1. Nĩkĩ Yeova ũtatũelekanasya na ala angĩ?

YEOVA ndendaa andũ onthe methĩwe mavw’anene, kana syĩndũ syonthe syĩthĩwe ivw’anene. Nĩtwĩyoneaa kĩu twasisya wũmbi wake, ta kwa ngelekany’o, andũ. Kĩla ũmwe witũ ethĩawa e wa mwanya. Nũndũ wa ũu, Yeova ndakũelekanasya na angĩ. Asiasya ngoo yaku, kana ũndũ ũilye. (1 Sam. 16:7) O na ĩngĩ, nĩwĩthĩawa esĩ maũndũ ala ũtonya, mawonzu maku, na ũndũ waeiwe. Na ndesa kũũkũlya wĩke maũndũ ũtatonya. Nĩtwaĩle kwĩyonaa ũndũ Yeova ũtwonaa. Tweeka ũu, tũkoonanasya nĩtũũtũmĩa “kĩlĩko” kitũ nesa, nũndũ tũikasũanĩaa twĩ ma vata mũno kana tũkeyonaa twĩ vathei.—Alo. 12:3.

2. Nĩkĩ ti ũseo kwĩyĩelekany’a na angĩ?

² Nĩ w’o kana no tũtetheke twasisya ngelekany’o ya mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa mũĩkĩĩku wĩthĩawa na ũtũĩka ũtavany’anĩ. (Aevl. 13:7) Kwĩka ũu no kũtũtetheesye tũkona ũndũ tũtonya kwaĩlangya ũtavany’a witũ. (Avi. 3:17) Ĩndĩ ve kĩvathũkany’o katĩ wa kũatĩĩa ngelekany’o nzeo ya mũndũ na kwĩyĩelekany’a nake. Kwĩyĩelekany’a na mũndũ ũngĩ no kũtume ũlikwa nĩ kĩwĩu, ũkakw’a ngoo, kana ũkambĩĩa kwona ũte wa vata. Na o tondũ ĩsomo ĩvĩtu yonanĩtye, kũsindana na angĩ kĩkundinĩ no kwanange ngwatanĩo yitũ na Yeova. Nĩkyo kĩtumi Yeova ũtwĩĩte atĩĩ: “Eka kĩla ũmwe aosye meko make mwene, na eeka ũu akeethĩwa na kĩtumi kya kũtana nũndũ wake mwene, ĩndĩ ti kwa kwĩyĩelekany’a na mũndũ ũngĩ.”—Aka. 6:4.

3. Nĩ maendeeo meva wĩkĩte maũtanĩthasya?

³ Yeova endaa ũtanĩe maendeeo ala we mwene wĩkĩte. Kwa ngelekany’o, ethĩwa wĩ mũvatise, nĩwaĩle kũtana nũndũ nĩweekĩie  kĩthito weanĩsya ũndũ ũsu! Vai mũndũ waakũlasimĩthya wĩke ũtwi ũsu. Weekie ũu nũndũ we mwene nũmwendete Ngai. Na yu kwasũanĩa maendeeo ala wĩkĩte kuma ĩvinda yĩu. Kwa ngelekany’o, we nũtanĩaa kũsoma Mbivilia na kwĩmanyĩsya mwene kwĩ tene? We nĩwaĩlangĩtye mboya syaku na nĩwĩw’aa ũivoya kuma ngoonĩ? (Sav. 141:2) Yĩla ũũtavany’a, nĩwonaa ũyambĩĩsya ũneenany’a nesanga kwĩ tene, na nũtũmĩaa nesanga syĩndũ ila tũtũmĩaa kũmanyĩsya? Na ethĩwa wĩ na mũsyĩ, Yeova nũkũtetheetye ũkatw’ĩka mũũme mũseango, mũka mũseango, kana mũsyai mũseango? No wĩkale wĩ mũtanu na wĩ mwĩanĩe vyũ wasũanĩa maendeeo ala wĩkĩte maũndũnĩ asu.

4. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

⁴ No tũtetheesye angĩ matanĩe maendeeo ala mo ene mekĩte. O na ĩngĩ, no tũmatetheesye maeke kwĩyĩelekany’a na angĩ. Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũkwona ũndũ asyai matonya kũtetheesya syana syoo, ũndũ ala matwaanĩte matonya kũtethany’a, na ũndũ atumĩa na angĩ kĩkundinĩ matonya kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo. Mũthya, nĩtũkwona myolooto ĩmwe ya Mbivilia ĩtonya kũtũtetheesya twĩvangĩĩe maũndũ ithyĩ ene tũtonya kwĩanĩsya.

5. Kwosana na Aeveso 6:4, asyai maĩle kwĩsũvĩa maikeke ata?

⁵ Asyai nĩmaĩle kwĩsũvĩa maikaelekany’e kana kamwe na kala kangĩ, kana makũlye kana keke maũndũ katatonya. Maũndũ ta asu no matũle kana ngoo mũno. (Soma Aeveso 6:4.) Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Sachiko * aĩtye: “Alimũ makwa mendaa nĩkae nesa sukulu kwĩ syana ila ingĩ nasomaa nasyo. Nake Mami endaa nĩke nesa sukulu nĩ kana kĩu kĩthĩwe ũkũsĩ mũseo kwa alimũ makwa na ĩthe wakwa nũndũ ndaĩ Ngũsĩ. Eka ũu, Mami endaa nĩkwate 100 ĩũlũ wa 100 mĩtianinĩ, ĩndĩ ndyaĩ nĩtonya kwĩka ũu. O na kau naminie sukulu myaka mingĩ mĩvĩtu, mavinda amwe no nĩkũlasya kana Yeova nũtanĩthaw’a nĩ kĩla namũnenga, o na ethĩwa nĩĩw’a ta neeka kyonthe kĩla ndonya.”

6. Asyai matonya kwĩmanyĩsya kyaũ ĩandĩkonĩ ya Savuli 131:1, 2?

⁶ Ve ũndũ wa vata asyai matonya kwĩmanyĩsya wĩ nthĩnĩ wa Savuli 131:1, 2. (Soma.) Mũsumbĩ Ndaviti aisye kana we ndaaenda ‘maũndũ manene’ kana maũndũ mavĩtũkĩte ũtonyi  wake. Na nũndũ aĩ na wĩnyivyo, ‘nĩwavindĩthisye na akilĩthya’ ngoo yake. Ndeto sya Ndaviti itonya kũmanyĩsya asyai kyaũ? Asyai no monany’e wĩnyivyo kwa kũlea kwĩthing’ĩĩsya meke maũndũ matatonya, kana kũsukumĩĩa syana syoo syĩke maũndũ itatonya. Asyai no matetheesye syana syoo ikew’a syĩ sya vata mamanya maũndũ ala itonya na mawonzu masyo, na ĩndĩ mayĩitetheesya syĩvangĩĩe maũndũ kwosana na ũtonyi wasyo. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Marina aĩtye: “Vai ĩvinda inyia-akwa waambelekany’a na syana ila tũsyaanĩw’e kana syana ingĩ. Amanyĩisye kana kĩla mũndũ ethĩawa na ũtonyi wĩ kĩvathũkany’o na ũla ũngĩ, na kana kĩla ũmwe witũ nĩ wa vata methonĩ ma Yeova. Nũndũ wa ũu, ndikothaa kwĩyĩelekany’a na angĩ.”

7-8. Mũndũũme atonya kwonany’a ata kana nũnengete mũka ndaĩa?

⁷ No nginya mũndũũme Mũklĩsto anenge mũka ndaĩa. (1 Vet. 3:7) Kũnenga mũndũ ndaĩa kwonanasya kũmũkua nesa na kwona e wa vata. Kwa ngelekany’o, mũndũũme onanasya nũnengete mũka ndaĩa kwa kũmũkua nesa. Mũndũũme wa mũthemba ũsu ndendaa mũka eke maũndũ ũtatonya. Na ndamũelekanasya na aka angĩ. Vatonya kũthi ata akeka ũu? Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Rosa atwaĩtwe nĩ mũndũ ũte Ngũsĩ, na atindĩaa kũmũelekany’a na aka angĩ. Ndeto syake itumĩte Rosa emena na akambĩĩa kwona ta vate mũndũ wĩsa kũmwenda. Aĩtye, “Mavinda onthe nendaa kũtinda nĩĩkĩĩthĩtw’e kana Yeova nũmbonaa nĩ wa vata.” Ĩndĩ mũndũũme Mũklĩsto nũnengae mũka ndaĩa. Nĩwĩsĩ kana eeka ũu, eĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na mũka vamwe na Yeova. *

⁸ Mũndũũme ũnengete mũka ndaĩa, nũmũtaĩaa andũnĩ, akamũĩkĩĩthya kana nũmwendete, na akamũkatha. (Nth. 31:28) Ũu nĩw’o mũũme wa ũla Katerina ũwetetwe ĩsomonĩ ĩvĩtu weekie amũtetheesya aeke kwĩmena. Yĩla Katerina waĩ mũnini, inyia nĩwamumanasya, na atindĩaa kũmũelekany’a na twĩlĩtu tũla tũngĩ, o na tũla maĩ ndũũ. Nũndũ wa ũu, nĩwambĩĩie kwĩyĩelekanasya na andũ ala angĩ, o na ĩtina wa kũtw’ĩka Ngũsĩ! Ĩndĩ mũũme nũmũtetheetye akaeka kwĩyĩelekany’a na angĩ, na akambĩĩa kwĩyona e wa vata. Aĩtye: “Mũemewa nũmbendete, nũngathaa nũndũ wa maũndũ maseo ala nĩkaa, na nũmboyeaa. O na ĩngĩ, nũndilikanasya nguma sya mwanya sya Yeova na akandetheesya kũlũnga mosũanĩo makwa.”

9-10. Atumĩa matetheeisye ata mwĩĩtu-a-asa ũmwe wakothaa kwĩyĩelekany’a na angĩ?

⁹ Atumĩa matonya kũtetheesya ata ala makothaa kwĩyĩelekany’a na angĩ? Kwasũanĩa ngelekany’o ya mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Hanuni, ũla ũtakothaa kũkathwa e mũnini. Aĩtye: “Naĩ nthoni na noonaa syana ila ingĩ tasyo nzeo kwĩ inyie. Nambĩĩie kwĩyĩelekany’a na angĩ kuma nĩ o mũnini.” O na ĩtina wa Hanuni kũtw’ĩka Ngũsĩ, no weeyĩelekanasya na angĩ. Nũndũ wa ũu, oonaa ate wa vata kĩkundinĩ. Ĩndĩ yu, we nũtanĩaa mũno ũthũkũmi wake wa ũvainia. Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye kũvĩndũa mawoni make?

¹⁰ Aĩtye kana atumĩa nĩmo mamũtetheeisye. Nĩmamwonisye kana nĩmamũĩkĩĩe, na nĩmamũkathaa nũndũ wa ngelekany’o yake nzeo. Aĩtye ũũ: “Ve mavinda meana ũna atumĩa mangũlilye nĩkĩe vinya eĩtu-a-asa amwe mendaa ũtethyo. Kĩu kyatumaa nĩw’a nĩ wa vata. O na nĩnĩlilikanaa ĩvinda mandũngĩie mũvea nũndũ wa kwĩkĩa eĩtu-a-asa amwe ma mũika vinya. Ĩtina wa ũu, nĩmanzomeie ĩandĩko  ya 1 Athesalonika 1:2, 3. Mwa kĩu kyangiitie ngoo mũno vyũ! Nũndũ wa kĩla aĩthi asu aseo meekie, yu nĩw’aa nĩ wa vata vyũ ũseũvyonĩ wa Yeova.”

11. Tũtonya kũtetheesya ata ala “matũlĩkĩte ngoo,” mawetetwe ĩandĩkonĩ ya Savuli 34:18?

¹¹ Soma Savuli 34:18. Yeova nũthĩnĩkĩaa mũno ala “matũlĩkĩte ngoo.” Ithyonthe no twĩkĩe vinya ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu endwa. Ũsu ti wĩa wa atumĩa me oka. Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka tũkamekĩa vinya nĩ kũmony’a kana nĩtũkwendeew’a nĩmo kuma ngoonĩ. Yeova endaa tũtetheesye malondu make ma vata kwona ũndũ ũmendete mũno wĩana. (Nth. 19:17) O na ĩngĩ, no tũtetheesye ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kwa kwĩthĩwa na wĩnyivyo. Tũyĩsa kwenda kwĩka ũndũ o na ũmwe ũtonya kũtuma ala angĩ mambĩĩa kũlikwa nĩ kĩwĩu. Vandũ va ũu, twaĩle kũtũmĩaa ũtonyi witũ na ũmanyi witũ kwĩkĩana vinya.—1 Vet. 4:10, 11.

12. Nĩkĩ ala moonekaa ta mate ma vata mendete kũthi vala ve Yesũ? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

¹² No twĩmanyĩsye maũndũ maingĩ ĩũlũ wa kũkua andũ angĩ nesa twasũanĩa ũndũ Yesũ wakuaa aatĩĩi make. Yesũ nĩwe mũndũũme ũla mũnene vyũ waaĩkala ĩũlũ wa nthĩ. Ĩndĩ aĩ ‘mũuu na aĩ wĩnyivyo ngoonĩ.’ (Mt. 11:28-30) Vai ĩvinda waaĩkathĩĩa nũndũ wa ũĩ mwingĩ ũla waĩ naw’o kana maũndũ maingĩ ala weesĩ. Yĩla ũkũmanyĩsya, atũmĩaa ndeto syĩ laisi na ngelekany’o itonya kũeleeka, na kĩu nĩkyakiitie ngoo sya ala moonekaa ta mate ma vata. (Luka 10:21) Na kĩvathũkany’o na atongoi ma ndĩni ala maĩ mĩtũlyo, vai ĩvinda Yesũ waatuma angĩ mew’a mate ma vata methonĩ ma Ngai. (Yoa. 6:37) Ĩndĩ we nĩwakuaa nesa andũ ala moonekaa ta mate ma vata.

13. Yesũ oonanisye ata nĩwendete amanyĩw’a make na nũkwenda kũmeka nesa?

¹³ Yesũ akuaa amanyĩw’a make kwa nzĩa ĩkwonany’a nũmendete na nũkwenda kũmeka nesa. Nĩweesĩ kana maĩ na ũtonyi wĩ kĩvathũkany’o na makomanĩte na maũndũ me kĩvathũkany’o thayũnĩ. Kwoou nĩweesĩ mayĩsa kũkwatĩĩa mawĩa mavw’anene, na mayĩsa kwĩanĩsya maũndũ meanene ũtavany’anĩ. Na eka ũu, nĩwatanaa oona kĩla ũmwe ayĩka kyonthe kĩla ũtonya. Na kĩu nĩtũkyonaa nesa twasũanĩa ĩla ngelekany’o wanenganie ya talendi. Vwana ũla ũwetetwe ngelekany’onĩ ĩsu anengie kĩla ngombo wĩa “kwosana na ũtonyi wayo.” Katĩ wa ila ngombo ilĩ syaĩ na kĩthito, ĩmwe yakwatie ũtandĩthyo mwingangĩ kwĩ ĩla ĩngĩ. Ĩndĩ vwana wasyo aikathie atũmĩĩte ndeto ila ila. Atavisye kĩla ĩmwe atĩĩ: “Nĩwĩkĩte nesa, ngombo nzeo na ndĩkĩĩku!”—Mt. 25:14-23.

14. Tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ ata?

¹⁴ Yesũ nũtwendete na mavinda onthe atũkuaa nesa. Nĩwĩthĩawa esĩ kana kĩla ũmwe witũ e ũtonyi wĩ kĩvathũkany’o na akomanaa na maũndũ me kĩvathũkany’o. Na nũndũ wa ũu, nũtanaa oona kĩla ũmwe ayĩka kyonthe kĩla we mwene ũtonya. Nũseo o naitũ tũatĩĩe ngelekany’o ya Yesũ. Tũyĩsa kwenda kũtuma Mũklĩsto ũngĩ ew’a ate wa vata kana ew’a nthoni aĩ nĩkwĩthĩwa ndesa kwĩanĩsya maũndũ maingĩ ta andũ ala angĩ. Vandũ va ũu, nĩtwaĩle kũmantha myanya ya kũkatha ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ nũndũ wa kyonthe kĩla mekaa ũthũkũminĩ wa Yeova.

15-16. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe atethekie ata evangĩĩa maũndũ ũtonya kwĩanĩsya?

¹⁵ Kwĩthĩwa na mĩvango ya kĩ-veva nĩkũtũtetheeasya kwĩkala twĩ eanĩe na twĩ atanu. Ĩndĩ no nginya twĩvangĩĩe maũndũ ithyĩ ene tũtonya kwĩanĩsya tũte kwĩyĩelekany’a na angĩ. Na kĩtumi nũndũ kwĩka ũu no kũtũtũle  ngoo. (Luka 14:28) Kwasũanĩa ngelekany’o ya mwĩĩtu-a-asa vainia wĩtawa Midori.

¹⁶ Ĩthe ti Ngũsĩ, na e mũnini atindĩaa kũmũelekany’a na ainae na ala masomaa ĩmwe. Aĩtye, “Neeyoonaa nĩ vathei.” Ĩndĩ yĩla Midori weanangie, nĩwaambĩĩie kwĩyona e wa vata. Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye? Aĩtye, “Nasomaa Mbivilia kĩla mũthenya nũndũ kĩu nĩkyandetheeasya kwĩthĩwa na mũuo wa kĩlĩko na kũmanya kana Yeova nũmbendete.” Eka ũu, nĩweevangĩĩie maũndũ ũtonya kwĩanĩsya, na nĩwawetaa mboyanĩ kana nũkwenda ũtethyo nĩ kana ameanĩsye. Kĩu nĩkyatetheeisye Midori kũtanĩa maendeeo ala weekĩte.

17. Tũtonya ata “kũendeea kũtw’ĩkĩthw’a eũ nthĩnĩ wa vinya ũla ũtongoeasya ilĩko [sitũ],” na kĩu kĩtonya kũtũtethya ata?

¹⁷ Ĩvinda yĩasa no yĩvĩte tũyĩsa kũtw’ĩka nĩtwavĩndũa mosũanĩo maitũ. Ĩndĩ Yeova atũthuthĩtye atĩĩ: “Mwaĩle kũendeea kũtw’ĩkĩthw’a eũ nthĩnĩ wa vinya ũla ũtongoeasya ilĩko syenyu.” (Aev. 4:23, 24) Nĩ kana twĩke ũu, twaĩlĩte kũvoyaa, kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai, na kũvindĩĩsya kĩla tweemanyĩsya. Kwoou endeea kwĩka maũndũ asu na ũimũvoya Yeova aũnenge vinya. Weeka ũu, veva wake mũtheu ũkaũtetheesya ũeke kwĩyĩelekany’a na ala angĩ. O na ĩngĩ, Yeova akaũtetheesya ũmanye ethĩwa wĩ na kĩwĩu na ngathĩĩo, na aiũtetheesya wĩke moalyũku na mĩtũkĩ.

18. Ũtonya kũkiakiw’a ata nĩ ndeto ila syĩ nthĩnĩ wa 2 Mavinda 6:29, 30?

¹⁸ Soma 2 Mavinda 6:29, 30. Yeova nĩwĩsĩ ngoo sitũ nesa. O na ĩngĩ, nĩwĩsĩ kana nĩtũng’ang’anaa tũsinde veva wa nthĩ vamwe na mawonzu maitũ. Oona ũndũ tũũng’ang’ana tũsinde maũndũ asu, nũtwendaa mũnango.

19. Yeova atũmĩĩte ngelekany’o yĩva kũelesya ũndũ wĩw’aa ĩũlũ witũ?

¹⁹ Nĩ kana Yeova atũtetheesye kũelewa ũndũ  wĩw’aa ĩũlũ witũ, atũmĩĩte ngelekany’o ya wendo ũla wĩthĩawa vo katĩ wa mwana na inyia. (Isa. 49:15) Kwasũanĩa ngelekany’o ya mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Rachel. Aĩtye atĩĩ: “Kelĩtu kakwa, Stephanie, kasyaiwe kate kaviku. Yĩla nakonie ya mbee, koonekaa ke kanini na katetonya. Mweinĩ wa mbee ũla keekĩĩtwe masinĩnĩ, kĩla mũthenya ndakĩtalĩ nĩsyambĩtĩkĩlasya kũkakĩka. Ĩvindanĩ yĩu neewie nenda kelĩtu kakwa mũno. Yu ke na myaka thanthatũ, ĩndĩ kethĩawa ke kanini kwĩ syana ila ingĩ sya ĩika yako. O na vailye ũu, nĩw’aa nĩkendete mũno nũndũ nĩkang’ang’anie mũno kekale thayũ, na nĩkatumĩte nĩthĩwa na ũtanu mwingĩ thayũnĩ wakwa!” Tũtanaa ta kĩ kũmanya kana Yeova nũtwendaa mũnango yĩla woona tũing’ang’ana tũmũthũkũme na ngoo yonthe!

20. Nũndũ wĩ mũthũkũmi mũvatise wa Yeova, wĩ na kĩtumi kĩva kya kũtana?

²⁰ Nũndũ wĩ mũthũkũmi wa Yeova, wĩ wa vata andũnĩ make, na vai ũngĩ ũilye taku. Yeova ndaaũkusya kwake aĩ nũndũ waĩ mũseo kwĩ andũ ala angĩ. Aũkusisye kwake nũndũ yĩla wasyaisye ngoo yaku oonie wĩ mũuu na ũtonya kwĩmanyĩsya kuma kwake na ũkaalyũka. (Sav. 25:9) Ndũkethĩwe na nzika kana nũtanaa oona ũyĩka kyonthe kĩla ũtonya ũmũthũkũme. Nũndũ nĩwũmĩĩsye maũndũ maingĩ na ũkamũthũkũma wĩ mũĩkĩĩku, kĩu kĩonany’a kana wĩ “ngoo nzeo.” (Luka 8:15) Kwoou endeea kũmũnenga Yeova kyonthe kĩla we ũtonya. Weeka ũu, ũkeethĩwa na kĩtumi kya kũtana ‘nũndũ waku mwene.’