1. Ki ka kyakonsha kumweka umvwe bantu baikala na muchima wa kwikyombesha?

MU NTANDA lelo jino, bantu bavula bakeba kwimwesha’mba banema kukila bakwabo. Muntu uba busulu wakonsha kukeba kulenganga mali avula kukila basulu bakwabo, ne kuba bintu byakonsha kubika bumi bwa bakwabo mu kizumba. Muntu unyema kapela wakonsha kuba kintu kyakonsha kulengela bakwabo kwikozha pa kuba’mba aye ashinde ne kutambula kilambu. Mwana wa sukulu wakonsha kwingijisha mashinda a bujimbijimbi pa kunemba mpeso pa kuba’mba bakamusale kuya ku sukulu mukatampe. Atweba bena Kilishitu twayuka’mba abino byubilo byatama, mambo ke “mingilo ya mubiji.” (Nga. 5:19-21) Nangwa byonkabyo, abya kyakonsheka bakalume ba Yehoba bamo kuleta mupashi wa kwikyombesha mu kipwilo kwa kubula ne abo bene kuyuka nyi? Buno bwipuzho bwanema bingi, mambo muchima wa kwikyombesha wakonsha kuleta mabano mu kipwilo.

2. Ñanyi bintu byo tusakwisambapo mu uno mutwe?

² Mu uno mutwe, tusakwisamba pa byubilo byakonsha kwitulengela kwikala na muchima wa kwikyombesha na balongo. Kabiji tusakwisamba pa banabalume ne banabakazhi ba kishinka banembwa mu Baibolo bakaine muchima wa kwikyombesha. Patanshi, twayai twisambe ene mambo o tubila bintu bimo.

3. Ñanyi mepuzho o twafwainwa kwiipuzha atweba bene?

³ Twafwainwa kwipesapesanga ne kulanguluka pa ene mambo o tukebela kuba bintu bimo. Twafwainwa kwishikisha atweba  bene amba: ‘Nanchi ñumvwa bulongo inge neesakanya ku bakwetu ne kumona’mba nebakila nyi? Abya ñingila na ngovu mu kipwilo na mambotu a kuba’mba mmweke’mba nakila bakwetu nangwa kwikyombesha na mulungo umo mu kipwilo nangwa nyenga nyi? Inyi ñingila na ngovu pa kuba’mba ntokeshe Yehoba ku muchima?’ Mambo ka o twafwainwa kwiipwizha ano mepuzho? Monai byaamba Mambo a Lesa.

4. Kwesakana na byaamba Ngalatiya 6:3, 4, mambo ka o twafwainwa kuchinuzhukila kwiesakanya ku bakwetu?

⁴ Baibolo witutundaika kuchinuzhuka kwiesakanya ku bakwetu. (Tangai Ngalatiya 6:3, 4.) Mambo ka? Inge ke tulanguluke’mba twakila bakwetu mu kipwilo, twakonsha kutendeka kwitota. Kabiji inge ke twiesakanye ku bakwetu ne kutendeka kulanguluka’mba kafwako byo tuji ne, twakonsha kulefulwa. Kishinka ke kya kuba’mba kwiesakanya ku bakwetu kafwako mo kwawamina ne. (Loma 12:3) Nyenga wa jizhina ja Katerina, * wikala ku Greece, waambile’mba: “Neesakanyanga ku bakwetu bamwekanga’mba balamba kunkila, baingilanga bulongo mwingilo wa kusapwila, ne bajinga na balunda bavula. Kuba bino kwandengejile kwilengulula.” Twafwainwa kuvulukanga’mba Yehoba witukokejile kwi aye mwine, kechi na mambo a kulamba, kwamba bulongo, nangwa kuyukanyikwa ne, bino ke na mambo a kuba’mba twamutemwa kabiji tumvwina Mwananji.—Yoa. 6:44; 1 Ko. 1:26-31.

5. Mwafunjilako ka ku byapichilemo mulongo wa jizhina ja Hyun?

⁵ Bwipuzho bukwabo bo twakonsha kwiipuzha ke buno, ‘Nanchi nayukanyikwa’mba muntu utundaika mutende nyi, inyi muntu watemwa kutoboka na bakwabo?’ Monai kyamwekejile mulongo wa jizhina ja Hyun, wikala ku South Korea. Pa kimye kimo, wamonanga balongo bajinga na mingilo mu kipwilo amba babena kwimwesha’mba bamukila. Waambile’mba: “Kechi naambanga byawama pa bano balongo ne, kabiji nakananga bintu byavula byo baambanga.” Ki ka kyafuminemo? Waambile’mba: “Byubilo byami byaletele mabano mu kipwilo.” Balunda ba kwa Hyun bamo bamukwashishe kuyuka lukatazho lo ajinga nalo. Hyun wapimpwile byubilo byanji, kabiji luno ke mukulumpe mu kipwilo wingila bingi bulongo. Inge twamona’mba tuji na muteeto wa kwikyombesha kabiji kechi tutundaika mutende ne, twafwainwa kwingijilapo bukiji.

6. Kwesakana na byaamba Ngalatiya 5:26, ñanyi byubilo byatama bilengela kwikyombesha?

⁶ Tangai Ngalatiya 5:26. Ñanyi byubilo byatama byakonsha kulengela bantu kwikala na muchima wa kwikyombesha? Kyubilo kimo ke bwitote. Muntu uji na bwitote wilundumika ne kukebatu byamuwamina mwine. Kyubilo kikwabo kyatama ke kichima. Muntu uji na kichima ukeba kwikala na bintu biji na mukwabo ne kulanguluka’mba bintu biji na yeo muntu kechi byamufwainwa ne. Onkao mambo, muntu ubila mukwabo kichima, umwesha’mba wamushikwa. Twafwainwa kuchinuzhuka bino byubilo byonkatu byo tuchiina mwalo.

7. Bintu byatama bifuma mu bwitote ne kichima twakonsha kwibyesakanya ku ka?

⁷ Kyubilo kya bwitote ne kichima twakonsha kwibyesakanya ku biko byatwela mu manyi a mu ndeke. Ndeke yakonsha kutumbuka, bino abino biko byakonsha kushinka mupichila manyi kya kuba’mba ndeke yakonsha kupona pa kwikala mu kibanza kya ndeke ne konaika. Ne muntu wakonsha kwingijila Yehoba pa kimye kyabaya, bino umvwe wingijila Lesa na mambo a bwitote ne kichima, ukapona. (Maana 16:18) Ukaleka kwingijila Yehoba kabiji ukebika mu makatazho aye mwine ne bantu bakwabo. Pano twafwainwa kuba byepi pa kuba’mba tuchinuzhuke bwitote ne kichima?

8. Twakonsha kuchinuzhuka byepi bwitote?

 ⁸ Twakonsha kushinda bwitote inge ke tulondele lujimuno mutumwa Paulo lo apele bena Filipai lwa kuba’mba: “Kange mubenga bintu na mapata nangwa na kwitota kwatu ne, bino na muchima wa kwipelula saka mulanguluka’mba bakwenu bemukila.” (Fili. 2:3) Umvwe ke tumone bakwetu amba betukila, kechi tukekyombeshanga na boba baji na bya bupe byo twabula ne. Pakuba tukasangalala pa kwikala na bantu baji na bino bya bupe, kikatakata inge babena kwibingijisha mu mwingilo wa Yehoba ne kumuletela lukumo. Kabiji balongo ne banyenga baji na bino bya bupe inge ke balondele lujimuno lwa kwa Paulo, bakata muchima pa byubilo byetu byawama. Kikafumamo, atweba bonse tukatundaikanga mutende ne lukwatankano mu kipwilo.

9. Twakonsha kuchinuzhuka byepi muteeto wa kuba kichima?

⁹ Twakonsha kuchinuzhuka kichima kupichila mu kwibikako kwikala bepelula, ne kuyuka kishinka kya kuba’mba kuji bintu bimo byo twakonsha kubula kuba. Umvwe twipelula, kechi tukemweshanga’mba yetu tuji na bya bupe nangwa yetu twayuka kwingila kukila bakwetu ne. Pakuba tukakebesha kufunjilako ku boba bengila bulongo kwitukila. Twambe’mba mulongo umo mu kipwilo wamba bingi bulongo majashi a mvula bantu. Twakonsha kumwipuzha jishinda jo engijisha pa kunengezha majashi anji. Inge nyenga umo uteka bingi bulongo kajo, twakonsha kumwipuzha kwitubuulako bintu byakonsha kwitukwasha kuteka bulongo kajo. Kabiji inge kya kuba mwanyike mwina Kilishitu kimukatazha kulenga balunda mu kipwilo, wakonsha kwipuzhako boba babula kwikala na lukatazho pa kulenga balunda. Umvwe twauba bino bintu, tukachinuzhuka kichima kabiji tukawamishako busendwe bwetu.

10. Ñanyi lukatazho lwapichilemo Gidiona?

¹⁰ Langulukai pa kintu kyamwekele pakachi ka kwa Gidiona, wajinga wa mu mukoka wa bena Manase, ne banabalume bajinga ba mu mukoka wa bena Efelaimu. Gidiona ne banabalume 300 bo ajinga nabo Yehoba wibakwashishe kushinda balwanyi babo, kabiji kino kyakonsheshe  kwibalengela kwitota. Banabalume bena Efelaimu bayile kwi Gidiona, kechi na kumusanchila ne, bino bayile na kumutobosha. Bazhingijile mambo Gidiona kechi wibechileko kuba’mba bayile pamo na kulwa na balwanyi ba Lesa ne. Batele muchima pa kulamawizha munema wa mukoka wabo kya kuba bakankelwe kulanguluka kintu kyanema kyaubile Gidiona, ko kuba’mba kuleta munema pa jizhina ja Yehoba ne kuzhikijila bantu banji.—Mito. 8:1.

11. Gidiona wabuujile banabalume bena Efelaimu amba ka?

¹¹ Gidiona wipelwile ne kwambila banabalume bena Efelaimu amba: “Ñanyi kintu kyo nauba kyaesakana na kyo mwauba?” Kepo ebavulwilemo Yehoba byo ebakwashishe kuba bintu bikatampe. Kyafuminemo, bano banabalume “balekele kumukatazha.” (Mito. 8:2, 3) Gidiona wipelwile pa kuba’mba bantu ba Lesa batwajijile kwikala mu mutende.

12. Tufunjilako ka ku byaubile bena Efelaimu ne Gidiona?

¹² Twakonsha kufunjilako ka ku jino jishimikila? Ku bena Efelaimu, tufunjilako kuba’mba kechi twafwainwa kuta muchima pa kutambula munema atweba bene ne, bino twafwainwa kuta muchima pa kunemeka Yehoba. Mitwe ya bisemi ne bakulumpe mu kipwilo, twakonsha kufunjilako kwi Gidiona. Inge muntu umo wazhingila pa kintu kyo twauba, twafwainwa kweseka kuyuka kyalengela yeo muntu kuzhingila. Kabiji twafwainwa kumutakaika pa bintu byo oba bulongo. Twafwainwa kwipelula pa kuba’mba tube bino, kikatakata inge mukwetu ye walubankanya. Pano bino, kintu kyanema ke kwikala mu mutende kechi kukeba kuyuka watamisha ne wabula kutamisha ne.

13. Ñanyi lukatazho lwapichilemo Hana, kabiji wilushinjile byepi?

¹³ Kabiji langulukai pa byapichilemo Hana. Wasongwelwe ku mwanamulume mwina Levi wa jizhina ja Elekana, kabiji uno mwanamulume wamutemenwe bingi. Bino Elekana wajinga ne na mukazhi mukwabo aye Penina. Elekana watemenwe bingi Hana kukila byo atemenwe Penina. Nangwa byonkabyo, “Penina wajinga na baana, bino Hana kechi wasemenepo baana ne.” Na mambo a kino, Penina wamwendelekanga Hana “kimye kyonse, pa kuba’mba amuzhingijishe.” Hana waubile byepi? Wazhingijile bingi! “Waendangatu na kujila ne kuja ne.” (1 Sam. 1:2, 6, 7) Pano bino, Baibolo kechi waambapo’mba Hana washinkenye ne Penina ne. Pakuba wabuujile Yehoba byonse byo apichilengamo kabiji waketekejile kuba’mba ukamukwasha. Nanchi Penina walekele kwendeleka Hana nyi? Baibolo kechi waambapo ne. Bino twayuka kuba’mba Hana waikele na mutende wa mu milanguluko. “Kilungi kyanji kechi kyaubilepo bulanda jibiji ne.”—1 Sam. 1:10, 18.

14. Tufunjilako ka kwi Hana?

¹⁴ Twakonsha kufunjilako ka kwi Hana? Inge muntu umo ke akebe kwikyombesha ne anweba, vulukai kuba’mba muji na luusa lwa kusalapo bya kuba. Kechi mwafwainwa kutwelamo  mu luno lukatazho ne. Kechi mwafwainwa kubwezha kibi pa kibi ne, bino esekai kubwezha mutende na yeo muntu. (Loma 12:17-21) Nangwatu inge awo muntu wakana kupimpula byubilo byanji, anweba mukatwajijila kwikala na mutende wa mu milanguluko.

15. Mu ñanyi jishinda Apolosa ne Paulo mo bepashishe?

¹⁵ Kyapelako, langulukai pa byo twakonsha kufunjilako ku mwana wa bwanga aye Apolosa ne ku mutumwa Paulo. Bano banabalume babiji bayukile bingi Binembelo. Bonse babiji bayukanyikilwe bingi kabiji bafunjishanga bingi bulongo. Kabiji bonse babiji bakwashishe bantu bavula kwikala baana ba bwanga. Bino bano banabalume kechi beubilanga kichima ne.

16. Mwakonsha kumulumbulula byepi Apolosa?

¹⁶ Apolosa wajinga “mwina Alekesandiliya.” Uno muzhi wayile bingi nkuwa kabiji bantu bavula ko ko bayanga na kufunjila masukulu. Apolosa wayukile bingi kwamba, kabiji “wayukile Binembelo.” (Byu. 18:24) Apolosa byo ayile na kwingijila mu Kolinda, balongo bamo mu bipwilo bamwesheshe kuba’mba bamutemenwe bingi kukila byo batemenwe balongo bakwabo, kubikapotu ne Paulo. (1 Ko. 1:12, 13) Nanchi Apolosa watundaikilenga mabano nyi? Ine. Mu kuya kwa kimye, Apolosa byo afumine mu Kolinda, Paulo wamukambizhe’mba abwele mu yenka uno muzhi. (1 Ko. 16:12) Paulo kechi wakonsheshe kwambila Apolosa kubwela ku Kolinda inge kya wayukile’mba watundaikilenga mabano mu kipwilo ne. Kino kimweshatu patoka kuba’mba Apolosa waingijishe bya bupe byanji mu jishinda jawama, ko kuba’mba kusapwila mambo awama ne kukosesha balongo. Kabiji twashiinwa kuba’mba Apolosa wipelwile. Mambo Baibolo kechi waambapo’mba wazhingijile kimye Akwila ne Pilisila kyo bamusendele ku mbaji na “kumulumbulwila bulongo jishinda ja Lesa” ne.—Byu. 18:24-28.

17. Paulo watundaikile byepi mutende?

 ¹⁷ Mutumwa Paulo wayukile mingilo yawama yaingijile Apolosa. Bino Paulo kechi waakaminwe kuba’mba bantu bakambanga’mba Paulo bamukila kwi Apolosa ne. Umvwe twatanga byambo Paulo byo anembejile kipwilo kya mu Kolinda, twakonsha kumona’mba Paulo wipelwile bingi kabiji wayukile’mba kwajinga bintu byo akonsheshe kubula kuba. Kimye bantu kyo baambilenga’mba “Amiwa ne wa kwa Paulo,” Paulo kechi waumvwine bulongo ne, pakuba wapaine munema yense kwi Yehoba Lesa ne Yesu Kilishitu.—1 Ko. 3:3-6.

18. Kwesakana na byaamba 1 Kolinda 4:6, 7, tufunjilako ka kwi Apolosa ne Paulo?

¹⁸ Twakonsha kufunjilako ka kwi Apolosa ne Paulo? Twakonsha kwingila na ngovu mwingilo wa Yehoba, kabiji twakonsha kukwasha bantu bavula kubatizhiwa. Bino twayuka kuba’mba bintu byonse byo twakonsha kuba, twibyuba na bukwasho bwa Yehoba. Kwi Apolosa ne Paulo, tufunjilako ne kishinka kikwabo kya kuba’mba inge tuji na mingilo yavula mu kipwilo, ko kuba’mba tuji na mwingilo mukatampe wa kutundaika mutende. Tusanta bingi inge bakulumpe ne bankwasho mu kipwilo ke betukwashe kwikala mu mutende na bakwetu ne kukwatankana. Boba bino umvwe kya kuba lujimuno lonse lo bapana lwaimena pa Mambo a Lesa. Kabiji kechi bakeba kwimwesha’mba banema ne, pakuba bakwasha bonse mu kipwilo kukookela Kilishitu Yesu ne kulondela mu ngayo yanji.—Tangai 1 Kolinda 4:6, 7.

19. Atweba bonse pa muntu pa muntu twakonsha kuba byepi? (Monai ne kakitenguluzha ka kuba’mba “ Chinuzhukainga Kutundaika Mupashi wa Kwikyombesha.”)

¹⁹ Atweba bonse pa muntu pa muntu Lesa witupa bya bupe nangwa maana a kuba bintu. Twakonsha kwingijisha bino bya bupe ‘kukwashishamo bakwetu.’ (1 Pe. 4:10) Twakonsha kumona nobe byo tuba kechi byanema ne. Bino bintu bicheche byo tuba pa kutundaika mutende bijitu nobe tonge ye baingijisha pa kusona kivwalo pa kuba’mba kikwatankane. Twayai atweba bonse twingilenga na ngovu kuchinuzhuka kwikyombesha na bakwetu. Kabiji twayai tutwajijile kutundaika mutende ne lukwatankano mu kipwilo.—Efi. 4:3.