Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 28

Chqatzukuj ri jamaril y maqanimarisaj qibʼ

Chqatzukuj ri jamaril y maqanimarisaj qibʼ

«Maqanimarisaj qibʼ, maqakʼaqalaʼ tzij chbʼil taq qibʼ, mape qoyowal che jun chik we kuriq utzil» (GÁL. 5:26).

BʼIXONEM 101 Junam kojchakun rukʼ ri Dios

RI KQETAʼMAJ NA *

1. ¿Jas weneʼ kubʼan jun winaq ri kraj kunimarisaj ribʼ chkiwach ri e nikʼaj chik?

KIMIK e kʼi winaq kkibʼan apachike uwach jastaq rech kkinimarisaj kibʼ chkiwach ri e nikʼaj chik. Chojchoman chkij ri kʼutbʼal riʼ, jun achi che kʼo ukʼayij weneʼ knaw che ubʼanik itzel taq jastaq rech kunimarisaj ribʼ chkiwach ri e nikʼaj chik ajkʼayibʼ. Weneʼ jun etzʼanel kubʼan kʼax che jun chi etzʼanel rumal che kraj kchʼakan chuwach. O weneʼ jun winaq che kraj kok pa jun nimalaj tijobʼal, are kʼu nabʼe kbʼan jun exámen che, rech kuchʼak ri exámen weneʼ xa kresaj kukʼ nikʼaj chi rachiʼl o kubʼan jastaq che utz taj rech kuchʼako. Ri cristianos qetaʼm che wariʼ utz taj, rumal che kʼo ubʼanik rukʼ «ri kirayibʼal aj winaq re mak» (Gál. 5:19-21). Are kʼu, weneʼ e kʼo jujun qachalal kkinaʼ taj tajin kkibʼan wariʼ y weneʼ tajin kekitaqchiʼj e nikʼaj chik che ubʼanik. Rajawaxik knikʼox wajun jastaq riʼ, rumal che kubʼan kʼax che ri utzilal kʼo chkixoʼl ri e qachalal.

2. ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem?

2 Pa wajun kʼutunem, kqil na ri jastaq kbʼanowik che kqachomaj che más nim qabʼanik chkiwach ri e qachalal. Xuqujeʼ kqanikʼoj na ri kikʼutbʼal jujun upatanelabʼ ri Dios ojer che xkinimarisaj ta kibʼ chkiwach ri e nikʼaj chik. Are kʼu, rajawaxik che are nabʼe kqilo jas ri tajin kqabʼan oj. Chqilampeʼ jas ubʼanik wariʼ.

CHQILAʼ JAS RI TAJIN KQABʼAN OJ

3. ¿Jas rajawaxik kqatzalij uwach?

3 Sibʼalaj utz we amaqʼel kqanikʼoj jas ri tajin kqabʼano. Chojchoman chrij wariʼ: «¿La kʼate kinkikotik are chiʼ kinjunamaj wibʼ kukʼ ri e nikʼaj chik? ¿Jas rumal che kwaj kinpatanin más pa ri congregación? ¿La xa rumal che kwaj más nim nubʼanik chkiwach ri e qachalal o chuwach jun qachalal che kwaj kinchʼako? O ¿la are rumal che kwaj kinya ri sibʼalaj utz che ri Jehová?». ¿Jasche nim ubʼanik kqatzalij kiwach wariʼ? Chqilampeʼ ri kukʼut ri Biblia.

4. Junam rukʼ ri kubʼij Gálatas 6:3, 4, ¿jasche utz taj kqajunamaj qibʼ kukʼ ri e nikʼaj chik?

4 Ri Biblia kubʼij che utz taj kqajunamaj qibʼ kukʼ ri e nikʼaj chik (chasikʼij uwach Gálatas 6:3, 4). ¿Jasche? Rumal che are chiʼ kqilo che kʼo más jastaq kojkun oj kqabʼan chkiwach e areʼ kqanimarisaj qibʼ riʼ chkiwach. Y, we kqilo che e areʼ más kekun che ubʼanik ri jastaq kqanaʼ riʼ che kʼo ta qapatan. Kʼo ta jun chke ri e kebʼ bʼantajik riʼ, kukʼutu che kʼo utz qachomanik (Rom. 12:3). Jun qachalal che kel Grecia, Katerina ubʼiʼ * kubʼij: «Amaqʼel kinjunamaj wibʼ kukʼ ri e qachalal che sibʼalaj e jeʼlik, kenaw che utzijoxik ri utzij ri Dios y más e utz na kukʼ ri e nikʼaj chik. Ri chomanik riʼ xubʼan chwe che xinnaʼo che kʼo ta nupatan». Chnaʼtaj chqe che ri Jehová xojuya ta pa ri utinamit xa rumal che jeʼl kojpetik, sibʼalaj kojchʼawik o sibʼalaj nim kojil wi kumal ri e nikʼaj chik, xaneʼ xrilo che kqaj kqanimaj areʼ xuqujeʼ ri kubʼij ri uKʼojol (Juan 6:44; 1 Cor. 1:26-31).

5. ¿Jas kawetaʼmaj at chrij ri xukʼulmaj jun qachalal a Hyun ubʼiʼ?

5 Xuqujeʼ utz kojchoman chrij wariʼ: «¿La kkil ri e nikʼaj chik che amaqʼel kwaj kʼo utzilal chqaxoʼl qonojel o amaqʼel kinnim wibʼ che utzukuxik taq chʼoʼj chkixoʼl e nikʼaj chik?». Chqilampeʼ ri xukʼulmaj jun qachalal aj Corea del Sur, a Hyun ri ubʼiʼ. Nabʼe, ri areʼ xrilo che xa e ukʼulel ri e qachalal che kʼo keqeleʼn. Ri areʼ kubʼij: «Kinbʼij taq tzij chkij y utz ta kwil ri kkibʼij». ¿Jas xkʼulmataj chukʼisbʼal? Ri areʼ kutzʼaqatisaj ubʼixik: «Ri nubʼantajik xubʼano che kʼo ta chi utzilal chkixoʼl ri e qachalal». E jujun taq rachiʼl xkiya tobʼanik che rech xrilo che utz ta ri tajin kubʼano. Ri a Hyun xrilo jas ri rajawaxik kubʼano, xusukʼumaj ri jastaq, y kimik are jun kʼamal bʼe re jun congregación. ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? Rajawaxik kʼo kqabʼano we kqilo che tajin kqanimarisaj qibʼ chkiwach ri e nikʼaj chik o tajin kqayak chʼoʼj chkixoʼl ri e qachalal.

XAQ XIW TA KOJCHOMAN CHBʼIL QIBʼ XUQUJEʼ ITZEL TA KEQIL RI E NIKʼAJ CHIK WE KKIRIQ UTZILAL

6. Junam rukʼ ri kubʼij Gálatas 5:26, ¿jas kbʼanow chqe che kqaj kqanimarisaj qibʼ chkiwach ri e nikʼaj chik?

6 (Chasikʼij uwach Gálatas 5:26). ¿Jas itzel bʼantajik kbʼanowik che kqachomaj che más nim qabʼanik chkiwach ri e nikʼaj chik? Jun are che xaq xiw kojchoman chbʼil qibʼ. Jun winaq che xaq xiw kchoman chbʼil ribʼ, kubʼan nim che ribʼ y kraj che xaq xiw areʼ kuriq utzilal. Jun chi jastaq, are che itzel kqil jun winaq ri kuriq utzilal. Jun winaq che itzel kril jun chik che kuriq utzilal, xaq xiw ta kurayij uwach ri ujastaq xaneʼ kraj mat kʼo rukʼ. Rumal laʼ, we itzel kqil jun chi winaq rumal che kuriq utzilal tajin kqetzelaj uwach riʼ. Qastzij wi che kqaj taj kqabʼan wariʼ, rumal che kjunamataj rukʼ jun itzelalaj yabʼil.

7. ¿Jas kʼutbʼal kojtoʼw che uchʼobʼik che kuya kʼax we xaq xiw kojchoman chbʼil qibʼ xuqujeʼ itzel keqil ri e nikʼaj chik che kkiriq utzilal?

7 Ri winaq che xaq xiw kchoman chbʼil ribʼ xuqujeʼ itzel kril jun chik che kuriq utzilal, e kʼo bʼantajik rukʼ che kejunamataj rukʼ alaj taq chikop che keʼok che uquchik jun jeʼlikalaj ja che bʼanom rukʼ cheʼ, nojimal chi nojimal kkikʼiso y kyojyobʼ ri ja. Are je kukʼulmaj jun winaq che kʼo chi tiempo tajin kupatanij ri Jehová; kuriq kʼax riʼ we xaq xiw kchoman chbʼil ribʼ xuqujeʼ itzel keril ri kkiriq utzilal (Prov. 16:18). Kuya kan upatanixik ri Jehová, kuriq kʼax pa ri ukʼaslemal y kubʼan kʼax chke e nikʼaj chik. ¿Jas kqabʼano rech xaq xiw ta kojchoman chbʼil qibʼ xuqujeʼ itzel ta keqil ri e nikʼaj chik che kkiriq utzilal?

8. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech xaq xiw ta chbʼil qibʼ kojchoman wi?

8 Xaq xiw ta kojchoman chbʼil qibʼ we kqanimaj ri xubʼij ri apóstol Pablo chke ri filipenses: «Kʼo jas mibʼano ri xa ta che unimarisaxik iqʼij o rech kixux ta nimaʼq ibʼanik, xaneʼ chimachʼarisaj iwibʼ chichʼobʼoʼ chi ri nikʼaj chik are nimaʼq na kiqʼij chiwach ix» (Filip. 2:3). We kqachʼobʼo che ri e nikʼaj chik más nim kibʼanik chqawach, kojchʼojin ta riʼ are chiʼ kqilo che más kekunik o más kenaw che ubʼanik jun jastaq, xaneʼ kojkikot rumal ri jastaq kkibʼano. Qastzij wi che kojkikot kukʼ e areʼ rumal che tajin kkikoj ri kekunik kkibʼano che uqʼijilaxik ri Jehová. Y waʼ taq qachalal riʼ xuqujeʼ kkibʼan ri xubʼij ri Pablo, are kkil ri utz taq qabʼantajik. Wariʼ kuya nimalaj utzilal y jamaril chkixoʼl konojel ri e qachalal.

9. ¿Jas kojtoʼwik rech itzel ta keqil ri e nikʼaj chik che kkiriq utzilal?

9 ¿Jas kojtoʼwik rech itzel ta keqil ri e nikʼaj chik che kkiriq utzilal? Kqachʼobʼo che kʼo jastaq kojkun ta che ubʼanik. We je kqachomaj, kqachʼobʼ riʼ che kojkun ta che ubʼanik ronojel ri jastaq y ri e nikʼaj chik más kenaw che ubʼanik ri jastaq chqawach oj. Xuqujeʼ kqachʼobʼo che kʼo kʼi jastaq kqetaʼmaj chkij. Jun kʼutbʼal, we jun qachalal sibʼalaj utz kubʼan che uyaʼik chʼabʼal pa ri congregación, kojkunik kqata che jas kubʼan che utijoxik ribʼ. We jun qachalal ixoq sibʼalaj utz kubʼan che ri rikil, kojkunik kqata che jas kubʼan che ubʼanik. Y, we jun ala o jun ali qas ta kuriqo jachin kerachilaj, weneʼ utz kuta che jun chi qachalal ri rajawaxik kubʼano rech keʼuriq rachiʼl. Wariʼ kojutoʼo rech itzel ta keqil ri e nikʼaj chik che kkiriq utzilal y rech xuqujeʼ oj kojnaw che kibʼanik ri e jastaq.

¿JAS KQETAʼMAJ CHKIJ JUJUN TAQ UPATANELABʼ RI DIOS RE OJER?

Ri Gedeón xumachʼ ribʼ rumal laʼ xkʼojiʼ jamaril chkixoʼl ri achijabʼ re ri tribu re Efraín. (Chawilaʼ ri párrafos 10 kopan 12).

10. ¿Jas xukʼulmaj ri Gedeón?

10 Chqilampeʼ ri xkʼulmataj chkixoʼl ri Gedeón re ri tribu re Manasés kukʼ ri achijabʼ re ri tribu re Efraín. Rukʼ ri utobʼanik ri Jehová, ri Gedeón y ri e 300 achijabʼ xekun ta riʼ xkibʼan nim che kibʼ are chiʼ xechʼakan pa jun chʼoʼj. Ri achijabʼ re ri tribu re Efraín xebʼe rukʼ Gedeón, xa ta xekibʼij che che utz ri xubʼano xaneʼ xkimaj uyajik. Kʼax xkinaʼo che xekʼam ta bʼi pa ri chʼoʼj rumal che xkichomaj che e areʼ más e utz taq ajchʼojabʼ. Ri más nim ubʼanik chkiwach are che kya unimal uqʼij ri kitribu: y xsachan chke ri más nim ubʼanik, uqʼijilaxik ri Jehová y kichajixik ri israelitas, che are wariʼ ri xubʼan Gedeón (Juec. 8:1).

11. ¿Jas tzij xubʼij ri Gedeón chke ri achijabʼ re ri tribu re Efraín?

11 Ri Gedeón rukʼ machʼachʼem xubʼij waʼ taq tzij chke ri achijabʼ re ri tribu re Efraín: «¿La ma ta kichʼobʼo chi nim na ri ibʼanom ix chuwach ri nubʼanom in?». Tekʼuriʼ xukoj jun kʼutbʼal jas ubʼanom ri Jehová che kitewchixik. Y ri xkʼulmatajik are che «xokʼow ri koyowal» (Juec. 8:2, 3). Ri Gedeón xubʼan ta nim che ribʼ rumal che xraj che kkʼojiʼ jamaril chkixoʼl ri israelitas.

12. ¿Jas kqetaʼmaj chkij ri achijabʼ re ri tribu re Efraín y chrij ri Gedeón?

12 ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? Ri kqetaʼmaj chkij ri achijabʼ re ri tribu re Efraín, are che kqaj taj che oj kya qaqʼij xaneʼ are ri Jehová. Ri kqetaʼmaj chrij ri Gedeón are che, ri e tat nan y ri e kʼamal bʼe rajawaxik kemachʼachʼik are chiʼ jun qachalal petinaq royowal chkij y kkikoj kichuqʼabʼ che uchʼobʼik jasche petinaq royowal. Xuqujeʼ kekunik kkibʼij utz taq tzij che rumal ri utz taq jastaq ubʼanom. Qas rajawaxik machʼachʼem, más na are chiʼ qetaʼm che are ri jun chi winaq utz ta tajin kubʼano. Ri más nim ubʼanik are che kkʼojiʼ jamaril chqaxoʼl y are ta kqakʼutu che más utz ri kqachomaj oj.

Ri Ana xunaʼ chi jumul ri jamaril pa ranimaʼ rumal che xukubʼsaj ukʼuʼx che ktoʼ rumal ri Jehová. (Chawilaʼ ri párrafos 13 y 14).

13. ¿Jas kʼax xuriq ri Ana y jas xubʼano?

13 Xuqujeʼ chqilampeʼ ri ukʼutbʼal ri Ana. Ri areʼ kʼulan rukʼ jun levita Elcaná ubʼiʼ y sibʼalaj loqʼ chuwach. Are kʼu ri Elcaná kʼo jun chi rixoqil Peniná ubʼiʼ. Ri Elcaná más loqʼ kril ri Ana chuwach ri Peniná. Are kʼu, «ri Peniná e kʼo ral, are kʼu ri Naʼ man e kʼo ta ral». Rumal laʼ amaqʼel «kretzʼbʼej uwach» ri Ana y ri Ana «koqʼik man kawaʼ taj» (1 Sam. 1:2, 6, 7). Paneʼ jeriʼ xukʼulmaj ri Ana, ri Biblia kubʼij taj che xutzalij ukʼaxel che ri Peniná. Xaneʼ xujaq ri ranimaʼ chuwach ri Jehová y xukubʼsaj ukʼuʼx chrij che ktoʼ rumal. Qetaʼm taj we xukʼex ri ubʼantajik ri Peniná, are kʼu ri qetaʼm are che ri Ana xunaʼ chi jumul ri jamaril pa ranimaʼ, rumal che ri Biblia kubʼij che «mawi jumul xbʼison chik» (1 Sam. 1:10, 18).

14. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri ukʼutbʼal ri Ana?

14 ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri ukʼutbʼal ri Ana? We kʼo jun winaq kubʼan nim che ribʼ chqawach oj, chnaʼtaj chqe che oj kojkunik kqatzukuj ri jamaril. Rajawaxik kqakoj qachuqʼabʼ rech kojchʼojin taj. Xa chqatzukuj utzilal rukʼ ri kubʼan kʼax chqe y kqatzalij ta uwach ri kubʼano (Rom. 12:17-21). Paneʼ ri jun chi winaq kraj taj kukʼex ri uchomanik, oj kqanaʼ jamaril pa ri qanimaʼ.

Ri Apolos y ri Pablo xkikʼulelaʼj ta kibʼ rumal che xkichʼobʼo che are ri Jehová tajin ktewchiʼn ri tajin kkibʼano. (Chawilaʼ ri párrafos 15 kopan 18).

15. ¿Jas jastaq junam xkibʼan ri Apolos rukʼ ri Pablo?

15 Chukʼisbʼal, chqanikʼoj ri kqetaʼmaj chrij ri kikʼutbʼal ri tijoxel Apolos y ri apóstol Pablo. Ri e kebʼ achijabʼ riʼ kʼo nim ketaʼmabʼal chrij ri uTzij ri Dios, e ajtijabʼ che qas etaʼmatal kiwach y nim keʼil wi kumal ri e nikʼaj chik. Xuqujeʼ, xekitoʼ e kʼi winaq rech xeʼux tijoxelabʼ. Are kʼu kʼo ta jun chke ri achijabʼ riʼ xuchomaj che kubʼan ukʼulel che ri jun chik.

16. ¿Jas ubʼanik riʼ ri Apolos?

16 Ri Apolos pa «Alejandría» kel wi, pa ri nabʼe siglo wajun tinamit kʼi jastaq nim kibʼanik kbʼan chupam. Ri Apolos are jun yaʼol chʼabʼal «knaw che tzijonik, qas retaʼm ri Tzʼibʼatalik» (Hech. 18:24). Are chiʼ xkʼojiʼ pa Corinto, e jujun taq cristianos chilaʼ, qas xkiqʼalajisaj che más kkaj kkil uwach areʼ chkiwach e nikʼaj chi qachalal, junam rukʼ ri Pablo (1 Cor. 1:12, 13). ¿La xubʼan nim che ribʼ ri Apolos y la xujach kiwach ri cristianos? Je taj. Rumal che are chiʼ elenaq chi bʼi pa ri tinamit Corinto, ri Pablo xubʼij che che ktzalij chi bʼi jumul chilaʼ (1 Cor. 16:12). Ri Pablo mat xubʼij wariʼ che ri Apolos, wet xrilo che xa tajin kujach kiwach ri cristianos. Qastzij wi che ri Apolos utz xubʼan che ukojik ronojel ri kkun che ubʼanik: che utzijoxik ri utzij ri Dios y che uyaʼik kichuqʼabʼ ri e qachalal. Xuqujeʼ kojkunik kqachomaj che ri Apolos are jun achi che kmachʼachʼik. Jun kʼutbʼal re, ri uTzij ri Dios kubʼij taj che xoyowarik are chiʼ ri Áquila y ri Priscila «xkikʼut ri ubʼe ri Dios chuwach, rukʼ tzʼaqatil» (Hech. 18:24-28). 

17. ¿Jas xubʼan ri Pablo rech xkʼojiʼ jamaril?

17 Ri apóstol Pablo qas tajin kril ri chak tajin kubʼan Apolos. Are kʼu xuchomaj taj che weneʼ nim ta chi kil kumal ri e nikʼaj chik rumal che ri Apolos más utz tajin kubʼan che ri chak. Pa taq ri e wuj che xutzʼibʼaj bʼi chke ri cristianos re Corinto, kojkunik kqilo che ri Pablo are jun achi che kmachʼachʼik, kuchʼobʼo che kʼo kkun ta che ubʼanik y kuya ta uwiʼ ri kubʼano. Xunimarisaj ta ribʼ rumal che jujun kkibʼij «in in rech ri Pablo», xaneʼ are xraj che kya uqʼij ri Jehová y nim kil wi ri Jesucristo (1 Cor. 3:3-6).

18. Junam rukʼ ri kubʼij 1 Corintios 4:6, 7 ¿jas kqetaʼmaj chrij ri kikʼutbʼal ri Apolos y ri Pablo?

18 ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri kikʼutbʼal ri Apolos y ri Pablo? Che ronojel ri chak kqabʼano utz kelik rumal ri utobʼanik ri Jehová. Jun chi jastaq kqetaʼmaj, are che are chiʼ kya más eqeleʼn chqe pa ri congregación, kojkunik keqatoʼ más ri e qachalal rech kkʼojiʼ nim jamaril y utzilal chqaxoʼl. Ri e kʼamal bʼe re ri congregación y ri siervos ministeriales ketobʼanik rech kʼo jamaril chkixoʼl ri e qachalal are chiʼ pa ri uTzij ri Dios kkesaj wi ri pixabʼ kkiya chke y kkaj taj che e areʼ nim keʼil wi, xaneʼ are kkikʼut chkiwach ri e qachalal che are rajawaxik kkesaj uwach ri Jesús. ¡Sibʼalaj kojkikotik che jeriʼ ri kibʼantajik ri e qachalal! (Chasikʼij uwach 1 Corintios 4:6, 7).

19. ¿Jas kojkunik kqabʼan chqajujunal? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri recuadro ubʼiʼ « Mojchʼoʼjinik y maqanimarisaj qibʼ»).

19 Are ri Dios yaʼowinaq chqe ronojel ri kojkunik kqabʼano o ri kojnaw che ubʼanik rech kqatoʼlaʼ qibʼ (1 Ped. 4:10). Weneʼ kqanaʼo che ri tajin kqabʼano nim ta ubʼanik. Are kʼu ri nitzʼ taq jastaq che kqabʼano, kejunamataj kukʼ ri bʼatzʼ ri kojom che utʼisel jun atzʼyaq, qas ta kilitajik are kʼu sibʼalaj nim upatan. Rumal riʼ, chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech kqesaj pa qanimaʼ ronojel taq ri jastaq che kuyak chʼoʼj chkixoʼl ri e qachalal y chqayaʼ tobʼanik chke rech kkiloqʼoqʼej kibʼ y kʼo utzilal chkixoʼl konojel (Efes. 4:3).

BʼIXONEM 80 Chanaʼ ri rutzilal ri Jehová

^ párr. 5 We teqʼ chi jubʼiqʼ jun xaʼr naj ta riʼ kuchʼijo y kpaxinik. Ri teqʼ kjunamataj rukʼ ri chomanik re unimarisaxik ibʼ chuwach jun chi winaq (competencia) y kuya kʼax chkixoʼl ri e qachalal. We ko ta ri kikojonik ri e qachalal y junam ta ri kichomanik, kʼo ta jamaril riʼ chkixoʼl che uyaʼik uqʼij ri Dios. Ri kʼutunem riʼ kukʼut na chqawach jasche utz taj kqachomaj che más nim qabʼanik chkiwach ri e nikʼaj chik y jas kqabʼano rech kʼo jamaril chqaxoʼl kukʼ ri e qachalal.

^ párr. 4 Kʼexom jujun bʼiʼaj.