1. Ana ndamo ja mpikisano mpaka jatendekasye ŵandu kutenda chichi?

ŴANDU ŵajinji masiku agano akusatenda yindu mwampikisano. Mwachisyasyo, ŵakutenda ya malonda akusasaka kuti yindu yajendeleje mnope kwapunda achimjawo. Akusakunda kutenda yindu yampaka yawulasye ŵane. Nombe ŵakutenda mpikisano wakuwutuka akusatenda yakwawulasya ŵane mwamelepe ni chakulinga chakuti aŵe nambala wani. Mwanache jwa sukulu akusalolelaga mayeso ni chakulinga chakuti ajawule ku yunifesite jakumanyika mnope. Nambo Aklistuwe tukusamanyilila kuti kutenda yeleyi kuli kulemwa ligongo yili mbali ja “yitendo yakunonyela ndamo syakusakala.” (Agal. 5:19-21) Ana yili yakomboleka kuti mumpingo, m’bale kapena mlongo atandisye ndamo ja mpikisano mwangamanyilila? Chiwusyochi chili chakusosekwa mnope ligongo ndamo ja mpikisano mpaka jitendekasye kuti abale ni alongo mumpingo aŵenganeje.

2. Ana chitulijiganye chichi munganiji?

² Munganiji chitukambilane sine mwa ndamo syakusakala syampaka sitendekasye kuti tutandikasyeje mpikisano pasikati pa abale ni alongo. Chitulolesoni yisyasyo ya achalume ni achakongwe ŵakusakolanjidwa m’Baibulo ŵele nganakunda kuti aliwoneje kuŵa ŵakusosekwa mnope kwapunda ŵane. Kwende kaje tukambilane yampaka tutende kuti tuliwungunye mwatukutendela yindu.

3. Ana tukusosekwa kuliwusya yiwusyo yapi?

³ Yikusaŵa chenene kuti tuliwungunyeje mwatukutendela yindu ndaŵi ni katema. Mpaka tutende yeleyi mwakuliwusya yiwusyo ayi. ‘Ana ngusaliwonaga kuti ndili mundu jwambone ligongo lya kulilandanya ni mwaŵelele ŵane? Ana ngusalingalinga kutenda yindu yine pakusaka kuti mbe jwambone mnope kapena kuti ngambe  kuŵa mpela mwaŵelele ŵandu ŵane? Ana ngusakola nganisyo syakwamba kusaka kumpa Yehofa yindu yambone mnope?’ Ligongo chichi tukusosekwa kuliwusya yiwusyoyi? Alole yagakusati Maloŵe ga Mlungu.

4. Pakujigalila yalikusasala lilemba lya Agalatiya 6:3, 4, ligongo chichi ngatukusosekwa kulilandanya ni ŵane?

⁴ Baibulo jikusatulimbikasya kuti tuŵambaleje kulilandanya ni ŵane. (Aŵalanje Agalatiya 6:3, 4.) Ligongo chichi yeleyi yili yakusosekwa? Patukuganisya kuti tuli ŵambone mnope kwapunda ŵane, tukusatanda kunyada. Soni naga tukuganisya kuti abale ni alongo akusatupunda mnope nikuti mpaka yigambe kututengusya. Kutenda yeleyi mpaka kulosye kuti ngatukuganisya chenene. (Alo. 12:3) Mlongo Katerina, * jwakusatama ku Greece jwasasile kuti, “Nanonyelaga kuliwanichisya ni ŵandu ŵane ŵaŵawonekaga kuti ali ŵakusalala, ŵakulalichila chenene soni ŵakombola kupata achimjawo mwangasawusya. Yakuyichisya yakwe naliwonaga kuti ndili jwangali mate.” Tukumbuchileje kuti Yehofa nganatuŵilanga kuti tuŵe paunasi ni jwalakwe ligongo lyakuti tuli ŵakusalala, ŵakombola kuŵecheta chenene kapena ligongo lya kumanyika. Yehofa ŵakundile kuti tuŵe najo paunasi ligongo lyakumnonyela jwalakwe soni kumpikanila mwanache jwakwe.—Yoh. 6:44; 1 Akoli. 1:26-31.

5. Ana tukulijiganya chichi pachisyasyo cha M’bale Hyun?

⁵ Chiwusyo chine champaka tusosekwe kuliwusya chili chakuti, ‘Ana ngusamanyikaga kuti ndili mundu jwakutamilikasya mtendele, kapena ngusanonyela kukangana ni ŵandu ŵane?’ Apikane yaŵasimene nayo M’bale Hyun jwa ku South Korea. Pandaŵi jine m’baleju jwawonaga achakulungwa ŵamumpingo ŵane kuti akusaliwona kuŵa ŵakusosekwa mnope kumpunda jwalakwejo. M’baleju jwatite, “Ndaŵi syejinji nganinawonaga chenene abale ŵamaudindoŵa soni nganingamulanaga ni yaŵaŵechetaga.” Ana papali yakuyichisya yamtuli? Jwalakwe jwatite, “Yanatendagayi yatendekasisye kuti ŵandu mumpingo akakamulanaga.” Achimjakwe ŵane ŵamkamuchisye m’baleju kumanyilila ndamo jakweji. Kaneko jwalakwe jwachenjile yaŵatendagayi, mwamti apano ali jwamkulungwa jwa mumpingo jwambone mnope. Naga tuyikopochele jika kuti tutandite kamtima kakutandikasya mpikisano, tujanguyeje kuchenga kuti tutamilikasye mtendele.

6. Mwakamulana ni Agalatiya 5:26, ana ni ndamo syakusakala syapi syasikusatandikasya mpikisano?

⁶ Aŵalanje Agalatiya 5:26. Ana ni ndamo syakusakala syapi syampaka situtendekasye kutenda yindu mwampikisano? Ndamo jandanda jili kulikwesya. Mundu jwakulikwesya akusaŵa jwakunyada soni jwakulinonyela. Ndamo jine jili jelasi. Ndamo jeleji ngajikusagamba kugopolela kuti mundu akusachilila yindu yakwete mjakwe. Jikusapwatikaposoni kusaka ali amsumwile yinduyo. Kusala yisyene, jelasi ngajikusalekangana ni kumŵenga mundu. Tukusosekwa kujiŵambala ndamoji mpela yatukusati pakutila pamalo pachili chindu chewole chachikununga mnope.

7. Ana yakuyichisya ya ndamo ja kulikwesya soni jelasi mpaka tuyilandanye ni chichi?

⁷ Ndamo ja kulikwesya soni jelasi mpaka tujiwanichisye ni yiswani kapena yindu yine yayijinjile mu tanki ja mauta ga ndege. Mpaka yiŵe yakomboleka kuti ndegeji jinyakuche. Nambo pajikwenda, yiswani yila mpaka yitande kwinjila m’mapayipi mwagakupita mauta. Yeleyi mpaka yitendekasye kuti yinjeni jakwe jikakamulaga chenene masengo soni kaneko ndegeji mpaka jigwe. Mwakulandana ni yeleyi, mundu mpaka amtumichileje Yehofa kwa kandaŵi nditu. Nambo naga atandite kulikwesya soni jelasi mpaka agwe mwangasawusya. (Mis. 16:18) Jwalakwe mpaka aleche kumtumichila Yehofa, kuliwulasya jika soni kwawulasya achimjakwe. Nambo ana mpaka tuŵambale chamtuli kulikwesya soni jelasi?

8. Ana mpaka tumalane chamtuli ni ndamo ja kulikwesya?

⁸ Malangiso gaŵalembile Paulo gakwawula kwa  Aklistu ŵa ku Filipi mpaka gatukamuchisye kumalana ni ndamo jakulikwesya. Jwalakwe jwatite, “Mkatendaga kandu ni mtima wakulinonyela, kapena wakulikwesya. Nambo mŵeje ŵakulinondiya, soni jwalijose amwoneje mjakwe kuti ali jwakumpunda jwalakwejo.” (Afil. 2:3) Naga tukwawona ŵane kuŵa ŵakutupunda, nganituŵa tutesile mpikisano ni ŵandu ŵakusakombola kutenda yindu yine mwakutupunda m’wejo. Mmalo mwakwe tuchiŵa ŵakusangalala ni yindu yakukombola kutenda achimjetuwo. Mpaka tuŵe ŵakusangalala mnopemnope naga achimjetuwo akukamulichisya masengo yindu yakusakombola kutendayo pakumtumichila Yehofa. Nambosoni naga m’bale kapena mlongo jwakusakombola kutenda yindu yine akukamulichisya masengo malangiso ga Paulo gala, yichiŵa yangasawusya kuti asiwone ndamo syambone syatukwete m’wejo. Yeleyi yichikamuchisya kuti mumpingo mupagwe mkamulano soni mtendele.

9. Ana mpaka tuŵambale chamtuli kwatendela ŵane jelasi?

⁹ Mpaka tuŵambale jelasi naga tuli ŵakulinandiya, kwakuli kumanyilila malile getu. Naga tuli ŵakulinandiya nganituŵa tutesile yakuti ŵane atuwoneje kuti tuli ŵakumanyilila yejinji kapena tukusatenda chenene yine yakwe kwapunda ŵane. Mmalo mwakwe mpaka tuganichisyeje mnope yampaka tulijiganye kutyochela kwa ŵandu ŵakumanyilila yejinji kutupunda m’wejo. Tuwanichisye kuti mumpingo mwawo mwana m’bale jwakusaŵecheta chenene ngani. Mpaka tumwusye yakusatendaga pakukosechela. Nambosoni naga pana mlongo jwakusamanyilila chenene kuteleka, mpaka tumwusye yakusatendaga kuti nombe m’we tutelecheje chenene. Naga Mklistu jwachinyamata yikusamsawusya kupata achimjakwe, mpaka awusye lunda kwa mundu jwine jwakusapata achimjakwe mwangasawusya. Kutenda yeleyi mpaka kutukamuchisye kuti tumanyilileje mwampaka tutendele yindu yine mmalo mwakutenda jelasi.

10. Ana Gidiyoni jwasimene ni chakusawusya chamtuli?

¹⁰ Aganichisye yayatendekwe pasikati pa Gidiyoni juŵaliji jwa mtundu wa Manase, ni achalume ŵamtundu ŵa Efelemu. Yehofa ŵamkamuchisye Gidiyoni ni achalume ŵakwana 300, kuti apunde ngondo. Yeleyi yikatendekasisye jemanjaji kuŵa ŵakulikwesya. Achalume ŵa mtundu wa Efelemu ŵapite kuja kusimana ni Gidiyoni ngaŵaga ni chakulinga chakuti akamyamichile, nambo kuti  akakangane najo. Achalumeŵa ŵatumbile ligongo lyakuti Gidiyoni nganiŵaŵilanga pandanda pene kuti akapute nawo ngondo jakulimbana ni achimmagongo ŵa Mlungu. Jemanjaji ŵasakaga kuti ŵandu awuchimbichisyeje mtundu wawo. Jemanjaji ŵalepele kumanyilila kuti Gidiyoni jwatesile yosopeyi pakusaka kuti lina lya Yehofa lichimbichikwe soni pakusaka kwachenjela ŵandu ŵakwe.—Ŵak. 8:1.

11. Ana Gidiyoni jwajanjile mwamtuli achalume ŵa mtundu wa Efelemu?

¹¹ Gidiyoni jwaŵechete mwakulinandiya kwa achalume ŵa ku Efelemu kuti, “Yinapakombwele une kuyitenda yangali masengo pakuwanichisya ni yatesile jemanja.” Gidiyoni ŵakumbwisye jemanjaji yaŵatesile Yehofa pakwapa upile. Mwamti jemanjaji “mitima jawo japwele.” (Ŵak. 8:2, 3) Jwalakwe jwaliji jwakusachilila kuŵa jwakulinandiya ni chakulinga chakuti pasikati pa ŵandu ŵa Mlungu paŵe pana mtendele.

12. Ana tukulijiganya chichi pa yaŵatesile achalume ŵamtundu wa Efelemu soni Gidiyoni?

¹² Ana mpaka tulijiganye chichi panganiji? Pa yaŵatesile achalume ŵa mtundu wa Efelemu, tukulijiganya kuti ngatukusosekwa kutenda yindu pakusaka kuti ŵandu atuchimbichisyeje. Mmalo mwakwe tulolechesyeje kuti ŵandu akumchimbichisya Yehofa. Mitwe ja maŵasa soni achakulungwa ŵamumpingo mpaka alijiganye kanekakwe pa yaŵatesile Gidiyoni. Naga mundu jwine atumbile ligongo lya yindu yatutesile m’wejo, tumanyilileje chachimtendekasisye mundujo kutumbila. Mpaka tumyamichile mundujo pa yindu yine yatesile chenene. Nambo kuti tutende yeleyi mpaka tusosekwe kulinandiya, mnopemnope naga mundu jwinejo ni jwatesile yakulemwecheka. Chakusosekwa mnope chili kuŵa pamtendele ni achimjetu, kulekangana ni kusaka kulilosya kuti pangali chatulemwisye.

13. Ana Hana jwasimene ni chakusawusya chamtuli? Ana jwatesile uli kuti amalane ni chakusawusyachi?

¹³ Aganichisyesoni chisyasyo cha Hana. Jwalakwe jwalombedwe ni Mlefi jwine lina lyakwe Elikana. Nambo Elikana jwakwetesoni jwamkongwe jwine lina lyakwe Penina. Elikana ŵamnonyelaga mnope Hana kulekangana ni Penina. Nambope Penina “jwakwete ŵanache, nambo Hana nganakola.” Myoyo, Penina “ŵamnyosyaga [Hana] soni kumsambula.” Yeleyi yamkuŵasyaga mnope Hana, mwamti ‘ŵalilaga nipo ŵakanaga kulya chakulya chilichose.’ (1 Sam. 1:2, 6, 7) Nambope pangali papakusalosya kuti Hana jwasakaga kuwuchisya yaŵatendaga Penina. Jwalakwe ŵamsalile Yehofa yakudandawula yakwe soni jwakulupilile kuti chamkamuchisye. Ana Penina jwachenjile mujwatendelaga yindu? Baibulo jangasala chilichose. Nambo yatukumanyilila ni yakuti Hana jwatandite kusangalala, mwamti “nganawonekasoni ŵachanasa.”—1 Sam. 1:10, 18.

14. Ana tukulijiganya chichi pa chisyasyo cha Hana?

¹⁴ Ana mpaka tulijiganye chichi pa chisyasyo cha Hana? Naga mundu jwine akutenda yampikisano, amanyilile kuti wawojo ni ŵakwete machili gakutendekasya kuti yeleyi yikapitilila. Akakunda kuti yeleyi yatendekasye wawojo kutanda kupikisana ni mundujo. Mmalo mwakuwuchisya mundu juŵatendele yakusakala, atendeje yakomboleka  kuti aŵe pamtendele ni mundujo. (Alo. 12:17-21) Atamose mundujo ali ngakuchenga, yeleyi yichakamuchisya wawojo kuti aŵe ŵakusangalala.

15. Ana Apolo soni Paulo ŵaliji ŵakulandana mwamtuli?

¹⁵ Pakumalisya kwende tulole yampaka tulijiganye pa chisyasyo cha Apolo soni ndumetume Paulo. Wosopeŵa ŵagamanyililaga chenene Malemba soni ŵajiganyaga chenene. Jemanjaji ŵakamwile masengo gakwakamuchisya ŵandu kuti aŵe ŵakulijiganya ŵa Yesu. Nambope jemanjaji nganatendelanaga jelasi.

16. Ana Apolo ŵaliji mundu jwamtuli?

¹⁶ Apolo ŵaliji ‘jwakupagwila ku Alekisandiliya.’ Welewu waliji msinda waŵajawulaga ŵandu kalakala kukulijiganya yindu. Apolo ŵaliji jwakupakombola kuŵecheta soni ‘jwagamanyililaga chenene Malemba.’ (Mase. 18:24) Pandaŵi jele Apolo ŵatumichilaga ku Kolinto, ŵandu ŵane mumpingo ŵamnonyelaga mnope jwalakwe kupunda Paulo soni ŵane. (1 Akoli. 1:12, 13) Ana Apolo jwagambile kuyilechelela yeleyi? Nganituŵa tuŵechete myoyo. Sonitu pandaŵi jine Apolo ali atyosile ku Kolinto, Paulo ŵamlimbikasisye jwalakwe kuti awujilesoni ku Kolinto. (1 Akoli. 16:12) Paulo ngakanamlimbikasya kuti awujilesoni ku Kolinto yikaŵe kuti Apolojo ni juŵatendekasyaga kuti mpingo uŵe wagaŵikangana. Nikuti Apolo jwakamulichisyaga masengo mtuka wakwe mwakuŵajilwa. Jwatendaga yeleyi mwakulalichila ngani syambone soni kwalimbikasya abale ni alongo. Mpaka tujilesoni kuti Apolo ŵaliji jwakulinandiya. Mwachisyasyo, pangali papakusalosya kuti Apolo jwatumbile pandaŵi jele Akula ni Pulisikila “ŵamsalile chenene ya litala lya Mlungu.”—Mase. 18:24-28.

17. Ana Paulo jwatesile yamtuli pakusaka kulimbikasya mtendele?

¹⁷ Ndumetume Paulo jwagamanyililaga chenene masengo gambone gaŵakamwile Apolo. Nambo Paulo nganadandawulaga kuti mwine ŵandu chaganisyeje kuti Apolo ni juŵatesile yejinji kumpunda jwalakwe. Patukusaŵalanga chikalata  chiŵalembile Paulo chakwawula kwa Aklistu ŵa ku Kolinto, ni patukusalola kuti jwalakwe ŵaliji jwakulinandiya soni jwaganisya chenene. Paulo nganajigalika ni nganisyo sya ŵandu ŵaŵatiga “une ndili jwakukuya jwa Paulo.” Jwalakwe jwakamuchisye kumanyilila kuti akusosekwa kumchimbichisya Yehofa Mlungu soni Yesu Klistu.—1 Akoli. 3:3-6.

18. Mwakamulana ni 1 Akolinto 4:6, 7, ana tukulijiganya chichi pa chisyasyo cha Apolo ni Paulo?

¹⁸ Ana tukulijiganya chichi kutyochela kwa Apolo ni Paulo? Mpaka yikomboleche kukamula masengo ga Yehofa mwakulimbichila soni kwakamuchisya ŵandu ŵajinji kuti abatisidwe. Nambope tukusamanyilila kuti yiliyose yatukombwele kutenda, yosopeyo yikomboleche ni chikamuchisyo cha Yehofa. Pa chisyasyo cha Apolo ni Paulo, tukulijiganyasoni chindu chine chakusosekwa mnope. Naga tukwete maudindo gejinji, m’wejo ni ŵatuli pamalo gambone gakamuchisya kuti mumpingo muŵe mwana mtendele. Tukusasangalala mnope naga achakulungwa ŵamumpingo soni atumiki ŵakamuchisya akutenda yakuti ŵandu mumpingo aŵeje pamtendele soni ŵakamulana. Mpaka atende yeleyi mwakupeleka malangiso gakutyochela m’Maloŵe ga Mlungu, soni naga ali mkukuya chisyasyo cha Yesu Klistu chakuŵa ŵakulinandiya mmalo mwakuliganichisya jikape.—Aŵalanje 1 Akolinto 4:6, 7.

19. Ana jwalijose mpaka atende chichi? (Alole libokosi lyakuti “ Aŵambaleje Kutandisya Mpikisano.”)

¹⁹ Mlungu ŵampele jwalijose lunda lwakuti akomboleje kutenda yineyakwe. Myoyo mpaka tukamulichisye masengo lunda lwelelu ‘pakwatumichila achimjetu.’ (1 Pet. 4:10) Komboleka kuti ndaŵi sine mpaka tulipikaneje kuti yatukutenda nganiyiŵa yakusosekwa mnope. Tukumbuchileje kuti yindu yamnono yatukusatenda pakamuchisya kuti ŵandu aŵe ŵakamulana, yikusaŵa mpela tumaulusi twatukusakamuchisya kuti chakuwala chikamulane chenene. Kwende wosope tulimbichile kuti tukalosyaga mtima wa mpikisano kapena kuliwona kuŵa ŵakusosekwa mnope kwapunda ŵane. Tulinjelinjeje kamuchisya kuti ŵandu aŵeje pamtendele soni ŵakamulana mumpingo.—Aef. 4:3.