1. Kukala na sipilitu ya kulihyana kwasa kunena bukalu muka?

BANU babangi muno mu kaye balishaka manene bakebo babenya, co bashaka kuhyana bakwabo. Cakumwenako, muka-mingoso nasa kulinga byuma bya linyanyamena mangana elwisile mingoso ya bakwabo munima na kubahyana. Munu uje ali na kweha bweho bwa kulihyana nasa kubulumwina mukwabo shakelo mangana amuhyane. Muna sikola uje ashaka ngwendi bamutambule ha yuniveziti ya kutsimana nasa kukwisa omwo asoneka maekizamu mangana bamutambule. Yetu baka-Kilistu tuzibuka ngwetu ebi bilinga byapwa byabibi mwafwa byapwa ‘bilinga bya bunu.’ (Ngala 5:19-21) Nameme ngoco, bandolome na bandokazi bamo banasa kulingisa mu cikungulukilo mukale sipilitu ya kulihyana oloni kubananguka ngwabo bali na kulinga ngoco. Tunapande kusinganyekesesa manene ha ñanda eyi mwafwa nga mu cikungulukilo mukala sipilitu ya kulihyana, co bandolome na bandokazi kubalikwatasana.

2. Bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?

² Muno mu cilongesa, tusimutwiya ha bifwa bimo byabibi bije byasa kutulingisa tukale na sipilitu ya kulihyana. Tusimutwiya lalo ha bangamba ba Yehova ba kusañulu baje bajenjukile sipilitu ya kulihyana. Tucisimutwiyeni tahi mutunapande kwilwila biyongola byetu.

3. Bihula muka bitunapande kulihula?

³ Kunapu kwa seho manene kwilula biyongola byetu simbu yoshe. Lihuleni ngweni: ‘Njikalizibi ngwange njiwangoco nga mukwetu  nalingiko byuma byabibwa kutubakana yange ndi? Kuma njikapanga na nzili mu cikungulukilo mangana bandolome na bandokazi banjimone ngwabo njikapanga byuma mu ngila ya kulitila ndi? Kuma njikapanga na nzili mangana njimwese ngwange njikalingi mwamubwa byuma kutubakana ndolome nambe ndokazi umo ndi? Indi njikapanga lika na nzili mangana njizibise Yehova kubwaha?’ Mwafwa bika tunapande kulihula ebi bihula? Tusimutwiyeniko ha binangulo bimo bya mu Lijwi lya Njambi.

4. Mwafwa bika kutwapandele kulyesekesa ku bakwetu ngwe muunamwesela mukanda wa Ngalatiya 6:3, 4?

⁴ Mbimbiliya imwesa ngwayo kutwapandele kulyesekesa ku bakwetu. (Tandeni Ngalatiya 6:3, 4.) Mwafwa bika? Mwafwa nga tusinganyeka ngwetu tukalingi mwamubwa byuma kutubakana bakwetu, co twasa kulyalesa. Co lalo, nga tusinganyeka ngwetu bandolome na bandokazi bakalingi mwamubwa byuma kututubakana, twasa kuzeya. Ngeci, kulyesekesa ku bakwetu keti cuma cacibwa. (Loma 12:3) Ndokazi Katerina, * uje wakala ku Greece wendekele ngwendi: “Njakele na kulyesekesa ku bakwetu baje bakele na kusholoka mwamubwa na kwambulula mu butongwe, co lalo bakele na babusamba babangi. Kulinga ngoco kwanjilingisile njilizibe ngwe njiwangoco.” Tunapande kwanuka ngwetu Yehova katukokelele kuli ikeye mwafwa ya kumona ngwendi tubababwa, tuzibuka mwamubwa kwendeka nambe mwafwa ya kutsimana embwe. Oloni walingile ngoco mwafwa wamwene ngwendi twamuzema na mbunge yetu yoshe, co lalo tukatolilila kuli Munendi.—Yowa 6:44; 1 Koli 1:26-31.

5. Bika bitulilongesa kuli ndolome Hyun?

⁵ Tunapande kulihula ngwetu, ‘Kuma bandolome na bandokazi banjizibuka ngwabo njashaka kukala mu kwoloka na bakwetu indi njikalipyakana na bakwetu kushwa kumo?’ Tucisimutwiyeniko hali ndolome Hyun uje wakala ku South Korea. Simbu imo, wakele na kusinganyeka ngwendi bandolome baje bakele na bipangi bije kakele nabyo bakele na kulimona ngwe bapwile ba seho kumutubakana. Wendekele ngwendi: “Njakele manene mbunge ku tupenga twabo, co kunjakele na kulitombola nabo.” Bukalu muka bwatundilemo? Wendekele ngwendi: “Bilinga byange byalingisile bandolome na bandokazi bajeneke kulikwatasana.” Oloni babusamba bendi bamo bamukwasele ananguke bukalu bwendi. Hyun watengulwile futisi yendi, co ha simbu ino napu mukulunu wamubwa manene. Nga tunanguka ngwetu tuli na sipilitu ya kulihyana ije ili na kutwonowesa kuyoya mwamubwa na bakwetu, co tunapande kutenguluka bwasi-bwasi.

6. Bifwa muka bibanatumbula ku mukanda wa Ngalatiya 5:26 bije binasa kutulingisa tukale na sipilitu ya kulihyana?

⁶ Tandeni Ngalatiya 5:26. Bifwa muka byabibi binasa kulingisa munu akale na sipilitu ya kulihyana? Cifwa ca kulibanga cinapu kulyalesa. Munu wa kulyalesa walishaka manene ikeye babenya. Cifwa cikwabo cacibi capwa cipululu. Munu uje wakala na cipululu akashungwiya byuma bibali nabyo bakwabo na kushaka ngwe abanyekebyo. Ngeci, nga munu azibila mukwabo cipululu amwesa ngwendi wamuzinda. Tunapande kujenjuka ebi bifwa byabibi ngwe mutunasa kujenjukila ku njame ya bampuka.

7. Endekeni cakumwenako cije cimwesa bubi bwa kulyalesa na kukala na cipululu.

⁷ Cipululu na kulyalesa byapwa ngwe makoloto. Makoloto banasa kutaka citi oku cinemana, co mu kwita kwa simbu casa kuwa. Mu ngila imo lika, munu nasa kupangela Yehova ha simbu yailaha oloni nga akala na cipululu nambe  kulyalesa, co asa kuwa. (Visi 16:18) Asa kulikela kupangela Yehova, co alikobelesa mu bukalu na kukobelesa bakwabo mu bukalu. Twasa kujenjuka bati cipululu na kulyalesa?

8. Twasa kujenjuka bati kulyalesa?

⁸ Twasa kujenjuka kulyalesa nga twononoka cinangulo ca kapositolo Paulu casonekelele baka-Filipi. Wasonekele ngwendi: “Kesi mulinge cuma cimo na biyongola bya cipululu, nambe na mashungu a kulishasha; oloni likeheseni ku mesho a umo na umo, simbu yoshe yongoleni bakweni ngwe banapu bababwa kumihyana yeni.” (Fili 2:3) Nga tumona bakwetu kupwa ba seho kututubakana, co kutushaka kuhyana baje bali na cashu kututubakana. Oloni tubwahelela hamo nabo maneneni nga bali na kupangesa cashu cabo mu bipangi bya Yehova. Nga aba bandolome nabo bapangesa cinangulo ca Paulu, co bananguka bifwa byetu byabibwa. Umona tubaboshe tulinga ngoco, co tukala mu kwoloka na kulikwatasana mu cikungulukilo.

9. Bika bitukwasa tujeneke kukala na cipululu?

⁹ Nga tupwa ba kulikehesa na kunanguka hayalenga nzili yetu, co kutukala na cipululu. Nga tubakulikehesa, co kutulingi byuma mu ngila ije imwesa ngwayo twakala na cashu nambe tukalingi byuma mwamubwa kutubakana bakwetu. Oloni tulilongesa kuli bakwetu baje bali na cashu kututubakana. Cakumwenako, hamo mu cikungulukilo ceni muli ndolome uje akendeka mwamubwa biñanda, mwasa kumwihula amilekeko mwakalibwaheselamo. Nga kuli ndokazi uje azibuka mwamubwa kuteleka, mulombeni amikwase mangana neni muzibuke mwamubwa kuteleka. Nga ndolome nambe ndokazi wa mwanike kazibuka mwakuwanena babusamba, asa kwihula ndolome nambe ndokazi uje azibuka mwakuwanena babusamba. Oshe tulinga ngoco, co tujenjuka cipululu na kulilongesa kulinga mwamubwa byuma.

10. Ngilyone waliwanene na bukalu muka?

¹⁰ Tucisimutwiyeniko byalingiwile kuli Ngilyone wa ku muyati wa Manase na banalume ba ku muyati wa Efalime. Yehova wakwasele Ngilyone na banalume ba kupwa 300 bahyane  mu nzita, co basele kulyalesa, oloni kubalingile ngoco. Banalume ba ku muyati wa Efalime baile kuli Ngilyone mangana bakamulwise keti kukamushangala embwe. Balubalele mwafwa ha kulibanga, Ngilyone kabalanyele ngwendi bakalwe nendi mu nzita. Bashakele manene ngwabo banu batwaleleleho kusingimika muyati wabo. Oloni bebalele ngwabo cuma calingile Ngilyone capwile ca seho manene. Wemanenene lizina lya Yehova na kunyungilila banu bendi.—Maako 8:1.

11. Ngilyone walekele bika banalume ba ku muyati wa Efalime?

¹¹ Ngilyone walekele banalume ba ku muyati wa Efalime ngwendi: “Ebi njinalingi binapu byabindondo, kubilyeseka nebi munalingi yeni.” Co wabanukisile omwo Yehova wabakwaselele kulinga byuma bimo byakama kunima. Ngeci baje banalume “balikelele kulubala.” (Maako 8:2, 3) Ngilyone walikehesele mangana akwase banu ba Njambi bakale mu kwoloka.

12. Bika bitulilongesa kuli Baefalime na Ngilyone?

¹² Bika bitulilongesa kuli Baefalime na Ngilyone? Kuli Baefalime tulilongesa ngwetu kutwapandele kwaka manene mbunge ku kushaka ngwetu banu batusingimike, oloni tunapande kwaka mbunge ku kusingimika Yehova. Co lalo, bakulunu na mitwe ya binaanga basa kulilongesako bimo kuli Ngilyone. Nga byuma bitunalingi binalubalesa mukwetu, tunapande kuzibisisa mwali na kulizibila. Co lalo, nga kuli byuma byabibwa byanalingi, tunapande kumushangala. Tunapande kupwa ba kulikehesa asina twase kulinga ngoco, maneneni nga ikeye nabiisa. Oloni kukala mu kwoloka na bakwetu kunapu kwa seho manene kutubakana kutwalelelaho kulipyakana nabo mwafwa ya kushaka kumwesa ngwetu kutwesi na mulonga.

13. Bukalu muka bwaliwanene nabwo Hana, co wakolesele bati?

¹³ Tucisimutwiyeniko hali Hana. Washombokele kuli Elekana uje wamuzemene manene. Oloni Elekana wakele na munakazi mukwabo wa lizina lya Penina. Elekana wazemene manene Hana kutubakana Penina. Nameme ngoco, “Penina wakele na bana, oloni Hana kakele na bana.” Ngeci, Penina “washendumwine Hana manene.” Hana walingile bati? “Wakele na kulila na kubyana kulya byakulya.” (1 Samwe 1:2, 6, 7) Oloni Mbimbiliya kuimwesa ngwayo Hana walingile Penina mwamubi. Walekele lika Yehova mwoshe mwakele na kulizibila na kukulahela ngwendi amukwasa. Kuma Penina wecelele kushendumuna Hana ndi? Mbimbiliya kuyamwesele ngoco. Oloni tuzibuka ngwetu bukalu bwa Hana bwatepulukile. Mbimbiliya ngwayo “kombwele lalo ku mesho endi.”—1 Samwe 1:10, 18.

14. Bika bitulilongesa kuli Hana?

¹⁴ Bika bitulilongesa kuli Hana? Nga munu umo alimwesa ngwendi akalingi byuma bimo mu ngila yaibwa kumitubakana, keti mushakazeke bingila bya kumumwesa ngweni  mumutubakana. Keti mumulinge mwamubi oloni esekeni mumwasela mwoshe kukala nendi mu kwoloka. (Loma 12:17-21) Nameme katenguluka, yeni mupwa ba kubwahelela.

15. Apolo na Paulu balifwile bati?

¹⁵ Tusimutwiyeniko lalo hali ndongesi Apolo na kapositolo Paulu. Boshe babali bazibukile mwamubwa Bisoneka. Co boshe bapwile balongesi bababwa ba kutsimana. Co lalo, boshe bakwasele banu babangi bapwe bandongesi. Oloni naumo wahi wazibilile mukwabo cipululu.

16. Apolo wapwile munu wa cifwa muka?

¹⁶ Apolo “wasemukilile mu Alekizandiliya,” co muje mu nganda mukemwo mwakele masikola abakele na kukobela banu ba mu simbu ya tupositolo. Apolo wakele na butongwe bwa kwendeka na “mana a kulumbununa Bisoneka.” (Vili 18:24) Omwo Apolo wezile mu Kolinte, bandolome na bandokazi bamo bamwesele ngwabo bamuzemene manene kutubakana bandolome beka, kwambateselela na Paulu. (1 Koli 1:12, 13) Kuma Apolo ikeye walingisile bandolome na bandokazi bakale na sipilitu ya cifwa eci ndi? Mbimbiliya kuimwesa ngoco. Oloni imwesa ngwayo omwo Apolo watundile mu Kolinte, Paulu wamulekele ngwendi elukilemo. (1 Koli 16:12) Ngwe Paulu wazibukile ngwendi Apolo wakele na kwangununa cikungulukilo ngwe kamulombele ngwendi alinge ngoco. Apolo wapangesele cashu cendi mu ngila yaibwa. Wambulwile muzimbu waubwa na kutakamesa bandolome na bandokazi. Twasa kwendeka lalo ngwetu Apolo wapwile wa kulikehesa. Cakumwenako, Mbimbiliya kuimwesa ngwayo walubalele omwo Akwila na Pilisila bamulumbunwinine “mwamubwa ngila ya Njambi.”—Vili 18:24-28.

17. Bika byalingile Paulu bije byalingisile mu cikungulukilo mukale kwoloka?

 ¹⁷ Kapositolo Paulu wazibukile bipangi byabibwa byalingile Apolo. Nameme ngoco, Paulu kazibilile Apolo cipululu. Biñanda bili mu mikanda yasonekelele baka-Kolinte bimwesa ngwabyo Paulu wapwile wa kulikehesa, co lalo wakele na kumona byuma mu ngila yaibwa. Kabwahelelele omwo banu bamo bendekele ngwabo “Yange nji muka-Paulu,” co wabakwasele bazibuke ngwabo boshe banakundama kuli Yehova Njambi na Yesu Kilistu.—1 Koli 3:3-6.

18. Kwesekesa na mukanda wa 1 Kolinte 4:6, 7, bika bitulilongesa kuli Apolo na Paulu?

¹⁸ Bika bitulilongesa kuli Apolo na Paulu? Tunasa kupanga bipangi byabingi mu munga ya Yehova nambe kukwasa banu babangi bapwe bandongesi ba Yesu. Oloni tuzibuka ngwetu Yehova ikeye ali na kutukwasa tulinge byuma byoshe ebi. Kuli cuma cikwabo lalo citulilongesa kuli Apolo na Paulu. Nga tuli na bipangi byabingi mu cikungulukilo, twasa kukwasa manene bandolome na bandokazi bakale mu kwoloka. Twabezika manene mwafwa tuli na banalume banangula Njambi baje bali na kutukwasa tukale mu kwoloka na kulikwatasana. Aba banalume bakatunangula kupangesa Lijwi lya Njambi, co kubesi kushaka kulimwesa kupwa ba seho. Oloni bakatushongangeya tutembwinine Kilistu Yesu.—Tandeni 1 Kolinte 4:6, 7.

19. Byuma muka byanasa kulinga umo na umo wetu? (Taleni lalo cipalo ca “ Jenjukeni Sipilitu ya Kulihyana.”)

¹⁹ Njambi nana umo na umo wetu cashu ca kulinga byuma bimo. Tunapande kupangesa cashu cetu ‘mu kukwasa bakwetu.’ (1 Petu 4:10) Tunasa kusinganyeka ngwetu byuma bitulinga kubyesi na seho. Oloni ngwe bwanda mu bunasa kulingisa binanga bibali bilikwate, nameme byuma byabindondo bitulinga binasa kulingisa mu cikungulukilo mukale likwatasano. Ngeci, twesekeni mutwasela mwoshe mangana keti tukale na sipilitu ya kulihyana. Co lalo, tulifwiteni mangana mu cikungulukilo mukale kwoloka na likwatasano.—Efeso 4:3.