nĩ ũndũ wa ũndũ ũcio. Arũme a Efiraimu nĩ maathiire gũcemania na Gideoni no muoroto wao ndwarĩ kũmũgathĩrĩria ĩndĩ nĩ kũmũtetia. No kũhoteke maaiguaga marakarĩte tondũ Gideoni ndaametire agĩthiĩ  kũrũa na thũ cia Ngai. Mekagĩrĩra mũno gĩtĩo kĩrĩa mũhĩrĩga wao wagĩrĩirũo kũheo, makaaga kuona ũndũ mũnene ũrĩa Gideoni aahingĩtie wa gũtĩithia rĩĩtwa rĩa Jehova na kũgitĩra andũ ake.—Atiir. 8:1.

11. Gideoni eerire arũme a Efiraimu atĩa?

¹¹ Gideoni arĩ na wĩnyihia eerire arũme acio a Efiraimu ũũ: “Nĩ ũndũ ũrĩkũ niĩ njĩkĩte ningithanĩtio na inyuĩ?” Aacokire akĩmaririkania ũndũ ũmwe Jehova aamekĩire wa kuonania atĩ nĩ aamarathimĩte. Rĩrĩa arũme acio maaiguire ũguo, “makĩhoorera.” (Atiir. 8:2, 3) Gideoni nĩ eenyihirie nĩguo atũũrie thayũ gatagatĩ-inĩ ka andũ a Ngai.

12. Tũreruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩa arũme a Efiraimu na kĩa Gideoni?

¹² Tũreruta atĩa kuumana na rũgano rũu? Ũhoro wa arũme a Efiraimu ũratũruta atĩ, twagĩrĩirũo gwĩciria mũno ũrĩa tũngĩtĩithia Jehova handũ ha ũrĩa tũngĩgitĩra rĩĩtwa ritũ. Ciongo cia famĩlĩ na athuri a kĩũngano no merute ũndũ wa bata kuumana na kĩonereria kĩa Gideoni. Mũndũ angĩrakario nĩ ũndũ mũna twĩkĩte, twagĩrĩirũo kwĩĩkĩra iratũ-inĩ ciake nĩguo tũtaũkĩrũo nĩ kĩrĩa kĩratũma arakare. Ningĩ no tũmũcokerie ngatho nĩ ũndũ wa maũndũ mega marĩa ekĩte. Gwĩka ũguo no gũbatare tũkorũo tũrĩ na wĩnyihia na makĩria angĩkorũo mũndũ ũcio ũngĩ nĩwe ũhĩtĩtie. No ũndũ ũrĩa wa bata makĩria nĩ gũkorũo na thayũ gatagatĩ-inĩ gaitũ no ti kũgeria kuonania atĩ ithuĩ tũtirĩ na mahĩtia.

13. Nĩ ũndũ ũrĩkũ mũritũ Hana aahiũranagia naguo na aũtooririe atĩa?

¹³ Ningĩ ta wĩcirie ũhoro wa kĩonereria kĩa Hana. Aahikĩtio nĩ Mũlawii wetagwo Elikana, na nĩ aamwendete mũno. No Elikana aarĩ na mũtumia ũngĩ wetagwo Penina. Elikana eendete Hana gũkĩra ũrĩa eendete Penina. O na kũrĩ ũguo, “Penina nĩ aarĩ na ciana, no Hana ndaarĩ na ciana.” Ũndũ ũcio watũmaga Penina ‘aikare akĩnyũrũragia Hana nĩguo amũtuurithie.’ Hihi Hana eekire atĩa? Ũndũ ũcio nĩ wamũrakaragia mũno “nginya akarĩra na akaga kũrĩa irio.” (1 Sam. 1:2, 6, 7) No hatirĩ ũndũ wonanagia atĩ Hana nĩ aageririe kwĩrĩhĩria harĩ Penina na njĩra ĩmwe kana ĩrĩa ĩngĩ. Handũ ha ũguo, aaitũrũrĩire Jehova ngoro yake na akĩhoka atĩ nĩ ekũrũnga maũndũ. Hihi Penina nĩ aatigire kũnyũrũria Hana? Bibilia ndiugĩte. No ũrĩa tũĩ nĩ atĩ Hana nĩ aacokereirũo nĩ thayũ wa ngoro, tondũ Bibilia yugaga atĩ “ndaacokire gũtuka gĩthiithi rĩngĩ.”—1 Sam. 1:10, 18.

14. Tũreruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩa Hana?

¹⁴ Tũreruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩa Hana? Twagĩrĩirũo kũririkanaga atĩ mũndũ angĩgeria gũcindana na ithuĩ ũndũ-inĩ mũna, ithuĩ nĩ ithuĩ tũgũtua ũrĩa tũkwenda maũndũ maikare. Nĩ twagĩrĩirũo gwĩthema kwambĩrĩria gũcindana nake. Handũ ha kũrĩha ũũru na ũũru, geria gũthondeka thayũ hamwe nake.  (Rom. 12:17-21) O na mũndũ ũcio angĩaga gũcenjia, wee nĩ ũgũkorũo na thayũ waku wa meciria.

15. Mũtũmwo Paulo na Apolo maarĩ na maũndũ marĩkũ mahaanaine?

¹⁵ Mũthia-inĩ, rekei tuone maũndũ marĩa tũngĩĩruta kuumana na kĩonereria kĩa Apolo na mũtũmwo Paulo. Erĩ nĩ maarĩ na ũmenyo mũrikĩru wa Maandĩko. Erĩ nĩ mooĩkaine mũno na maarĩ arutani ega. Ningĩ nĩ maateithĩtie andũ aingĩ gũtuĩka arutwo. No matiaiguanagĩra ũiru.

16. Ũngiuga Apolo aarĩ mũndũ wa mũthemba ũrĩkũ?

¹⁶ Apolo ‘aaciarĩirũo Aleksandiria’ na hĩndĩ ĩyo nĩ kuoĩkaine mũno tondũ andũ nĩ maathiaga kuo gũthoma. Aarĩ na ũhoti mũnene wa kũrutana, na “nĩ ooĩ Maandĩko wega.” (Atũm. 18:24) Rĩrĩa Apolo aatungataga kĩũngano-inĩ gĩa Korintho, ariũ a Ithe witũ amwe nĩ moonanirie atĩ nĩ maakenagio nĩwe gũkĩra ariũ a Ithe witũ acio angĩ othe nginya Paulo. (1 Kor. 1:12, 13) Hihi Apolo nĩ aanyitire ũndũ ũcio mbaru ũrĩa ũngĩatũmire kũgĩe na ngayũkano? No tũkorũo na ma atĩ ndeekire ũguo tondũ ihinda rĩna thutha wa Apolo kuuma Korintho, Paulo nĩ aamwĩkĩrire ngoro acoke kuo. (1 Kor. 16:12) Paulo ndangĩamwĩrire acoke kuo korũo nĩ aamenyaga atĩ nĩ angĩagayũkanirie kĩũngano. Apolo aahũthĩrire ũhoti ũrĩa aarĩ naguo na njĩra njega kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega na gwĩkĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ hinya. Ningĩ Apolo aarĩ mwĩnyihia. Kwa ngerekano, hatirĩ handũ tũthomaga atĩ nĩ aarakarire rĩrĩa Akila na Pirisila ‘maamũtaarĩirie njĩra ya Ngai na ũrũngĩrĩru makĩria.’—Atũm. 18:24-28.

17. Paulo eekire atĩa nĩguo atũũrie thayũ?

¹⁷ Mũtũmwo Paulo nĩ aamenyaga maũndũ mega marĩa Apolo aahingagia. No Paulo ndetigagĩra atĩ tondũ andũ nĩ mangĩonire Apolo arĩ wa bata kũmũkĩra. Ũtaaro ũrĩa Paulo aandĩkĩire  Akorintho nĩ wonanagia atĩ aarĩ mũndũ mwĩnyihia na ũteĩkagĩrĩra. Handũ ha kũheneka nĩ ũndũ wa andũ arĩa maaugaga atĩ “niĩ ndĩ wa Paulo,” eerekagĩria ngumo ciothe harĩ Jehova Ngai na Jesu Kristo.—1 Kor. 3:3-6.

18. O ta ũrĩa 1 Akorintho 4:6, 7 yonanĩtie-rĩ, nĩ maũndũ marĩkũ tũngĩĩruta kuumana na kĩonereria kĩa Apolo na Paulo?

¹⁸ Tũreruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩa Apolo na Paulo? No gũkorũo nĩ tũhingagia maũndũ maingĩ ũtungata-inĩ wa Jehova, na tũgateithia andũ aingĩ makinyĩrĩre kũbatithio. No nĩ twagĩrĩirũo kũririkanaga atĩ tũhotaga kũhingia maũndũ macio nĩ ũndũ wa ũteithio wa Jehova. Ũndũ ũngĩ tũreruta kuumana na kĩonereria kĩa Apolo na Paulo nĩ atĩ, o ũrĩa twĩhokeirũo maũndũ maingĩ thĩinĩ wa kĩũngano, noguo tũrĩ na itemi inene harĩ gũthingata thayũ thĩinĩ wa kĩũngano. Nĩ tũcokagia ngatho mũno, rĩrĩa athuri na ndungata cia kĩũngano mateithia harĩ gũkorũo na ũrũmwe na njĩra ya kũheana ũtaaro kuuma Kiugo-inĩ kĩa Ngai, ningĩ na njĩra ya gũteithia andũ othe thĩinĩ wa kĩũngano gwathĩkĩra na kũrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Jesu, handũ ha kwerekeria meciria harĩ o ene.—Thoma 1 Akorintho 4:6, 7.

19. Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa? (Ningĩ rora gathandũkũ, “ Wĩthemage Roho wa Macindano.”)

¹⁹ Ithuothe nĩ tũheetwo iheo nĩ Ngai. No tũhũthĩre iheo icio “gũtungatanĩra.” (1 Pet. 4:10) No tuone ũndũ ũrĩa tũreka ta arĩ ũndũ mũnini. No ciĩko nini iria twĩkaga cia gũtũma gũkorũo na ũrũmwe, nĩ cia bata o ta ũrĩa tũrũrigi tũnini tũnini tũnyitithanagio tũgathondeka nguo thaka. Rekei twĩrutanĩrie nĩguo tũtigakorũo na roho wa macindano. Ningĩ rekei tũtue itua rĩa gwĩka ũrĩa wothe tũngĩhota nĩguo tũtũũrie thayũ na ũrũmwe thĩinĩ wa kĩũngano.—Ef. 4:3.