1. Die yen sa phia siẹrẹ a da vwẹ oma vwanvwe ohwohwo?

NONẸNA, ihwo buebun guọnọ dje nẹ ayen me yovwin, ayen roro kpahen oborẹ ọnana che djobọte ihwo efa wa-an. Kerẹ udje, ọneki se ru obo re cha nẹrhẹ akpọ bẹn ihwo efa, takpe nẹ eki rọyen sa yan obaro. Ohwo rọ fa ibọrọ sa wan ohwo ọvo oma vwẹ ẹbẹre ochekọ na, rere ẹbẹre rayen se vwo phikparobọ. Ọmọ rẹ isikuru se ru ẹspo ọke ro de siẹ ọdavwini rọ cha vwọ ro isikuru rode. Kerẹ idibo ri Jihova, avwanre riẹnre nẹ enana ejobi chọre, ayen hẹ usun rẹ iruo rẹ “ugboma na.” (Gal. 5:19-21) Kẹ, iniọvo evo je herọ ri titi uruemu ra vwọ vwẹ oma vwanvwe ihwo efa vwọrẹ jẹriẹn? Onọ yena ghanre mamọ, kidie omaẹvwanvwọn se djobọte oyerinkugbe rọhẹ ukoko na.

2. Die yen a cha ta ota kpahen vwẹ uyono nana?

² Vwẹ uyono nana, a cha ta ota kpahen erharhe iruemu evo re sa nẹrhẹ a vwẹ oma vwanvwe iniọvo rẹ avwanre. A je cha mrẹ udje rẹ eya vẹ eshare ri fuevun vwẹ Baibol na, re sen oka uruemu tiọyena. Ẹsosuọ, e jẹ a ta ota kpahen ọdavwẹ rẹ avwanre.

3. Enọ vọ yen ofori nẹ a nọ oma rẹ ohwo?

³ Ofori nẹ a rha fuẹrẹn ọdavwẹ rẹ avwanre nẹ ọke ra ruọke. A sa nọ oma rẹ avwanre: ‘Mi no nẹ mi yovwin nọ ihwo efa tavwen oma ke vwerhen ovwẹ? Me wian gangan vwẹvunrẹ ukoko na rere me sa vwọ dia ohwo rọ ma riẹn kemu kemu ruẹ, yẹrẹ rere mi se vwo yovwin nọ oniọvo ọvo? Gbanẹ me davwẹngba mẹ eje rere oma sa vwọ  vwerhen Jihova?’ Diesorọ o vwo fo nẹ a nọ enọ nana? Ni oborẹ Baibol na tare.

4. Kirobo re djere vwẹ Galesha 6:3, 4, diesorọ o vwo fo nẹ a kẹnoma kẹ uruemu ra vwọ vwẹ oma vwanvwe ihwo?

⁴ Baibol na vuẹ avwanre nẹ a kẹnoma kẹ uruemu ra vwọ vwẹ oma vwanvwe ihwo efa. (Se Galesha 6:3, 4.) Diesorọ? Kidie avwanre de roro nẹ avwanre yovwin nọ oniọvo ọvo, ọyena sa nẹrhẹ a kparoma. Vwọba, ofu se dje avwanre siẹrẹ a da vwẹ oma vwọ vwanvwe ihwo efa. Kọyen iroro tiọyena shephiyọ kakaka-a. (Rom 12:3) Oniọvo aye ọvo re se Katerina, * rọ dia Greece da ta: “Dẹvure, me vwẹ oma vwọ vwanvwe ihwo ri vwo erhuvwu vrẹ vwẹ, e re tọn ona rẹ aghwoghwo nọ vwẹ, kugbe ihwo ri fobọ vwo igbeyan. Ukuotọ rọyen, ki mi nẹ oma mẹ kueku.” Ofori nẹ avwanre karophiyọ nẹ Jihova si avwanre te oma, ọ dia fikirẹ erhuvwu rẹ avwanre vwori, kidie nẹ avwanre riẹn ota ta, yẹrẹ fikirẹ oborẹ avwanre titi te-e, ẹkẹvuọvo o ru ọtiọyen kidie nẹ avwanre vwo owenvwe re vwo dje ẹguọnọ kẹ, ji nyupho rẹ ọmọ rọyen.—Jọn 6:44; 1 Kọr. 1:26-31.

5. Die yen ikuegbe rẹ oniọvo Hyun yono uwe?

⁵ Onọ ọfa ra je sa nọ oma rẹ avwanre yen, ‘A riẹn vwẹ phiyọ ohwo rẹ ufuoma, gbanẹ ọke eje yen mi vwo nene ihwo ghwọ?’ Vwo oniso rẹ obo re phia kẹ oniọvo ọshare ọvo re se Hyun, rọ dia South korea. O vwo ọke ọvo ro vwo roro nẹ iniọvo ri vwo uphẹn rẹ ẹga vwẹ ukoko na, no nẹ ayen yovwin nọ ọyen. Ọ da ta: “Ki mi gbugbon rẹ iniọvo na, me je fobọ rhọnvwa phiyọ eta raye-en.” Die kọyen nẹ obuko rọyen rhe? Ọ da ta: “Uruemu mẹ de rhi phi ohra phiyọ ukoko na.” Igbeyan rọyen evo da chọn uko vwọ mrẹ ebẹnbẹn rọyen vughe. Hyun de ji ru ewene; enẹna ọ ga sasasa kerẹ ọkpako ukoko. Ofori nẹ avwanre ru ewene kpakpata siẹrẹ e de noso nẹ avwanre vwo uruemu ra vwọ vwẹ oma vwanvwe ihwo efa ukperẹ e vwo toroba ufuoma.

6. Vwo nene obo rehẹ Galesha 5:26, erharhe iruemu vọ yen sa nẹrhẹ a vwẹ oma vwọ vwanvwe ihwo efa?

⁶ Se Galesha 5:26. Erharhe iruemu vọ yen sa nẹrhẹ a vwẹ oma vwọ vwanvwe ihwo efa? Ọvo rọyen yen uruemu rẹ oma mẹ te kẹ vwẹ. Ohwo ro vwo uruemu tiọyen kparoma, ọ je davwerhọ rẹ ihwo efa-a. Uruemu ọbrabra ọfa yen omaẹriọ. Ohwo rọ rioma vwo urhurusivwe kpahen oborẹ ohwo ọfa vwori, ọ guọnọ reyọ mie. Ọtiọyena, a sa tanẹ ohwo rọ rioma kpahen ohwo ọfa, vwo utuoma kpahen ohwo na. Ofori nẹ avwanre kẹnoma kẹ iruemu ebrabra tiọyena!

7. Dje udje rẹ oborẹ uruemu rẹ oma mẹ te kẹ vwẹ kugbe omaẹriọ sa so?

⁷ A sa vwẹ uruemu rẹ oma mẹ te kẹ vwẹ kugbe omaẹriọ vwo dje inuhu rehẹ evunrẹ ipẹtro re ku phiyọ aropleni. Aropleni na sa rhan, jẹ ukuotọ rọyen, inuhu na mi rhi din asan rẹ ipẹtro na wan, ọ me nẹrhẹ ijini na fun, aropleni na mi rhi she. Vwẹ idjerhe vuọvo na, ohwo sa ga Jihova vwẹ uvwre rẹ ọke evo. Ẹkẹvuọvo, o che she, ọ da dianẹ uruemu rẹ oma mẹ te kẹ vwẹ vẹ omaẹriọ yen muo vwo ruẹ obo ro ruẹ. (Isẹ 16:18) Ọ cha dobọ rẹ ẹga ri Jihova ji, ọ me so omaẹwan kẹ oma rọyen vẹ ihwo efa. Mavọ yen avwanre sa vwọ kẹnoma kẹ uruemu rẹ oma mẹ te kẹ vwẹ kugbe omaẹriọ?

8. Mavọ yen a sa vwọ họnre vwọso uruemu rẹ oma mẹ te kẹ vwẹ?

 ⁸ A sa họnre vwọso uruemu rẹ oma mẹ te kẹ vwẹ siẹrẹ e de nene uchebro rẹ Pọl vwọ kẹ iniọvo rehẹ Filipae: “Wa vwẹ urhuru vẹ ophiẹvwe ruẹ emu ọvuọvo-o, ẹkẹvuọvo vwẹ oma evwokpotọ kere phihọ nẹ ihwo efa yovwi nọ ovwan.” (Fil. 2:3) Avwanre de no nẹ ihwo efa yovwin nọ avwanre, a rha cha vwẹ oma vwọ vwanvwe ihwo re tẹn ona vrẹ avwanre-e. Ukperẹ ọtiọyen, e che nene ayen ghọghọ. Ma rho siẹrẹ ayen da vwẹ ona rayen vwo jiri Jihova. Vwọba, siẹrẹ iniọvo rẹ avwanre re tẹn ona de nene uchebro ri Pọl, kẹ ayen sa tẹnrovi omamọ iruẹmu ri rhe avwanre. Ọtiọyena, avwanre eje ki se toroba ufuoma vẹ oyenrikugbe rọhẹ ukoko na.

9. Mavọ yen a sa vwọ kẹnoma kẹ omaẹriọ?

⁹ A sa kẹnoma kẹ omaẹriọ siẹrẹ avwanre da mrẹvughe nẹ avwanre ọvo cha sa tẹn ona rẹ erọnvwọn eje-e. Avwanre da riẹn asan rẹ ẹgba rẹ avwanre teri, a rha cha davwẹngba vwo djephia nẹ avwanre muwan yẹrẹ tẹn ona vwọ vrẹ kohwo kohwo-o. Ukperẹ ọtiọyen, avwanre cha guọnọ idjerhe re se vwo yono mie ihwo re tẹn ona vrẹ avwanre. Kerẹ udje, vwẹro roro nẹ oniọvo ọshare ọvo vwẹ ukoko rẹ wọ hepha nabọ tẹn ona rẹ obo ra ta ota rotu. Wọ sa nọ kpahen obo ro muegbe rẹ eta rọyen wan. Oniọvo aye ọvo da tẹn ona rẹ emu echere, wọ sa nokpẹn rẹ iroroẹjẹ mie, rere emu wẹn sa vwọ vwerhen vrẹ obo ri jovwo. Eghene ọvo vwevunrẹ ukoko na da mrẹ bẹnbẹn ro se vwo vwo igbeyan, ọ sa nokpẹn rẹ ukẹcha mie oniọvo rọ tẹn ona rẹ obo ra vwẹ ugbeyan muẹ ihwo. E de ru enana, ka sa kẹnoma kẹ omaẹriọ, e mi ji ru ona rẹ avwanre yovwinphiyọ.

10. Ebẹnbẹn vọ yen Gidiọn hirharoku?

¹⁰ Roro kpahen obo re phiare vwẹ uvwre ri Gidiọn ro nẹ uvwiẹ ri Manase rhe, kugbe eshare rẹ Ifrem. Jihova nẹrhẹ Gidiọn vẹ eshare 300 rọyen phikparobọ  vwẹ idjerhe rẹ igbevwunu rọ sa nẹrhẹ ayen kparoma jovwo. Eshare rẹ Ifrem de bru Gidiọn ra, re nene kunu, ukperẹ ayen vwo jiro. Ayen muophu kidie Gidiọn se ayen boma ọke rẹsosuọ ra họnre ivwighrẹn rẹ Ọghẹnẹ-ẹ. Kidie nẹ ayen tẹnrovi ọghọ rẹ uvwiẹ rayen gan nọ, ayen rhe se noso nẹ —Gidiọn brọghọ phiyọ odẹ ri Jihova je chochọn rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ-ẹ.—Iguẹ. 8:1

11. Die yen Gidiọn ta kẹ eshare rẹ Ifrem?

¹¹ Gidiọn da vwomakpotọ ta kẹ eshare rẹ Ifrem: “Didi emu mi ruru re vwo dje ovwan?” O de djunute emu ride rẹ Jihova reyọ ihwo rẹ Ifrem vwo ru. Ukuotọ rọyen, “ophu ro mu ayen jovwo de fue.” (Iguẹ. 8:2, 3) Gidiọn vwomakpotọ rere ọ sa vwọ sẹro rẹ ufuoma rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ.

12. Die yen e se yono vwo nẹ udje ri Gidiọn vẹ ihwo rẹ Ifrem?

¹² Die yen ikuegbe nana yono avwanre? Vwẹ ẹbẹre rẹ ihwo rẹ Ifrẹm, avwanre yonori nẹ ofori nẹ a vwẹ ọghọ ri Jihova vwọ kobaro kẹ ọ rẹ avwanre. Die yen igbuyovwin rẹ orua vẹ ekpako se yono mie Gidiọn. Ohwo ọvo de muophu fikirẹ emu ọvo rẹ avwanre ruru, e jẹ avwanre davwẹngba vwo vwo ẹruọ rẹ oboresorọ ophu vwo muo. E ji se jiro fikirẹ emu esiri evo ro ruru. Omaevwokpotọ yen cha nẹrhẹ e se ru ọtiọyen, ma rho ọ da dianẹ ohwo na yen ru chọ. Ẹkẹvuọvo, ofori nẹ a vwẹ ufuoma vwọ kobaro.

13. Ebẹnbẹn vọ yen Hanah hirharoku, kẹ mavọ yen o se vwo phio kparobọ?

¹³ Gbe roro kpahen udje rẹ Hanah. Elkanah rọ dia ohwo ri Livae yen ọshare rọyen. Elkanah vwo ẹguọnọ rẹ Hanah mamọ. Elkanah vwo aye ọfa re se Peninah. Elkanah vwo ẹguọnọ rẹ Hanah vwọ vrẹ Peninah. Jẹ, “Peninah . . . vwiẹ emọ, ẹkẹvuọvo Hanah vwiẹri-i.” Ọtiọyena, Peninah kọ reyọ Hanah vwọ jehwẹ, kọ “kparọ ophu gangan.” Kẹ, die yen Hanah ruru? Ophu de muo gangan! “Kọ viẹ ọ gbe rhovwa ria emu-u.” (1 Sam. 1:2, 6, 7) Jẹ, o vwo asan vuọvo rẹ Baibol na da tanẹ Hanah davwẹngba vwo ru Peninah keri-i. Ukperẹ ọtiọyen, ọ ta ẹwẹn rọyen kẹ Jihova, je vwẹrosuọ nẹ ọ cha chọn ọyen uko. Kẹ, uruemu ri Peninah weneri? Baibol na kpahenphiyọ onọ yena-a. Ẹkẹvuọvo, avwanre riẹnre nẹ Hanah rhi vwo ufuoma rọyen rhivwin ukuotọ rọyen. “O gbi mu oma phihọ ọfa-a.”—1 Sam. 1:10, 18.

14. Die yen udje rẹ Hanah yono avwanre?

¹⁴ Die yen e se yono mie Hanah? Ohwo ọvo da guọnọ ota wẹn, karophiyọ nẹ wo se brorhiẹn romobọ wẹn. Wo nene vwanvwoma-a. Davwẹngba vwo nene rhuẹrẹ kugbe, ukperẹ wọ vwọ vwẹ umwemwu  hwosa rẹ umwemwu. (Rom 12:17-21) Wọ sa sẹro rẹ ẹwẹn re dọe ro rhe we, siẹrẹ ohwo na rha tobọ wene-e.

15. Idjerhe vọ yen Apolọs vẹ Pọl vwọ họhọ ohwohwo?

¹⁵ Ọ rọ koba, roro kpahen obo re se yono vwo nẹ udje rẹ Apolọs vẹ ọyinkọn Pọl. Ayen ihwo ivẹ na nabọ vwo erianriẹn rẹ Ọbe Ọfuanfon na. Ayen ihwo ivẹ na iyono rẹ ihwo buebun vugheri. Ayen je chọn ihwo buebun uko vwọ dia idibo ri Jesu. Ẹkẹvuọvo, ayen rioma kpahen ohwohwo-o.

16. Oka rẹ ohwo vọ yen Apolọs hepha?

¹⁶ Apolọs ọyen “ohwo rẹ [orere rẹ] Alezandria.” Alezandria yen esiri rẹ ẹbe eyono vwẹ ẹgbukpe ujori ẹsosuọ. Apolọs vwo okẹ rẹ ota, ọ je “riẹn ọbe ọfuanfon na gangan.” (Iruo 18:24) Ọke ro vwo kpo Kọrẹnt, ihwo evo vwẹ ukoko na de ru obo ri djerephia nẹ o je ayen vwọ vrẹ Pọl kugbe iniọvo efa re ji bru ayen ra jovwo re. (1 Kọr. 1:12, 13) Apolọs toroba ohẹriẹ nana? Ọ bẹnre e vwo roro ọtiọyen. Ọke evo vwọ wan nu, Pọl da rhoma vuẹ nẹ o rhivwin kpo Kọrẹnt. (1 Kọr. 16:12) Pọl che se jo kpo oboyin o de no nẹ Apolọs toroba ohẹriẹ rọ joma vwomaphia vwẹ ukoko yena-a. O phẹnre dẹn nẹ Apolọs vwẹ okẹ rọyen vwo ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na, je bọn iniọvo na gan. O ji mu avwanre ẹro nẹ ọyen ohwo rọ vwomakpotọ. Kerẹ udje, o vwo asan vuọvo rẹ Baibol na da tanẹ o muophu ọke rẹ Akuila vẹ Prisila vwo ‘rhie idjerhe rẹ Ọghẹnẹ na kẹ gbagba-a.’—Iruo 18:24-28.

17. Idjerhe vọ yen Pọl vwo toroba ufuoma?

¹⁷ Ọyinkọn Pọl riẹn iruo esiri rẹ Apolọs ruru. Dedena, oshọ muro nẹ a cha tanẹ o  ru vrẹ ọye-en. Omaevwokpotọ, ẹro abavo, kugbe omamọ iroro ro rhe Pọl nabọ teyenphia vwẹ uchebro rọ vwọ kẹ iniọvo rehẹ ukoko rọhẹ Kọrẹnt. Ukperẹ oma vwọ vwerhọn ọke rẹ ihwo evo vwọ tanẹ “mẹvwẹ ọ ri Pọl,” ọ da kpọ urinrin na eje rhe Jihova kugbe Jesu Kristi.—1 Kọr. 3:3-6.

18. Vwo nene obo rehẹ 1 Kọrẹnt 4:6, 7, die yen avwanre se yono vwo nẹ udje rẹ Apolọs vẹ Pọl?

¹⁸ Die yen e se yono vwo nẹ udje rẹ Apolọs vẹ Pọl? Ọ sa dianẹ avwanre wian gangan vwẹ ẹga ri Jihova, avwanre je chọn ihwo buebun uko vwo bromaphiyame re. Ẹkẹvuọvo, avwanre riẹnre nẹ ebruphiyọ ri Jihova yen nẹrhẹ avwanre se ru enana eje. Udje rẹ Apolọs vẹ Pọl yono avwanre nẹ uphẹn rẹ ẹga rẹ avwanre vwori vwo buẹnphiyọ ye, eriyin o ji fo nẹ ẹgbaẹdavwọn rẹ avwanre vwo toroba ufuoma je ganphiyọ. Oma vwerhen avwanre siẹrẹ iniọvo re vwo mu de toroba oyerinkugbe vẹ ufuoma womarẹ uchebro rayen re mu kpahen Baibol na, kugbe ẹgbaẹdavwọn rẹ ayen vwọ kpọ urinrin na eje vwo rhe Jesu Kristi rọ dia oniru rẹ avwanre, ukperẹ oma rayen!—Se 1 Kọrẹnt 4:6, 7.

19. Die yen avwanre ohwo vuọvo se ru? (Ji ni ekpeti na “ Wo Titi Omaẹvwanvwọ-ọn.”)

¹⁹ Ọghẹnẹ kẹ avwanre ohwo ọvuọvo ona yẹrẹ ẹgba. A sa reyọ okẹ yena vwọ vwẹ ukẹcha “kẹ ohwohwo.” (1 Pita 4:10) Avwanre se no nẹ oborẹ avwanre ruẹ na tumuku-u. Ẹkẹvuọvo, ẹgbaẹdavwọn re vwo toroba oyerinkugbe, họhọ omo oruru re vwo ko ẹbẹre sansan rẹ ewun soso. E jẹ avwanre wian gangan vwọ kẹnoma kẹ omaevwanvwọn riẹriẹriẹ. E jẹ avwanre brorhiẹn re vwo ru kemu kemu vwo toroba oyerinkugbe vẹ ufuoma rọhẹ ukoko na.—Ẹfe. 4:3.