1. Kine bantu batendeka kuluisiana, kunti kwaaluka ki?

LOONU, bantu bengi mu kyalo betonene, paantu bakinkiziiziwe na mutima wa kuluisiana. Kwa mufuano, musulu kunti watona kunoonka saana eevi abapite basulu bange, kabili kunti wakita bintu bya kukisia bange. Muntu ali wasaapa misaapo kunti wamukisia na bufue musapi wa mu kikundi kinge eevi amutape musita ubali mukusaapa. Mwanafunzi ali mukuluisia kwingila ku masomo a pa muulu, kunti wakopea ao waiba byasuko eevi etabilue kwingila ku azo masomo. Paantu tuli Bakristu, tumanine nangue loolo lwendo te luweeme, kabili luli mu seemu ya “bikitua bya kimubili.” (Bag. 5:19-21) Anzia evio, eba, kunti kyakitika babombi bange bakue Yehova baye basonsezia mutima wa kuluisiana bila kumana? Keekio kiipuzio ni kya mana, paantu mutima wakuluisiana kunti wakumia buumo pakati ka balupua ni bankazi.

2. Tuli kulondoluela ki mu leeli lyasi?

² Mu leeli lyasi, tuli kulondoluela mibeele ibiipile ili yatulengia tusonsezie mutima wa kuluisiana ni balupua betu. Kabili tuli kulondoluela mifuano ili mu Bibilia ya balalume ni banakazi ba kisinka baatiinine kulangilila mutima wa kuluisiana. Tumonenke vya kutoosia kikata kili kyalengia tukite kintu kampanda.

3. Tupalile kwiipuzia biipuzio ki?

³ Kila musita kili buino kutoosia kikata kili kyatulengia kukita kintu kampanda. Kunti twaiipuzia eevi: ‘Eba ndi naimona  kuya nali wa mana kupitila kwipalania ni bange? Eba, ndi naikwinda kukita tuntu eevi bange bamone nangue neene i amanine saana ao eevi mupite lupua ao nkazi umo mu kilonghaano? Ao eba, ndi nabomba kwa mute paantu ntonene kumusaansamusia Yehova?’ Juu ya ki tupalile kwiipuzia bebio biipuzio? Mona vilandile Mulandu Wakue Leeza.

4. Nga vilandile Bagalatia 6:3, 4, juu ya ki tupalile kutiina kwipalania ni bange?

⁴ Bibilia ili yatusoka tuye twatiina kwipalania ku bange. (Soma Bagalatia 6:3, 4.) Juu ya ki? Kya mambo, kine tuli twatontonkania nangue fwefue tuli twakita tuntu buino saana kupita lupua unge, tuli kwaluka ni kibuli. Kya bubili, kine twaipalania ku bange ni kumona nangue beene bali bakita buino tuntu kuliko fwefue kunti twatioka mutima. Kutontonkania kwa evio, te kwa mulangue. (Bar. 12:3) Nkazi Katerina, * ali waikala mu kyalo kya Ugiriki, walanda eevi: “Naali naipalania na bantu bafwaniine, ni ku baalia bali ni bufundi mu miilo ya kusimika kabili baleengele kupata babibuzu. Keekio kyaalengele ngimone kuya nali wa bule.” Tupalile kulanguluka nangue Yehova taatukuliile kuli weene paantu tufwaniine, tumanine kulanda buino ao paantu tumanikile saana, inzi waatukuliile kuli weene paantu tumutonene kabili tutonene kumutuilizia Muana wakue.​—Yoan. 6:44; 1 Bakor. 1:26-31.

5. Weewe, wasambilila ki kupitila bintu byaimweneene lupua Hyun?

⁵ Kiipuzio kinge kitupalile kwiipuzia ni keeki: ‘Eba manikile kuya nali muntu ali wakeba mutende, ao lingi ndi nasaangua namanikile kuya nali muntu ali wakankabula na bange?’ Mona kintu kyaimweneene lupua Hyun, ali waikala mu kyalo kya Korea ya ku Nkungulua ao ya Kusini. Lwa ntaanzi, abanga wamona baalia bali ni bifulo mu kilonghaano kuya bali nga bebiikilepo saana kuliko weene. Walanda eevi: “Mbanga naamba babo balupua, kabili lingi nsyali naitabizia bintu bibaali balanda.” Keekio kyaalengiizie kwaluke ki? Walanda eevi: “Aali yane yaainoonene buumo mu kilonghaano.” Babibuza bange bakue Hyun baamukwasiizie enike buavia bwakue. Hyun waakitile bupilibuko, kabili loonu ali mukubomba wali mukote aweeme saana mu kilonghaano. Kine twamona nangue mutima weetu watendeka kwaluka ni mibeele ya kuluisiana bila twakeba mutende, tupalile kwaluluka bila kukokola.

6. Nga vilandile Bagalatia 5:26, ni mibeele ki ibiipile ili yalengia muntu aaluke ni mutima wa kuluisiana?

⁶ Soma Bagalatia 5:26. Ni mibeele ki ibiipile ili yalengia muntu atendeke kulangilila mutima wa kuluisiana? Kulinke kiitoni. Muntu ali ni kiitoni ali wasaangua wali ni kibuli kabili waitonenesie weene. Mibeele inge ibiipile ni bunkua. Muntu ali ni bunkua, teezi kutonasie keelia kikwete muntu unge inzi kabili ali watona kupoka keelia kikwete ozo muntu. Muntu ali wamunvuila muntu unge bunkua, kakiine tamutonene. Tutonene kutiina saana ezio mibeele ibiipile ili nga buluele bwaviizie saana!

7. Bintu bibiipile bili byafuma mu bunkua ni kiitoni kunti byapalaniiwa na ki?

⁷ Mibeele ibiipile ya kiitoni ni bunkua kunti twaipalania na busua buli byalia mutenge wa nsesi. Anzia kine mutenge ozo uli kuya waweeme siani, kine waliiwa na busua, wakaba kufikiila kupona. Enka evio, ni muntu kunti wamubombelela Yehova mu musita kampanda. Inzi, kine atintilue na mibeele ya kiitoni ni bunkua wakaba kufikiila kupona. (Tus Maf. 16:18) Wakaba kulekela kumubombela Yehova, kwikisia muine ni kukisia bange. Ale kunti twaisuunga siani ni mibeele ya kiitoni ni bunkua?

8. Kunti twaluisia siani mibeele ya kiitoni?

 ⁸ Kunti twaviinda kuluisia mibeele ya kiitoni kine twabombia musoko waaleetele mutumua Paulo ku Bafilipi. Waabasokele eevi: “Tekuba mwakita kantu mukuluisiania ni mu katono, inzi be mwafuukile ku beneenu, te kumone nangue mwemue i bakilile beneenu.” (Baf. 2:3) Kine tubamwene bange kuya bali ba pa muulu kuliko fwefue, tetuviinda kuluisia baalia bali ni bufundi ao buviinde bukata kuliko fwefue. Inzi, tuli kuya twasaansamukiile bufundi ao buviinde bwabo, kabili tuli kuya twabatonene. Kunti kyaya kyali evio kine bali babombia buviinde bwabo mu miilo yakue Yehova eevi kumutasia. Kabili, kine balupua ni bankazi babombia musoko wakue Paulo bali kufikiila kumona mibeele iweeme ituli nayo. Keekio kili kulengia fwe bonse tukwasie kuleeta mutende ni buumo mu kilonghaano.

9. Kunti twatiina siani kumunvuila bunkua lupua ao nkazi?

⁹ Kunti twatiina kubonvuila bunkua balupua ni bankazi kine tumanine buino mipaka yeetu. Kine tumanine mipaka yeetu, tetuviinda kwezia kulangilila nangue tuli ni bufundi ao buviinde kupita muntu unge onse. Inzi, tuli kukeba vya kusambilila kupitila baalia bali ni buviinde bukata kuliko bwetu. Tulande, lupua mu kilonghaano, ali waikala ni bufundi bwa kulanda buino saana maasi a bantu bonse. Kunti twamwipuzia vyali wateania maasi ali walanda. Kine nkazi ali waeleka buino byakulia, kunti twamwipuzia vyali waeleka eevi ni fwefue twaluke ni bufundi bwa kweleka. Kine Mukristu musepuka ali ni buavia bwa kupata babibuza, kunti waloomba masoke ku baalia bali ni bufundi bwa kupata babibuza. Kine twakita evio, tuli kutiina kwaluka ni bunkua kabili tuli kuwaamia bufundi bwetu.

10. Gideoni waasaakeene ni buavia ki?

¹⁰ Tontonkania bintu byaakitikile kuli Gideoni abanga wali mu mukowa wakue Manase pamo ni balalume ba mu mukowa wakue Efraimu. Yehova waamukwasiizie Gideoni pamo ni balalume bakue 300, kuviinda bului, keekio kyaali kyapalile kubalengia baaluke ni kibuli saana. Balalume Baefraimu baaile kusaakaana ni Gideoni apana juu ya kumutasia,  inzi juu ya kukankabula nakue. Kipalile baafipilue paantu Gideoni taabakuutile kubambila ku ntendeko eevi beyunge nakue musita wa kuluana pamo ni baluani bakue Leeza. Babo balalume Baefraimu baali batonene saana bantu baye bakindikile mukowa wabo. Inzi, baandilue kwinika nangue kintu kya mana kuli Gideoni, kibanga kyaali kukwasia kukindika liina lyakue Leeza ni kusuunga bantu Bakue.​—Bap. 8:1.

11. Gideoni waabaasukile siani balalume Baefraimu?

¹¹ Gideoni waabalandile eevi balalume Baefraimu wafuukile: “Naakikitapo ki kine napalaniiwa kuli mwemue?” Kisia, waabapeele mufuano umanikile buino, eevi benike Yehova vyaabapaalile. Babo balalume lubaaunvuile ezio milandu, “baatontolokele.” (Bap. 8:2, 3) Gideoni waatonene kwikoosia eevi asuunge mutende pa bantu bakue Leeza.

12. Twasambilila ki kupitila mufuano wa Baefraimu ni Gideoni?

¹² Kunti twasambilila ki kupitila lyasi lya ba Gideoni ni balalume Baefraimu? Mufuano wa Baefraimu watusambilizia nangue tupalile kupooza saana maano ku kumukindika Yehova kuliko kwikebela mukinzi. Kine tuli mitue ya masesi ao tuli bakote mu kilonghaano, kunti twasambilila kupitila mufuano wakue Gideoni. Kine muntu wafiitua, tupalile kwikwinda kukeba kumana kyalengia afiitue ni kiki. Kabili, kunti twamutasia ozo muntu palua kintu kiweeme kyali wakita. Eevi tuviinde kukita evio, kiloombele kwikeefia, asa kine kintu kyakikita ozo muntu kibiipile. Inzi, kintu kya mana saana ni kuya twali ni bukibuza pamo ni balupua betu, kuliko kwilangilila nangue tuli ni nsaambu.

13. Hana waasaakeene ni buavia ki, kabili waakitile ki eevi kuluisia bobo buavia?

¹³ Tontonkania kabili ni palua mufuano wakue Hana. Waaupilue na mwalalume umo Mulawi waali wamutonene saana, waali wakuutua Elkana. Inzi, Elkana abanga wali ni mukazi unge waali wakuutua Penina. Elkana waali wamutonene saana Hana kuliko Penina; anzia evio, “Penina abanga wali ni baana, inzi Hana tabanga wali na baana.” Keekio kyaalengele Penina atendeke kumusokozia Hana “bila walekela eevi kumulengia afipue.” Hana waakitile siani? Waafiitilue saana! “Waali walila kabili taali walia.” (1 Sam. 1:2, 6, 7) Inzi, Bibilia te ilandile nangue Hana waakitile kintu kilangiliile kibwelezi kuli Penina. Inzi, waapepele saana kuli Yehova, ni kuswapila nangue Yehova wakaba kuwaamia bintu. Eba, Penina waalekeele kumuseka Hana? Bibilia te ilandile. Inzi, tumaninesie nangue Hana waalukile kabili ni mutende wa mukati ni kutwalilila kusuunga mutende ozo. “Lukebu lwakue te lwaali na bulanda kabili.”​—1 Sam. 1:10, 18.

14. Twasambilila ki kupitila mufuano wakue Hana?

¹⁴ Kunti twasambilila ki kupitila mufuano wakue Hana? Kine muntu waezia kukuluisia,  languluka nangue weewe i ali ni buviinde bwa kuwaamia ezio aali. Te upalile kwilekelela wingile mu mibeele ya kuluisiana. Kuliko kubuezia bubiifi kwa bubiifi, ikwinde kukeba mutende pamo ni ozo muntu. (Bar. 12:17-21) Anzia kine ozo muntu taalulukile, weewe uli kuya wali ni mutende wa mukati.

15. Ba Apolo ni Paulo baali bapaleene mu nzila ki?

¹⁵ Tupuililile na mufuano wakue musambi Apolo ni mutumua Paulo, kabili tumone kintu kituli kusambilila kupitila mifuano ezio. Bonse babili baali bamanine saana Maleembo, kabili baali bakasambilizia bali ni bufundi saana. Kabili bonse baakwasiizie bantu bengi kwaluka basambi. Inzi, te baali baunvuilana bunkua.

16. Apolo abanga wali muntu wa siani?

¹⁶ Apolo abanga “wali wa mu Aleksandria,” ubanga wali muzi ukindeeme ubanga waya kusomenako bantu. Abanga wamine buino kulanda, kabili abanga ‘wamanine Maleembo buino buino.’ (Miil Bat. 18:24) Musita Apolo lwabanga wali ku Korinto, bange balupua mu kilonghaano, baalangiliile nangue baali bamutonene saana Apolo kuliko balupua bange, kubiika mukati ni Paulo. (1 Bakor. 1:12, 13) Eba, Apolo i waalengiizie kwaluke ezio aali ya kukasanika? Tetuviinda kutontonkania nangue waakitile evio. Inzi, kisia Apolo kufuma ku Korinto Paulo waamukinkiziizie abueleko kabili. (1 Bakor. 16:12) Kabenge Apolo i waalengiizie kilonghaano kikasanike, nga Paulo taamwanine abueleko kabili. Kakiine, Apolo waabombiizie mu nzila iweeme buviinde bwakue, kupitila kupunda mpunda iweeme ni kukoselezia balupua bakue. Kabili kunti twasininkizia nangue Apolo abanga wali muntu ekefiizie. Kwa mufuano, Bibilia te ilandile nangue Apolo waafipilue musita ba Akila ni Prisila lubaali ‘bamulondoluela mafunde akue Leeza buino buino.’​—Miil Bat. 18:24-28.

17. Paulo waakwasiizie siani kuleeta mutende?

 ¹⁷ Mutuma Paulo waali wamanine buino miilo iweeme yaabombele Apolo. Inzi, Paulo taatontonkaniizie nangue bantu bali kumona nangue Apolo amanine saana kumupita weene. Kine twasoma milandu yakue Paulo yaabaleembeele Bakorinto, tuli kumona nangue waali waikefiizie kabili watekameene. Paulo taatonene musita bantu lubaali balanda nangue, “Neene ndi wakue Paulo,” inzi waapoozele maano akue onse kuli Yehova Leeza ni kuli Yesu Kristu.​—1 Bakor. 3:3-6.

18. Kukoonkana ni lileembo lya 1 Bakorinto 4:6, 7, twasambilila ki kupitila mufuano wakue Apolo ni Paulo?

¹⁸ Kunti twasambilila ki kupitila mufuano wakue Paulo ni Apolo? Kunti twamubombela saana Yehova ni kukwasia bengi bakite buyantanzi ni kufikiila kubatiziiwa. Inzi, tumanine nangue kunti twaviinda kukita evio kupitilasie kukwasiiwa na Yehova. Twasambilila lisomo linge kupitila mufuano wakue Apolo ni Paulo, kine tuli ni bifulo bingi mu kilonghaano, tupalile kukita maka eevi kukeba mutende. Tuli twatasia saana musita bakote ni babombi bali babombela lubali batukwasia eevi tuye twali ni buumo kabili tuye twali ni mutende pakati keetu. Bali bakita evio musita ubali bafumia mu Bibilia masoke onse abali batupeela. Te beezi kwezia kwilangilila kuya bali ba mana, inzi bali bakwasia bonse mu kilonghaano bamunakile Kristu Yesu ni kukoonka mufuano wakue!​—Soma 1 Bakorinto 4:6, 7.

19. Kila umo weetu kunti wakita ki? (Mona kisanduku kilandile “ Tiina Kusonsezia Mibeele ya Kuluisiana.”)

¹⁹ Kila muntu mu kilonghaano ali ni buviinde bwibeleele bwaapeelue na Leeza. Kunti twabombia buviinde bwetu “mu kubombela bange.” (1 Pet. 4:10) Paange kunti twatontonkania nangue bintu bituli twakita te bya mana saana. Inzi, tuntu tuniini tutuli twakita eevi kuleeta buumo, tuli nga mabiliki aniini akabiilue pa kukuula nsesi. Kansi fwe bonse, tupalile kutwalilila kukita maka eevi te kunti twezie ata kaniini kulangilila mutima wa kuluisiana. Tupingule kukita maka etu onse eevi tukwasie kuleeta mutende ni buumo mu kilonghaano.​—Baef. 4:3.