1. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingachitika chifukwa cha mzimu wamaphara?

MAZUŴA nganu, ŵanthu anandi achita vinthu mwamaphara. Mwakuyeruzgiyapu, munthu yo wachita bizinesi, wangakhumba kuti bizinesi yaki yimuyendiyengi umampha ukongwa kuphara anyaki ndipu wangachita vinthu vo vingachitiska kuti anyaki vileki kuŵayende. Munthu yo wachita masaza ngakutchimbiya wangapweteke dala munyaki kuti iyu ndiyu wawini. Mwana wa sukulu, wangabiya mayesu kuti wasaniyi malu nga pa yunivesite yakutchuka. Isi nge Akhristu tiziŵa kuti mijalidu yeniyi njiheni ndipu ntchigaŵa cha “ntchitu za liŵavu.” (Aga. 5:19-21) Kweni kumbi vingachitika kuti ateŵeti anyaki aku Yehova ayambisi mzimu wamaphara mumpingu ŵeneku kwambula kuziŵa? Fumbu lenili ndakukhumbika ukongwa chifukwa mzimu wamaphara ungachitiska kuti ŵanthu aleki kukoliyana mumpingu.

2. Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?

² Mu nkhani iyi, tikambiskanengi nkharu ziheni zo zingachitiska kuti tiyambisi mzimu wamaphara pakati pa abali. Tikambiskanengi so vakuwoniyapu va anthulumi ndi anthukazi akugomezgeka wo azumbulika mu Bayibolu wo ŵengavi mzimu wamaphara. Chakwamba, tiyeni tikambiskani dankha mo tingasandiya vilatu vidu.

3. Kumbi titenere kujifumba mafumbu nanga?

³ Tingachita umampha kuti tifufuzengi vilatu vidu kaŵikaŵi. Tingajifumba kuti: ‘Kumbi nditijiwona kuti nde wakuzirwa kuluska ŵanthu anyaki? Kumbi ndilimbikiya mumpingu chifukwa chakuti ndikhumba kuti ndichitengi umampha pa chechosi pamwenga  nditijiwona kuti nde wamampha kuluska mubali pamwenga mzichi munyaki? Pamwenga ndilimbikiya ndi chilatu chakuti ndikhumba kuti ndimupaski vinthu vamampha ukongwa Yehova?’ Ntchifukwa wuli titenere kujifumba mafumbu ngenanga? Tiyeni tiwoni vo Mazu ngaku Chiuta ngakamba.

4. Nge mo pakambiya pa Agalatiya 6:3, 4, ntchifukwa wuli tikhumbika cha kujiyeruzgiya ndi ŵanthu anyaki?

⁴ Bayibolu lititichiska kuti tingajiyeruzgiyanga ndi ŵanthu anyaki cha. (Ŵerengani Agalatiya 6:3, 4.) Chifukwa wuli? Chifukwa chakwamba ntchakuti, asani tiwona kuti tichita vinthu umampha kuphara abali ŵidu, tingayamba kujikuzga. Chifukwa chinyaki ntchakuti, asani tiwona kuti abali ŵidu achita umampha kuphara isi, tingayamba kugongowa. Vifukwa vosi venivi, vamampha cha. (Aro. 12:3) Mzichi munyaki yo waja ku Greece zina laki Katerina, * wangukamba kuti: “Ndayanjanga kujiyeruzgiya ndi ŵanthu anyaki wo awonekanga kuti mbakutowa ukongwa, ŵe ndi malusu mu uteŵeti kweniso asuzgika cha kusaniya mabwezi. Venivi vachitiskanga kuti ndijiwonengi kuti nde wakumaliyapu.” Titenere kukumbuka kuti Yehova wakutiguziya kwaku iyu, chifukwa chakuti te akutowa cha, tikuziŵa kuŵereŵeta cha pamwenga te akutchuka, kweni chifukwa chakuti tikhumbisiska kumuyanja ndipuso kuvwiya Mwana waki.—Yoha. 6:44; 1 Akori. 1:26-31.

5. Kumbi mwasambiranji pa vo vinguchitikiya mubali Hyun?

⁵ Fumbu linyaki lo titenere kujifumba ndakuti: ‘Kumbi ndiziŵika kuti ndija mwachimangu ndi ŵanthu anyaki, pamwenga kanandi ndipindana ndi anyangu?’ Tiyeni tiwoni vo vinguchitikiya mubali munyaki zina laki Hyun, yo waja ku South Korea. Iyu wawonanga kuti ŵara anyaki ajiwonanga kuti mbapachanya kuluska iyu. Hyun wangukamba kuti: “Ndaŵawonanga mwambula kwenere abali ŵenaŵa ndipu kanandi ndasuskanga vo akambanga.” Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguchitika? Iyu wangukamba kuti: “Vo ndachitanga vinguchitiska kuti ŵanthu aleki kukoliyana mumpingu.” Mabwezi ngaki nganyaki ngaku Hyun ngangumuwovya kuti waziŵi suzgu lo wenga nalu. Iyu wangusintha nkharu yaki ndipu sonu wateŵete nge mura wamampha. Asani tawona kuti tayamba kwambisa mzimu wamaphara mumalu mwakuchiska chimangu, tikhumbika kuchitapu kanthu mwaliŵi.

6. Mwakukoliyana ndi Agalatiya 5:26, kumbi ndi mijalidu niyi yiheni yo yingayambisa mzimu wamaphara?

⁶ Ŵerengani Agalatiya 5:26. Kumbi ndi mijalidu niyi yiheni yo yingayambisa mzimu wamaphara? Jalidu lakwamba nkhujikuzga. Munthu wakujikuzga waŵanaŵaniya vaki pe. Jalidu linyaki liheni ndi Bina. Munthu yo we ndi bina wakhumbira vinthu va anyaki ndipu wakhumba so kuti viŵi vaki. Kukamba uneneska, bina ndi jalidu linyaki lakutinkhana. Mwaviyo, tingazomerezanga cha kuti tije ndi mijalidu yeniyi!

7. Kambani chakuyeruzgiyapu cho chilongo kuti jalidu lakujikuzga kweniso bina ndiheni.

⁷ Kujikuzga kweniso bina tingaviyeruzgiya ndi viswaswa vo vasere mumafuta ngakwendese ndegi. Ndegi yingasoka kweni viswaswa vingajala mapayipi ngamafuta. Injini yingazimwa ndegi yechendaboti ndipu venivi vingachitiska kuti ndegi yichiti ngozi. Mwakuyanana ŵaka, munthu munyaki wangateŵete Yehova kwa kanyengu kamanavi. Kweni asani wayamba jalidu lakujikuzga kweniso bina wangaparanyika. (Nthanthi 16:18) Iyu wangaleka kuteŵete Yehova ndipu wangajipweteka kweniso kupweteka anyaki. Kweni kumbi tingachita wuli kuti tileki kuja ndi jalidu lakujikuzga ndipuso bina?

8. Kumbi tingachita wuli kuti timalani ndi jalidu lakujikuzga?

⁸ Tingamalana ndi jalidu lakujikuzga asani tikumbuka mazu ngo wakutumika Paulo  wangukambiya ŵanthu a ku Filipi. Iyu wangukamba kuti: “Mungachitanga cha chinthu chechosi mwamaphara pamwenga mwakujikuzga, kweni mwakujiyuyuwa, muwonengi kuti anyinu atikuluskani.” (Afi. 2:3) Asani tiwona kuti anyidu atitiluska, tichitengi maphara cha ndi ŵanthu wo ŵe ndi malusu kuluska isi. Mumalu mwaki, tikondwengi chifukwa chakuti agwiriskiya ntchitu malusu ngawu pakuteŵete Yehova. Ndipu asani abali ndi azichi ŵenaŵa alondo ulongozgi waku Paulo, nawu awonengi mijalidu yamampha yo isi tenayu. Venivi vingachitiska kuti tosi tijengi mwachimangu kweniso mwakukoliyana mumpingu.

9. Kumbi tingachita wuli kuti tileki kuja ndi bina?

⁹ Tingaleka kuja ndi bina asani te akujiyuyuwa, kung’anamuwa kuti tiziŵa kuti pe vinthu vinyaki vo titondeka kufiska. Asani te akujiyuyuwa, tilongongi cha kuti tiziŵa ukongwa vinthu pamwenga te ndi lusu ukongwa kuluska munthu weyosi. Mumalu mwaki, tikhumbisiskengi kusambira ku ŵanthu anyaki wo aziŵa vinandi ukongwa kuluska isi. Tiyeruzgiyi kuti mubali munyaki wakamba umampha ukongwa nkhani mumpingu. Tingamufumba vo wachita pakunozgeke nkhani zaki. Asani mzichi munyaki wabika umampha ukongwa, tingamufumba vo tingachita kuti nasi tibikengi umampha. Ndipu asani Mkhristu wachinyamata vitimusuzga kusaniya mabwezi, wangafumba munthu munyaki yo wasuzgika cha kusaniya mabwezi. Asani tichitengi venivi, tiŵengevi bina ndipu nasi tingasazgiyaku malusu ngidu.

10. Kumbi Gidiyoni wangukumana ndi suzgu wuli?

¹⁰ Tiyeni tiwoni vo vinguchitika pakati paku Gidiyoni yo wenga wa mu fuku laku Manasi ndi ŵanthu anyaki a mu fuku laku Efurayemu. Yehova wanguwovya Gidiyoni ndi anthulumi ŵaki 300 kuti apundi nkhondu, vo vatingi vichitiskengi kuti ayambi kujikuzga. Anthulumi a mu fuku laku Efurayemu, angukumana ndi Gidiyoni kuti amulumbi cha, kweni kuti ayambani nayu. Viwoneka kuti kujikuzga kwawu kunguchitiska kuti akwiyi chifukwa Gidiyoni wanguŵadana cha pakwamba kuti akawovyani pakuchita nkhondu ndi arwani aku Chiuta. Yiwu akhumbanga ukongwa kuti ŵanthu atumbikengi fuku lawu ndipu anguluwa kuti chinthu  chakukhumbika ukongwa chenga chakuti Gidiyoni wawovyi kuti zina laku Yehova lithamikiki ndipuso kuvikiliya ŵanthu Ŵaki.—Ŵeru. 8:1.

11. Kumbi Gidiyoni wanguŵakambiyanji anthulumi a mu fuku laku Efurayemu?

¹¹ Mwakujiyuyuwa, Gidiyoni wangukambiya anthulumi a mu fuku laku Efurayemu kuti: “Ini ndachitanjipu kuyeruzgiya ndi vo yimwi mwachita?” Pavuli paki, wanguŵakambiya chakuyeruzgiyapu cho chilongo mo Yehova wanguŵatumbikiya. Pakumaliya paki, anthulumi ŵenaŵa “mitima yawu yinguzika.” (Ŵeru. 8:2, 3) Gidiyoni wangukhumbisiska kuja wakujiyuyuwa kuti ŵanthu aku Chiuta ayambi so kuja mwachimangu.

12. Kumbi tisambiranji pa chakuwoniyapu cha anthulumi a mu fuku laku Efurayemu kweniso Gidiyoni?

¹² Kumbi tisambiranji pa nkhani yeniyi? Chakuwoniyapu cha anthulumi a mu fuku laku Efurayemu, chititisambiza kuti tingaŵanaŵaniyanga ukongwa vakuti ŵanthu atumbikengi isi cha, kweni atumbikengi Yehova. Mitu ya mabanja kweniso ŵara, tingasambirapu kanthu kwaku Gidiyoni. Asani munthu munyaki waguŵa ndi vo isi tachita, titenere kuvwisa chifukwa cho munthu yo waguŵiya. Kweniso tingamuwonga munthu mwenuyu chifukwa cha vinthu vamampha vo wachita. Kweni kuti tichiti venivi, tikhumbika kujiyuyuwa, ukongwa asani viwoneke limu kuti munthu yo wananga nadi. Kweni chimangu ntchakukhumbika ukongwa kuluska kulongo kuti isi te ambula kunanga.

13. Kumbi Hana wangukumana ndi suzgu wuli, nanga wangumalana nalu wuli?

¹³ Ŵanaŵaniyani so chakuwoniyapu chaku Hana. Iyu wangutorana ndi Mlevi munyaki zina laki Elikana yo wamuyanjanga ukongwa. Kweni Elikana wenga so ndi munthukazi munyaki zina laki Penina. Elikana wamuyanjanga ukongwa Hana kuluska mo wamuyanjiyanga Penina. Chinanga kuti venga viyo, “Penina wenga ndi ŵana, kweni Hana wengavi ŵana.” Chifukwa cha venivi, Penina wamunyozanga Hana “nyengu zosi kuti wamukwiyisi.” Kumbi Hana wavwanga wuli ndi venivi? Iyu wanguguŵa ukongwa! “Mwakuti waliyanga ndipu watondekanga kurya.” (1 Samu. 1:2, 6, 7) Kweni palivi peposi mu Bayibolu po palongo kuti Hana wangumuweze Penina mu nthowa yinyaki yeyosi. Mumalu mwaki, iyu wangukhutuliya Yehova vosi vo venga mumtima mwaki ndipu wagomezganga kuti Yehova wanozgengi vinthu pa nyengu yaki. Kumbi Penina wanguleka kumunyoza Hana? Bayibolu likambapu chechosi cha. Kweni vo tiziŵa vakuti Hana wanguja so ndi chimangu chamumtima. “Ndipu chisku chaki chingujapu so chachitima cha.”—1 Samu. 1:10, 18.

14. Kumbi tisambiranji pa chakuwoniyapu chaku Hana?

¹⁴ Kumbi tingasambiranji pa chakuwoniyapu chaku Hana? Asani munthu munyaki wayamba kuchita namwi vinthu mwamaphara, mukumbukengi kuti mukhumbika cha kumulongo kuti yimwi mwe amampha kuluska iyu. Mungazomerezanga cha kuti muchiti nayu vinthu  mwamaphara. Mumalu mwakuweze chiheni pa chiheni, muyesesengi kuja nayu pachimangu. (Aro. 12:17-21) Chinanga kuti iyu wangasintha cha, kweni mungaja mbwenu ndi chimangu chamumtima.

15. Kumbi Apolo ndi Paulo ayanananga wuli?

¹⁵ Pakumaliya, tiyeni tiwoni vo tingasambira pa chakuwoniyapu cha wakusambira Apolo kweniso wakutumika Paulo. Wosi ŵaŵi angaziŵanga umampha ukongwa Malemba. Wosi ŵaŵi ŵanthu aŵaziŵanga umampha kweniso ŵenga asambizi amampha ukongwa. Ndipuso wosi ŵaŵi anguwovya ŵanthu anandi kuti aje akusambira. Kweni yiwu achitiyananga sanji cha.

16. Kumbi Apolo wenga munthu wamtundu wuli?

¹⁶ Apolo wenga “wa ku Alekizandiriya” ngo pa nyengu iyi ngenga malu ngakutchuka ndipu ŵanthu alutanga kwenuku kuchisambira sukulu. Iyu wenga munthu wakuziŵa kuŵereŵeta ndipu “wangaziŵanga umampha ukongwa Malemba.” (Machi. 18:24) Pa nyengu yo Apolo wenga ku Korinto, abali anyaki mumpingu angulongo kuti amuyanjanga ukongwa kuluska mo ayanjiyanga abali anyaki, kusazgapu Paulo. (1 Akori. 1:12, 13) Kumbi Apolo ndiyu wanguchitiska kuti abali ŵenaŵa agaŵikani? Iyu wakuchitapu cha venivi. Mwakuti pati pajumpha nyengu, kutuliya po Apolo wangutuliyaku ku Korinto, Paulo wangumuchiska kuti waweriyeku so. (1 Akori. 16:12) Paulo watingi wachitengi cha venivi asani wanguziŵa kuti Apolo wachitiskanga kuti abali ndi azichi agaŵikanengi mumpingu. Viwoneke limu kuti Apolo wagwiriskiyanga ntchitu umampha malusu ngo wenga nangu mwakupharazga uthenga wamampha kweniso kuchiska abali. Tingasimikiza so kuti Apolo wenga munthu wakujiyuyuwa. Mwakuyeruzgiyapu, palivi peposi mu Bayibolu po palongo kuti Apolo wanguguŵa Akula ndi Purisila ŵati ‘amukonkhoske mwauneneska nthowa yaku Chiuta.’—Machi. 18:24-28.

17. Kumbi Paulo wanguwovya wuli kuti paje chimangu?

 ¹⁷ Wakutumika Paulo, waziŵanga ntchitu yamampha yo Apolo wagwiranga. Kweni Paulo wamuchitiyanga sanji cha Apolo. Asani tiŵerenga ulongozgi wo Paulo wangulembe Akhristu a ku Korinto, tiwona kuti iyu wenga wakujiyuyuwa kweniso wenga wakoloŵa. Mumalu mwakujithamika ndi vo ŵanthu akambanga kuti “ini nde waku Paulo,” iyu wangulongo kuti ŵanthu atenere kuthamika Yehova Chiuta kweniso Yesu Khristu.—1 Akori. 3:3-6.

18. Mwakukoliyana ndi 1 Akorinto 4:6, 7, kumbi tisambiranji pa chakuwoniyapu chaku Apolo ndi Paulo?

¹⁸ Kumbi tisambiranji kwaku Apolo kweniso Paulo? Tingateŵete Yehova mwaphamphu kweniso tingawovya ŵanthu anandi kuti aluti panthazi mwauzimu mpaka kubatizika. Kweni titenere kuziŵa kuti tifiska kuchita venivi chifukwa chakuti Yehova watitiwovya. Tisambirapu so kuti asani te ndi maudindu nganandi mumpingu, tingachita vinandi kuti tiwovyi kuti mumpingu muje chimangu. Tiwonga ukongwa kuwona kuti abali audindu atovya kuti mumpingu mujengi chimangu kweniso kuti ŵanthu ajengi akukoliyana. Achita venivi asani ulongozgi wosi wo apereka utuliya mu Bayibolu. Yiwu atijiwona kuti mbapachanya cha kweni atovya abali ndi azichi wosi mumpingu kuti avwiyengi Khristu Yesu kweniso kulondo chakuwoniyapu chaki.—Ŵerengani 1 Akorinto 4:6, 7.

19. Kumbi weyosi waku isi wakhumbika kuchitanji? (Wonani so bokosi la mutu wakuti “ Tingayambisanga Maphara Cha.”)

¹⁹ Tosi Chiuta wakutipaska malusu ngakuchitiya vinthu. Tingagwiriskiya ntchitu mphasu zo tenazu “pakuteŵetiyana.” (1 Petu. 4:10) Tingajivwa kuti vo tichita mumpingu vimana. Kweni vimanavi vo tichita pakovya kuti mpingu ukoliyanengi, tingaviyeruzgiya ndi uzu wakusone wo ulumikiza laya pamoza. Mphanyi tingufwiyapu kuti tileki mzimu wamaphara. Mwaviyo, tiyeni tiyesesi kovya kuti mumpingu mujengi chimangu kweniso kuti tikoliyanengi.—Aefe. 4:3.