1. ¿Baʼax ku beetik le máakoʼob utiaʼal ka ilaʼakoʼob maas maʼaloboʼob tiʼ u maasiloʼ?

BEJLAʼEʼ yaʼab máakoʼobeʼ jeʼel u beetkoʼob jeʼel baʼaxak utiaʼal ka ilaʼakoʼob maas maʼaloboʼob tiʼ u maasileʼ. Le máakoʼob yaan u negocioʼoboʼ yaan horaeʼ ku beetkoʼob baʼax maʼ maʼalob chéen utiaʼal ka u ganartoʼob uláakʼ máakoʼob yaan u negocioʼob. Le máaxoʼob ku báaxaloʼob xanoʼ utiaʼal u ganaroʼobeʼ yaan horaeʼ taaliʼtiʼob u beetkoʼob loob tiʼ uláakʼ máax ku báaxal. Le táankelem ku xookoʼob xanoʼ yaan horaeʼ ku beetkoʼob trampa le kéen u presentart u examenoʼob utiaʼal u páajtal u xookoʼob universidad. Toʼon k-meyajtik Jéeobaeʼ k-ojel maʼ maʼalob le baʼaloʼob beyaʼ tumen táakaʼanoʼob ichil «le baʼaxoʼob ku túulchʼintaʼal u beet máak tumen u kʼeban wíinkliloʼ» (Gál. 5:19-21). Chéen baʼaleʼ yaan sukuʼunoʼobeʼ kex maʼ u tsʼáaikoʼob cuentaeʼ ku káajal u beetkoʼob baʼaloʼob utiaʼal ka ilaʼakoʼob maas maʼaloboʼob tiʼ u maasil. Jach unaj k-kanáantikba tumen lelaʼ jeʼel u beetik u jatskuba le múuchʼuliloʼ.

2. ¿Baʼax ken k-il teʼ xookaʼ?

² Teʼ xookaʼ yaan k-ilik jujunpʼéel baʼaloʼob túulchʼintkoʼon ka k-eʼes maas maʼaloboʼon tiʼ u maasil. Yaan xan k-ilik u ejemplo jujuntúul máaxoʼob chúukpajal u yóol u meyajtoʼob Dios maʼ tu chaʼaj u yúuchultiʼob beyoʼ. Chéen baʼaleʼ yáaxeʼ yaan k-beetik jujunpʼéel kʼáatchiʼob utiaʼal k-ilik baʼax yaan t-puksiʼikʼal.

3. ¿Tiʼ baʼax kʼáatchiʼiloʼob maʼalob ka tuukulnakoʼon?

³ Cada wa baʼax kʼiineʼ maʼalob ka k-xakʼalt baʼax yaan ichil k-puksiʼikʼal. Utiaʼal leloʼ maʼalob ka k-beet le kʼáatchiʼobaʼ:  «¿Suuk wa in compararkinba yéetel u maasil? ¿Ku kiʼimaktal wa in wóol kéen in beete? ¿Baʼax péeksiken in beet le meyajoʼob ku tsʼaʼabal in beet teʼ múuchʼuliloʼ? ¿Kin beetik wa chéen utiaʼal ka ilaʼaken maas maʼaloben tiʼ u maasil wa kin beetik tumen taak in tsʼáaik u maas maʼalobil tiʼ Jéeoba?». Maʼalob ka tuukulnakoʼon tiʼ le kʼáatchiʼobaʼ, ¿baʼaxten? Koʼoneʼex ilik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ.

4. Jeʼex u yaʼalik Gálatas 6:3, 4, ¿baʼaxten maʼ unaj k-comparartikba yéetel u maasiliʼ?

⁴ Le Bibliaoʼ ku yaʼalik maʼ unaj k-comparartikba yéetel u maasiliʼ (xok Gálatas 6:3, 4). ¿Baʼaxten? Tumen wa k-beetkeʼ maʼ xaaneʼ jeʼel u kaʼantal k-icheʼ wa maʼ xaaneʼ jach jeʼel u lúubul k-óoleʼ (Rom. 12:3). Katerina, * juntúul kiik kajaʼan Greciaeʼ, ku yaʼalik: «Teneʼ suuk kaʼach in compararkinba yéetel le kiikoʼob kin tuklik maas kiʼichpantakoʼob, maas utsoʼob yéetel jach u yojloʼob kʼaʼaytajoʼ. Leloʼ ku beetik kaʼach in wuʼuyik jach mix baʼalen tu táanoʼob». Maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ Jéeobaeʼ tu natsʼoʼon tu yiknal tumen tu yilaj jeʼel k-yaabiltikeʼ yéetel jeʼel k-uʼuyik u tʼaan u Hijoeʼ, maʼ wa tumen jach jatsʼutsoʼon yéetel tumen k-lúubul utsil tiʼ u maasiliʼ (Juan 6:44; 1 Cor. 1:26-31).

5. ¿Baʼax ku kaʼansiktech le baʼax úuch tiʼ le sukuʼun Hyunoʼ?

⁵ Maʼalob xan ka tuukulnakoʼon tiʼ le kʼáatchiʼaʼ: «¿Kʼaj óolaʼanen wa bey juntúul máak ku yáantaj utiaʼal ka yanak jeetsʼelil teʼ múuchʼuliloʼ wa kʼaj óolaʼanen bey juntúul máak mantatsʼ táan u kaxtik baʼateleʼ?». Koʼoneʼex ilik baʼax úuch tiʼ Hyun, juntúul sukuʼun kajaʼan Corea del Sur. Tiʼ letiʼ kaʼacheʼ maʼatech u lúubul utsil le sukuʼunoʼob yaantiʼob junpʼéel privilegio teʼ múuchʼuliloʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Kin waʼalik kaʼach baʼaloʼob tiʼob yéetel óoliʼ mix juntéen de acuerdoen yéetel baʼax ku yaʼalikoʼob». ¿Baʼax úuch tu yoʼolal le baʼax ku beetkoʼ? Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Tu yoʼolal bix in modoseʼ tin beetaj u jatskuba le múuchʼuliloʼ». U amigoʼob Hyuneʼ tu yáantoʼob u yil baʼax kʼaʼabéet u yutskíintik. Hyuneʼ tu kʼexaj bix u modos yéetel bejlaʼeʼ juntúul maʼalob anciano. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon leloʼ? Wa k-ilik tsʼoʼok u káajal k-eʼesik bey maas maʼaloboʼon tiʼ u maasileʼ unaj k-kʼexik bix k-modos.

6. Jeʼex u yaʼalik Gálatas 5:26, ¿baʼax modosil jeʼel u beetik k-comparartikba yéetel u maasileʼ?

⁶ (Xok Gálatas 5:26). ¿Baʼax modosil jeʼel u beetik k-comparartikba yéetel u maasileʼ? Junpʼéeleʼ letiʼe u taaskuba máak nojbaʼaliloʼ. Juntúul máak beyaʼ ku creerkuba yéetel chéen ku kaxtik u yutsil. Uláakʼ junpʼéel modoseʼ letiʼe u tsʼíiboltik máak baʼax yaan tiʼ u maasiloʼ. Juntúul máak beyaʼ maʼ chéen ku tsʼíiboltik u maasil baʼaloʼobiʼ baʼaxeʼ maʼ u kʼáat ka yanak mix baʼal tiʼ u maasiliʼ wa hasta ku pʼektikoʼob. Le oʼolal jach unaj k-kanáantikba tiʼ le kaʼapʼéel modosaʼ.

7. ¿Baʼax ejemploil ku yáantkoʼon k-il le kʼaas ku taasik k-nojbaʼalkúuntikba yéetel k-tsʼíiboltik baʼax yaan tiʼ u maasiloʼ?

⁷ Le kéen okok u kʼamasil u cheʼil junpʼéel najeʼ ku kʼuchul u kʼiinil u láaj kʼaskúuntik. Juntúul máax xan úuch joʼopʼok u meyajtik Jéeobaeʼ wa kaʼanal u yich yéetel ku tsʼíiboltik baʼax yaan tiʼ uláakʼ máakeʼ juntaatsʼ u bin tiʼ xuʼulsajil (Pro. 16:18).  Yaan u kʼuchul u kʼiinil u xuʼulul u meyajtik Jéeoba, yaan u beetik kʼaas tiʼ letiʼ yéetel yaan u afectartik u maasil. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ u yantaltoʼon le kaʼapʼéel kʼaakʼas modosaʼ?

8. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-taasikba nojbaʼalileʼ?

⁸ Junpʼéel baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-taasikba nojbaʼalileʼ letiʼe baʼax tu yaʼalaj apóstol Pablo tiʼ le sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob kaʼach Filiposoʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Maʼ a beetkeʼex mix baʼal chéen utiaʼal a kaxtikeʼex baʼateʼel, mix tu yoʼolal kaʼanal ichil, baʼaxeʼ yéetel kabal óolaleʼ ileʼex u maasil bey maas importanteʼob ke teʼexeʼ» (Fili. 2:3). Wa k-beetik le baʼax tu yaʼaloʼ maʼ ken k-comparartba yéetel le sukuʼunoʼob yaʼab baʼax u yojloʼoboʼ, baʼaxeʼ yaan u kiʼimaktal k-óol kéen k-il yaʼab baʼax u yojel u beetoʼob, maases wa ku meyajtiʼob utiaʼal u alabarkoʼob Jéeoba. Le sukuʼunoʼob xan yaʼab baʼax u yojloʼoboʼ wa ku beetkoʼob le baʼax tu yaʼalaj Pablooʼ yaan xan u yilkoʼob le baʼaxoʼob maʼalobtak k-beetik toʼonoʼ. Beyoʼ yaan u yantal jeetsʼelil yéetel kiʼimak óolal teʼ múuchʼuliloʼ.

9. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-pʼektik u maasil yoʼolal baʼax u yojel u beetoʼobeʼ?

⁹ ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-pʼektik le máaxoʼob maas maʼalob u beetkoʼob wa baʼax tiʼ toʼonoʼ? Letiʼe k-reconocertik yaan baʼaloʼob maʼ tu páajtal k-beetkoʼ. Wa kabal k-óoleʼ maʼ kun taaktal k-eʼesik maas yaʼab baʼaloʼob k-ojel tiʼ u maasil, baʼaxeʼ yaan k-ilik k-kaanbal tiʼ le máaxoʼob maas maʼalob u beetkoʼob wa baʼax tiʼ toʼonoʼ. Jeʼex wa juntúul sukuʼun maʼalob u máansik u discursoʼobeʼ jeʼel u páajtal k-kʼáatiktiʼ bix u beetkeʼ. Wa juntúul kiik maʼalob u cocinareʼ jeʼel u páajtal xan k-kʼáatiktiʼ ka u kaʼansoʼoneʼ. Wa juntúul táankelem ku difíciltal tiʼ u kaxtik u amigoʼobeʼ, jeʼel xan u páajtal u kʼáatik áantaj tiʼ juntúul máax séebaʼan u kaxtik u amigoʼobeʼ. Tuláakal lelaʼ jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-pʼektik u maasil yoʼolal baʼax u yojel u beetoʼobeʼ yéetel jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal k-kanik uláakʼ baʼaloʼobeʼ.

10. ¿Baʼax problemail tu aktáantaj Gedeón?

¹⁰ Koʼoneʼex kʼaʼajsik le problema yanchaj tiʼ Gedeón yéetel u tribuil Efraínoʼ. Yéetel u yáantaj Jéeobaeʼ, Gedeón yéetel 300 soldadoʼobeʼ tu ganartoʼob u enemigoʼob. Le ka tu yojéeltaj u tribuil Efraíneʼ bin u yiloʼob Gedeón. Le ka kʼuchoʼobeʼ tu lugar u felicitarkoʼobeʼ joʼopʼ u kaxtikoʼob baʼateʼel tiʼ. Letiʼobeʼ yaachajaʼan u yóoloʼob tumen maʼ invitartaʼaboʼob desde tu káajbal utiaʼal u baʼateloʼob tu contra u enemigoʼob Diosiʼ. Tumen jach táan u tuklikoʼob taasaʼaboʼob mix baʼalileʼ, maʼ tu tsʼáajoʼob cuenta wa Gedeóneʼ tsʼoʼok u beetik u alabartaʼal u kʼaabaʼ Jéeoba yéetel tsʼoʼok u salvartik le kaajoʼ (Jue. 8:1).

11. ¿Baʼax tu yeʼesaj Gedeón yéetel le baʼax tu yaʼalaj tiʼ u tribuil Efraínoʼ?

¹¹ Tumen kabal u yóol Gedeóneʼ tu yaʼalaj tiʼ u tribuil Efraín: «Le baʼax tsʼoʼok in beetkoʼ mix baʼal tu táan le baʼax tsʼoʼok a beetkeʼex teʼexoʼ». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj tiʼ u tribuil Efraín bix tsʼoʼok u bendecirtaʼaloʼob tumen Jéeoba. Le ka tu yuʼuboʼob leloʼ «tu jetsʼkúuntubaʼob» (Jue. 8:2, 3). Jeʼex k-ilkoʼ Gedeóneʼ kex yaan baʼax óolal u taaskuba nojbaʼalileʼ letiʼeʼ maʼ tu beetiʼ, baʼaxeʼ tu yilaj ka yanak jeetsʼelil ichil u kaajal Dios.

12. ¿Baʼax k-kanik tiʼ u tribuil Efraín yéetel tiʼ Gedeón?

¹² ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼax úuchaʼ? Tiʼ u tribuil Efraíneʼ k-kanikeʼ toʼoneʼ maas unaj k-ilik ka alabartaʼak Jéeoba maʼ toʼoniʼ. Tiʼ Gedeóneʼ, le ancianoʼob yéetel u poolil le familiaʼoboʼ ku kankoʼobeʼ wa yaan máax tsʼíikilnajaʼan tu yéeteloʼobeʼ kʼaʼabéet u yilik u naʼatkoʼob baʼax beet u tsʼíikil. Letiʼobeʼ jeʼel u páajtal u felicitarkoʼob yoʼolal le baʼaloʼob maʼalobtak ku beetkoʼ. Utiaʼal lelaʼ kʼaʼabéet u yeʼeskoʼob kabal óolal, maases wa le máax pʼujaʼanoʼ minaʼan razón tiʼ utiaʼal u tsʼíikil. Chéen baʼaleʼ le baʼax maas unaj u yilkoʼoboʼ letiʼe u yantal jeetsʼelil ichiloʼoboʼ.

13. ¿Baʼax problemail tu aktáantaj Ana, yéetel baʼax tu beetaj?

¹³ Beoraaʼ koʼoneʼex ilik u ejemplo Ana. Letiʼeʼ tsʼokaʼan kaʼach u beel yéetel Elkaná, juntúul levita yaan uláakʼ u yatan ku kʼaabaʼtik Peniná. Penináeʼ yanchaj u paalal, chéen baʼaleʼ Anaeʼ minaʼan u paalal. Penináeʼ maʼ tu xuʼulul u sen burlartik kaʼach Ana, le oʼolal letiʼeʼ «ku sen okʼol yéetel ku pʼáatal maʼ tu janal» (1 Sam. 1:2, 6, 7). Kex beyoʼ le Bibliaoʼ maʼ tu yaʼalik wa Anaeʼ tu kaxtaj bix u vengarkuba tiʼ Peniná, baʼaxeʼ tu kʼáataj u yáantaj Jéeobaeʼ ka tu pʼataj tu kʼab le baʼax ku yúuchultiʼoʼ. Maʼ k-ojel wa Penináeʼ xuʼul u beetik u kʼasaʼanil tiʼ Ana, baʼax k-ojleʼ  Anaeʼ kaʼa kiʼimakchaj u yóol tumen le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «maʼ kaʼa lúub u yóoliʼ» (1 Sam. 1:10, 18).

14. ¿Baʼax k-kanik tiʼ Ana?

¹⁴ ¿Baʼax k-kanik tiʼ Ana? Wa yaan máax taak u competir t-éeteleʼ maʼ unaj k-ketik tiʼiʼ mix unaj k-vengartikba tiʼ letiʼiʼ, baʼaxeʼ unaj k-ilik k-utskíintik le problemaoʼ (Rom. 12:17-21). Kex wa letiʼ maʼ tu yutskíintik u modoseʼ toʼoneʼ yaan u yantaltoʼon kiʼimak óolal.

15. ¿Baʼaxten jach chíikaʼan kaʼach Apolos tiʼ Pablooʼ?

¹⁵ Beoraaʼ koʼox ilik baʼax jeʼel k-kanik tiʼ u ejemplo Apolos yéetel Pabloeʼ. Letiʼobeʼ jach u kʼaj óoloʼob kaʼach u Tʼaan Dios, maʼalob u kaʼansajoʼob yéetel jach kʼaj óolaʼanoʼob. Tsʼoʼoleʼ yaʼab máakoʼob tu yáantoʼob utiaʼal ka u beetubaʼob u discípuloʼob Jesús. Chéen baʼaleʼ mix juntúul tiʼ letiʼob tu tuklaj wa maas maʼalob tiʼ le uláakʼ juntúuloʼ.

16. ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-aʼalik yoʼolal Apoloseʼ?

¹⁶ Apoloseʼ síij Alejandría, junpʼéel kaaj tuʼux jach maʼalob u kaʼansaʼal máak kaʼachi. Letiʼeʼ maʼalob u kaʼansaj yéetel jach u kʼaj óol kaʼach u Tʼaan Dios (Hech. 18:24). Le ka kʼuch teʼ múuchʼulil yaan Corintooʼ, jujuntúul sukuʼunoʼobeʼ maas lúub utsil tiʼob Apolos ke uláakʼ sukuʼunoʼob jeʼex Pablooʼ (1 Cor. 1:12, 13). ¿Apolos wa péeksoʼob utiaʼal ka tuukulnakoʼob beyoʼ? Jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ maʼatech, tumen le ka máan tiempoeʼ apóstol Pabloeʼ tu sen aʼalaj tiʼ Apolos ka suunak Corinto (1 Cor. 16:12). Wa ka u tukult kaʼach Pablo yaan baʼax ku beetik Apolos utiaʼal u jatskuba le múuchʼuliloʼ bejlaʼa maʼ tu yaʼaliktiʼ ka suunakeʼ. Jeʼex k-ilkoʼ Apoloseʼ ku meyajtiʼ le baʼaxoʼob  u yojel utiaʼal u kʼaʼaytaj yéetel utiaʼal u yáantik le sukuʼunoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ Apoloseʼ juntúul máak kabal u yóol tumen le ka bisaʼab tumen Áquila yéetel Priscila utiaʼal u tsoʼololtiʼ jujunpʼéel baʼaloʼob tubeeleʼ, letiʼeʼ maʼ tsʼíikilnajiʼ (Hech. 18:24-28).

17. ¿Baʼax tu beetaj Pablo utiaʼal u yantal jeetsʼelil?

¹⁷ Apóstol Pabloeʼ jach u yojel kaʼach le maʼalob meyaj ku beetik Apolosoʼ, yéetel maʼ tu sen preocupartuba tumen yaan máaxoʼob aʼalik maas maʼalob Apolos tiʼ letiʼiʼ. Yoʼolal le baʼax tu tsʼíibtaj tiʼ le múuchʼulil yaan Corintooʼ tu yeʼesaj letiʼeʼ kabal u yóol yéetel maʼ tu kaxtik chéen u yutsil. Letiʼeʼ maʼ tu nojbaʼalkúuntuba kex yaan máaxoʼob aʼalik «teneʼ u discípuloen Pablo», baʼaxeʼ tu kʼaʼajsaj tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ letiʼobeʼ u discípuloʼob Jesús yéetel chéen unaj u alabarkoʼob Jéeoba (1 Cor. 3:3-6).

18. Jeʼex u yaʼalik 1 Corintios 4:6, 7, ¿baʼax k-kanik tiʼ u ejemplo Apolos yéetel Pablo?

¹⁸ ¿Baʼax k-kanik tiʼ u ejemplo Apolos yéetel Pablo? K-kanikeʼ tuláakal le meyaj k-beetik ichil u kaajal Dios yéetel le u páajtal k-áantik yaʼab máakoʼob utiaʼal u yokjaʼoboʼ chéen ku béeytal yoʼolal u yáantaj Jéeoba. K-kanik xaneʼ wa maas yaʼab privilegioʼob tsʼaʼantoʼon teʼ múuchʼuliloʼ maas unaj k-ilik u múul meyaj le sukuʼunoʼoboʼ yéetel u yantal kiʼimak óolal ichiloʼob. Utiaʼal u yantal jeetsʼelil ichil le múuchʼuliloʼ le ancianoʼob yéetel le siervo ministerialoʼoboʼ kéen u tsolnuʼuktoʼob wa máaxeʼ unaj u meyajtiʼob le Bibliaoʼ maʼ chéen le baʼaloʼob u yojloʼoboʼ, beyoʼ ku seguerkoʼob xan u ejemplo Jesús. ¿Máasaʼ jach kiʼimak k-óol ikil u yáantajoʼob teʼ múuchʼuliloʼ? (Xok 1 Corintios 4:6, 7).

19. ¿Baʼax unaj u beetik cada juntúul tiʼ toʼon? (Ilawil xan le cuadro « Maʼ a comparartik mix máak»).

¹⁹ Dioseʼ u tsʼaamajtoʼon u páajtalil k-beetik jejeláas baʼaloʼob. Leloʼobaʼ unaj u meyajtoʼon utiaʼal k-áantik u maasil (1 Ped. 4:10). Maʼ u tuʼubultoʼoneʼ le baʼaxoʼob ku beetik cada juntúul sukuʼunoʼ bey jeʼex le cheʼob kʼaʼabéet utiaʼal u beetaʼal junpʼéel najoʼ. Le oʼolal cada juntúul tiʼ toʼoneʼ unaj u yilik maʼ u compararkuba yéetel u maasil, baʼaxeʼ unaj u yilik ka yanak jeetsʼelil yéetel kiʼimak óolal teʼ múuchʼuliloʼ (Efe. 4:3).