1. Zvini zvi nga humelelako loku a vanhu va palisana?

KA TIKO legi, a vanhu vo tala va maha zvontlhe va zvi kotako kasi ku pala van’wani, ne a va na mhaka ni kutizwa ka van’wani. Hi cikombiso, a muxavisi wo kari a nga maha zvilo zvi nga vhuniko na a zama ku humelela a pala van’wani. Lomu ka tijogo, a mubeli wo kari a nga bayisa mun’wani na a zama ku ganya. A cigondzani ci lavako ku nghena ka Univhersidhadhe ya nduma, ci nga kabhulara ka izami kasi ci nga xumbari. Kota maKristu, ha zvi tiva ku zvontlhe lezvo zvi bihile, “mitiro ya nyama”. (Gal. 5:19-21) Hambulezvo, a ku zvi nga koteka ku a nandza go kari ga Jehovha gi kuca mapalisana lomu bandleni ne na gi nga zvi tivi? Leco ciwutiso ca lisima nguvhu hakuva a moya wa mapalisana wu nga maha ku a vamakabye laha bandleni va nga zwanani.

2. Zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima leyi?

² Ka ndzima leyi, hi ta bhula hi matshamela ya hava ma nga mahako ku hi zama ku pala vamakabye va hina. Hi ta tlhela hi bhula hi cikombiso ca malandza ya Jehovha ma kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya, lawa ma nga kala kuva ni moya wa mapalisana. A ku sangula, a hi woneni a ku cini ci nga mahako ku hi maha zvilo zvo kari.

3. Zviwutiso muni hi faneleko ku ti maha?

³ Zvi nene a kuta na hi hlola ku cini ci hi kucako ku maha zvilo zvo kari. Hi nga ti wutisa lezvi: ‘Loku ndzi ti fananisa ni van’wani  ndzi guma ndzi wona ku ndza va pala, hi kona ndzi ti zwako na ndzi hi wa lisima ke? Ndzi tira yi nga chayi laha bandleni hi ku fela ku pala vontlhe kutani hi ku fela ku pala makabye wo kari? Ndzi maha zvontlhe ndzi zvi kotako hi ku fela ku tsakisa Jehovha?’ Hikuyini hi faneleko ku ti maha zviwutiso lezvi? Wona lezvi a mhaka ya Nungungulu yi wulako.

4. Kota lezvi zvi wuliwako ka Va Le Galatiya 6:3, 4, hikuyini hi nga faneliko ku ti fananisa ni van’wani?

⁴ A Bhibhiliya gi hi laya ku hi nga ti fananisi ni van’wani. (Lera Va Le Galatiya 6:3, 4.) Hikuyini hi nga faneleko ku ti fananisi ni van’wani? A cin’we ca zvigelo hi ku loku hi alakanya ku ha va pala vamakabye va hina, hi nga tshuka hi sangula kuva ni matshandza. Kanilezvi, loku hi wona ku va hi pala, hi tolovela ku mbhela ntamu. Kani hi wona ku ha va pala, kani hi wona ku va hi pala, zvontlhe a hi zvi nene. (Rom. 12:3) A makabye wo kari wa ku hi Katarina * a tshamako le Grécia, i wula lezvi: “A kale ndzi wa ti fananisa ni lava ndzi nga va wona na va sasekile, ni lava zvi nga va fambela khwatsi kuchumayeleni, ni lava zvi nga va fambela khwatsi laha ko chata wunghana. Lezvo zvi wa maha ku ndzi ti wona na ndzi nga vhuni nchumu.” Hi fanele ku alakanya lezvaku Jehovha i hi kokile hi ku hi ti yimisele ku mu randza ni ku ingisa N’wana wakwe. A nga hi kokangi hi ku saseka, hi ku wulawula khwatsi, kutani hi ku ha randziwa hi votala. — Joh. 6:44; 1 Kor. 1:26-31.

5. U gondza yini ka cikombiso ca makabye wa ku hi Hyun?

⁵ A ciwutiso cin’wani hi nga ti mahako hi leci: ‘A vamakabye va ndzi tiva kota munhu wo randza kurula, kutani ndzi tolovela ku phikizana ni van’wani?’ Wona lezvi zvi nga humelela dhota ga le Coreia do Sul ga ku hi Hyun. Ka cikhati co kari, i wa ti byela ku a vokari lava vonawu va nga hi ni wutihlamuleli lomu bandleni va wa maha zvilo na va zama ku pala yena. I wula lezvi: “Ndzi wa solasola vamakabye lavo ndzi tlhela ndzi tolovela ku nga nyimi navo loku va wula nchumu.” Zvini zvi nga humelela? I ti wulela lisine aku: “A moya lowo ndzi nga hi nawo wu mahile ku a bandla gi nga zwanani.” A vanghana vo kari va Hyun va mu vhunile ku zwisisa ku i na ni cikarato leco. I no cica lezvi zvi nga laveka; zvezvi i dhota ga gi nene nguvhu. Loku hi pola lezvaku hi na ni moya wa mapalisana niku a hi randzi ku vhuvhumisa kurula, hi fanele ku tekela kulwa kasi hi cica.

6. Hi kuya hi Va Le Galatiya 5:26, matshamela muni yo biha ma mahako ku a munhu ava ni moya wa mapalisana?

⁶ Lera Va Le Galatiya 5:26. Matshamela muni yo biha ma nga mahako ku a munhu ava ni moya wa mapalisana? A gin’we ga wona matshandza. A munhu wa matshandza i randza ku ti kokela ga yena niku a nga na mhaka ni kutshamiseka ka van’wani. A tshamela gin’wani ga hava matshoho. A munhu wa matshoho a nga gumelwi laha ka ku lava lezvi zvi nga ni mun’wani; kanilezvi i lava ni ku a zvi luza. Hi lisine, loyi a nga ni matshoho hi wokari wa mu zonda, a nga mu randzi. Hikwalaho, i chukwana hi ti wonela nguvhu kasi hi ngavi ni matshamela lawo yo biha.

7. Mufananiso muni wu kombako ku a kuva ni matshandza ni matshoho a hi zvi nene?

⁷ A matshamela lawa ya hava, a matshandza ni matshoho, ma nga fana ni chaka gi nghenileko lomu ka mafura ya avhiyawu. A avhiyawu lowo wu nga zvi kota ku suka wuya hehla, kanilezvi a chaka lego gi nga guma gi vhala lomu a mafura ma fambako hi kona, a avhiyawu wu nga havi ni ntamu, wu guma wuwa. A munhu wa matshandza ni matshoho yenawu a nga  tirela Jehovha hi cikhati co kari, kanilezvi i ta guma awa. (Mav. 16:18) I tawa a tsika ku tirela Jehovha, a xaniseka yena a tlhela a xanisa van’wani. Makunu, hi nga maha yini kasi hi ngavi ni matshandza ni matshoho.

8. Hi yihi ndlela ya kulwa ni matshandza?

⁸ Hi ngalwa ni matshandza hi ku tirisa wusungukati ga mupostoli Pawule ka va le Filipi, gaku: “Mu nga mahi nchumu hi kubangana kutani hi matshandza, kanilezvi a mun’we ni mun’wani i wa ti koramise a wona mun’wani kota wa chukwana ku hundza yena.” (Filp. 2:3) Loku hi wona van’wani na va hi va chukwana ku hundza hina, hi nga ta palisana navo ne ku ti fananisa ni lava kuzvilava va nga ni wutivi ni wutlhari a ku hundza hina. Kanilezvi, hi ta tsaka hi wutlhari gabye. Hi ta tsaka nguvhu kambe loku va tirisa wutlhari lego kasi ku dhumisa Jehovha ntirweni wakwe. Loku vonawu a vamakabye va hina lava va nga ni wutlhari va tirisa wusungukati ga Pawule, va ta zvi kota ku wona matshamela ya ma nene lawa hinawu hi nga nawo. Hontlheni hi ta maha ku kuva ni kurula laha bandleni.

9. Hi nga maha yini kasi hi ngavi ni matshoho hi vamakabye va hina?

⁹ Hi ngalwa ni moya wa matshoho hi vamakabye va hina hi ku ti karatela ku tiva kugumelwa ka hina. Loku hi tiva kugumelwa ka hina, hi nga ta zama ku maha zvilo kasi ku komba van’wani lezvaku ha va pala. Kanilezvi, hi ta ti karatela ku gondza ka lava va nga ni wutlhari ku hundza hina. Hi cikombiso, loku a makabye wo kari laha bandleni a veka tikanelo ta ti nene, hi nga mu wutisa lezvi a longiselisako zvona tikanelo takwe. Loku a makabye wo kari wa cisati a zvi tiva khwatsi ku bhika, hi nga mu kombela mawonela kasi hi chukwatisa a mabhikela ya hina. Loku a muswa wo kari laha bandleni zvi mu karatela ku chata wunghana, a nga kombela wusungukati ka wokari zvi mu olovelako ku chata wunghana. Loku hi maha lezvo, hi ta chukwatisa wutlhari ga hina hi tlhela hi ngavi ni matshoho.

10. Cikarato muni a nga kumana naco Gidheyoni?

¹⁰ Ka khati go kari, ku no vhuka zunga cikari  ka Gidheyoni, wa lixaka la ka Manasa, ni vavanuna va ka Efrayime. Gidheyoni ni masochwa yakwe ya 300 va hlulile yimpi ya hombe nguvhu hi ku vhuniwa hi Jehovha, lezvi zvi nga wa ta maha ku vava ni matshandza ya hombe nguvhu. A vavanuna va ka Efrayime va no yela Gidheyoni. Va wa nga yeli ku ya mu dzundza; kanilezvi va wa yela ku ya mu holovisa. Zvi wonekisa ku lezvi Gidheyoni a nga kala ku va ramba kusanguleni va yalwa ni valala va Nungungulu va swirekile hi kota ya matshandza. Va wa bayisekela ku a lixaka labye liva ni wudzundzo laha ka kuza va rivala lezvi zvi nga zva lisima nguvhu — ku nga ku vhikela vanhu va Jehovha ni ku dzundza vito Gakwe. A vavanuna va ka Efrayime a va zvi wonangi ku hi zvezvo a nga maha Gidheyoni. — Vala. 8:1.

11. Zvini lezvi Gidheyoni a nga hlamula vavanuna va ka Efrayime?

¹¹ Gidheyoni i no ti koramisa a byela vavanuna va ka Efrayime, aku: ‘Cini ndzi mahileko co ringana na n’wina ke?’ I no guma a va byela zvilo zvo kongoma zvi kombako lezvi Jehovha a nga va katekisisa zvona. Lezvo zvi mahile ku a va ka Efrayime va “bohla zanga yabye”. (Vala. 8:2, 3) Gidheyoni i no ti koramisa kasi kuva ni kurula cikari ka vanhu va Nungungulu.

12. Hi gondza yini ka cikombiso ca va ka Efrayime ni ca Gidheyoni?

¹² Hi gondza yini ka matimu lawa? Ka cikombiso ca va ka Efrayime, hi gondza lezvaku a hi faneli ku karatekela ku hina hi kuma wudzundzo, kanilezvi hi fanele ku karatekela a ku ku dzundziwa Jehovha. Kota tihloko ta mingango kutani madhota, hi nga gondza cokari ka Gidheyoni. Loku a wokari a swireka hi zvokari hi nga maha, hi fanele ku zama ku wona zvilo hi mawonela yakwe. Hi nga tlhela hi mu dzundza hi zvokari a nga maha khwatsi. Lezvo zvi ta lava ku hi ti koramisa, nguvhunguvhu loku ku hi ku lezvi a zvi wulako a hi zvona. Zva lisima nguvhu a ku hiva ni kurula ni vamakabye va hina a ku hundza ku kuma razawu.

13. Cikarato muni a nga hi naco Hana? I ci hlulisile kuyini?

¹³ Ehleketa hi cikombiso ca Hana kambe. Hana i wa chadhile ni muLevhi wa ku hi Elkana, a nga mu randza nguvhu. Kanilezvi, i wa hi ni sati mun’wani, wa ku hi Penina. Elkana i wa mu randza nguvhu Hana a ku hundza lezvi a nga mu randzisa zvona Penina. Hambulezvo, ‘Penina i wa hi ni vana; kanilezvi Hana i wa nga hi na n’wana’. Lezvo zvi wa maha ku Penina a chepeta Hana na a fela “ku mu zwisa kubayisa.” Zvini a nga maha Hana? I no bayiseka nguvhu laha ka kuza ‘a ngagi ni zvakuga’. (1 Sam. 1:2, 6, 7) Hambulezvo, lomu ka Bhibhiliya a ci kona ci kombako ku Hana i zamile ku ti photela hi ndlela yo kari. I no ti chululelana mbilu yakwe ka Jehovha a tlhela a tsumba ku i wa ta lulamisa cikarato leco. A ku Penina i cicile mawonela yakwe hi Hana? A Bhibhiliya a gi wuli nchumu hi mhaka leyi. Leci hi ci tivako ku  Hana i kumile kurula. ‘A nghohe yakwe yi nga ha tsan’wi.’ — 1 Sam. 1:10, 18.

14. Hi gondza yini ka cikombiso ca Hana?

¹⁴ Zvini hi nga gondzako ka cikombiso ca Hana? Loku a wokari a zama ku palisana na wena, alakanya lezvaku zvi le mandleni ya wena a ku u ta maha yini. U ngazi u vhumela ku palisana naye. Wutshan’wini ga ku tlhelisela kubiha hi kubiha, zama ku hanya hi kurula ni makabye loye. (Rom. 12:17-21) Ni loku yena a nga zvi lavi, wena u tava ni kurula.

15. Apolosi na Pawule va wa fana hi yini?

¹⁵ Hi kugumesa, wona lezvi hi nga gondzako ka mupizani Apolosi na mupostoli Pawule. A vavanuna lava va vambiri va wa yi tiva khwatsi Mitsalo. Va wa gondzisa khwatsi va tlhela va tiviwa nguvhu. Vontlhe va wa chumayele va maha vapizani vo tala. Kanilezvi, ne mun’we wabye a nga zama ku palisana ni mun’wani.

16. Apolosi i wa hi munhu wa tshamela muni?

¹⁶ Apolosi i wa hi wa le “Alekzandriya”, gi nga hi wutshamu ga nduma cikhatini leco, lomu a vanhu vo tala va nga randza kuya gondza kona. Zvi wonekisa ku i wa hi mukaneli wa mu nene nguvhu a tlhela a “yi tiva khwatsi Mitsalo”. (Miti. 18:24) A cikhati leci Apolosi a nga tira le Korinte, a vamakabye vokari lomu bandleni va no komba kubaseni lezvaku va wa randza yena a ku hundza vamakabye van’wani, a ku patsa na Pawule. (1 Kor. 1:12, 13) Ku ngava lezvaku Apolosi i vhuvhumisile moya lowo wu mahako ku a bandla gi avana? A hi zva ku mahiwa hi Apolosi lezvo! Hi lisine, loku ku hundzile cikhati co kari Apolosi na a sukile le Korinte, Pawule i no mu kuca ku a tlhela. (1 Kor. 16:12) Na a nga tshukangi a zvi maha lezvo Pawule loku i wa no zvi wonisa ku Apolosi wa avanyisa bandla. Zvi te dlunya ku Apolosi i gi  tirisile khwatsi a wutlhari gakwe — a gi tirisela ku kanela mahungu ya ma nene ni ku tiyisa vamakabye. Hi nga tiyiseka ku Apolosi i wa hi munhu wo ti koramisa kambe. Hi cikombiso, lomu ka Bhibhiliya a ci kona ci kombako ku i khunguvanyekile a cikhati leci Akwila na Prisila va nga “mu tlhamusela khwatsi a ndlela ya Nungungulu”. — Miti. 18:24-28.

17. Pawule i vhuvhumisile kurula hi ndlela muni?

¹⁷ Pawule i wa wu tiva khwatsi a ntiro wa wu nene lowu wu nga mahilwe hi Apolosi. Kanilezvi, i wa nga karateki a alakanya ku va ta zvi wonisa ku i wa paliwa hi Apolosi. Ka wusungukati legi Pawule a nga nyika vamakabye va bandla ga le Korinte, zvi woneka khwatsi ku i wa hi munhu wo ti koramisa, wo tiva kugumelwa kakwe, ni wo olova. Wutshan’wini ga ku tlhomiwa tipapa hi lava va nga kari vaku “mina ndzi wa Pawule”, i no yisa wudzundzo gontlhe ka Jehovha Nungungulu na Jesu Kristu. — 1 Kor. 3:3-6.

18. Hi kuya hi 1 Va Le Korinte 4:6, 7, hi gondza yini ka cikombiso ca Apolosi na Pawule?

¹⁸ Hi gondza yini ka cikombiso ca Apolosi na Pawule? Zva koteka ku na hi tira yi nga chayi ntirweni wa Jehovha, niku zva koteka ku na hi gondzisile votala kala kuza va bhabhatiswa. Kanilezvi, ha zvi zwisisa ku ni cihi ci nga hi fambela khwatsi, hi no vhuniwa hi Jehovha. A cin’wani hi ci gondzako ka cikombiso ca Apolosi na Pawule hi leci: Loku hi hi ni wutihlamuleli ga hombe lomu bandleni, hi ni ndzhwalo wa hombe wa ku vhuvhumisa kurula. Lisine futsi, ha bonga nguvhu loku a madhota ni malandza ma hi vhuna ku hanya hi kurula hi tlhela hi zwanana laha bandleni hi ku hi nyika wusungukati gi seketelwako lomu ka Mhaka ya Nungungulu ni ku yisa kupima ka Kristu Jesu, na ku nga hi ka vona venyi!— Lera 1 Va Le Korinte 4:6, 7.

19. Zvini lezvi a mun’we ni mun’wani wa hina a nga mahako? (Wona ni kwadru: “ Ti wonele ku vhuxa mapalisana cikari ka vamakabye.”)

¹⁹ Mun’we ni mun’wani wa hina i na ni wutlhari go kari a nyikilweko hi Nungungulu. Hi nga tirisa wutlhari lego “kasi ku tirela van’wani”. (1 Ped. 4:10) Hambulezvo, hi nga tshuka hi ti zwisa ku lezvi hi mahako ne a zvi vhuni nchumu. Kanilezvi, a zvilo zva zvitsongwani lezvi u zvi mahako kasi laha bandleni kuva ni kurula zvi fana ni lihindza li rungileko a nguwo yo saseka yi tiya. Ngha hontlheni hi ti karatela ku susa ni yihi ndzhohwana ya moya wa mapalisana. A hi maheni zvontlhe hi zvi kotako kasi ku a bandla gi hanya hi kurula gi tlhela gi zwanana. — Efe. 4:3.