1. Ịyẹ tị́ du ká iJihova á kaa chụhị kaka pwoku angịkịla ka?

IJIHOVA á tịtọ ká ang myị́ ang lee ọng myị́ ọng wuu ka la ookpokpo ka. Ẹla ọwẹ mẹjẹ gede-gede a-ang ịnyịịla-ịnyịịla ịlẹ kọ họ, tụ́ angịnyị ehe ịnyịnyị. Ọng myị́ ọng nyahị datị. Lẹ, iJihova á chụng kaka pwoku ọngọngọhẹ kpong-kpong ka. Ọ wụla ọkịlẹtụ nyang yẹ, ụma nya ọngịnyị ọlẹ ká ri ẹ-ẹpwụ. (1 Sam. 16:7) Ịnyịnyị, ọ jẹ́ ang ịlẹ á ka jụ họ myị́, ang ịlẹ á ka jẹ́-ẹ họ yẹẹyẹẹ ka, bala abwọlẹ kị bwu kpang nwà. Ọ́ tị tịtọ nyahụ ọ-ka họ kpoye nya ọngịrị nyang ka. Lẹ ahị baba nyọka gbịla iJihova bwula ọ-yẹ ịlọhị jaabwọ ọlẹ kọ yẹhị. Kori kahị họ ịnyị, ahị ka “kpa ẹla ọjẹ́jẹ me irya ju ịlọhị meme labwọ,” áhị ka me irya oluhye gidogboo ju ịlọhị lee ọ-yẹ ịlọhị myịnyẹng kụrụ ka.​—Rom. 12:3.

2. Ịyẹ tị́ du kọ há nyahị ọ-ka chụ ịlọhị kaka pwoku angịkịla ka?

² Ahị ka jẹ́-ẹ jẹ́ ang bwu ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla nya angịkịla. Lala ọ-chụ pwokwita, ọhẹka ahị ka jẹ́ ọọnahị ọhẹ ọlẹ kọ jẹ́ kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ yẹẹyẹẹ myị́. (Hib. 13:7) Ahị ka jẹ́-ẹ jẹ́ ang bwu ẹga nyamwụ jaabwọ kahị ka bwu nwà kịlahị ẹ-ẹpwụ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ nyahị. (Filip. 3:17) Ma, ọ-datị ji ẹ-ẹga nyọka ba ọgụ-ẹpẹte ọnyịịla nya ọngịnyị jẹ bala ọ-ka chụ ọngọọwa kaka pwoku ịlọng. Kori kahị chụ ịlọhị kaka pwoku angịkịla, ahị ka dọmwụ nyọka yẹ ijiiji nyaa, la ọkịlẹtụ ọ-kpụ enyi, lee ọ-yẹ ịlọhị lala ọngọ ju apyobwuna ka myị́. Ịnyịnyị, kori kahị tị juwa maga nyọka há gụ aanahị, ahị ka bịrị igu oriri nyahị bala iJihova myị́ jaabwọ kahị jẹ́ a-ang ọjẹ́jẹ ojene nya ọlẹ. Lẹ iJihova gbileehi ụbwọ ụ-ụrụ la ọháha yẹkẹẹ: ‘Ọng myị ọng lẹpwarịrị nyanụ a juwa wụla ụma nya abwẹla ọhọhọ nyịlọmwụ yẹ yẹẹyẹẹ ọgwọgụ mẹ. Ó-ri kọ juwa họ hiigu lẹ aalẹ, kọ chị ọkẹkẹnị ju ọ-jẹ́ họ hiigu nyamwụ ọọwa  mẹ. Ma, ọngọọwa a chụ ụkụrwọ nyịlọmwụ ọọwa kaka pwoku ọhọhọ nya ọngọngọhẹ ọkịla kpong-kpong ka.’​—Gal. 6:4.

3. Ang iyina a tị́ jụ họ myị́ ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nya iJihova kị ya ọkẹkẹnị hang?

³ IJihova tịtọ ká ka chị ọkẹkẹnị ju ang ịlẹ ká jụ họ myị́ ẹ-ẹga nya ang nya olegu. Ọ-chụ pwokwita, kori ká hu enyi Ohe lẹ, à ka chị ọkẹkẹnị nyọlẹ ka jẹ́ họ ịnyị myị́! Ahụ à cheje ọwẹ la ịlọng nyọka họ ịnyị lẹ. A cheje ọwẹ kpụnịrọ ọháha ọlẹ ká la ẹ-ẹga nya iJihova ịnyị. Kụ irya nya ang ịlẹ ká jụ họ myị́ ị-ịlahị nya ọọwa wẹẹ. Ọ-chụ pwokwita, ọháha nyang ẹ-ẹga nya ịBayịbụụ ọwawa bala ọjẹ́jẹ la kpori-kpori gụ ọwọwa? Abwọ ọrịrị nyang la etu lẹẹlẹẹ gụ olene bala o-bwu ọkịlẹtụ? (Eje. 141:2) À jẹ́ dọmwụ nya ẹla oyaya ẹ-ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ bala ọ-jẹ́ kpa ang abwọ nyahị họ ụkụrwọ gụ ọwọwa? Kori ká tị la ugbiyegu lẹ, iJihova dang ụbwọ nyọka ri ọrụ-ahụ, ahụ, lee adịda bala ịnịna ọnyịịla gụ ọwọwa? À ka jẹ́-ẹ chị ọkẹkẹnị ju ọ-jẹ́ họ hiigu nyang a-agbẹyị ịwẹ.

4. Ịyẹ ahị tị́ ka kụ ẹhị yẹ a-ang ọjẹ́jẹ ọlẹ?

⁴ Ahị ka jẹ́-ẹ da angịkịla ụbwọ nyọka chị ọkẹkẹnị ju ang ịlẹ kị jụ họ myị́ ẹ-ẹga nya ang nya olegu. Ịnyịnyị ahị ka jẹ́-ẹ daa ụbwo nyọka hwabwọ la ọ-ka chụ ịlaa kaka pwoku angịkịla. A-ang ọjẹ́jẹ ọlẹ, ahị ka yẹ jaabwọ ká adịda bala ịnịna ka da anyị nyaa ụbwọ, abwọlẹ ká ahụ bala ọrụ ka da awụlẹ ụbwọ, bala abwọlẹ ká angịgbahị nya ọjịra-jịra ka da aanahị ịla ọjịra-jịra ụbwọ. Ohyẹẹkpẹ-ẹkpẹ, ahị ka kụ ẹhị yẹ Ụpwụ Ịgọgọ ịlẹ kị ka da ọng myị́ ọng nyahị ụbwọ nyọka chị ang ịlẹ kahị ka wu ọyị myị́ nọ ha ịlọhị.

5. Jaabwọ ká ụpwụ nya Ala Efesọsị 6:4 ya, ẹlịyẹ adịda bala ịnịna à tị́ ka hwabwọ la ọhọhọ?

⁵ Adịda bala ịnịna anyị ka dụmwọ-dụmwọ kị ka chụ anyị nyaa kaka pwoku angịkịla lee ọ-tịtọ kpoye nya ang ọlẹ ká ọngịrị nyaa ka jụ họ ka. Kori ká adịda bala ịnịna anyị á họ ịnyị, ọọwa ka kpụ anyị nyaa ọkịlẹtụ enyi. (Wa Ala Efesọsị 6:4.) Ọọnahị ọnyang ọlẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Sachiko * yẹkẹẹ: “Angịmẹjẹ nyam ịla ube-ụpwụ tịtọ kam ka họ gụ ala ịkịlasị nyam ịkịla ẹ-ẹga nya ụpwụ ọjẹ́jẹ. Ịnyịnyị, ịnam tịtọ kam ka họ yẹẹyẹẹ u-ube-ụpwụ chajị ká angịmẹjẹ nyam bala adam ọlẹ kọ ri Olibeenu nya iJihova ka, ka kpa ẹhị ọnyịịla yẹ Alibeenu nya iJihova nya angị jẹ́ ụpwụ yẹẹyẹẹ. Ọ dọmwụ tịtọ kam ka la ịmayẹ nyam wuu la ọhẹ-lọhẹ o-him ka. M̀ tị  yẹ nyori ọọwa á chịkpẹẹ ẹnẹnẹhẹ ka. Nanana nyori m̀ họ kpá bwu ube-ụpwụ la ẹka ịmanyị tị́ kam lẹ, m̀ kaa kụ irya kori ká ụkụrwọ ọlẹ kam wẹẹ jụ họ ha iJihova á myọọ lẹhị.”

6. Ẹlịyẹ adịda bala ịnịna anyị à tị́ ka jẹ́ bwu ụpwụ nya Eje Ọnyịịla 131:1, 2?

⁶ Ẹla ọkpọngchị ọhẹ ọlẹ ká adịda bala ịnịna anyị ka jẹ́ juwa ụ-ụpwụ nya Eje Ọnyịịla 131:1, 2. (Wọọ.) Adịrahụ iDevidi ya nyori ọwa nyị́ kaa “yụbwọ ju ẹla ịlẹ kị la gidogbo” lee ang ị-la nyaanyaa kịlọọ-kịla ka. Ịlọmwụ ọ-kpa keji bala ang ọ-yẹ meme labwọ du kọ ‘kpa ịlọmwụ kem lokpehika.’ Ẹlịyẹ adịda bala ịnịna anyị à tị́ ka jẹ́ bwu omyi ẹla nya iDevidi ọwẹ? Adịda bala ịnịna anyị ka mẹjẹ nyori ị kpịlaa keji bala ọ-yẹ ang meme labwọ bwula ọ-tịtọ nya ang ọlẹ kọ ka kpoye nya ọngịrị nyaa bwu ẹga nyịlaa lee anyị nyaa ka. Adịda bala ịnịna ka jẹ́-ẹ da ọnyị nyaa ụbwọ nyọka yẹ ịlọmwụ lala ọngọ ju apyobwuna bwula ọ-jẹ́ ang ịlẹ kọ ka jẹ́-ẹ họ yẹẹyẹẹ myị́ bala ịlẹ kọ ka jẹ́-ẹ họ yẹẹyẹẹ ka, bala ọ-chị ang ịlẹ kọ ka wu oyi myị́ nọ họọ. Ọọnahị ọnyang ọhẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Marina yẹkẹẹ: “Ịnam á chụm kaka pwoku aanam ịkịla lee anjwo ịkịla ẹnẹnẹhẹ lẹka. Ọ mẹjẹ́m nyori ọng myị́ ọng nyị la āhị datị-datị bala o-ri ọng myị́ ọng nyahị nyị ju apyobwuna ha iJihova. Chajị nyọọwa, ḿ kaa chụ ịlọmwụ kaka pwoku angịkịla ịnyị ka.”

7-8. Ányị ọrụ à tị́ ka bwu chị ihi ju ahụ nyamwụ?

⁷ O ri o-pyii ká ọrụ ka chị ihi ju ahụ nyamwụ. (1 Pit. 3:7) Ihi ojuju ri ọ-ka kpahị ju angịkịla yẹẹyẹẹ. Ọ-chụ pwokwita, ọrụ ka mẹjẹ nyori o-ju ahụ nyamwụ ihi bwula ọ-kpahị jwoo yẹẹyẹẹ. Ọ́ kaa tịtọ nya ang ọlẹ kọ ka kịla ọngịrị nyamwụ kịla bwu ẹga nyamwụ ka. Ịnyịnyị, ọ́ kaa chwọọ kaka pwoku anyang ịkịla ka. Ányị ọ tị́ ka la ahụ kori ká ọrụ á kaa họ ịnyị? Ọọnahị ọnyang ọhẹ juwa ká ẹnyị nyamwụ ri Rosa, ká ọrụmwụ ri Olibeenu nya iJihova ka. Ọrụmwụ kaa chwọọ kaka pwoku anyang ịkịla. Omyi ẹla i-pwoku-ka nyamwụ ịịwa du ká ọọnahị Rosa kaa yẹ ịlọmwụ lala ọngọ ju apyobwuna ka, bala ọ-la ịwẹẹ ọdada kori kọ há ọngọngọhẹ. O yẹkẹẹ, “M̀ baba nya ọngịnyị ọ-ka kpụm ịtịya ụka myị́ ụka nyori m̀ ju apyobwuna ha iJihova.” Ọkọkọ nyọka lịnyị, ọrụ-ahụ ọlẹ kọ ri Ọngịnyị nya ịKịrayịsị kaa ju ahụ nyamwụ ihi. Ọ jẹ́ nyori ọ-họ ịnyị gu igu oriri nyamwụ bala ahụ nyamwụ, tụ́ iJihova ịnyịnyị. *

⁸ Ọrụ-ahụ ọlẹ kọ kaa ju ahụ nyamwụ ihi kaa ya ẹla ọnyịịla nyamwụ ju angịkịla, byoo nyori nyị há ọwa, bala ọ-mịloja họọ. (Etu 31:28) Ịnyị ọrụ Katerina, ọlẹ kahị ya ẹla rụ́ lẹẹ a-ang ọjẹ́je ojene nya ọlẹ à họ nyọka dọọ ụbwọ ụka kọ ya ịlọmwụ lala o-ri ọ́ jẹ́ họ lala angịkịla ka lẹ. Ụka ọlẹ kọ ri onjwo, ịnamwụ kaa ya ẹla ọtịpyọ nyamwụ ụka myị́ ụka, juwa chwọọ kaka pwoku anjwo anyang ịkịla, dọmwụ tụ́ aligu nyamwụ. Chajị nyọọwa, Katerina dọmwụ nyọka chụ ịlọmwụ kaka pwoku angịkịla​—nyọlẹ kọ dọmwụ wẹ ka jẹ́ ẹlịlẹhị kpá! Ma, ọrụmwụ dọọ ụbwọ nyọka hwabwọ la ọ-họ ịnyị bala ọ-ka la irya ọkpakpa u-uhye nyịlọmwụ. Ọ yẹkẹẹ: “M̀ họ́ọ, ọ kaa mịloja ham chajị nya ang ịnyịịla ịlẹ kam họ, bala ọ-raabwọ chajị nyam. Ịnyịnyị, ọ kaa kpụm ịtịya nya abwẹla ịnyịịla-ịnyịịla nya iJihova bala ọ-dam ụbwọ nwụ irya ọtịpyọ nyam họ.”

9-10. Ányị angịgbahị nya ọjịra-jịra à tị́ da ọọnahị ọnyang ọhẹ ụbwọ hwabwọ la ọ-chụ ịlọmwụ kaka pwoku angịkịla?

⁹ Ányị angịgbahị nya ọjịra-jịra à tị́ ka da angịlẹ kị kaa chụ ịlaa kaka pwoku angịkịla ụbwọ? Kụ ẹhị yẹ oja nya ọọnahị ọnyang ọlẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Hanuni, ọlẹ kị kaa mịloja ha gbuu ụka ọlẹ kọ ri onjwo ka wẹẹ. O yẹkẹẹ: “M̀ kaa ju oyi yẹẹyẹẹ bala ọ-yẹ anjwo ịkịla nyori ị há gụm. M̀ dọmwụ nyọka chụ ịlọm kaka pwoku angịkịla ụka ọlẹ kam ri onjwo.”  Nyọlẹ kọ dọmwụ wẹ ka jẹ́ ẹlịlẹhị kpá, Hanuni kaa chụ ịlọmwụ kaka pwoku angịkịla wẹẹ. Chajị nyọọwa, ọ kaa yẹ ịlọmwụ lala ọngọ ju apyobwuna gbuu ka ọọjịra-jịra. Ma lẹẹlẹẹ, ọ ri ọngọ ye ịlahị ụgbẹyị ọ-chị ọkẹkẹnị lẹ. Ịyẹ à tị́ dọọ ụbwọ nyọka nwụ irya nyamwụ rịrị?

¹⁰ Hanuni ya nyori angịgbahị nya ọjịra-jịra ị-la ọháha nya-à dọwa ụbwọ lẹ. Ị ya ahị ọdahile họọ nyori o-ju apyobwuna ha ọjịra-jịra bala ọ-mịloja họọ u-uhye nya ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla nyamwụ. Ọ da yẹkẹẹ: “Ụka ọhẹ, angịgbahị nya ọjịra-jịra byim nyori am nyị ju aanahị anyang ịhyẹ ịlẹ kị baba nya ụbwọ ọdada ọhụ. Ụkụrwọ ọwẹ du kam yẹ ịlọm nyori m̀ ju apyobwuna. M̀ kpịtịya nya ụka ọhẹ ọlẹ ká angịgbahị nya ọjịra-jịra jim obe ọhọhọ nya ọhụ ọlẹ kam ju ọọnahị ọnyang ọyẹẹnọ ọhẹ. Ị wa ụpwụ nya 1 Ala ịTẹsalonika 1:2, 3 jum. Ọọwa du kam chị ọkẹkẹnị yẹẹyẹẹ! Chajị nya angịgbahị nya ọjịra-jịra ị-la ọháha ịwẹ, m̀ jẹ́ lẹẹlẹẹ nyori m̀ ju apyobwuna ọọjịra-jịra.”

11. Ányị ahị tị́ ka bwu da “angị la ọkịlẹtụ ọ-kpụ enyi” ụbwọ, jaabwọ ká ụpwụ nya Eje Ọnyịịla 34:18 ya?

¹¹ Wa Eje Ọnyịịla 34:18. IJihova kpahị ju “angị la ọkịlẹtụ ọ-kpụ enyi.” Ahị wuu ka jẹ́-ẹ dụbwọ ju aanahị alẹng bala anyang ịlịkẹjẹ ịwẹ ọhụ, a-angịgbahị nya ọjịra-jịra kem ka. Ụgbẹyị ọhẹ ọlẹ kahị ka jẹ́-ẹ bwu họ ịnyị ri ọ-ka mẹjáa nyori ahị kpahị jwaa. IJihova tịtọ kahị ka mẹjáa jaabwọ kọ la ọháha ẹ-ẹga nyaa kaka ka ba. (Etu 19:17) Ịnyịnyị, ahị ka jẹ́-ẹ da aanahị alẹng bala anyang ụbwọ bwula ọ-kpịlọhị keji bala ọ-yẹ ịlọhị meme labwọ. Áhị tịtọ nyọka kpa angịnyị irya wẹ ẹga nyịlọhị ka, chajị ọọwa ka dudu ká angịkịla ka yẹ ijiiji nyahị. Ọkọkọ nyọọwa, ahị tịtọ kahị ka kpa āhị ọlẹ kahị la bala ang ọjẹ́jẹ nyahị ju awụlẹ ọhụ.​—1 Pit. 4:10, 11.

12. Ịyẹ tị́ du ká angị jula ọlẹlẹhẹ-ka kaa tụ ba iJisọsị? (Yẹ ifoto ọla ẹbẹ nya ọgbanyẹ.)

¹² Ahị ka jẹ́-ẹ jẹ́ ang yẹẹyẹẹ u-uhye nya abwọlẹ kahị ka kpa angịkịla bwu ụgbẹyị ọlẹ ká iJisọsị kpa angịjụgbẹyị nyamwụ. Ọwa à ri ọlẹng ọgụgụ wuu ọlẹ kọ hịhị ẹẹ. Ọ lịnyị odu lẹ, ọ “ri ọngọ wụlẹlẹ bala ọ-la dụmwọ ẹ-ẹpwụ nya olegu.” (Mat. 11:28-30) Ọ́ kpa ẹla ọjẹ́jẹ nyamwụ lee ang ịlẹ wuu kọ jẹ́ chị ogu ka. Ọ mẹ ang jẹ la omyi ẹla i-hukee bala oja ị-chụ pwokwita ị-chịkpẹẹ ịlẹ kị ka gụ angị jula ọlẹlẹhẹ ka ọ-ọkịlẹtụ. (Luk. 10:21) IJisọsị-ị́ lala alegbeju nya ịgba ọgbagba ịlẹ kị kaa hu ịlaa hwaa ka, ọ kaa họ angịkịla kaa yẹ ịlaa nyori ị ju apyobwuna ha Ohe Oluhye. (Jọn. 6:37) Ọ kaa chị ihi ju angị jula ọlẹlẹhẹ ka.

13. Ányị iJisọsị à tị́ mẹ ọnahị bala ọháha jẹ ẹ-ẹga nya angịjụgbẹyị nyamwụ?

¹³ Ọnahị ọhọhọ bala ọháha ọlala nya iJisọsị mẹjẹ gede-gede a-abwọlẹ kọ kaa kpa angịjụgbẹyị nyamwụ. Ọ jẹ́ nyori ị la āhị datị-datị bala o-ri iwe-ahụrụ nyaa datị hi awụlẹ. Lẹ, ịwa wuu á ka jẹ́-ẹ họ ụkụrwo ookpokpo lee ọ-họ ụkụrwọ memeeme ẹ-ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ ka. Ma, ọnyị ọlẹ ká ọng myị́ ọng nyaa jụ họ myọọ lẹhị. IJisọsị ma ẹla ọwẹ jẹ o-oja ọ-chụ pwokwita nya ayịbaba ọlẹ kọ ya okpoko ha anchẹ nyamwụ. O-oja ọ-chụ pwokwita ọọwa, ayịbaba chị ụkụrwọ ebwo ha ọnchẹ ọnyọnyọọnyị “jaabwọ ká ọngịrị nyamwụ la kaka ba.” Ọnchẹ ọhẹ bwu ẹpwụ nya anchẹ imiiye ị-jẹ́ ẹla ịịwa yé apyobwuna gụ ọngọkịla nyamwụ. Ma, ayịbaba nya anchẹ ịwẹ mịloja haa ịwa angị imimiiye la omyi ẹla ookpokpo: “A họ hiigu lụmẹ ẹnwa. A ri ọnchẹ ọnyịịla bala ọngọ chịla o-hu ọkịlẹtụ ha lụmẹ!”​—Mat. 25:14-23.

14. Ányị ahị tị́ ka gbịla iJisọsị ẹ-ẹga nya abwọlẹ kọ kaa kpa angịkịla?

¹⁴ IJisọsị kaa mẹ ọnahị bala ọháha jẹ ẹ-ẹga nyahị ụka myị́ ụka. Ọ jẹ́ nyori ahị la āhị datị-datị bala o-ri iwe-ahụrụ nyahị datị hi awụlẹ, ọ tị kaa kpọọ ịpyọ ụka kahị họ ba ẹ-ẹga ọlẹ ká ọngịrị nyahị-ị́ pwụ. Lẹ, ahị baba nyọka gbịla iJisọsị ịnyịnyị. Áhị tịtọ nyọka họ ịngịngịhyẹ ọlẹ kọ ka du ká ọọnahị ọlẹng lee ọnyang ọhẹ ka yẹ ịlọmwụ lala o-ri ó ju apyobwuna ka, lee o-hu  oyoyi jwoo chajị nyori ọ́ jẹ́ họ lala angịkịla ka lẹ ka. Ọkọkọ nyọọwa, ahị mwahị nya iwe ịlẹ kahị ka mịloja ha aanahị alẹng bala anyang jaabwọ ọlẹ kị wẹẹ họ ụkụrwọ ha iJihova la ọngịrị nyaa wuu.

15-16. Ányị ọọnahị ọnyang ọhẹ à tị́ yé apyobwuna bwula ọ-chị ang ịlẹ kọ ka jụ họ myị́ nọ ha ịlọmwụ?

¹⁵ Ụka kahị chị ang ịlẹ áhị ka họ ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nyahị ha iJihova nọ ha ịlọhị, ahị kaa họ ụkụrwọ jahị da ọọwa, ọhịhị nyahị tị kaa la etu. Ma, ang ịlẹ áhị ka jụ họ myị́, ahị ka chị nọ ha ịlọhị lẹ. Áhị ka gbịla angịkịla ẹ-ẹga nya ang ịlẹ kị chị nọ ha ịlaa ka. Kori kahị họ ịnyị, áhị ka haa myị́ ụka ohyẹẹkpẹ ka, ọọwa tị ka kpụhị ọkịlẹtụ enyi myị́. (Luk. 14:28) Kụ ẹhị yẹ oja nya ọọnahị ọnyang ọhẹ ọlẹ kọ ye ịlahị nya ụgbẹyị wẹẹ.

¹⁶ Ayịda Midori ọlẹ kọ ri Olibeenu ka, kaa chị oyoyi jwọọ ụka kọ ri onjwo bwula ọ-chwọọ kaka pwoku aanamwụ ịkịla bala ala ịkịlasị nyamwụ. Midori yẹkẹẹ, “M̀ yẹ ịlọm lala ọngọ ju apyobwuna ka.” Ma, nyọlẹ kọ nwà ka ri ọngọgbahị, Midori dọmwụ nyọka yẹ ịlọmwụ lala ọngọ ju apyobwuna. Ọ yẹkẹẹ, “M̀ kaa wa ịBayịbụụ ẹnụ myị́ ẹnụ, chajị ọọwa kaa dam ụbwọ nyọka la okpunyi nya ọkịlẹtụ bala ọ-jẹ́ nyori m̀ há iJihova.” Ịnyịnyị, ọ chị ang nọ ha ịlọmwụ nyọka họ, bala ọ-raabwọ bịlẹ iJihova nyọka dọọ ụbwọ họ ang ịịwa myị́. Ọọwa dọọ ụbwọ nyọka chị ọkẹkẹnị ju ang ịlẹ kọ jẹ́-ẹ̀ wẹẹ jụ họ myị́ ha iJihova.

17. Ịyẹ à tị́ ka jẹ́-ẹ dahị ụbwọ nyọka nwụ irya nyahị rịrị? Ịyẹ à tị́ ka ri ocheju nyọọwa?

¹⁷ Irya ịtịpyọ ọkụkụ á kaa rụ ahyaahị lodu gbe ụtụrụ ka. Lẹ iJihova juhi ọhụ yẹkẹẹ: ‘Anụ kịnyaa la ọ-nwụ olegu ọlẹpwụ ọkịlẹtụ nyanụ ma onyeewe gbanggbang mẹ!’ (Efe. 4:23, 24) Nyọka jẹ́-ẹ họ ịnyị, ahị baba nyọka raabwọ, jẹ́ Omyi Ẹla nya Ohe, bala ọ-kụ irya jwoo. Lẹ,  kịnyaa ja họ ang ịwẹ, ká raabwọ bịlẹ ọngịrị nya iJihova. Olegu ịgọgọ nyamwụ ka dang ụbwọ nyọka chụ ịlọng kaka pwoku angịkịla ka. IJihova ịnyịnyị ka dang ụbwọ nyọka jẹ́ kori ká kaa yẹ ijiiji lee o-hu ịlọng hwaa, bala ọ-dang ụbwọ nwụ họ ahyaahị.

18. Ányị ẹla ọlụpwụ nya 2 Ego Ogbegbe 6:29, 30 à tị́ ka jẹ́-ẹ jung ọhụ?

¹⁸ Wa 2 Ego Ogbegbe 6:29, 30. IJihova jẹ́ irya ọlọkịlẹtụ nyahị. Ọ jẹ́ ịnyịnyị nyori ahị kaa ma uya ta olegu nya odehe ọlẹ bala ọ-la kpẹẹkpẹẹ-ka nyahị. Jaabwọ ọlẹ ká iJihova wẹẹ yẹhị kahị wẹẹ ma uya ta irya ịtịpyọ ịwẹ, ịnyịnyị ọháha nyamwụ ẹ-ẹga nyahị à kaa gụ ọwọwa lẹ.

19. Ọ-chụ pwokwita oyina iJihova à tị́ kpa ya ẹla nyọka mẹ irya ọlẹ kọ la ẹ-ẹga nyahị jẹ?

¹⁹ IJihova kpa ọháha ọlẹ kọ ji ẹpwarịrị nya ịnịna bala ọnyị chabwọ nya irya ọlẹ kọ la ẹ-ẹga nyahị. (Ayị. 49:15) Kụ ẹhị ya ọ-chụ pwokwita nya ịnịna ọhẹ ọlẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Rachel wẹẹ. O yẹkẹẹ: “Ụka ọlẹ kam ma ọnyị nyam ọnyang Stephanie, ọ́ pwọọnụ ka. Ụka ọlẹ kam yọọ nya ọgbanyẹ, ọ byẹhị bala ọ-la ahyẹẹrwẹrwa kaka kpoye. Ma, ala ube-utoji ya iwe da ham nyọka hwoo kpa ẹnụ myị ẹnụ lụka nya ọya ọhọhẹ nyamwụ u-ube-utoji. Lụka ọwẹ, am bala ọnyị nyam ju awụlẹ chwẹẹ yẹẹyẹẹ. Ọ gu ẹka ịrwọnyẹ lẹẹlẹẹ, ọ tị ri ochiche gụ alịkpa nyamwụ ịkịla. Ma, ọ hám yẹẹyẹẹ, chajị ọ la igu chacha, ọ tị kpa ọkẹkẹnị wẹ ọhịhị nyam yẹẹyẹẹ!” Ọ kpụhị ịpyọ nyọka jẹ́ nyori iJihova la ọháha ọlịịwẹ ẹ-ẹga nyahị ụka kọ yẹhị kahị juwa maga nyọka gbịgba họọ la ọngịrị nyahị wuu!

20. Lala ọnchẹ nya iJihova, ịyẹ à tị́ ri ang odudu ká ka chị ọkẹkẹnị?

²⁰ Lala ọnchẹ nya iJihova, à ri ọngọhẹ ẹ-ẹpwụ nya ugbiyegu nya iJihova ọlẹ kọ ju apyobwuna yẹẹyẹẹ, ọngọngọhẹ-ẹ́ tị ji kọ lala ahụ ka. IJihova á gbileng bịlọmwụ chajị nyori à há gụ angịkịla ka. Ọ gbileng bịlọmwụ chajị nyori ọ wụla ọkịlẹtụ nyang yẹ, ọ yẹ nyori à kpa ịlọng keji bala ọ-nwụlanọ nyọka jẹ́ ang bwu ẹga nyamwụ bala ọ-ka nwụ rịrị. (Eje. 25:9) Jẹ́ myị̀myị̀ nyori ọ kaa kpọọ ịpyọ ụka ká kpa ọngịrị nyang wuu gbịgba họọ. Ọhụ ọbaba bala o-godayị giri-giri nyang họọ mẹjẹ nyori à la ‘ọkịlẹtụ ọnyịịla.’ (Luk. 8:15) Lẹ, kịnyaa la ọ-họ ụkụrwọ ha iJihova la ọngịrị nyang wuu. Kori ká họ ịnyị, à ka la ang odudu ọnyịịla ọlẹ á ka chị ọkẹkẹnị ju ọ-jẹ́ họ hiigu nya ịlọng kem.