1. Chuny mar piem nyalo miyo ji otim ang’o?

TINDE ji mang’eny e piny nigi chuny mar piem, omiyo, gidich mana gi gik ma kelonegi ber gin giwegi. Kuom ranyisi, ja ohala nyalo tiyo gi yore maricho mana mondo ohande odhi maber moloyo jowetene. Jang’wech nyalo duodo nyawadgi mohinye mana ni mondo en e mobed namba achiel. Nyathi skul nyalo kwalo penj mana ni mondo oyud maks morome dhi e yunivasiti. Nikech wan Jokristo, wang’eyo ni mago gin timbe ma ok beyo​—gin “timbe mag ringruok.” (Gal. 5:19-21) Kata kamano, be en gima nyalore mondo moko kuom jotich Jehova ojiw piem e kanyakla kata ka ok ging’eyo? Mano penjo maber nono nikech chuny mar piem nyalo ketho kuwe kod winjruok manie kanyakla.

2. Ang’o mwabiro nono e sulani?

² E sulani, wabiro nono kido moko maricho ma ka wabedogo to nyalo kelo piem e kindwa. Bende, wabiro nono ranyisi mag jotich Jehova moko machon miwuoyo kuomgi e Muma ma ne ok oyie mondo chuny mar piem obed e kindgi. Mokwongo, we wane ane kaka wanyalo nonore wawegi mondo wang’e chuny ma chwalowaga sama watimo gik moko.

3. Gin penjo mage ma wanyalo nonorego?

³ Kinde ka kinde, en gima ber mondo wanon-ga chuny ma chwalowaga sama watimo gik moko. Wanyalo penjore kama:  ‘Be awinjoga maber e chunya mana sama aneno ni aloyo jomamoko? Be gima chwalaga mondo ati matek e kanyakla en mana ni mondo anera ni aber moloyo owadwa moro kata nyaminwa moro? Koso dwacha en tiyo ne Jehova gi chunya duto?’ Ang’o momiyo ber mondo wanonre gi penjo kaka mago? Ne ane gima Muma wacho.

4. Ang’o momiyo ok onego wapimre gi jomamoko kaka ikwerowa e Jo-Galatia 6:3, 4?

⁴ Muma kwerowa ni kik wabed gi tim mar pimruok gi jomamoko. (Som Jo-Galatia 6:3, 4.) Nikech ang’o? Ka waparo ni watimo maber moloyo owadwa moro, wanyalo bedo gi sunga kata ng’ayi. Bende, ka wapimore gi jowetewa ma wachako neno ni gitimo maber to wan e ma wadong’, chunywa nyaloga nyosore. Ka wasiko waparo ni waloyo jowetewa kata ni gin e ma giloyowa, mano nyiso ni ok wan gi paro malong’o. (Rumi 12:3) Nyaminwa Katerina, * modak e piny Greece wacho kama: “Najapimora gi jomamoko ma naneno ni jobeyo moloya, joma olony e tij lendo, kod joma nigi osiepe mang’eny moloya. Mano nomiyo achako winjo e chunya ni an ng’at manono.” Gima nyaka wang’e en ni, Jehova ne ok oywayowa ire mana nikech ber mar wang’, kata wang’eyo wuoyo, kata nikech wan gi osiepe mang’eny. Kar mano, noywayowa nikech noneno ka waikore here kendo winjo Wuode.​—Joh. 6:44; 1 Kor. 1:26-31.

5. Ang’o mipuonjori e ranyisi mar Hyun?

⁵ Penjo machielo ma wanyalo penjore en ma: ‘Be Jokristo wetena ong’eya kaka jalos kuwe, koso thothne ahero chwanyora gi jowetena?’ Ne ane ranyisi mar Owadwa Hyun ma wuok South Korea. Nitie kinde ma noparoga ni joma nigi migepe makende temoga nyisore ni gibeyo moloye. Owacho kama: “Ne ok ahero winjo gik ma ne giwacho, kendo napingogiga.” Mano nokelo rach mane? Owacho kama: “Chuny ma ne an-gono ne kelo pogruok e kanyakla.” Osiepe Hyun moko nokonye fwenyo chandruok ma ne en-go. Hyun ne otimo lokruoge ma ne dwarore, kendo sani en jaduong’-kanyakla maber ahinya. Ka wafwenyo ni wan gi chuny mar piem kar hero kuwe, nyaka watim lokruok mapiyo.

6. Ka luwore gi Jo-Galatia 5:26, gin kido mage maricho ma nyalo miyo wabed gi chuny mar piem?

⁶ Som Jo-Galatia 5:26. Gin kido mage maricho ma nyalo miyo ng’ato obed gi chuny mar piem? Achiel en paro ni wabeyo moloyo jomamoko. Ng’at ma paro ni oloyo jomamoko nigi sunga kendo oherore owuon. Kido machielo marach en ich-lit. Ng’at ma nigi ich-lit ok gomb agomba gima ng’at machielo nigo kae to oweyo gi kanyo, kar mano, odwaro maye gima en-gono. Omiyo, ng’ama iye lit gi nyawadgi ochayo nyawadgino. Kuom adier, dwaher siko ka watang’ gi kido marichogo!

7. Chiw ane ranyisi ma lero kaka paro ni wabeyo moloyo jomamoko kod ich-lit nyalo kelo hinyruok?

⁷ Paro ni wabeyo moloyo jomamoko kod bedo gi ich-lit chalo gi kudni ma chamo i yien. Kata obedo ni yienno nyalo nenore gi oko ni otegno maber, gikone obiro lwar piny. E yo ma kamano, ng’at ma paro ni ober moloyo jowetene kendo ma ni gi ich-lit nyalo tiyo ne Jehova kuom kinde. Kata kamano, gikone obiro lwar. (Nge. 16:18) Obiro weyo tiyo ne Jehova, obiro hinyore, kendo obiro hinyo jomamoko bende. Kata kamano, ang’o ma wanyalo timo mondo wasik ka watang’ gi kido ariyo marichogo?

8. Ang’o ma wanyalo timo mondo kik wapar ni wabeyo moloyo jomamoko?

 ⁸ Achiel kuom gik ma nyalo konyowa kwedo chuny mar paro ni wabeyo moloyo jomamoko en luwo siem ma Paulo nomiyo Jo-Filipi. Nondikonegi niya: “Kik utim gimoro mondo upiem kata kuparo ni ubeyo moloyo jomamoko, to bolreuru ka ukwano ni jomamoko oloyou gi ber.” (Fil. 2:3) Ka wakwano ni jomamoko oloyowa gi ber, ok wabi piem kodgi sama gin gi nyalo kata lony moko ma wan waongego. Kar mano, wabiro bedo mamor kodgi, to ahinya-ahinya ka gitiyo gi nyalogigo e pako Jehova. Sama owetewa gi nyiminewa bende luwo puonj ma Paulo nochiwono, gibiro keto pachgi kuom kido mabeyo ma wan-go kendo gin be gibiro bedo mamor kodwa. Mano biro miyo kuwe kod winjruok bedo e kanyakla.

9. Ere kaka wanyalo kedo gi ich-lit?

⁹ Wanyalo kedo gi ich-lit kuom ng’eyo ni nitie gik ma wanyalo kod ma ok wanyal. Ka watimo kamano, ok wabi temo nyiso ni walony moloyo jomamoko. Kar mano, wabiro manyo yore ma wanyalo puonjorego kuom joma nigi lony moloyowa. Kuom ranyisi, ka owadwa moro gologa twege mag ji duto mong’ith ahinya, wanyalo penje kaka otimoga ikruok ne twegego. Ka nyaminwa moro en jatedo mang’ula, wanyalo kwaye mondo okonywa gi paro moko ma nyalo miyo wan be wang’e tedo chiemo mamit. Bende, ka Jakristo moro ma rawera yudo ka ok yotne mako osiep gi ji mang’eny, onyalo penjo Jakristo machielo molony e loso osiepe. Ka watimo mago duto, ok wabi bedo gi ich-lit, to kar mano, wabiro medo lony marwa wawegi.

10. En wach mane mapek ma Gideon noromogo?

¹⁰ Ne ane gimoro ma notimore e kind Gideon ma ne wuok e dhood Manasse, kod chwo moko ma ne wuok e dhood Efraim. Jehova nokonyo Gideon kod chwo 300 ma ne ni kode, ma gilocho e lweny, kendo mano gima ne nyalo miyo gisungre ka gidwaro, to ne ok gitimo kamano. Chwo ma nowuok e dhood  Efraim nodhi romo gi Gideon mondo gidhaw kode kar mondo gipwoye. Nenore ni ne rachnegi ni Gideon ne ok ogwelogi mondo gin be gidhi giked gi wasik Nyasaye. Chwo ma Jo-Efraimgo noketo pachgi ahinya kuom duong’ ma dhoodgi ne nyalo yudo ka di ne bed ni gin be gidhi e lwenyno, kar keto pachgi kuom wach maduong’ moloyo ma en ni, Gideon nokonyo e miyo nying Jehova duong’ kendo rito oganda Jehova.​—Bura 8:1.

11. Ang’o ma Gideon nowacho ne chwo mag Jo-Efraim?

¹¹ Gideon nodwoko chwo mag Jo-Efraim e yo mamuol niya: “Gima atimoni en ang’o kopim gi gik ma usetimo?” Kae to noparonegi yore moko ma Jehova noseguedhogigo. Ka chwogo nowinjo kaka nowuoyo kodgi, “mirimbgi ne okuwe.” (Bura 8:2, 3) Gideon noyie dok piny mondo kuwe osiki e kind oganda Nyasaye.

12. Ang’o ma wapuonjore kuom Jo-Efraim kod Gideon?

¹² Wechego puonjowa ang’o? Gima Jo-Efraimgo notimo puonjowa ni ok onego waket pachwa ahinya e manyo duong’ ne wan wawegi, kar mano, onego waket pachwa e miyo Jehova duong’. Ranyisi mar Gideon bende nyalo puonjo wiye udi kod jodong-kanyakla wach moro makende: Ka ng’ato ok mor gi gimoro ma watimo, onego watem ng’eyo ni to en ang’o sie ma ok omorgo. Bende, wanyalo pwoyo ng’atno kuom gik ma en owuon osetimo maber. Mondo watim mano, dwarore ni wabolre ahinya, to moloyo ka nenore maler ni ng’at ma ok mor kodwano e ma jaketho. Rito kuwe manie kindwa e wach maduong’ moloyo mana temo nyiso ni waonge ketho.

13. En chandruok mane ma Hana ne nigo, to noloyo chandruogno nade?

¹³ Ne ane ranyisi mar Hana bende. Ne en chi Ja-Lawi moro ma nyinge Elkana, kendo Elkana ne ohere ahinya. Kata kamano, Elkana ne nigi dhako machielo ma nyinge Penina. Elkana nohero Hana moloyo kaka nohero Penina. Kata kamano, “Penina ne nigi nyithindo to Hana ne ongego.” Nikech mano, Penina “ne siko chuoyo chunye gi wachno mondo owinj malit.” Hana nowinjo nade e chunye? Nowinjo marach ahinya! “Kata chiemo ok nochiem.” (1 Sa. 1:2, 6, 7) E wechego duto, onge kamoro amora ma wasomoe ni Hana notemo chulo kuor e yo moro amora nikech gik ma Penina ne timonego. Kar mano, nonyiso Jehova weche te ma ne chande kogeno ni Jehova ne dhi konye. Be Penina noweyo jaro Hana kendo chwoyo chunye gi wach? Muma ok nyiswa. Gima wang’eyo en ni Hana nobedo gi kuwe e chunye kendo nosiko gi kuwe ma kamano. “Wang’e ne nyiso ni koro ok okuyo.”​—1 Sa. 1:10, 18.

14. Ang’o ma wapuonjore e ranyisi mar Hana?

¹⁴ Ang’o ma wanyalo puonjore e ranyisi mar  Hana? Ka po ni ng’ato temo piem kodi e yo moro amora, ng’e ni in e ma inyalo chiko kaka weche biro dhi. Ok ochuno ni iyie mondo orwaki e wachno. Kar chulo richo kar richo, tem loso kuwe gi ng’atno. (Rumi 12:17-21) Kata ka ok orwako kindani mar loso kuwe kode, in ibiro dong’ ka in gi kuwe e chunyi.

15. Gin weche mage ma ne chalre e kind Apolo gi Paulo?

¹⁵ Mogik, wane ane gima wanyalo puonjore kuom ranyisi mar japuonjre ma ne nyinge Apolo kod jaote Paulo. Giduto ne gilony e weche manie Ndiko. Giduto ne gin gi huma kendo ne gin jopuonj ma thiring’inyi. Kendo giduto ne gikonyo ji mang’eny mondo obed jopuonjre Yesu. Onge gimoro amora ma nyiso ni chwo ariyogo ne piem e yo moro amora.

16. Apolo ne en ng’at ma chalo nade?

¹⁶ Apolo “ne onyuol Aleksandria,” ma en kama ji nohero dhiye mondo gimed somo. Nenore ni nong’eyo golo twege mabeyo “kendo ne olony ahinya gi weche manie Ndiko.” (Tich 18:24) E kinde ma Apolo ne ni e kanyakla ma Korintho, nitie owete moko kanyo ma nonyiso ayanga ni ne gihere moloyo owete mamoko, moriwo nyaka Paulo. (1 Kor. 1:12, 13) Be Apolo norwako paro ma kamano, ma en paro ma ne nyalo pogo kanyakla? Ne ok onyal timo gima chalo kamano. Kinde moko ka Paulo nosea Korintho, Paulo nojiwe ni odog kuno. (1 Kor. 16:12) Be Paulo ne nyalo jiwe kamano ka dibed ni nopogo kanyakla? Ooyo ngang’! Nenore maler ni Apolo notiyo gi mich ma ne en-go e yalo wach maber kendo e tego owetene. Gima chielo ma bende wan-go gadier en ni Apolo ne en ng’at mobolore. Kuom ranyisi, ka ne Priskila gi Akula ‘olerone yor Nyasaye e yo malong’o moloyo,’ onge gimoro amora e Muma ma nyiso ni ne ok omor gi wachno.​—Tich 18:24-28.

17. Ere kaka Paulo nojiwo kuwe e kanyakla?

 ¹⁷ Paulo nong’eyo gik mabeyo ma Apolo ne timo. Kata kamano, ne ok obedo gi paro moro amora ni Apolo koro ne ber moloye. Siem ma jaote Paulo nomiyo kanyakla mar Korintho nyiso maler ni Paulo ne en ng’at mobolore, mong’eyo tong’ mare, kendo matur. Ne ok oyie mondo orwak paro moro ma jomoko ne nigo ni, “An mar Paulo,” kar mano, nodwaro ni duong’ duto odhi ne Jehova Nyasaye kod Yesu Kristo.​—1 Kor. 3:3-6.

18. Ka luwore gi weche manie 1 Jo-Korintho 4:6, 7, ang’o ma wanyalo puonjore kuom Apolo gi Paulo?

¹⁸ Ranyisi mar Apolo gi Paulo puonjowa ang’o? Kata obedo ni wanyalo timo mathoth ahinya e tij Jehova kendo konyo ji mang’eny mondo obed jopuonjre Yesu mosebatisi, gima wang’eyo en ni nyak moro amora ma wanyalo bedogo, wabedogo nikech Jehova e ma guedhowa, to ok tekrewa wawegi. Ranyisi mar Apolo gi Paulo puonjowa wach moro machielo: Huma ma wan-go miyowa thuolo momedore mar jiwo kuwe. To mano kaka wamorga sama waneno kaka owete moket mondo otawa jiwo kuwe kod winjruok e kanyakla! Gitimo kamano kuom chiwo puonj ka gitiyo gi Wach Nyasaye kendo keto pachgi kuom Yesu Kristo, to ok kuomgi giwegi.​—Som 1 Jo-Korintho 4:6, 7.

19. Ang’o ma ng’ato ka ng’ato kuomwa nyalo timo? (Ne bende sanduk ma wiye wacho ni, “ Kik Ijiw Piem.”)

¹⁹ Ng’ato ka ng’ato kuomwa nigi mich ma Nyasaye omiye. Wanyalo tiyo gi michgo “e konyo jomoko.” (1 Pet. 4:10) Samoro wanyalo paro ni gik matindo tindo ma watimo e jiwo kuwe kod winjruok e kanyakla ok lich ahinya. Kata kamano, par ni usi matindo tindo e ma riwo law ma bed maber. Omiyo, ng’e ni matin mitimogo miyo kanyakla dhi nyime bedo motegno. Wadhiuru nyime tiyo matek e golo chuny moro amora mar piem ma wanyalo bedogo. Wang’aduru e chunywa ni wabiro dhi nyime timo duto ma wanyalo mondo wajiw kuwe kod winjruok e kanyakla.​—Fil. 4:3.