1. Ngano nti bilendi tula mu ntangu bantu bakaka badingaka mu yôka bampwana’awu?

LUMBU ti mu nza, bantu babingi badingaka mu yôka bampwana’awu, mpe ka bakipaka ko tala ti nsalulu zawu zilendi mwisa bampwana’awu mpasi. Mu tifwani, muntu wutâka nkari wulendi dinga ndandu zazingi yôka bitê bia nkari biakaka, buna lendi dinga mu yirika misamu mimwisa bampwana’andi mpasi. Muntu wusaka sport, mu ntangu ya compétition, lendi lwekesa mpwana’andi ye mu ekipe yakaka ngatu ekipe ya bawu yabaka. Mwana lukolo wuta dinga mu baka tibuka ku univer-site ya yinene wulendi dinga mu kopa mu ntangu ya ekzame. Mu bungu ti Bakristo twena, mbo tubakulaka ti ndiatulu yo ya mbi yena; nsalulu za tinsuni zena. (Nga. 5:19-21) Kâ na kondo kwa zaba, mpangi zakaka zilendi dinga mu yôka bampwana’awu mu timvuka, mpe balendi tuma bantu bakaka mu sarila bo. Musamu wo mfunu wena mu bungu ti bantu badingaka mu yôka bampwana’awu balendi bebesa bumosi bwa timvuka.

2. Nti tuzonzela mu timoko ti?

² Mu timoko ti, mbo tuzonzela bifu bia mbi bilendi tu nata mu banza ti tuyôkele bampwana’eto. Mbo tutaluzula mpe bifwani bia bakento na bia babakala ba kwikama bi bazonzelaka mu Bibila balembo bâ na mbanzulu zo. Ntete, tazonzela bwe tulendi taluzula mbanzulu zitutumaka.

3. Ntia biyuvu tufweti tiyulaka?

³ Ntangu zazansoni musamu wa mbote wubâka mu taluzulaka mbanzulu zitutumaka. Tulendi tiyula: ‘Ngano mu bakula ti  ntalu ndiena, mfweti tifwanakasa na bantu bakaka? Ngano mbo nisalaka ngolo mu timvuka mu bungu ti nzololo nabâ muntu wutomono yôka peleko wuyôkele bampwana’andi? Peleko nzololo nasala tisalu tia ngolo ngatu nayangirika Yehova?’ Mu bungu dia nti tufweti tiyulaka biyuvu bio? Tataleno misamu mi tâka Zu dia Nzambi.

4. Ntiana bu batêle wo mu Bisi-Ngalate 6:3, 4, mu bungu dia nti tufweti saka keba mu tifwanakasa na bantu bakaka?

⁴ Bibila mbo ditutindisaka mu bika tifu tia tifwanakasaka na bantu bakaka. (Tanga Bisi-Ngalate 6:3, 4.) Mu bungu dia nti? Musamu wa ntete, tala ti tubenzi ti tuyôkele mpangi’eto, tulendi kwizi bâ na lulendo. Musamu wa nzole, tala ti tubenzi ti mpangi zeto zitomono tu yôka, tulendi kwizi nôka. Tala ti tubêle na mabanza mo, ka tubâ na mabanza ma delakana ko. (Rom. 12:3) Mpangi ye na nkumbu Katerina, * bâka ku Grèce, têle ti: “Tifu tieri nani tia tifwanakasaka na bantu beri monekaka ba nguria ba toma, beri salaka bubote mu tisalu tia samuna, mpe beri zaba tungaka bindiku. Ha manima, nayizi mona ti ka ndiena salu ko.” Tufweti bambukaka ti, Yehova bu katubenda kwe Yandi, ka wena ko ti mu bungu ti ba toma twena, bubote tuzonzaka, peleko ba zabakana twena, kâ mu bungu ti Yandi tuzololo, mpe tatambula mu wirikila Mwana’andi.​—Za 6:44; 1 Kor. 1:26-31.

5. Nti ta longoka mu tifwani tia mpangi Hyun?

⁵ Tiyuvu tiakaka ti tulendi tiyula ni eti: ‘Ngano bampangi mbo bakumbongelaka ntiana muntu wusingasaka tidzunu, peleko muntu wuvulu bakanaka na bantu bakaka?’ Tazonzeleno tifwani tia mpangi yimosi ya yibakala ye na nkumbu Hyun, bâka ku Corée du Sud. Tifu tieri nandi tia banzaka ti bantu beri na madema mu timvuka, mbo beri dingaka mu songela ti bamuyôkele. Têle ti: “Mpangi zo tsâla ndieri za tsâlaka, mpe ka ndieri’â vulu tambulaka misamu mi beri tâka ko.” Ntia ndandu yamoneka? Vutulu tâ: “Ndiatulu’ani yanata tihambula mu timvuka.” Ndiku zakaka za Hyun zamubakisa mu bakula musamu’andi. Hyun wayizi sa nsobolo zifwanakane, mpe lumbu ti mukuluntu wa mbote wena. Tala ti tumweni ti tifu tie neto tia dingaka mu yôka bantu bakaka kani tasingasa tidzunu, tufweti kulu sa nsobolo.

6. Tintwari na Bisi-Ngalate 5:26, ntia bifu bia mbi bilendi nata muntu mu dinga mu yôka bantu bakaka?

⁶ Tanga Bisi-Ngalate 5:26. Ngano ntia bifu bia mbi bilendi nata muntu mu dinga mu yôka bantu bakaka? Tifu tia ntete ni bwimi. Muntu we na bwimi, lulendo lwe nandi, mpe yandi beni kwa kabanzilaka. Tima tiakaka tia mbi ni tifu tia dienokena. muntu wudienokenaka ka dingaka kwa mu baka bima bie na muntu wakaka ko, kâ mbo kadingaka mpe muntu wo wahombesa bima bie nandi. Wa matieleka, tifu tia dienokena mpila yena ya songela diki. Tufweti tomo dioka bifu bio!

7. Ntia tifwani tita songela ti bwimi na tifu tia dienokena bia mbi biena?

⁷ Bwimi na tifu tia dienokena, tulendi bia fwanakasa na carburant ya beba ye mu mupepe. Mupepe wulendi nanguka, kâ mvindu ya carburant yilendi sa ti moteurs ka misalandi bubote, mpe mupepe ntete wakoka wulendi sa accident. Mpila mosi mpe, muntu wulendi sarila Yehova mwa ntangu fioti. Kâ, tala ti bwimi na tifu tia dienokena bimutumaka, mbo kasa accident. (Bin. 16:18) Mbo kabika mu sarila Yehova, mbo katimwisa mpasi, mpe mbo kamwisa bantu bakaka mpasi. Kâ, bwe  tulendi tikengerela mu bwimi na mu tifu tia dienokena?

8. Bwe tulendi telamana bwimi?

⁸ Tulendi lenda mu telamana bwimi bu tusarila malongi ma hana ntumwa Paulo kwe Bisi-Filipe matâka ti: ‘Ka luyirikandi na kani musamu mu midisikiti peleko mu songela ti beno luyôkele, kâ na kuluka kwakwansoni, bongelakeno bantu bakaka ntiana bawu baluyôkele.’ (Flp. 2:3) Tamana bongelaka bantu bakaka ntiana bawu batuyôkele, ka tutifwanakasa na bawu ko mu bungu dia lenda die nawu di tulembolo na dio. Kâ, mbo tubâ mu nsayi mu bungu dia bawu. Musamu wo wa matieleka wena, nsungula bu basarilaka lenda diawu mu tisalu tia Yehova mu mu kembela. Mpe, tala ti mpangi ya yibakala peleko ya yikento ye na lenda yisariri malongi ma Paulo, mbo katûla mabanza mandi mu bifu bieto bia mbote. Buna, mbo tusingasa tidzunu na bumosi mu kati dia timvukan.

9. Bwe tulendi sila keba mu bâ na tifu tia dienokena?

⁹ Tulendi sa keba mu bâ na tifu tia dienokena tala ti tusariri ngolo mu bâ na tifu tia kuluka, wuzololo tâ tabâ na tifu tia zabaka ndilu zeto. tala ti ba kuluka twena, ka tuyêla ko mu songela ti tubayôkele. Kani tasila bo, mbo tudinga talongoka mu nzila ya bantu bê na lenda yôka beto. Mu tifwani, tala ti mpangi ye kô yitâka binzonzi bia bibote mu timvuka, tulendi mu yula bwe kasaka mu kubika binzonzi bio. Tala ti mpangi ye kô ya yikento yizebi lamba, tulendi mu lomba malongi matubakisa mu tomesa mpila’eto ya lambila. Tala ti Mukristo we kô wa ntwenia wumonaka mpasi mu sa bindiku, lendi lomba malongi kwe mpangi yisaka bindiku bia bibote. Bu tusila bo, ka tukwizi’â bâ na tifu tia dienokena ko, mpe mbo tutomesa bima bi tubêlaka na bio lenda mu yirika.

10. Ngano Zedeyo ntia musamu kabwabana na wo?

¹⁰ Tazonzeleno musamu wayôka ha kati dia Zedeyo, weri mu kanda dia Manase na babakala beri mu kanda dia Efrayime. Na lubakusu lwa Yehova Zedeyo na bantu bandi ba 300 babaka muzingu wu baketi bêla na lulendo lwalwingi.  Babakala ba mu kanda dia Efrayime bayizi monekena Zedeyo, ka mu mu sîka ko, kâ mu mu bakasa. Kampe bayizi fwema, mu bungu ti Zedeyo ka ba tikisa ko ha mbatukulu mu nwanisa mbeni za Nzambi. Weri nawu kwa ti bantu bazitisaka kanda diawu, kâ, bazimbakana ti musamu wayôka mfunu ni wena’eti Zedeyo kanwanina nkumbu ya Yehova, mpe kakengerela kanda diandi.​—Mfu. 8:1.

11. Ngano ntia mvutu Zedeyo kahana kwe babakala ba ku Efrayime?

¹¹ Na kuluka kwakwansoni, Zedeyo watâ kwe babakala ba ku Efrayime ti: “Mi ndiyirikiri ka miyôkele’â mi lwayirikiri ko.” Ha manima wabahana tifwani tiasongela ka bwe Yehova kabasakumunina. Babakala bo bu bawâ misamu mio “bayizi dzuna.” (Mfu. 8:2, 3) Zedeyo wasarila tifu tia kuluka ngatu kasingasa tidzunu ha kati dia kanda dia Nzambi.

12. Ntia malongi tuta baka mu tifwani tia Bisi-Efrayime na tia Zedeyo?

¹² Ngano ntia malongi tuta baka mu tinsamu tio? Mu tifwani tia Bisi-Efrayime, mbo tuta longoka ti ka tufweti’â tadingaka ko mu kengerela mukembo wu batuhanaka yôka mukembo wa Yehova. Bamfumu-kanda na bakuluntu balendi baka malongi mu tifwani tia Zedeyo. Tala ti muntu wufwemene mu bungu dia musamu wu tuyirikiri, tufweti dinga mu zaba ka mu bungu dia nti kafwemene. Tulendi mpe sîka muntu wo mu bungu dia musamu wa mbote wu kayirika. Mu sila bo, tufweti bâ ba kuluka, nsungula tala ti muntu wo mu nkesi kena. Kâ, tima tiyôkele mfunu ni mu bâ na tindiku tia mbote na mpangi zeto, kani tasongela ti beto tuyôkele.

13. Ntia musamu wa mpasi Ana kabwabana na wo, mpe nti kasa?

¹³ Dimbitila’eti mu tifwani tia Ana. Bakwelana na Mulevite weri na nkumbu Elkana, watomo mu zolo. Kâ, Elkana mukento wakaka weri nandi weri na nkumbu Penina. Elkana watomo zolo Ana yôka Penina; “Penina bala beri nandi, kâ Ana keri’â na bala ko.” Mu bungu dia musamu wo, Penina mbo keri tsotsaka Ana “ngatu kamufwemesa.” Ngano Ana bwe kamona? Wayizi tomo fwema! “Mbo keri dilaka mpe keri’â diaka ko.” (1 Sam. 1:2, 6, 7) Bibila ka ditâka ko ti Ana wakarisa mbi mu mbi kwe Penina. Kâ, waziburila Yehova mutima’andi, mpe lukwikulu lweri nandi ti mbo kaketi yirika musamu na buderede bwabwansoni. Ngano mpila Penina yi keri bongelaka Ana yasoba? Bibila ka dizonzelaka wo ko. Kâ tuzebi ti Ana wayizi bâ na tidzunu tia mutima, mpe watatamana mu bâ na tio. Tidiri tiandi ka tiavutu’â bâ mu tiari ko.​—1 Sam. 1:10, 18.

14. Ntia malongi tuta baka mu tifwani tia Ana?

¹⁴ Ntia malongi tulendi baka mu tifwani tia Ana? Tala ti muntu we kô ta dinga katifwanakasa na nge mu mpila ni mpila, bambuka ti lendi zaba ka bwe lendi sa. Kufweti’â wadinga  ko mu tifwanakasa. Kani wadinga mu karisa mbi mu mbi, yêla mu sa tidzunu na muntu wo. (Rom. 12:17-21) Ni bu sa ti ka ta zolo ko, mbo tatamana mu bâ na tidzunu tia mutima.

15. Ngano Apolose na Paulo mu ntia bima badelakana?

¹⁵ Tazonzeleno misamu mi tulendi longoka mu tifwani tia mulongoki Apolose na tia ntumwa Paulo. Babakala bo ba bole, luzabu lwa matieleka lwalwingi lweri nawu. Ba bole milongi mia mbote mieri. Mpe ba bole bantu babingi babakisa mu bâ milongoki. Kâ mu ba bole, ka kwena muntu ko wasila mpwana’andi timbanda.

16. Ngano Apolose ntia mpila muntu weri?

¹⁶ Apolose ku Alekzandri katûka, hata dieri nsangu mu bungu ti tukolo twa mbote tweri kûna mu mbandu ya ntete. Kampe nzonzi ya mbote yeri, mpe Matsonoko ma kazaba. (Bis. 18:24) Mu ntangu Apolose yi kaye sarila ku Korente, mpangi zakaka za mu timvuka zolo kwingi beri mu zoloko yôka mpangi zakaka, mu kati na Paulo. (1 Kor. 1:12, 13) Ngano Apolose wasingasa tifu tio? Ka tulendi’â tabanza wo ko. Ntangu fioti ha manima, Apolose bu kakatuka ku Korente, Paulo wamutindisa mu vutu kwa kâla. (1 Kor. 16:12) Kani kabwe Paulo ka keti’â sila bo ko tala ti ebu keri monaka ti Apolose timvuka keri hambasaka. Buna, Apolose mbo keri sarilaka lenda diandi mu mpila ya mbote​—mu samuna nsangu za mbote na mu tindisa mpangi zandi. Tulendi bâ mpe na lukwikulu ti Apolose wa kuluka weri. Mu tifwani, Bibila ka ditâka ko ti wafwema mu ntangu Akila na Prisile yi bamubangurila nzila ya Nzambi buna bufwanakane.​—Bis. 18:24-28.

17. Mu ntia mpila Paulo kasingasala tidzunu?

¹⁷ Ntumwa Paulo, tisalu tia mbote tieri salaka Apolose tia kazaba. Kâ, Paulo keri’â tînaka  ko ti bantu babanza ti bamuyôka. Bu tutangaka misamu mia tsoneka Paulo kwe Bisi-Korente, tulendi bakula ti wa kuluka weri, mpe mabanza ma delakana meri nandi. Kani kayangalala mu bantu beri tâka ti ‘meno Paulo kwani,’ wasongela ti wafwanakana mu hana nsangu kwe Yehova na kwe Yezu Kristo.​—1 Kor. 3:3-6.

18. Tintwari na 1 Bisi-Korente 4:6, 7, ntia malongi tuta baka mu tifwani tia Apolose na Paulo?

¹⁸ Ngano ntia malongi tuta baka mu tifwani tia Apolose na Paulo? Tulendi sala tisalu tia ngolo mu bungu dia Yehova, mpe tulendi bakisa bantu babingi mu kwizi batusu. Kâ, mbo tubalulaka ti misamu mio miamiansoni, na lubakusu kwa lwa Yehova tulungisilaka mio. Malongi makaka tuta baka mu tifwani tia Apolose na Paulo. Bu tubâka na madema mu timvuka, bweso bwabwingi bubâka neto mu singasa tidzunu. Mbo tutondaka mu ntangu bakuluntu na bibakisi mu tisalu yi batubakisaka mu bâ na bumosi mpe na tidzunu mu timvuka. Mbo basilaka bo, bu basarilaka Bibila mu hana malongi, kâ mbo babakisaka mpangi za mu timvuka mu tumamana Yezu na mu landa tifwani tiandi.​—Tanga 1 Bisi-Korente 4:6, 7.

19. Ngano beto bansoni nti tulendi sa? (Tala kaku tie na mutu-diambu “ Bika tifu tia dingaka mu yôka bampwana’aku.”)

¹⁹ Muna muntu mu beto lenda die nandi dia mu hana Nzambi. Tulendi sarila lenda dieto mu bakisa bampwana’eto. (1 Pi. 4:10) Tulendi banza ti tisalu ti tusalaka tia fioti kwa tiena. Ntiana mwa baya die salu mu bungu dia ntungulu ya nzo, misamu mia fioti-fioti mi tuyirikaka milendi bakisa timvuka mu bâ mu bumosi. Tufweti tatamana mu sarila ngolo, ngatu na kani fioti talembo yêla mu songela ti tuyôkele bantu bakaka. Tabongeno nzengolo mu sa miamiansoni mi tulenda mu singasa tidzunu na bumosi mu timvuka.​—Efz. 4:3.