1. Omo ndeko mwamabya abandu balebe abakayilangiramo b’omughaso kulenga abandi, ihanganabyaki?

OMO kihugho kino, abandu bangyi banzire erilangirika nga ni b’omughaso kulenga abandi, kandi sibatsomene n’omo rerikola ekyo kyanganahutalia abandi. Eky’erileberyako, omukomeresa mughuma anganasonda eribana esyofranga nene kulenga abandi, neryo ekyo ikyaleka iniakola emyatsi eyangaghalya abandi. N’oyukasata omo bitsange ng’eby’omupira anganahutalya omwiyiririra ab’omo kindi kipya atoke erisinga. Omukolo anganiba oko kinzame atoke eriyasomera omo kalasi k’endata akakumayire. Itwe Bakristo b’ekwenene tunasi ngoko erikola emyatsi eyiri ng’eyo sikyuwene; ni mighuma y’oko mategheko awakahulawamo “erikola lyʼomubiri.” (Gal. 5:19-21) N’omo bine bitya, kyanganatokekana abaghala n’abali betu balebe b’omo ndeko ibatsuka eriyikangania nga ni b’omughaso kulenga abandi omo butaminya, n’erikuna abandi erikola batya? Ni ky’omughaso eriyibulya eribulyo eryo kundi abandu balebe omo ndeko bamabitsuka eriyilangiramo b’omughaso munene kulenga abandi, omo ndeko isimwendibya obughuma.

2. Tukendikania okuki omo mwatsi ono?

² Omo mwatsi ono, tukendikania oko mibere mibi eyikaleka itwanza erilangirika mo b’omughaso kulenga abaghala n’abali betu. Kandi tukendikania oko eby’erileberyako eby’abalume n’abakali bataleghula ebikanibweko omo Biblia abatasonda erilangirikamo b’omughaso kulenga abandi. Tutatsuka twalebya ngoko twangaminya ekikatukuna erikola emyatsi.

3. Ni mabulyo wahi awo litolere itwabya tukayibulya?

³ Litolere itwabya tukayibulya kangyi-kangyi ekikatukuna erikola emyatsi. Litolere itwayibulya tuti: ‘Omughulu musa owo ngayowamo ndeke y’endambi eyo ngalengekanaya nyiti nyiri w’omughaso kulenga abandi? Omo myatsi yosi eyo ngakola, ngakolayo n’omuhwa ngasonda eriyikangania nga nyiri w’omughaso kulenga abandi bosi kutse kulenga abandu balebe? Kutse ngakola n’omuhwa kundi nyanzire eritsemesya Yehova?’ Litolere itwayibulya amabulyo ayo busanaki? Tulebaye ebyo eKinywa ky’oMungu kikabugha.

4. Ngoko kisakire omo Abanya Galatia 6:3, 4, busanaki siritolere tukabya tukayilingirirania n’abandi?

⁴ EBiblia ikatubwira yiti isitwabya tukayilingirirania n’abandi. (Soma Abanya Galatia 6:3, 4.) Busanaki? Eky’erimbere, kusangwa twamalengekania tuti tuli b’omughaso kulenga abaghala n’abali betu, itukendibya n’emiyiheko. N’oko lundi luhande, twamabiyilingirirania n’abandi itwanganalangira nga bali n’omughaso kutulenga, neryo ekyo ikyatubuna mutima. Amalengekania awabiri ayo syuwene. (Rom. 12:3) Mwali wetu oyukahulawamo Katerina, * oyw’ikere eGrèce akabugha atya: “Nabya inibeghere eribya ngayilingirirania n’abandi bandu abali nga baghambire, abakatulira ndeke n’abakatoka eribya n’abira bangyi bweghu-bweghu. Neryo ekyo mukyaleka inatsuka eriyilangira m’omundu bule.” Litolere itwibuka ngoko Yehova mwatuleta okw’iye, si busana tughambire kutse tukabugha ndeke kutse tuwite abira bangyi, aliwe mwatuleta okwiye kundi tumwanzire kandi tukahulikilira Mughala biwe.​—Yoa. 6:44; 1 Kor. 1:26-31.

5. Ebyo mughala wetu oyukahulawamo Hyun alolako byamakwighisyaki?

⁵ Erindi ribulyo eryo twangayibulya lyalino, ‘Abaghala n’abali betu bakananyilangira m’omundu oyo wanzire erihiraho obuholo, kutse esindi ngendo sinyirihulikirirana n’abandi?’ Talebaya ekyahikira mughala wetu Hyun, oyo wikere omo Korea y’Endina. Muhabya omughulu iniakalangira abawite amadaraka w’omo syondeko nga bakasonda eriyikangania mo b’omughaso munene kumulenga. Akabugha ati: “Munabya ngatonga abaghala betu abo, kandi isiniriligha emyatsi eyo bakabugha.” Emibere mibi eyo muyalwiramoki? Hyun akatomekako ati: “Emibere mibi yaghe eyo muyaleta erighabana ly’omo ndeko.” Abira balebe ba Hyun mubamuwatikya erilengekania oko mibere yiwe mibi eyo. Hyun mwabindula emibere yiwe, na lino ni musyakulu w’endeko oyukakola omubírí wiwe wo ndeke. Twamalangira itwabiritsuka eribya mw’amalengekania w’eriyilangira mo b’omughaso kulenga abandi omo mwanya w’eribetekerera obuholo, litolere itwayisubako luba.

6. Ngoko kisakire omo Abanya Galatia 5:26, ni mibere yahi mibi eyangaleka itwasonda erilangirika mo b’omughaso kulenga abandi?

⁶ Soma Abanya Galatia 5:26. Ni mibere mibi yahi eyangakolya omundu y’okwisonda erilangirika mo w’omughaso kulenga abandi? Omughuma wakuyo y’emiyiheko. Omundu oyuli n’emiyiheko syalitsomana abandi. N’oghundi mubere mubi ly’eritsuro. Oyuwite eritsuro, eky’erimbere akanza ati ebindu eby’oghundi awiteko bibye biwe, n’eky’akabiri akanza ati kumbe nibya alyamusaghula by’oko. Kwenene, oyukatsura owundi akabya iniamuponire. Litolere itwasagha emibere mibi eyo ngoko tukasagha obukoni obukasighalira!

7. Ni ky’erileberyako kyahi ekikakanganaya ngoko emiyiheko n’eritsuro ni mibere eyituwene?

⁷ Emibere mibi ey’emiyiheko n’eritsuro yanganasosekanibwa n’omutsafu owakingira omo maghuta awakaghendaya erisu kutse e afiyo. E afiyo eyo yanganatoka erighuluka, aliwe omutsafu oyo anganahumania esyotiyo sy’amaghuta  neryo akaghala k’omutere ikakeha e afiyo yikasonda erikima neryo iyatera. Kutya, omundu anganakolera Yehova y’omo mughulu mulebe. Aliwe amabitsuka eribya akayihira embere n’eritenditsomana abandi iniakenditera. (Emi. 16:18) Iniakendileka erikolera Yehova, neryo iniayaghalya iyuwenewene n’eryaghalya abandi. Twangakola tuti tutoke eriyihighula oko miyiheko n’eritsuro?

8. Twangayihighula tuti oko miyiheko?

⁸ Twanganayihighula oko miyiheko twamakolesya erihano eryo omukwenda Paulo ahandikira Abanya Filipi. Mwabwirabo ati: “Simukole mwatsi omo mwaga wʼobutimane, kutse busana nʼeriyipipa, nikwa muyikehaye, imukaganza obuli mundu mo mubuya kwilaba inywe.” (Flp. 2:3) Twamabibya tukalangira abandi nga batulengire, isitwendibya tukasonda omwagha w’oko abawite obutoki bunene kutulenga. Omo mwanya w’erikola tutya, itukendibya tukatsema haghuma nabo. Twanganatsema nabo kutsibu bamabya ibakakolesaya obutoki bwabo obo omo mubírí wa Yehova n’erimupipa. Oko lundi luhande, abaghala n’abali betu abawite obutoki bungyi bamakolesya erihano lya Paulo eryo, ibakendibya bakalangira emibere yetu eyuwene. Twamakola tutya itukendisangira oko buholo n’obughuma omo ndeko.

9. Ekyangatuwatikya eritenditsura abaghala n’abali betu niki?

⁹ Eriyiminya lulengo kyanganatuwatikya eriyikakirya oko mubere mubi w’eribya n’eritsuro. Twamabiminya olulengo lw’obutoki bwetu, sitwangasonda erikangania abandi ngoko twasi emyatsi mingyi kubalenga. Omo mwanya w’ekyo, itukendiyikasa eriminya ebibuya ebyo twang’igha oko abasi emyatsi mingyi kutulenga. Eky’erileberyako, tubughe tuti omo ndeko yetu muli mughala wetu mulebe oyukalabaya emikania eyuwene. Twanganamubulya ng’akateghekanaya emikania yiwe yw’ati. N’ekindi, mwali wetu mulebe amabya iniasi erihuka akalyo ko ndeke, twanganamubulya nga twangayira tuti tutoke eribya tukahuka ndeke ng’iye. N’ekindi, kyanganabya ikikakala oko mughala wetu mulebe omo ndeko oyukine mulwana eriyira abira. Anganasaba obuwatikya oko ghundi mughala wetu oyo wasi erikola obwira bo bweghu-bweghu. Twamabya tukakola tutya isitwendibya tukabya n’eritsuro kandi itukendigha myatsi mingyi.

10. Gideoni mwahindana n’omwatsi wahi owakalire?

¹⁰ Terilengekania oko ekyahikira Gideoni, ow’oko kihanda kya Manase, n’abandu abe Efuraimu. Omo buwatikya bwa Yehova Gideoni haghuma n’abalume biwe 300 mubasinga amalwa. Ekyo kyangalekire ibabya n’emiyiheko. Abandu abe Efuraimu mubasyasungana na Gideoni. Sibasa busana n’erisyamusima, aliwe basa busana n’erisyamusonda k’omwagha. Alinga abandu abe Efuraimu abo mubahitana kundi erilwa oko mwanzo Gideoni mwatabasaba erisyamuwatikya eriyalwa n’esyonzighu sy’oMungu. Babya bakasondya kutsibu olukengerwa lw’ekihanda kyabo, neryo mubibirirwa ngoko​—Gideoni mwakawatikaya eriletera Yehova y’olukengerwa n’eriteya abandu ba Yehova.​—Abat. 8:1.

11. Gideoni mwasubirya abandu abe Efuraimu bo ati?

¹¹ Gideoni mwayikehya, amabugha n’abandu abe Efuraimu ati: “Namatakolaki ebiri ngʼekyo mwakola kwehi?” Neryo mwibukya abandu abe Efuraimu abo ngoko nabo Yehova mwabawatikya erikola emyatsi mingyi. Neryo babere bowa ekyo “erihitana lyabo molyumbya.” (Abat. 8:2, 3) Gideoni mwayikehya atoke erihira obuholo omo bandu b’oMungu.

12. Twamighaki oko ky’erileberyako ky’abandu abe Efuraimu n’eky’erileberyako kya Gideoni?

¹² Twang’igha omo mwatsi oyo moki? Eky’erileberyako eky’abandu abe Efuraimu kyamatwighisya ngoko siritolere itwabya tukayisondera olukengerwa omo mwanya w’erisonderalo Yehova. Twamabya mitwe y’ebihanda kutse basyakulu omo ndeko, eky’erileberyako kya Gideoni kyanganatwighisya omwatsi w’omughaso munene. Omundu mulebe amahitana busana n’omwatsi mulebe owo twakola, litolere itwasonda eriminya ekikaleka iniahitana nga niki. Nibya, twanganamusima busana n’emyatsi eyakakola ndeke. Eritoka erikola tutya likatusaba eriyikehya kutsibu-tsibu omundu oyo amabya isyasingene. Eribya omo buholo haghuma n’abaghala betu ni ky’omughaso munene kwilaba itwe erisingana.

13. Hana mwalola oko maligho wahi kandi mwakindagho ati?

¹³ N’akandi, ulengekanaye oko eky’erileberyako kya Hana. Mwatahibwa n’omulawi oyukahulawamo Elkana. Elkana inianzire Hana yo kutsibu. Aliwe, Elkana iniawite owundi mukali oyukahulawamo Penina. Elkana inianzire Hana kulenga Penina; aliwe, “Penina abya nʼabana, nikwa Hana syabya awite bana.” Busana n’ekyo, Penina “mwamwendererya kutsibu n’erimutitimania.” Hana mwayowati? Mwahitana kutsibu! ‘Mwalira nʼeriyira akalyo.’ (1 Sam. 1:2, 6, 7) Aliwe, eBiblia siyiribugha yiti Hana mwasonda erikolera Penina yo muhanda. Omo mwanya w’erikola atya, mwabwira Yehova omo misabe ngoko akayowa n’eriyiketera ngoko akendimuwatikya. Penina mwanaleka eryendererya Hana? EBiblia siyibughire okw’ekyo. Aliwe, ekyo twasi, Hana mwasubira obuholo bwiwe, “nʼobusu buwe isibukiri nʼobulige.”​—1 Sam. 1:10, 18.

14. Eky’erileberyako kya Hana kyamatwighisyaki?

 ¹⁴ Twangighaki erilabira eky’erileberyako kya Hana? Omundu amakusondya k’omwagha omo nzira nyilebe, uminye ngoko unawite obutoki bw’erikinda omwatsi oyo. Isiwalengekanaya nga litolere tu iwayingirya omwisingana n’omundu oyukakwendereraya. Omo mwanya w’eriliha ekibi oko kibi, usondekanaye eribya omo buholo n’omundu oyo. (Rom. 12:17-21) Nomo omundu oyo angaghana eribinduka, iwe iwukendibya mbolere n’obutseme omo mutima.

15. Apolo na Paulo babya basosene omo myatsi yahi?

¹⁵ Oko nduli, tulebaye ekyo twangigha oko eky’erileberyako ky’omwigha Apolo n’omukwenda Paulo. Ababiri bosi babya basi Amasako wo ndeke. Abosi babya ibasibwe kutsibu kandi ini bakangirirya abuwene. Kandi abosi mubawatikya abandu bangyi eribya bigha. Aliwe, mubatatsurana.

16. Apolo abya mundu oyuli ati?

¹⁶ Apolo “abutawa e Alusanduria,” oko mughulu oyo e Alusanduria iyasibwe kutsibu kundi abandu bangyi ibakayasomerayo. Alinga ye Apolo abya mubuyi oyuwene, kandi “abya asi kutsibu emyatsi yʼAmasako.” (Emib. 18:24) Omughulu Apolo akolera eKorinto, abandu balebe omo ndeko mubakangania ngoko bamwanzire kulenga abandi, erihirako na Paulo. (1 Kor. 1:12, 13) Apolo mwanaligha ati endeko yighabane busana naye? Sitwangalengekania tutya n’ahake. Busanaki? Kusangwa, ebiro bilebe Apolo abilwa eKorinto, Paulo mwamusaba ati asubeyo. (1 Kor. 16:12) Apolo ngabya akaghaba endeko, Paulo syangabuyire ati asube eKorinto. Kilangirikire ndeke ngoko Apolo mwakolesya ndeke obutoki bwiwe​—eritula engulu yuwene n’eriwatya obwikirirya bw’abaghala n’abali babo. Kandi butsira n’eritikatika, Apolo abya mundu oyukayikehaya. Eky’erileberyako,  eBiblia siyiribugha yiti mwahitana omughulu Akwila na Pirisila ‘mubamukumbulira enzira y’oMungu yo ndeke-ndeke.’​—Emib. 18:24-28.

17. Paulo mwabetekerera obuholo bo ati?

¹⁷ Omukwenda Paulo abya asi omubírí munene wosi owo Apolo akola. Aliwe, Paulo mwatakwa obuba ati abandu bangalengekanirye bati kwamuhwa Apolo amulengire. Omughulu tukasoma amahano awo Paulo aha Abanya Korinto, kikalangirika ndeke-ndeke ngoko Paulo abya mundu oyukayikehaya n’oyutelabayaho kateho. Omo mwanya w’eritsemera ababya bakamuseherya bati “Ingye indi wa Paulo,” mwalolya olukengerwa oko Yehova Mungu na Yesu Kristo.​—1 Kor. 3:3-6.

18. Ngoko kisakire omo 1 Abanya Korinto 4:6, 7, twamighaki oko eky’erileberyako kya Apolo na Paulo?

¹⁸ Eky’erileberyako kya Apolo na Paulo kyamatwigisyaki? Twanganakolera Yehova yo kutsibu n’eriwatikya abandu bangyi erilola embere erihika okwibatisibwa. Aliwe, tunasi ngoko ebyosi ebyo bikatokekana busana n’obuwatikwa bwa Yehova. Eky’erileberyako kya Apolo na Paulo kyamatwighisya oghundi mwatsi ono​—omughulu tuwite amadaraka mangyi omo ndeko, twanganawatikya kutsibu eribetekerera obuholo omo ndeko. Tukasima kundu omughulu abasyakulu b’endeko n’abaghombe bawatikya bakakola kutsibu erihira omo ndeko mw’obughuma n’obuholo. Bakakola batya omughulu amahano wosi awo bakaleta akalwa omo Biblia. Sibalisonda erilangirika mo b’omughaso omo ndeko, aliwe bakawatikaya endeko yosi eryowa Yesu Kristo n’erikwama eky’erileberyako kiwe!​—Soma 1 Abanya Korinto 4:6, 7.

19. Obuli mughuma w’okwitwe atolere iniakolaki? (Lebaya n’akasanduku “ Isitwasondana k’omwagha.”)

¹⁹ Obuli mughuma w’okwitwe anawite obutoki bulebe. Twanganakolesya obutoki obo “erikolera abandi.” (1 Pet. 4:10) Twanganalengekania tuti ekyo tukakola sikiri na mughaso munene. Aliwe, ehyatsi hike-hike ehikaleta obuholo omo ndeko hyanganasosekanibwa n’ehilando hike-hike ehikaleka olukimba oluwene ilwamatana haghuma. Tuyikase kutsibu isikyalangirika nga tukasonda erilangirika mo b’omughaso kulenga abandi. Tuyisohe kundu erikola ngoko twangatoka erihira omo ndeko m’obughuma n’obuholo.​—Efe. 4:3.